Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
మక్కటివత్థుకథావణ్ణనా
Makkaṭivatthukathāvaṇṇanā
౪౦. అనుత్తానపదవణ్ణనాతి ఉత్తానం వుచ్చతి పాకటం, తప్పటిపక్ఖేన అనుత్తానం అపాకటం అప్పచురం దువిఞ్ఞేయ్యఞ్చ, అనుత్తానానం పదానం వణ్ణనా అనుత్తానపదవణ్ణనా. ఉత్తానపదవణ్ణనాయ పయోజనాభావతో అనుత్తానగ్గహణం. పచురపటిసేవనో హోతీతి బహులపటిసేవనో హోతి, దివసే దివసే నిరన్తరం పటిసేవతీతి అత్థో. పచురత్థే హి వత్తమానవచనన్తి సబ్బదా పటిసేవనాభావేపి ‘‘ఇహ మల్లా యుజ్ఝన్తీ’’తిఆదీసు వియ బాహుల్లవుత్తిం ఉపాదాయ వత్తమానవచనం. ఆహిణ్డన్తాతి విచరన్తా. అఞ్ఞేసుపీతి అఞ్ఞేసుపి భిక్ఖూసు.
40.Anuttānapadavaṇṇanāti uttānaṃ vuccati pākaṭaṃ, tappaṭipakkhena anuttānaṃ apākaṭaṃ appacuraṃ duviññeyyañca, anuttānānaṃ padānaṃ vaṇṇanā anuttānapadavaṇṇanā. Uttānapadavaṇṇanāya payojanābhāvato anuttānaggahaṇaṃ. Pacurapaṭisevano hotīti bahulapaṭisevano hoti, divase divase nirantaraṃ paṭisevatīti attho. Pacuratthe hi vattamānavacananti sabbadā paṭisevanābhāvepi ‘‘iha mallā yujjhantī’’tiādīsu viya bāhullavuttiṃ upādāya vattamānavacanaṃ. Āhiṇḍantāti vicarantā. Aññesupīti aññesupi bhikkhūsu.
౪౧. సహోడ్ఢగ్గహితోతి సహ భణ్డేన గహితో. అత్తనో మిచ్ఛాగాహేన లేసఓడ్డనేన వా పరిపుణ్ణత్థమ్పి పఠమపఞ్ఞత్తిం అఞ్ఞథా కరోన్తో ‘‘తఞ్చ ఖో మనుస్సిత్థియా, నో తిరచ్ఛానగతాయా’’తి ఆహ. దస్సనన్తి సానురాగదస్సనం. గహణన్తి అనురాగవసేనేవ హత్థేన గహణం. ఆమసనం అత్తనో సరీరేన తస్సా సరీరస్స ఉపరి ఆమసనమత్తం, ఫుసనం తతో దళ్హతరం కత్వా సంఫుసనం, ఘట్టనం తతోపి దళ్హతరం కత్వా సరీరేన సరీరస్స ఘట్టనం. తం సబ్బమ్పీతి దస్సనాది సబ్బమ్పి.
41.Sahoḍḍhaggahitoti saha bhaṇḍena gahito. Attano micchāgāhena lesaoḍḍanena vā paripuṇṇatthampi paṭhamapaññattiṃ aññathā karonto ‘‘tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatāyā’’ti āha. Dassananti sānurāgadassanaṃ. Gahaṇanti anurāgavaseneva hatthena gahaṇaṃ. Āmasanaṃ attano sarīrena tassā sarīrassa upari āmasanamattaṃ, phusanaṃ tato daḷhataraṃ katvā saṃphusanaṃ, ghaṭṭanaṃ tatopi daḷhataraṃ katvā sarīrena sarīrassa ghaṭṭanaṃ. Taṃ sabbampīti dassanādi sabbampi.
౪౨. దళ్హతరం సిక్ఖాపదమకాసీతి ఇమస్మిం అధికారే అనుపఞ్ఞత్తియా సిక్ఖాపదస్స దళ్హీకరణం సిథిలకరణఞ్చ పసఙ్గతో ఆపన్నం విభజిత్వా దస్సేతుకామో ‘‘దువిధఞ్హి సిక్ఖాపద’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ యస్స సచిత్తకస్స సిక్ఖాపదస్స చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జం. యస్స సచిత్తకాచిత్తకపక్ఖసహితస్స అచిత్తకస్స చ సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తమ్పి సురాపానాది లోకవజ్జన్తి ఇమమత్థం సమ్పిణ్డేత్వా దస్సేతుం ‘‘యస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జం నామా’’తి వుత్తం. ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి హి ఇదం వచనం అచిత్తకం సన్ధాయ వుత్తం. న హి ఏకంసతో సచిత్తకస్స ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి విసేసనే పయోజనం అత్థి. సచిత్తకపక్ఖేతి చ వత్థువీతిక్కమవిజాననచిత్తేన ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి గహేతబ్బం, న పణ్ణత్తివిజాననచిత్తేన. యది హి ‘‘న వట్టతీ’’తి పణ్ణత్తివిజాననచిత్తేనపి యస్స సిక్ఖాపదస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ, తమ్పి లోకవజ్జన్తి వదేయ్య, సబ్బేసం పణ్ణత్తివజ్జసిక్ఖాపదానమ్పి లోకవజ్జతా ఆపజ్జేయ్య పణ్ణత్తివజ్జానమ్పి ‘‘న వట్టతీ’’తి జానిత్వా వీతిక్కమే అకుసలచిత్తస్సేవ సమ్భవతో. న హి భగవతో ఆణం జానిత్వా మద్దన్తస్స కుసలచిత్తం ఉప్పజ్జతి అనాదరియవసేన పటిఘచిత్తస్సేవ ఉప్పజ్జనతో.
42.Daḷhataraṃ sikkhāpadamakāsīti imasmiṃ adhikāre anupaññattiyā sikkhāpadassa daḷhīkaraṇaṃ sithilakaraṇañca pasaṅgato āpannaṃ vibhajitvā dassetukāmo ‘‘duvidhañhi sikkhāpada’’ntiādimāha. Tattha yassa sacittakassa sikkhāpadassa cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ. Yassa sacittakācittakapakkhasahitassa acittakassa ca sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, tampi surāpānādi lokavajjanti imamatthaṃ sampiṇḍetvā dassetuṃ ‘‘yassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. ‘‘Sacittakapakkhe’’ti hi idaṃ vacanaṃ acittakaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi ekaṃsato sacittakassa ‘‘sacittakapakkhe’’ti visesane payojanaṃ atthi. Sacittakapakkheti ca vatthuvītikkamavijānanacittena ‘‘sacittakapakkhe’’ti gahetabbaṃ, na paṇṇattivijānanacittena. Yadi hi ‘‘na vaṭṭatī’’ti paṇṇattivijānanacittenapi yassa sikkhāpadassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva, tampi lokavajjanti vadeyya, sabbesaṃ paṇṇattivajjasikkhāpadānampi lokavajjatā āpajjeyya paṇṇattivajjānampi ‘‘na vaṭṭatī’’ti jānitvā vītikkame akusalacittasseva sambhavato. Na hi bhagavato āṇaṃ jānitvā maddantassa kusalacittaṃ uppajjati anādariyavasena paṭighacittasseva uppajjanato.
అపిచేత్థ ‘‘సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవా’’తి వచనతో అచిత్తకస్స వత్థుఅజాననవసేన అచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవాతి అయం నియమో నత్థీతి విఞ్ఞాయతి. యది హి అచిత్తకస్స అచిత్తకపక్ఖేపి చిత్తం అకుసలమేవ సియా, ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి ఇదం విసేసనం నిరత్థకం సియా. ‘‘యస్స చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జ’’న్తి ఏత్తకే వుత్తే సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స గన్ధవణ్ణకాదిభావం అజానిత్వా తాని లిమ్పన్తీనం భిక్ఖునీనఞ్చ వినాపి అకుసలచిత్తేన ఆపత్తిసమ్భవతో ఏకన్తాకుసలం సచిత్తకసిక్ఖాపదం ఠపేత్వా సురాపానాదిఅచిత్తకసిక్ఖాపదానం లోకవజ్జతా న సియాతి తేసమ్పి సఙ్గణ్హత్థం ‘‘యస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జ’’న్తి వుత్తం. తేనేవ చూళగణ్ఠిపదే మజ్ఝిమగణ్ఠిపదే చ వుత్తం ‘‘ఏతం సత్తం మారేస్సామీతి తస్మింయేవ పదేసే నిపన్నం అఞ్ఞం మారేన్తస్స పాణసామఞ్ఞస్స అత్థితాయ యథా పాణాతిపాతో హోతి, ఏవం ఏతం మజ్జం పివిస్సామీతి అఞ్ఞం మజ్జం పివన్తస్స మజ్జసామఞ్ఞస్స అత్థితాయ అకుసలమేవ హోతి. యథా పన కట్ఠసఞ్ఞాయ సప్పం ఘాతేన్తస్స పాణాతిపాతో న హోతి, ఏవం నాళికేరపానసఞ్ఞాయ మజ్జం పివన్తస్స అకుసలం న హోతీ’’తి.
Apicettha ‘‘sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevā’’ti vacanato acittakassa vatthuajānanavasena acittakapakkhe cittaṃ akusalamevāti ayaṃ niyamo natthīti viññāyati. Yadi hi acittakassa acittakapakkhepi cittaṃ akusalameva siyā, ‘‘sacittakapakkhe’’ti idaṃ visesanaṃ niratthakaṃ siyā. ‘‘Yassa cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajja’’nti ettake vutte surāti ajānitvā pivantassa gandhavaṇṇakādibhāvaṃ ajānitvā tāni limpantīnaṃ bhikkhunīnañca vināpi akusalacittena āpattisambhavato ekantākusalaṃ sacittakasikkhāpadaṃ ṭhapetvā surāpānādiacittakasikkhāpadānaṃ lokavajjatā na siyāti tesampi saṅgaṇhatthaṃ ‘‘yassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajja’’nti vuttaṃ. Teneva cūḷagaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ ‘‘etaṃ sattaṃ māressāmīti tasmiṃyeva padese nipannaṃ aññaṃ mārentassa pāṇasāmaññassa atthitāya yathā pāṇātipāto hoti, evaṃ etaṃ majjaṃ pivissāmīti aññaṃ majjaṃ pivantassa majjasāmaññassa atthitāya akusalameva hoti. Yathā pana kaṭṭhasaññāya sappaṃ ghātentassa pāṇātipāto na hoti, evaṃ nāḷikerapānasaññāya majjaṃ pivantassa akusalaṃ na hotī’’ti.
కేచి పన వదన్తి ‘‘సామణేరస్స సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స పారాజికో నత్థి, అకుసలం పన హోతీ’’తి, తం తేసం మతిమత్తం. ‘‘భిక్ఖునో అజానిత్వాపి బీజతో పట్ఠాయ మజ్జం పివన్తస్స పాచిత్తియం, సామణేరో జానిత్వా పివన్తో సీలభేదం ఆపజ్జతి, న అజానిత్వా’’తి ఏత్తకమేవ హి అట్ఠకథాయం వుత్తం, ‘‘అకుసలం పన హోతీ’’తి న వుత్తన్తి. అపరమ్పి వదన్తి ‘‘అజానిత్వా పివన్తస్సపి సోతాపన్నస్స ముఖం సురా న పవిసతి కమ్మపథప్పత్తఅకుసలచిత్తేనేవ పాతబ్బతో’’తి, తమ్పి న సున్దరం. బోధిసత్తే కుచ్ఛిగతే బోధిసత్తమాతు సీలం వియ హి ఇదమ్పి అరియసావకానం ధమ్మతాసిద్ధన్తి వేదితబ్బం. తేనేవ దీఘనికాయే కూటదన్తసుత్తట్ఠకథాయం (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౩౫౨) వుత్తం –
Keci pana vadanti ‘‘sāmaṇerassa surāti ajānitvā pivantassa pārājiko natthi, akusalaṃ pana hotī’’ti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. ‘‘Bhikkhuno ajānitvāpi bījato paṭṭhāya majjaṃ pivantassa pācittiyaṃ, sāmaṇero jānitvā pivanto sīlabhedaṃ āpajjati, na ajānitvā’’ti ettakameva hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, ‘‘akusalaṃ pana hotī’’ti na vuttanti. Aparampi vadanti ‘‘ajānitvā pivantassapi sotāpannassa mukhaṃ surā na pavisati kammapathappattaakusalacitteneva pātabbato’’ti, tampi na sundaraṃ. Bodhisatte kucchigate bodhisattamātu sīlaṃ viya hi idampi ariyasāvakānaṃ dhammatāsiddhanti veditabbaṃ. Teneva dīghanikāye kūṭadantasuttaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.352) vuttaṃ –
‘‘భవన్తరేపి హి అరియసావకో జీవితహేతుపి నేవ పాణం హనతి, న సురం పివతి. సచేపిస్స సురఞ్చ ఖీరఞ్చ మిస్సేత్వా ముఖే పక్ఖిపన్తి, ఖీరమేవ పవిసతి, న సురా. యథా కిం? యథా కోఞ్చసకుణానం ఖీరమిస్సకే ఉదకే ఖీరమేవ పవిసతి, న ఉదకం. ఇదం యోనిసిద్ధన్తి చే? ఇదమ్పి ధమ్మతాసిద్ధన్తి వేదితబ్బ’’న్తి.
‘‘Bhavantarepi hi ariyasāvako jīvitahetupi neva pāṇaṃ hanati, na suraṃ pivati. Sacepissa surañca khīrañca missetvā mukhe pakkhipanti, khīrameva pavisati, na surā. Yathā kiṃ? Yathā koñcasakuṇānaṃ khīramissake udake khīrameva pavisati, na udakaṃ. Idaṃ yonisiddhanti ce? Idampi dhammatāsiddhanti veditabba’’nti.
యది ఏవం సురాపానసిక్ఖాపదట్ఠకథాయం (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౩౨౯) ‘‘వత్థుఅజాననతాయ చేత్థ అచిత్తకతా వేదితబ్బా, అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి కస్మా వుత్తం? నాయం దోసో. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – సచిత్తకపక్ఖే అకుసలచిత్తేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతాతి. ఇమినాయేవ హి అధిప్పాయేన అఞ్ఞేసుపి లోకవజ్జేసు అచిత్తకసిక్ఖాపదేసు అకుసలచిత్తతాయేవ వుత్తా, న పన సచిత్తకతా. తేనేవ భిక్ఖునీవిభఙ్గట్ఠకథాయం (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౧౨౨౭) వుత్తం –
Yadi evaṃ surāpānasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 329) ‘‘vatthuajānanatāya cettha acittakatā veditabbā, akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti kasmā vuttaṃ? Nāyaṃ doso. Ayañhettha adhippāyo – sacittakapakkhe akusalacitteneva pātabbatāya lokavajjatāti. Imināyeva hi adhippāyena aññesupi lokavajjesu acittakasikkhāpadesu akusalacittatāyeva vuttā, na pana sacittakatā. Teneva bhikkhunīvibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 1227) vuttaṃ –
‘‘గిరగ్గసమజ్జం చిత్తాగారసిక్ఖాపదం సఙ్ఘాణి ఇత్థాలఙ్కారో గన్ధకవణ్ణకో వాసితకపిఞ్ఞాకో భిక్ఖునీఆదీహి ఉమ్మద్దనపరిమద్దనాతి ఇమాని దస సిక్ఖాపదాని అచిత్తకాని లోకవజ్జాని అకుసలచిత్తానీ’’తి,
‘‘Giraggasamajjaṃ cittāgārasikkhāpadaṃ saṅghāṇi itthālaṅkāro gandhakavaṇṇako vāsitakapiññāko bhikkhunīādīhi ummaddanaparimaddanāti imāni dasa sikkhāpadāni acittakāni lokavajjāni akusalacittānī’’ti,
అయం పనేత్థ అధిప్పాయో – వినాపి చిత్తేన ఆపజ్జితబ్బత్తా అచిత్తకాని, చిత్తే పన సతి అకుసలేనేవ ఆపజ్జితబ్బత్తా లోకవజ్జాని చేవ అకుసలచిత్తాని చాతి. తస్మా భిక్ఖువిభఙ్గే ఆగతాని సురాపానఉయ్యుత్తఉయ్యోధికసిక్ఖాపదాని తీణి, భిక్ఖునీవిభఙ్గే ఆగతాని గిరగ్గసమజ్జాదీని దసాతి ఇమేసం తేరసన్నం అచిత్తకసిక్ఖాపదానం లోకవజ్జతాదస్సనత్థం ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి ఇదం విసేసనం కతన్తి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం. యస్మా పన పణ్ణత్తివజ్జస్స వత్థువీతిక్కమవిజాననచిత్తేన సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం సియా కుసలం, సియా అకుసలం, సియా అబ్యాకతం, తస్మా తస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవాతి అయం నియమో నత్థీతి సేసం పణ్ణత్తివజ్జన్తి వుత్తం.
Ayaṃ panettha adhippāyo – vināpi cittena āpajjitabbattā acittakāni, citte pana sati akusaleneva āpajjitabbattā lokavajjāni ceva akusalacittāni cāti. Tasmā bhikkhuvibhaṅge āgatāni surāpānauyyuttauyyodhikasikkhāpadāni tīṇi, bhikkhunīvibhaṅge āgatāni giraggasamajjādīni dasāti imesaṃ terasannaṃ acittakasikkhāpadānaṃ lokavajjatādassanatthaṃ ‘‘sacittakapakkhe’’ti idaṃ visesanaṃ katanti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Yasmā pana paṇṇattivajjassa vatthuvītikkamavijānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākataṃ, tasmā tassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevāti ayaṃ niyamo natthīti sesaṃ paṇṇattivajjanti vuttaṃ.
రున్ధన్తీతి వీతిక్కమం రున్ధన్తీ. ద్వారం పిదహన్తీతి వీతిక్కమలేసస్స ద్వారం పిదహన్తీ. సోతం పచ్ఛిన్దమానాతి ఉపరూపరి వీతిక్కమసోతం పచ్ఛిన్దమానా. అథ వా రున్ధన్తీతి అనాపత్తిలేసం రున్ధన్తీ. ద్వారం పిదహన్తీతి అనాపత్తిలేసస్స ద్వారం పిదహన్తీ. సోతం పచ్ఛిన్దమానాతి అనాపత్తిసోతం పచ్ఛిన్దమానా, ఆపత్తిమేవ కురుమానాతి వుత్తం హోతి. నను చ లోకవజ్జే కాచి అనుపఞ్ఞత్తి ఉప్పజ్జమానా సిథిలం కరోన్తీ ఉప్పజ్జతి, తస్మా ‘‘లోకవజ్జే అనుపఞ్ఞత్తి ఉప్పజ్జమానా…పే॰… గాళ్హతరం కరోన్తీ ఉప్పజ్జతీ’’తి ఇదం కస్మా వుత్తన్తి ఆహ ‘‘అఞ్ఞత్ర అధిమానా అఞ్ఞత్ర సుపినన్తా’’తిఆది. ‘‘అఞ్ఞత్ర అధిమానా’’తి ఇమిస్సా అనుపఞ్ఞత్తియా ‘‘వీతిక్కమాభావా’’తి కారణం వుత్తం, ‘‘అఞ్ఞత్ర సుపినన్తా’’తి ఇమిస్సా ‘‘అబ్బోహారికత్తా’’తి కారణం వుత్తం. తత్థ వీతిక్కమాభావాతి పాపిచ్ఛో ఇచ్ఛాపకతోతిఆదివీతిక్కమాభావా. ఉత్తరిమనుస్సధమ్మే హి ‘‘పాపిచ్ఛో ఇచ్ఛాపకతో ఉత్తరిమనుస్సధమ్మం ఉల్లపతీ’’తి (మహావ॰ ౧౨౯) వచనతో విసంవాదనాధిప్పాయేన ముసా భణన్తో పారాజికో హోతి. అయం పన అధిమానేన అధిగతసఞ్ఞీ హుత్వా ఉల్లపతి, న సిక్ఖాపదం వీతిక్కమితుకామో, తస్మా ‘‘అఞ్ఞత్ర అధిమానా’’తి అయం అనుపఞ్ఞత్తి ఉప్పజ్జమానా వీతిక్కమాభావా అనాపత్తికరా జాతా. అబ్బోహారికత్తాతి సుపినన్తే విజ్జమానాయపి చేతనాయ వీతిక్కమిచ్ఛాయ చ అబ్బోహారికత్తా. కిఞ్చాపి హి సుపినన్తే మోచనస్సాదచేతనా సంవిజ్జతి, కదాచి ఉపక్కమనమ్పి హోతి, తథాపి థినమిద్ధేన అభిభూతత్తా తం చిత్తం అబ్బోహారికం, చిత్తస్స అబ్బోహారికత్తా ఉపక్కమకిరియాసంవత్తనికాపి చేతనా అబ్బోహారికా. తేనేవ ‘‘అత్థేసా భిక్ఖవే చేతనా, సా చ ఖో అబ్బోహారికా’’తి (పారా॰ ౨౩౫) భగవతా వుత్తా, తస్మా ‘‘అఞ్ఞత్ర సుపినన్తా’’తి అయం అనుపఞ్ఞత్తి అబ్బోహారికత్తా అనాపత్తికరా జాతా.
Rundhantīti vītikkamaṃ rundhantī. Dvāraṃ pidahantīti vītikkamalesassa dvāraṃ pidahantī. Sotaṃ pacchindamānāti uparūpari vītikkamasotaṃ pacchindamānā. Atha vā rundhantīti anāpattilesaṃ rundhantī. Dvāraṃ pidahantīti anāpattilesassa dvāraṃ pidahantī. Sotaṃ pacchindamānāti anāpattisotaṃ pacchindamānā, āpattimeva kurumānāti vuttaṃ hoti. Nanu ca lokavajje kāci anupaññatti uppajjamānā sithilaṃ karontī uppajjati, tasmā ‘‘lokavajje anupaññatti uppajjamānā…pe… gāḷhataraṃ karontī uppajjatī’’ti idaṃ kasmā vuttanti āha ‘‘aññatra adhimānā aññatra supinantā’’tiādi. ‘‘Aññatra adhimānā’’ti imissā anupaññattiyā ‘‘vītikkamābhāvā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ, ‘‘aññatra supinantā’’ti imissā ‘‘abbohārikattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ. Tattha vītikkamābhāvāti pāpiccho icchāpakatotiādivītikkamābhāvā. Uttarimanussadhamme hi ‘‘pāpiccho icchāpakato uttarimanussadhammaṃ ullapatī’’ti (mahāva. 129) vacanato visaṃvādanādhippāyena musā bhaṇanto pārājiko hoti. Ayaṃ pana adhimānena adhigatasaññī hutvā ullapati, na sikkhāpadaṃ vītikkamitukāmo, tasmā ‘‘aññatra adhimānā’’ti ayaṃ anupaññatti uppajjamānā vītikkamābhāvā anāpattikarā jātā. Abbohārikattāti supinante vijjamānāyapi cetanāya vītikkamicchāya ca abbohārikattā. Kiñcāpi hi supinante mocanassādacetanā saṃvijjati, kadāci upakkamanampi hoti, tathāpi thinamiddhena abhibhūtattā taṃ cittaṃ abbohārikaṃ, cittassa abbohārikattā upakkamakiriyāsaṃvattanikāpi cetanā abbohārikā. Teneva ‘‘atthesā bhikkhave cetanā, sā ca kho abbohārikā’’ti (pārā. 235) bhagavatā vuttā, tasmā ‘‘aññatra supinantā’’ti ayaṃ anupaññatti abbohārikattā anāpattikarā jātā.
అకతే వీతిక్కమేతి ‘‘కుక్కుచ్చాయన్తా న భుఞ్జింసూ’’తిఆదీసు వియ వీతిక్కమే అకతే. సిథిలం కరోన్తీతి పఠమం సామఞ్ఞతో బద్ధసిక్ఖాపదం మోచేత్వా అత్తనో అత్తనో విసయే అనాపత్తికరణవసేన సిథిలం కరోన్తీ. ద్వారం దదమానాతి అనాపత్తియా ద్వారం దదమానా. తేనేవాహ ‘‘అపరాపరమ్పి అనాపత్తిం కురుమానా’’తి. నను చ సఞ్చరిత్తసిక్ఖాపదే ‘‘అన్తమసో తఙ్ఖణికాయపీ’’తి అనుపఞ్ఞత్తి ఉప్పజ్జమానా ఆపత్తిమేవ కరోన్తీ ఉప్పన్నా, అథ కస్మా ‘‘అనాపత్తిం కురుమానా ఉప్పజ్జతీ’’తి వుత్తన్తి ఆహ ‘‘అన్తమసో తఙ్ఖణికాయపీ’’తిఆది. ఉదాయినా భిక్ఖునా తఙ్ఖణికాయ సఞ్చరిత్తం ఆపన్నవత్థుస్మిం పఞ్ఞత్తత్తా ‘‘కతే వీతిక్కమే’’తి వుత్తం. పఞ్ఞత్తిగతికావ హోతీతి మూలపఞ్ఞత్తియంయేవ అన్తోగధా హోతి.
Akate vītikkameti ‘‘kukkuccāyantā na bhuñjiṃsū’’tiādīsu viya vītikkame akate. Sithilaṃ karontīti paṭhamaṃ sāmaññato baddhasikkhāpadaṃ mocetvā attano attano visaye anāpattikaraṇavasena sithilaṃ karontī. Dvāraṃ dadamānāti anāpattiyā dvāraṃ dadamānā. Tenevāha ‘‘aparāparampi anāpattiṃ kurumānā’’ti. Nanu ca sañcarittasikkhāpade ‘‘antamaso taṅkhaṇikāyapī’’ti anupaññatti uppajjamānā āpattimeva karontī uppannā, atha kasmā ‘‘anāpattiṃ kurumānā uppajjatī’’ti vuttanti āha ‘‘antamaso taṅkhaṇikāyapī’’tiādi. Udāyinā bhikkhunā taṅkhaṇikāya sañcarittaṃ āpannavatthusmiṃ paññattattā ‘‘kate vītikkame’’ti vuttaṃ. Paññattigatikāva hotīti mūlapaññattiyaṃyeva antogadhā hoti.
మక్కటివత్థుకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Makkaṭivatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
సన్థతభాణవారో
Santhatabhāṇavāro
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā