Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా
Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā
౪౦-౧. దుతియపఞ్ఞత్తియం ‘‘ఇధ మల్లా యుజ్ఝన్తీ’’తిఆదీసు వియ పటిసేవతీతి వత్తమానవచనం పచురపటిసేవనవసేన వుత్తం, ‘‘తఞ్చ ఖో మనుస్సిత్థియా, నో తిరచ్ఛానగతాయా’’తి పరిపుణ్ణత్థమ్పి పఠమం పఞ్ఞత్తిం అత్తనో మిచ్ఛాగాహేన వా లేసఓడ్డనత్థాయ వా ఏవమాహ. పరిపుణ్ణత్థతంయేవ నియమేతుం ‘‘నను ఆవుసో తథేవ తం హోతీ’’తి వుత్తం, తేనేవ మక్కటీవత్థు వినీతవత్థూసు పక్ఖిత్తం అవిసేసత్తా, తథా వజ్జిపుత్తకవత్థు. విచారణా పనేత్థ తతియపఞ్ఞత్తియం ఆవి భవిస్సతి. ‘‘నను, ఆవుసో, భగవతా అనేకపరియాయేనా’’తిఆది న కేవలం సఉద్దేససిక్ఖాపదేనేవ సిద్ధం, ‘‘తిరచ్ఛానగతాదీసుపి పారాజిక’’న్తి అనుద్దేససిక్ఖాపదేనపి సిద్ధన్తి దస్సనత్థం వుత్తం. అథ వా యది సఉద్దేససిక్ఖాపదం సావసేసన్తి పఞ్ఞపేసి, ఇమినా అనుద్దేససిక్ఖాపదేనాపి కిం న సిద్ధన్తి దస్సనత్థం వుత్తం. ‘‘తేన హి, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేస్సామీ’’తి తదేవ సిక్ఖాపదం పఠమపఞ్ఞత్తమేవ లేసత్థికానం అలేసోకాసం కత్వా ఆమేడితత్థం కత్వా పఞ్ఞపేస్సామీతి అత్థో. అఞ్ఞథా ‘‘అఞ్ఞవాదకే విహేసకే పాచిత్తియ’’న్తిఆదీసు (పాచి॰ ౧౦౧) వియ వత్థుద్వయేన ఆపత్తిద్వయం ఆపజ్జతి, న చాపజ్జతి, సో ఏవత్థో అఞ్ఞేనాపి వచనేన సుప్పకాసితో, సుపరిబ్యత్తకరణత్థేన దళ్హతరో కతోతి అధిప్పాయో. తతియపఞ్ఞత్తియమ్పి అఞ్ఞేసు చ ఏవం విసుద్ధో.
40-1. Dutiyapaññattiyaṃ ‘‘idha mallā yujjhantī’’tiādīsu viya paṭisevatīti vattamānavacanaṃ pacurapaṭisevanavasena vuttaṃ, ‘‘tañca kho manussitthiyā, no tiracchānagatāyā’’ti paripuṇṇatthampi paṭhamaṃ paññattiṃ attano micchāgāhena vā lesaoḍḍanatthāya vā evamāha. Paripuṇṇatthataṃyeva niyametuṃ ‘‘nanu āvuso tatheva taṃ hotī’’ti vuttaṃ, teneva makkaṭīvatthu vinītavatthūsu pakkhittaṃ avisesattā, tathā vajjiputtakavatthu. Vicāraṇā panettha tatiyapaññattiyaṃ āvi bhavissati. ‘‘Nanu, āvuso, bhagavatā anekapariyāyenā’’tiādi na kevalaṃ sauddesasikkhāpadeneva siddhaṃ, ‘‘tiracchānagatādīsupi pārājika’’nti anuddesasikkhāpadenapi siddhanti dassanatthaṃ vuttaṃ. Atha vā yadi sauddesasikkhāpadaṃ sāvasesanti paññapesi, iminā anuddesasikkhāpadenāpi kiṃ na siddhanti dassanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Tena hi, bhikkhave, bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti tadeva sikkhāpadaṃ paṭhamapaññattameva lesatthikānaṃ alesokāsaṃ katvā āmeḍitatthaṃ katvā paññapessāmīti attho. Aññathā ‘‘aññavādake vihesake pācittiya’’ntiādīsu (pāci. 101) viya vatthudvayena āpattidvayaṃ āpajjati, na cāpajjati, so evattho aññenāpi vacanena suppakāsito, suparibyattakaraṇatthena daḷhataro katoti adhippāyo. Tatiyapaññattiyampi aññesu ca evaṃ visuddho.
యస్స సచిత్తకపక్ఖేతిఆదిమ్హి పన గణ్ఠిపదనయో తావ పఠమం వుచ్చతి, సచిత్తకపక్ఖేతి సురాపానాదిఅచిత్తకే సన్ధాయ వుత్తం. సచిత్తకేసు పన యం ఏకన్తమకుసలేనేవ సముట్ఠాపితఞ్చ. ఉభయం లోకవజ్జం నామ. సురాపానస్మిఞ్హి ‘‘సురా’’తి వా ‘‘పాతుం న వట్టతీ’’తి వా జానిత్వా పివనే అకుసలమేవ, తథా భిక్ఖునీనం గన్ధవణ్ణకత్థాయ లేపనే, భేసజ్జత్థాయ లేపనే అదోసత్తా ‘‘అవిచారణీయ’’న్తి ఏత్తకం వుత్తం. తత్థ న వట్టతీతి ‘‘జానిత్వా’’తి వుత్తవచనం న యుజ్జతి పణ్ణత్తివజ్జస్సాపి లోకవజ్జభావప్పసఙ్గతో. ఇమం అనిట్ఠప్పసఙ్గం పరిహరితుకామతాయ వజిరబుద్ధిత్థేరస్స గణ్ఠిపదే వుత్తం ‘‘ఇధ సచిత్తకన్తి చ అచిత్తకన్తి చ విచారణా వత్థువిజాననేయేవ హోతి, న పఞ్ఞత్తివిజాననే. యది పఞ్ఞత్తివిజాననే హోతి, సబ్బసిక్ఖాపదాని లోకవజ్జానేవ సియుం, న చ సబ్బసిక్ఖాపదాని లోకవజ్జాని , తస్మా వత్థువిజాననేయేవ హోతీ’’తి, ఇదం యుజ్జతి. కస్మా? యస్మా సేఖియేసు పఞ్ఞత్తిజాననమేవ పమాణం, న వత్థుమత్తజాననన్తి, యం పన తత్థేవ వుత్తం ‘‘పసుత్తస్స ముఖే కోచి సురం పక్ఖిపేయ్య, అన్తో చే పవిసేయ్య, ఆపత్తి, తత్థ యథా భిక్ఖునియా అధక్ఖకం ఉబ్భజాణుమణ్డలం పరస్స ఆమసనాదికాలే కాయం అచాలేత్వా చిత్తేనేవ సాదియన్తియా ఆపత్తి ‘కిరియావ హోతీ’తి వుత్తా యేభుయ్యేన కిరియసమ్భవతో, తథా అయమ్పి తదా కిరియావ హోతీ’’తి, తం సువిచారితం అనేకన్తాకుసలభావసాధనతో. సురాపానాపత్తియా ఏకన్తాకుసలతా పన మజ్జసఞ్ఞినోపి సకిం పయోగేన పివతో హోతీతి కత్వా వుత్తా.
Yassa sacittakapakkhetiādimhi pana gaṇṭhipadanayo tāva paṭhamaṃ vuccati, sacittakapakkheti surāpānādiacittake sandhāya vuttaṃ. Sacittakesu pana yaṃ ekantamakusaleneva samuṭṭhāpitañca. Ubhayaṃ lokavajjaṃ nāma. Surāpānasmiñhi ‘‘surā’’ti vā ‘‘pātuṃ na vaṭṭatī’’ti vā jānitvā pivane akusalameva, tathā bhikkhunīnaṃ gandhavaṇṇakatthāya lepane, bhesajjatthāya lepane adosattā ‘‘avicāraṇīya’’nti ettakaṃ vuttaṃ. Tattha na vaṭṭatīti ‘‘jānitvā’’ti vuttavacanaṃ na yujjati paṇṇattivajjassāpi lokavajjabhāvappasaṅgato. Imaṃ aniṭṭhappasaṅgaṃ pariharitukāmatāya vajirabuddhittherassa gaṇṭhipade vuttaṃ ‘‘idha sacittakanti ca acittakanti ca vicāraṇā vatthuvijānaneyeva hoti, na paññattivijānane. Yadi paññattivijānane hoti, sabbasikkhāpadāni lokavajjāneva siyuṃ, na ca sabbasikkhāpadāni lokavajjāni , tasmā vatthuvijānaneyeva hotī’’ti, idaṃ yujjati. Kasmā? Yasmā sekhiyesu paññattijānanameva pamāṇaṃ, na vatthumattajānananti, yaṃ pana tattheva vuttaṃ ‘‘pasuttassa mukhe koci suraṃ pakkhipeyya, anto ce paviseyya, āpatti, tattha yathā bhikkhuniyā adhakkhakaṃ ubbhajāṇumaṇḍalaṃ parassa āmasanādikāle kāyaṃ acāletvā citteneva sādiyantiyā āpatti ‘kiriyāva hotī’ti vuttā yebhuyyena kiriyasambhavato, tathā ayampi tadā kiriyāva hotī’’ti, taṃ suvicāritaṃ anekantākusalabhāvasādhanato. Surāpānāpattiyā ekantākusalatā pana majjasaññinopi sakiṃ payogena pivato hotīti katvā vuttā.
అయం పనేత్థ అత్థో – సిక్ఖాపదసీసేన ఆపత్తిం గహేత్వా యస్స సిక్ఖాపదస్స సచిత్తకస్స చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జం. సచిత్తకాచిత్తకసఙ్ఖాతస్స అచిత్తకస్స చ సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తమ్పి సురాపానాది లోకవజ్జన్తి ఇమమత్థం సమ్పిణ్డేత్వా ‘‘యస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జ’’న్తి వుత్తం. సచిత్తకపక్ఖేతి హి ఇదం వచనం అచిత్తకం సన్ధాయాహ. న హి ఏకంసతో సచిత్తకస్స సచిత్తకపక్ఖేతి విసేసనే పయోజనం అత్థి. యస్మా పనేత్థ పణ్ణత్తివజ్జస్స పఞ్ఞత్తిజాననచిత్తేన సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ, వత్థుజాననచిత్తేన సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం సియా కుసలం సియా అకుసలం సియా అబ్యాకతం, తస్మా ‘‘తస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవా’’తి న వుచ్చతీతి ‘‘సేసం పణ్ణత్తివజ్జ’’న్తి వుత్తం. అధిమానే వీతిక్కమాభావా, సుపినన్తే అబ్బోహారికత్తా సుపినన్తే విజ్జమానాపి వీతిక్కమఛాయా అబ్బోహారికభావేనాతి వుత్తం హోతి. ఇదం పన వచనం దళ్హీకమ్మసిథిలకరణప్పయోజనత్తా చ వుత్తం, తేన యం వుత్తం బాహిరనిదానకథాధికారే ‘‘దళ్హీకమ్మసిథిలకరణప్పయోజనాతి యేభుయ్యతాయ వుత్త’’న్తిఆది, తం సువుత్తమేవాతి వేదితబ్బం.
Ayaṃ panettha attho – sikkhāpadasīsena āpattiṃ gahetvā yassa sikkhāpadassa sacittakassa cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ. Sacittakācittakasaṅkhātassa acittakassa ca sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, tampi surāpānādi lokavajjanti imamatthaṃ sampiṇḍetvā ‘‘yassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajja’’nti vuttaṃ. Sacittakapakkheti hi idaṃ vacanaṃ acittakaṃ sandhāyāha. Na hi ekaṃsato sacittakassa sacittakapakkheti visesane payojanaṃ atthi. Yasmā panettha paṇṇattivajjassa paññattijānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva, vatthujānanacittena sacittakapakkhe cittaṃ siyā kusalaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, tasmā ‘‘tassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevā’’ti na vuccatīti ‘‘sesaṃ paṇṇattivajja’’nti vuttaṃ. Adhimāne vītikkamābhāvā, supinante abbohārikattā supinante vijjamānāpi vītikkamachāyā abbohārikabhāvenāti vuttaṃ hoti. Idaṃ pana vacanaṃ daḷhīkammasithilakaraṇappayojanattā ca vuttaṃ, tena yaṃ vuttaṃ bāhiranidānakathādhikāre ‘‘daḷhīkammasithilakaraṇappayojanāti yebhuyyatāya vutta’’ntiādi, taṃ suvuttamevāti veditabbaṃ.
మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / మక్కటివత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭivatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā