| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤៤] ៤. មកសជាតកវណ្ណនា
[44] 4. Makasajātakavaṇṇanā
សេយ្យោ អមិត្តោតិ ឥទំ សត្ថា មគធេសុ ចារិកំ ចរមានោ អញ្ញតរស្មិំ គាមកេ ពាលគាមិកមនុស្សេ អារព្ភ កថេសិ។ តថាគតោ កិរ ឯកស្មិំ សមយេ សាវត្ថិតោ មគធរដ្ឋំ គន្ត្វា តត្ថ ចារិកំ ចរមានោ អញ្ញតរំ គាមកំ សម្បាបុណិ។ សោ ច គាមកោ យេភុយ្យេន អន្ធពាលមនុស្សេហិយេវ ឧស្សន្នោ។ តត្ថេកទិវសំ តេ អន្ធពាលមនុស្សា សន្និបតិត្វា ‘‘ភោ, អម្ហេ អរញ្ញំ បវិសិត្វា កម្មំ ករោន្តេ មកសា ខាទន្តិ, តប្បច្ចយា អម្ហាកំ កម្មច្ឆេទោ ហោតិ, សព្ពេវ ធនូនិ ចេវ អាវុធានិ ច អាទាយ គន្ត្វា មកសេហិ សទ្ធិំ យុជ្ឈិត្វា សព្ពមកសេ វិជ្ឈិត្វា ឆិន្ទិត្វា ច មារេស្សាមា’’តិ មន្តយិត្វា អរញ្ញំ គន្ត្វា ‘‘មកសេ វិជ្ឈិស្សាមា’’តិ អញ្ញមញ្ញំ វិជ្ឈិត្វា ច បហរិត្វា ច ទុក្ខប្បត្តា អាគន្ត្វា អន្តោគាមេ ច គាមមជ្ឈេ ច គាមទ្វារេ ច និបជ្ជិំសុ។
Seyyo amittoti idaṃ satthā magadhesu cārikaṃ caramāno aññatarasmiṃ gāmake bālagāmikamanusse ārabbha kathesi. Tathāgato kira ekasmiṃ samaye sāvatthito magadharaṭṭhaṃ gantvā tattha cārikaṃ caramāno aññataraṃ gāmakaṃ sampāpuṇi. So ca gāmako yebhuyyena andhabālamanussehiyeva ussanno. Tatthekadivasaṃ te andhabālamanussā sannipatitvā ‘‘bho, amhe araññaṃ pavisitvā kammaṃ karonte makasā khādanti, tappaccayā amhākaṃ kammacchedo hoti, sabbeva dhanūni ceva āvudhāni ca ādāya gantvā makasehi saddhiṃ yujjhitvā sabbamakase vijjhitvā chinditvā ca māressāmā’’ti mantayitvā araññaṃ gantvā ‘‘makase vijjhissāmā’’ti aññamaññaṃ vijjhitvā ca paharitvā ca dukkhappattā āgantvā antogāme ca gāmamajjhe ca gāmadvāre ca nipajjiṃsu.
សត្ថា ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ តំ គាមំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ។ អវសេសា បណ្ឌិតមនុស្សា ភគវន្តំ ទិស្វា គាមទ្វារេ មណ្ឌបំ ការេត្វា ពុទ្ធប្បមុខស្ស ភិក្ខុសង្ឃស្ស មហាទានំ ទត្វា សត្ថារំ វន្ទិត្វា និសីទិំសុ។ សត្ថា តស្មិំ តស្មិំ ឋានេ បតិតមនុស្សេ ទិស្វា តេ ឧបាសកេ បុច្ឆិ ‘‘ពហូ ឥមេ គិលានា មនុស្សា, កិំ ឯតេហិ កត’’ន្តិ? ‘‘ភន្តេ, ឯតេ មនុស្សា ‘មកសយុទ្ធំ ករិស្សាមា’តិ គន្ត្វា អញ្ញមញ្ញំ វិជ្ឈិត្វា សយំ គិលានា ជាតា’’តិ។ សត្ថា ‘‘ន ឥទានេវ អន្ធពាលមនុស្សា ‘មកសេ បហរិស្សាមា’តិ អត្តានំ បហរន្តិ, បុព្ពេបិ ‘មកសំ បហរិស្សាមា’តិ បរំ បហរណកមនុស្សា អហេសុំយេវា’’តិ វត្វា តេហិ មនុស្សេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Satthā bhikkhusaṅghaparivuto taṃ gāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Avasesā paṇḍitamanussā bhagavantaṃ disvā gāmadvāre maṇḍapaṃ kāretvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā satthāraṃ vanditvā nisīdiṃsu. Satthā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne patitamanusse disvā te upāsake pucchi ‘‘bahū ime gilānā manussā, kiṃ etehi kata’’nti? ‘‘Bhante, ete manussā ‘makasayuddhaṃ karissāmā’ti gantvā aññamaññaṃ vijjhitvā sayaṃ gilānā jātā’’ti. Satthā ‘‘na idāneva andhabālamanussā ‘makase paharissāmā’ti attānaṃ paharanti, pubbepi ‘makasaṃ paharissāmā’ti paraṃ paharaṇakamanussā ahesuṃyevā’’ti vatvā tehi manussehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ វណិជ្ជាយ ជីវិកំ កប្បេតិ។ តទា កាសិរដ្ឋេ ឯកស្មិំ បច្ចន្តគាមេ ពហូ វឌ្ឍកី វសន្តិ។ តត្ថេកោ ខលិតវឌ្ឍកី រុក្ខំ តច្ឆតិ, អថស្ស ឯកោ មកសោ តម្ពលោហថាលកបិដ្ឋិសទិសេ សីសេ និសីទិត្វា សត្តិយា បហរន្តោ វិយ សីសំ មុខតុណ្ឌកេន វិជ្ឈិ។ សោ អត្តនោ សន្តិកេ និសិន្នំ បុត្តំ អាហ – ‘‘តាត, មយ្ហំ សីសំ មកសោ សត្តិយា បហរន្តោ វិយ វិជ្ឈតិ, វារេហិ ន’’ន្តិ។ ‘‘តាត, អធិវាសេហិ, ឯកប្បហារេនេវ តំ មារេស្សាមី’’តិ។ តស្មិំ សមយេ ពោធិសត្តោបិ អត្តនោ ភណ្ឌំ បរិយេសមានោ តំ គាមំ បត្វា តស្សា វឌ្ឍកិសាលាយ និសិន្នោ ហោតិ។ អថ សោ វឌ្ឍកី បុត្តំ អាហ – ‘‘តាត, ឥមំ មកសំ វារេហី’’តិ។ សោ ‘‘វារេស្សាមិ, តាតា’’តិ តិខិណំ មហាផរសុំ ឧក្ខិបិត្វា បិតុ បិដ្ឋិបស្សេ ឋត្វា ‘‘មកសំ បហរិស្សាមី’’តិ បិតុ មត្ថកំ ទ្វិធា ភិន្ទិ, វឌ្ឍកី តត្ថេវ ជីវិតក្ខយំ បត្តោ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto vaṇijjāya jīvikaṃ kappeti. Tadā kāsiraṭṭhe ekasmiṃ paccantagāme bahū vaḍḍhakī vasanti. Tattheko khalitavaḍḍhakī rukkhaṃ tacchati, athassa eko makaso tambalohathālakapiṭṭhisadise sīse nisīditvā sattiyā paharanto viya sīsaṃ mukhatuṇḍakena vijjhi. So attano santike nisinnaṃ puttaṃ āha – ‘‘tāta, mayhaṃ sīsaṃ makaso sattiyā paharanto viya vijjhati, vārehi na’’nti. ‘‘Tāta, adhivāsehi, ekappahāreneva taṃ māressāmī’’ti. Tasmiṃ samaye bodhisattopi attano bhaṇḍaṃ pariyesamāno taṃ gāmaṃ patvā tassā vaḍḍhakisālāya nisinno hoti. Atha so vaḍḍhakī puttaṃ āha – ‘‘tāta, imaṃ makasaṃ vārehī’’ti. So ‘‘vāressāmi, tātā’’ti tikhiṇaṃ mahāpharasuṃ ukkhipitvā pitu piṭṭhipasse ṭhatvā ‘‘makasaṃ paharissāmī’’ti pitu matthakaṃ dvidhā bhindi, vaḍḍhakī tattheva jīvitakkhayaṃ patto.
ពោធិសត្តោ តស្ស តំ កម្មំ ទិស្វា ‘‘បច្ចាមិត្តោបិ បណ្ឌិតោវ សេយ្យោ។ សោ ហិ ទណ្ឌភយេនបិ មនុស្សេ ន មារេស្សតី’’តិ ចិន្តេត្វា ឥមំ គាថមាហ –
Bodhisatto tassa taṃ kammaṃ disvā ‘‘paccāmittopi paṇḍitova seyyo. So hi daṇḍabhayenapi manusse na māressatī’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –
៤៤.
44.
‘‘សេយ្យោ អមិត្តោ មតិយា ឧបេតោ, ន ត្វេវ មិត្តោ មតិវិប្បហីនោ;
‘‘Seyyo amitto matiyā upeto, na tveva mitto mativippahīno;
‘មកសំ វធិស្ស’ន្តិ ហិ ឯឡមូគោ, បុត្តោ បិតុ អព្ភិទា ឧត្តមង្គ’’ន្តិ។
‘Makasaṃ vadhissa’nti hi eḷamūgo, putto pitu abbhidā uttamaṅga’’nti.
តត្ថ សេយ្យោតិ បវរោ ឧត្តមោ។ មតិយា ឧបេតោតិ បញ្ញាយ សមន្នាគតោ។ ឯឡមូគោតិ លាលាមុខោ ពាលោ។ បុត្តោ បិតុ អព្ភិទា ឧត្តមង្គន្តិ អត្តនោ ពាលតាយ បុត្តោបិ ហុត្វា បិតុ ឧត្តមង្គំ មត្ថកំ ‘‘មកសំ បហរិស្សាមី’’តិ ទ្វិធា ភិន្ទិ។ តស្មា ពាលមិត្តតោ បណ្ឌិតអមិត្តោវ សេយ្យោតិ ឥមំ គាថំ វត្វា ពោធិសត្តោ ឧដ្ឋាយ យថាកម្មំ គតោ។ វឌ្ឍកិស្សបិ ញាតកា សរីរកិច្ចំ អកំសុ។
Tattha seyyoti pavaro uttamo. Matiyā upetoti paññāya samannāgato. Eḷamūgoti lālāmukho bālo. Putto pitu abbhidā uttamaṅganti attano bālatāya puttopi hutvā pitu uttamaṅgaṃ matthakaṃ ‘‘makasaṃ paharissāmī’’ti dvidhā bhindi. Tasmā bālamittato paṇḍitaamittova seyyoti imaṃ gāthaṃ vatvā bodhisatto uṭṭhāya yathākammaṃ gato. Vaḍḍhakissapi ñātakā sarīrakiccaṃ akaṃsu.
សត្ថា ‘‘ឯវំ ឧបាសកា បុព្ពេបិ ‘មកសំ បហរិស្សាមា’តិ បរំ បហរណកមនុស្សា អហេសុំយេវា’’តិ ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា អនុសន្ធិំ ឃដេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ ‘‘តទា គាថំ វត្វា បក្កន្តោ បណ្ឌិតវាណិជោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā ‘‘evaṃ upāsakā pubbepi ‘makasaṃ paharissāmā’ti paraṃ paharaṇakamanussā ahesuṃyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā gāthaṃ vatvā pakkanto paṇḍitavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
មកសជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Makasajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤៤. មកសជាតកំ • 44. Makasajātakaṃ
