Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā

    మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా

    Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā

    ౪౦. పచురత్థే హి వత్తమానవచనన్తి ఏకదా పటిసేవిత్వా పచ్ఛా అనోరమిత్వా దివసే దివసే సేవనిచ్ఛాయ వత్తమానత్తా సేవనాయ అభావక్ఖణేపి ఇహ మల్లా యుజ్ఝన్తీతిఆదీసు వియ అబ్బోచ్ఛిన్నతం బాహుల్లవుత్తితఞ్చ ఉపాదాయ పటిసేవతీతి వత్తమానవచనం కతన్తి అత్థో. ఆహిణ్డన్తాతి విచరన్తా.

    40.Pacuratthe hi vattamānavacananti ekadā paṭisevitvā pacchā anoramitvā divase divase sevanicchāya vattamānattā sevanāya abhāvakkhaṇepi iha mallā yujjhantītiādīsu viya abbocchinnataṃ bāhullavuttitañca upādāya paṭisevatīti vattamānavacanaṃ katanti attho. Āhiṇḍantāti vicarantā.

    ౪౧. సహోడ్ఢగ్గహితోతి సభణ్డగ్గహితో, అయమేవ వా పాఠో. తం సిక్ఖాపదం తథేవ హోతీతి మనుస్సామనుస్సాదిపుగ్గలవిసేసం కిఞ్చి అనుపాదియిత్వా సామఞ్ఞతో ‘‘యో పన భిక్ఖు మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్యా’’తి (పారా॰ ౩౯) వుత్తత్తా మనుస్సామనుస్సతిరచ్ఛానగతానం ఇత్థిపురిసపణ్డకఉభతోబ్యఞ్జనానం తింసవిధేపి మగ్గే మేథునం సేవన్తస్స తం సిక్ఖాపదం మూలచ్ఛేజ్జకరం హోతి ఏవాతి అధిప్పాయో. ఏతేన యం అనుపఞ్ఞత్తిమూలపఞ్ఞత్తియా ఏవ అధిప్పాయప్పకాసనవసేన సుబోధత్థాయ వత్థువసేన పవత్తానం విసేసత్థజోతకవసేనాతి దస్సితం హోతి. ఆమసనం ఆమట్ఠమత్తం. తతో దళ్హతరం ఫుసనం. ఘట్టనం పన తతో దళ్హతరం కత్వా సరీరేన సరీరస్స సఙ్ఘట్టనం. తం సబ్బమ్పీతి అనురాగేన పవత్తితం దస్సనాదిసబ్బమ్పి.

    41.Sahoḍḍhaggahitoti sabhaṇḍaggahito, ayameva vā pāṭho. Taṃ sikkhāpadaṃ tatheva hotīti manussāmanussādipuggalavisesaṃ kiñci anupādiyitvā sāmaññato ‘‘yo pana bhikkhu methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti (pārā. 39) vuttattā manussāmanussatiracchānagatānaṃ itthipurisapaṇḍakaubhatobyañjanānaṃ tiṃsavidhepi magge methunaṃ sevantassa taṃ sikkhāpadaṃ mūlacchejjakaraṃ hoti evāti adhippāyo. Etena yaṃ anupaññattimūlapaññattiyā eva adhippāyappakāsanavasena subodhatthāya vatthuvasena pavattānaṃ visesatthajotakavasenāti dassitaṃ hoti. Āmasanaṃ āmaṭṭhamattaṃ. Tato daḷhataraṃ phusanaṃ. Ghaṭṭanaṃ pana tato daḷhataraṃ katvā sarīrena sarīrassa saṅghaṭṭanaṃ. Taṃ sabbampīti anurāgena pavattitaṃ dassanādisabbampi.

    ౪౨. పాణాతిపాతాదిసచిత్తకసిక్ఖాపదానం సురాపానాదిఅచిత్తకసిక్ఖాపదానఞ్చ (పాచి॰ ౩౨౬ ఆదయో) ఏకేనేవ లక్ఖణవచనేన లోకవజ్జతం దస్సేతుం ‘‘యస్స సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ హోతి, తం లోకవజ్జం నామా’’తి వుత్తం. తత్థ సచిత్తకపక్ఖేతి ఇదం కిఞ్చాపి అచిత్తకసిక్ఖాపదం సన్ధాయేవ వత్తుం యుత్తం తస్సేవ సచిత్తకపక్ఖసమ్భవతో, తథాపి సచిత్తకసిక్ఖాపదానమ్పి అసఞ్చిచ్చ చఙ్కమనాదీసు లోకే పాణఘాతవోహారసమ్భవేన అచిత్తకపక్ఖం పరికప్పేత్వా ఉభిన్నమ్పి సచిత్తకాచిత్తకసిక్ఖాపదానం సాధారణవసేన ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి వుత్తం. ఇతరథా సచిత్తకసిక్ఖాపదానం ఇమస్మిం వాక్యే లోకవజ్జతాలక్ఖణం న వుత్తం సియా. ‘‘సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవా’’తి వుత్తే పన సచిత్తకసిక్ఖాపదానం చిత్తం అకుసలమేవ, ఇతరేసం సచిత్తకపక్ఖేయేవ అకుసలనియమో, న అచిత్తకపక్ఖే. తత్థ పన యథాసమ్భవం కుసలం వా సియా, అకుసలం వా, అబ్యాకతం వాతి అయమత్థో సామత్థియతో సిజ్ఝతీతి వేదితబ్బం. సచిత్తకపక్ఖేతి వత్థువీతిక్కమవిజాననచిత్తేన సచిత్తకపక్ఖేతి గహేతబ్బం, న పణ్ణత్తివిజాననచిత్తేన తథా సతి సబ్బసిక్ఖాపదానమ్పి లోకవజ్జతాపసఙ్గతో. ‘‘పటిక్ఖిత్తమిదం కాతుం న వట్టతీ’’తి జానన్తస్స హి పణ్ణత్తివజ్జేపి అనాదరియవసేన పటిఘచిత్తమేవ ఉప్పజ్జతి, తస్మా ఇదం వాక్యం నిరత్థకమేవ సియా సబ్బసిక్ఖాపదానిపి లోకవజ్జానీతి ఏత్తకమత్తస్సేవ వత్తబ్బతాపసఙ్గతో.

    42.Pāṇātipātādisacittakasikkhāpadānaṃ surāpānādiacittakasikkhāpadānañca (pāci. 326 ādayo) ekeneva lakkhaṇavacanena lokavajjataṃ dassetuṃ ‘‘yassa sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, taṃ lokavajjaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Tattha sacittakapakkheti idaṃ kiñcāpi acittakasikkhāpadaṃ sandhāyeva vattuṃ yuttaṃ tasseva sacittakapakkhasambhavato, tathāpi sacittakasikkhāpadānampi asañcicca caṅkamanādīsu loke pāṇaghātavohārasambhavena acittakapakkhaṃ parikappetvā ubhinnampi sacittakācittakasikkhāpadānaṃ sādhāraṇavasena ‘‘sacittakapakkhe’’ti vuttaṃ. Itarathā sacittakasikkhāpadānaṃ imasmiṃ vākye lokavajjatālakkhaṇaṃ na vuttaṃ siyā. ‘‘Sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevā’’ti vutte pana sacittakasikkhāpadānaṃ cittaṃ akusalameva, itaresaṃ sacittakapakkheyeva akusalaniyamo, na acittakapakkhe. Tattha pana yathāsambhavaṃ kusalaṃ vā siyā, akusalaṃ vā, abyākataṃ vāti ayamattho sāmatthiyato sijjhatīti veditabbaṃ. Sacittakapakkheti vatthuvītikkamavijānanacittena sacittakapakkheti gahetabbaṃ, na paṇṇattivijānanacittena tathā sati sabbasikkhāpadānampi lokavajjatāpasaṅgato. ‘‘Paṭikkhittamidaṃ kātuṃ na vaṭṭatī’’ti jānantassa hi paṇṇattivajjepi anādariyavasena paṭighacittameva uppajjati, tasmā idaṃ vākyaṃ niratthakameva siyā sabbasikkhāpadānipi lokavajjānīti ettakamattasseva vattabbatāpasaṅgato.

    ఏత్థ చ సచిత్తకపక్ఖేయేవ చిత్తం అకుసలన్తి నియమస్స అకతత్తా సురాపానాదీసు అచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలం న హోతేవాతి న సక్కా నియమేతుం, కేవలం పన సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ, న కుసలాదీతి ఏవమేత్థ నియమో సిజ్ఝతి, ఏవఞ్చ సురాతి అజానిత్వా పివన్తానమ్పి అకుసలచిత్తేనేవ పానం గన్ధవణ్ణకాదిభావం అజానిత్వా లిమ్పన్తీనం భిక్ఖునీనం వినాపి అకుసలచిత్తేన లిమ్పనఞ్చ, ఉభయత్థాపి ఆపత్తిసమ్భవో చ సమత్థితో హోతి. యం పన సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ పారాజికకణ్డ ౨.౪౨) ‘‘సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవాతి వచనతో అచిత్తకస్స వత్థుఅజాననవసేన అచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవాతి అయం నియమో నత్థీతి విఞ్ఞాయతీ’’తి వుత్తం, తం న యుత్తం . అచిత్తకేసు హి తేరససు లోకవజ్జేసు సురాపానస్సేవ అచిత్తకపక్ఖేపి అకుసలచిత్తనియమో, న ఇతరేసం ద్వాదసన్నం అకుసలాదిచిత్తేనాపి ఆపజ్జితబ్బతో. యం పన ఏవం కేనచి అనిచ్ఛమానం సద్దతోపి అపతీయమానమిమం నియమం పరాధిప్పాయం కత్వా దస్సేతుం ‘‘యది హి అచిత్తకస్స అచిత్తకపక్ఖేపి చిత్తం అకుసలమేవ సియా, సచిత్తకపక్ఖేతి ఇదం విసేసనం నిరత్థకం సియా’’తిఆది వుత్తం, తం నిరత్థకమేవ ఏవం నియమస్స కేనచి అనధిప్పేతత్తా. న హి కోచి సద్దసత్థవిదూ నియమం ఇచ్ఛతి, యేన సచిత్తకపక్ఖేతి ఇదం విసేసనం నిరత్థకం సియాతిఆది వుత్తం భవేయ్య, కిన్తు సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవ, అచిత్తకపక్ఖే పన చిత్తం అనియతం అకుసలమేవ వా సియా, కుసలాదీసు వా అఞ్ఞతరన్తి ఏవమేవ ఇచ్ఛతి. తేన సచిత్తకపక్ఖేతి విసేసనమ్పి సాత్థకం సియా. అచిత్తకసిక్ఖాపదానం సచిత్తకపక్ఖేసు అకుసలనియమేన లోకవజ్జతా చ సిజ్ఝతి. తేసు చ సురాపానస్సేవ అచిత్తకపక్ఖేపి లోకవజ్జతా అకుసలచిత్తతా చ, ఇతరేసం పన సచిత్తకపక్ఖే ఏవాతి వాదోపి న విరుజ్ఝతీతి న కిఞ్చేత్థ అనుపపన్నం నామ.

    Ettha ca sacittakapakkheyeva cittaṃ akusalanti niyamassa akatattā surāpānādīsu acittakapakkhe cittaṃ akusalaṃ na hotevāti na sakkā niyametuṃ, kevalaṃ pana sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva, na kusalādīti evamettha niyamo sijjhati, evañca surāti ajānitvā pivantānampi akusalacitteneva pānaṃ gandhavaṇṇakādibhāvaṃ ajānitvā limpantīnaṃ bhikkhunīnaṃ vināpi akusalacittena limpanañca, ubhayatthāpi āpattisambhavo ca samatthito hoti. Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.42) ‘‘sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevāti vacanato acittakassa vatthuajānanavasena acittakapakkhe cittaṃ akusalamevāti ayaṃ niyamo natthīti viññāyatī’’ti vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ . Acittakesu hi terasasu lokavajjesu surāpānasseva acittakapakkhepi akusalacittaniyamo, na itaresaṃ dvādasannaṃ akusalādicittenāpi āpajjitabbato. Yaṃ pana evaṃ kenaci anicchamānaṃ saddatopi apatīyamānamimaṃ niyamaṃ parādhippāyaṃ katvā dassetuṃ ‘‘yadi hi acittakassa acittakapakkhepi cittaṃ akusalameva siyā, sacittakapakkheti idaṃ visesanaṃ niratthakaṃ siyā’’tiādi vuttaṃ, taṃ niratthakameva evaṃ niyamassa kenaci anadhippetattā. Na hi koci saddasatthavidū niyamaṃ icchati, yena sacittakapakkheti idaṃ visesanaṃ niratthakaṃ siyātiādi vuttaṃ bhaveyya, kintu sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva, acittakapakkhe pana cittaṃ aniyataṃ akusalameva vā siyā, kusalādīsu vā aññataranti evameva icchati. Tena sacittakapakkheti visesanampi sātthakaṃ siyā. Acittakasikkhāpadānaṃ sacittakapakkhesu akusalaniyamena lokavajjatā ca sijjhati. Tesu ca surāpānasseva acittakapakkhepi lokavajjatā akusalacittatā ca, itaresaṃ pana sacittakapakkhe evāti vādopi na virujjhatīti na kiñcettha anupapannaṃ nāma.

    యం పనేత్థ ‘‘సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స…పే॰… వినాపి అకుసలచిత్తేన ఆపత్తిసమ్భవతో…పే॰… సురాపానాదిఅచిత్తకసిక్ఖాపదానం లోకవజ్జతా న సియా’’తిఆది వుత్తం. యఞ్చ తమత్థం సాధేతుం గణ్ఠిపదేసు ఆగతవచనం దస్సేత్వా బహుం పపఞ్చితం, తం న సారతో పచ్చేతబ్బం అట్ఠకథాహి విరుద్ధత్తా. తథా హి ‘‘వత్థుఅజాననతాయ చేత్థ అచిత్తకతా వేదితబ్బా అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి వుత్తం. యఞ్చేతస్స ‘‘సచిత్తకపక్ఖే అకుసలేనేవ పాతబ్బతో లోకవజ్జతా’’తి వుత్తం అట్ఠకథావచనం, తం న సున్దరం. ‘‘సచిత్తకపక్ఖే చిత్తం అకుసలమేవా’’తి సబ్బేసం లోకవజ్జానం ఇధేవ పారాజికట్ఠకథాయ సామఞ్ఞతో వత్వా సురాపానసిక్ఖాపదట్ఠకథాయం ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయా’’తి ఏవం అచిత్తకపక్ఖేపి అకుసలచిత్తతాయ విసేసేత్వా వుత్తత్తా. న హి ‘‘సామఞ్ఞతో ఇధ వుత్తోవ అత్థో పున సురాపానట్ఠకథాయమ్పి వుత్తో’’తి సక్కా వత్తుం వుత్తస్సేవ పున వచనే పయోజనాభావా, తదఞ్ఞేసుపి అచిత్తకలోకవజ్జేసు వత్తబ్బతాపసఙ్గతో చ, నాపి ఏకత్థ వుత్తో నయో తదఞ్ఞేసుపి ఏకలక్ఖణతాయ వుత్తో ఏవ హోతీతి ‘‘సురాపానసిక్ఖాపదేయేవ (పాచి॰ ౩౨౬ ఆదయో) వుత్తో’’తి సక్కా వత్తుం అచిత్తకలోకవజ్జానం సబ్బపఠమే ఉయ్యుత్తసిక్ఖాపదేయేవ (పాచి॰ ౩౧౧ ఆదయో) వత్తబ్బతో, సురాపానసిక్ఖాపదేయేవ వా వత్వా ఏసేవ నయో సేసేసు అచిత్తకలోకవజ్జేసుపీతి అతిదిసితబ్బతో చ.

    Yaṃ panettha ‘‘surāti ajānitvā pivantassa…pe… vināpi akusalacittena āpattisambhavato…pe… surāpānādiacittakasikkhāpadānaṃ lokavajjatā na siyā’’tiādi vuttaṃ. Yañca tamatthaṃ sādhetuṃ gaṇṭhipadesu āgatavacanaṃ dassetvā bahuṃ papañcitaṃ, taṃ na sārato paccetabbaṃ aṭṭhakathāhi viruddhattā. Tathā hi ‘‘vatthuajānanatāya cettha acittakatā veditabbā akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti vuttaṃ. Yañcetassa ‘‘sacittakapakkhe akusaleneva pātabbato lokavajjatā’’ti vuttaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ, taṃ na sundaraṃ. ‘‘Sacittakapakkhe cittaṃ akusalamevā’’ti sabbesaṃ lokavajjānaṃ idheva pārājikaṭṭhakathāya sāmaññato vatvā surāpānasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘akusaleneva pātabbatāyā’’ti evaṃ acittakapakkhepi akusalacittatāya visesetvā vuttattā. Na hi ‘‘sāmaññato idha vuttova attho puna surāpānaṭṭhakathāyampi vutto’’ti sakkā vattuṃ vuttasseva puna vacane payojanābhāvā, tadaññesupi acittakalokavajjesu vattabbatāpasaṅgato ca, nāpi ekattha vutto nayo tadaññesupi ekalakkhaṇatāya vutto eva hotīti ‘‘surāpānasikkhāpadeyeva (pāci. 326 ādayo) vutto’’ti sakkā vattuṃ acittakalokavajjānaṃ sabbapaṭhame uyyuttasikkhāpadeyeva (pāci. 311 ādayo) vattabbato, surāpānasikkhāpadeyeva vā vatvā eseva nayo sesesu acittakalokavajjesupīti atidisitabbato ca.

    అపిచ వుత్తమేవత్థం వదన్తేన ‘‘సచిత్తకపక్ఖే అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయా’’తి పుబ్బే వుత్తక్కమేనేవ వత్తబ్బం సన్దేహాదివిగమత్థత్తా పున వచనస్స. సిక్ఖాపదవిసయే చ విసేసితబ్బం విసేసేత్వావ వుచ్చతి, ఇతరథా ఆపత్తానాపత్తాదిభేదస్స దువిఞ్ఞేయ్యత్తా. తథా హి భిక్ఖునీవిభఙ్గట్ఠకథాయం ‘‘వినాపి చిత్తేన ఆపజ్జితబ్బత్తా అచిత్తకాని, చిత్తే పన సతి అకుసలేనేవ ఆపజ్జితబ్బత్తా లోకవజ్జాని చేవ అకుసలచిత్తాని చా’’తి గిరగ్గసమజ్జాదీనం సచిత్తకపక్ఖే ఏవ లోకవజ్జతా అకుసలచిత్తతా చ విసేసేత్వా వుత్తా, న ఏవం సురాపానస్స. తస్స పన పక్ఖద్వయస్సాపి సాధారణవసేన ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయా’’తి వుత్తం, న పన ‘‘సచిత్తకపక్ఖే’’తి విసేసేత్వా. తస్మా ఇదం సురాపానం సచిత్తకాచిత్తకపక్ఖద్వయేపి లోకవజ్జం అకుసలచిత్తఞ్చాతి దస్సేతుమేవ ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి విసుం వుత్తన్తి సుట్ఠు సిజ్ఝతి. ఏతేనేవ యం సారత్థదీపనియం ‘‘సచిత్తకపక్ఖే అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి వుత్తస్స ఇమస్సేవ అధిప్పాయస్స పటిపాదకమేతన్తి సఞ్ఞాయ ఇమినా ఏవ హి అధిప్పాయేన అఞ్ఞేసుపి లోకవజ్జేసు అచిత్తకసిక్ఖాపదేసు అకుసలచిత్తతా ఏవ వుత్తా, న పన తిచిత్తతా. తేనేవ భిక్ఖునీవిభఙ్గట్ఠకథాయం వుత్తం ‘‘గిరగ్గసమజ్జం చిత్తాగారసిక్ఖాపదం సఙ్ఘాణి ఇత్థాలఙ్కారో గన్ధవణ్ణకో వాసితకపిఞ్ఞాకో భిక్ఖునీఆదీహి ఉమ్మద్దనపరిమద్దనానీతి ఇమాని దస సిక్ఖాపదాని అచిత్తకాని అకుసలచిత్తాని, అయం పనేత్థ అధిప్పాయో వినాపి చిత్తేన ఆపజ్జితబ్బత్తా అచిత్తకాని, చిత్తే పన సతి అకుసలేనేవ ఆపజ్జితబ్బత్తా లోకవజ్జాని చేవ అకుసలచిత్తాని చా’’తి వుత్తం, తమ్పి పటిసిద్ధం హోతి తబ్బిపరీతస్సేవ అత్థస్స యథావుత్తనయేన సాధనతో. తస్మా సురాపానస్స అచిత్తకపక్ఖేపి చిత్తం అకుసలమేవాతి ఇమం విసేసం దస్సేతుమేవ ఇదం వచనం వుత్తన్తి గహేతబ్బం. అయఞ్హేత్థ అత్థో వత్థుఅజాననతాయ చేత్థాతి ఏత్థ చ-కారో విసేసత్థజోతకో అపిచాతి ఇమినా సమానత్థో. తస్మా యదిదం అఞ్ఞేసు అచిత్తకలోకవజ్జేసు వినాపి చిత్తేన ఆపజ్జితబ్బత్తా అచిత్తకాని, చిత్తే పన సతి అకుసలేనేవ ఆపజ్జితబ్బత్తా లోకవజ్జాని చేవ అకుసలచిత్తాని చాతి లోకవజ్జతాయ అకుసలచిత్తతాయ చ లక్ఖణం వుచ్చతి, తం ఏత్థ సురాపానసిక్ఖాపదే నాగచ్ఛతి, ఇధ పన విసేసో అత్థీతి వుత్తం హోతి. సో కతరోతి చే? వత్థుఅజాననతాయ ఏవ వత్థుజాననచిత్తేన వినాపి ఆపజ్జితబ్బతాయ ఏవ అచిత్తకతా వేదితబ్బా, నత్థేత్థ అచిత్తకతాయ విసేసో. కిన్తు వత్థుఅజాననసఙ్ఖాతఅచిత్తకపక్ఖేపి అకుసలచిత్తేనేవ సురామేరయస్స అజ్ఝోహరితబ్బతాయాతి ఇమస్స సిక్ఖాపదస్స సచిత్తకపక్ఖేపి అచిత్తకపక్ఖేపి లోకవజ్జతా అకుసలచిత్తతా చ వేదితబ్బాతి అయమేత్థ విసేసో. ఇధ హి ‘‘చిత్తే పన సతీ’’తి అవిసేసేత్వా ‘‘అకుసలేనేవా’’తి సామఞ్ఞతో వుత్తత్తా ఉభయపక్ఖేపి లోకవజ్జతా అకుసలచిత్తతా చ సిద్ధాతి వేదితబ్బా. తేనేవ పరమత్థజోతికాయ (ఖు॰ పా॰ అట్ఠ॰ ౨.పచ్ఛిమపఞ్చసిక్ఖాపదవణ్ణనా) ఖుద్దకట్ఠకథాయ సిక్ఖాపదవణ్ణనాయ ‘‘సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానం కాయతో చ కాయచిత్తతో చాతి ద్విసముట్ఠాన’’న్తి వుత్తం. సురాతి జాననచిత్తాభావేనేవ హేత్థ చిత్తఙ్గవిరహితో కేవలోపి కాయో ఏకసముట్ఠానం వుత్తో, తస్మిఞ్చ ఏకసముట్ఠానక్ఖణేపి యాయ చేతనాయ పివతి, సా ఏకన్తఅకుసలా ఏవ హోతి. తేనేవ తత్థేవ అట్ఠకథాయం ‘‘పఠమా చేత్థ పఞ్చ ఏకన్తఅకుసలచిత్తసముట్ఠానత్తా పాణాతిపాతాదీనం పకతివజ్జతో వేరమణియో, సేసా పణ్ణత్తివజ్జతో’’తి ఏవం పఞ్చన్నమ్పి సామఞ్ఞతో అకుసలచిత్తతా లోకవజ్జతాసఙ్ఖాతా పకతివజ్జతా చ వుత్తా. అఙ్గేసు చ జాననఙ్గం న వుత్తం. తథా హి ‘‘సురామేరయమజ్జపమాదట్ఠానస్స పన సురాదీనం అఞ్ఞతరం హోతి మదనీయం, పాతుకామతాచిత్తఞ్చ పచ్చుపట్ఠితం హోతి, తజ్జఞ్చ వాయామం ఆపజ్జతి, పీతే చ పవిసతీతి ఇమాని చత్తారి అఙ్గానీ’’తి వుత్తం, న పన సురాతి జాననఙ్గేన సద్ధిం పఞ్చాతి. యది హి సురాతి జాననమ్పి అఙ్గం సియా, అవస్సమేవ తం వత్తబ్బం సియా, న చ వుత్తం. యథా చేత్థ, ఏవం అఞ్ఞాసుపి సుత్తపిటకాదిఅట్ఠకథాసు కత్థచి జాననఙ్గం న వుత్తం. తస్మా ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి ఇమస్స అట్ఠకథాపాఠస్స అచిత్తకపక్ఖేపి ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి ఏవమేవ అత్థోతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం.

    Apica vuttamevatthaṃ vadantena ‘‘sacittakapakkhe akusaleneva pātabbatāyā’’ti pubbe vuttakkameneva vattabbaṃ sandehādivigamatthattā puna vacanassa. Sikkhāpadavisaye ca visesitabbaṃ visesetvāva vuccati, itarathā āpattānāpattādibhedassa duviññeyyattā. Tathā hi bhikkhunīvibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ ‘‘vināpi cittena āpajjitabbattā acittakāni, citte pana sati akusaleneva āpajjitabbattā lokavajjāni ceva akusalacittāni cā’’ti giraggasamajjādīnaṃ sacittakapakkhe eva lokavajjatā akusalacittatā ca visesetvā vuttā, na evaṃ surāpānassa. Tassa pana pakkhadvayassāpi sādhāraṇavasena ‘‘akusaleneva pātabbatāyā’’ti vuttaṃ, na pana ‘‘sacittakapakkhe’’ti visesetvā. Tasmā idaṃ surāpānaṃ sacittakācittakapakkhadvayepi lokavajjaṃ akusalacittañcāti dassetumeva ‘‘akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti visuṃ vuttanti suṭṭhu sijjhati. Eteneva yaṃ sāratthadīpaniyaṃ ‘‘sacittakapakkhe akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti vuttassa imasseva adhippāyassa paṭipādakametanti saññāya iminā eva hi adhippāyena aññesupi lokavajjesu acittakasikkhāpadesu akusalacittatā eva vuttā, na pana ticittatā. Teneva bhikkhunīvibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘giraggasamajjaṃ cittāgārasikkhāpadaṃ saṅghāṇi itthālaṅkāro gandhavaṇṇako vāsitakapiññāko bhikkhunīādīhi ummaddanaparimaddanānīti imāni dasa sikkhāpadāni acittakāni akusalacittāni, ayaṃ panettha adhippāyo vināpi cittena āpajjitabbattā acittakāni, citte pana sati akusaleneva āpajjitabbattā lokavajjāni ceva akusalacittāni cā’’ti vuttaṃ, tampi paṭisiddhaṃ hoti tabbiparītasseva atthassa yathāvuttanayena sādhanato. Tasmā surāpānassa acittakapakkhepi cittaṃ akusalamevāti imaṃ visesaṃ dassetumeva idaṃ vacanaṃ vuttanti gahetabbaṃ. Ayañhettha attho vatthuajānanatāya cetthāti ettha ca-kāro visesatthajotako apicāti iminā samānattho. Tasmā yadidaṃ aññesu acittakalokavajjesu vināpi cittena āpajjitabbattā acittakāni, citte pana sati akusaleneva āpajjitabbattā lokavajjāni ceva akusalacittāni cāti lokavajjatāya akusalacittatāya ca lakkhaṇaṃ vuccati, taṃ ettha surāpānasikkhāpade nāgacchati, idha pana viseso atthīti vuttaṃ hoti. So kataroti ce? Vatthuajānanatāya eva vatthujānanacittena vināpi āpajjitabbatāya eva acittakatā veditabbā, natthettha acittakatāya viseso. Kintu vatthuajānanasaṅkhātaacittakapakkhepi akusalacitteneva surāmerayassa ajjhoharitabbatāyāti imassa sikkhāpadassa sacittakapakkhepi acittakapakkhepi lokavajjatā akusalacittatā ca veditabbāti ayamettha viseso. Idha hi ‘‘citte pana satī’’ti avisesetvā ‘‘akusalenevā’’ti sāmaññato vuttattā ubhayapakkhepi lokavajjatā akusalacittatā ca siddhāti veditabbā. Teneva paramatthajotikāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) khuddakaṭṭhakathāya sikkhāpadavaṇṇanāya ‘‘surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ kāyato ca kāyacittato cāti dvisamuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Surāti jānanacittābhāveneva hettha cittaṅgavirahito kevalopi kāyo ekasamuṭṭhānaṃ vutto, tasmiñca ekasamuṭṭhānakkhaṇepi yāya cetanāya pivati, sā ekantaakusalā eva hoti. Teneva tattheva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘paṭhamā cettha pañca ekantaakusalacittasamuṭṭhānattā pāṇātipātādīnaṃ pakativajjato veramaṇiyo, sesā paṇṇattivajjato’’ti evaṃ pañcannampi sāmaññato akusalacittatā lokavajjatāsaṅkhātā pakativajjatā ca vuttā. Aṅgesu ca jānanaṅgaṃ na vuttaṃ. Tathā hi ‘‘surāmerayamajjapamādaṭṭhānassa pana surādīnaṃ aññataraṃ hoti madanīyaṃ, pātukāmatācittañca paccupaṭṭhitaṃ hoti, tajjañca vāyāmaṃ āpajjati, pīte ca pavisatīti imāni cattāri aṅgānī’’ti vuttaṃ, na pana surāti jānanaṅgena saddhiṃ pañcāti. Yadi hi surāti jānanampi aṅgaṃ siyā, avassameva taṃ vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ. Yathā cettha, evaṃ aññāsupi suttapiṭakādiaṭṭhakathāsu katthaci jānanaṅgaṃ na vuttaṃ. Tasmā ‘‘akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti imassa aṭṭhakathāpāṭhassa acittakapakkhepi ‘‘akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti evameva atthoti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    అపిచ యం గణ్ఠిపదేసు ‘‘ఏతం సత్తం మారేస్సామీతి తస్మింయేవ పదేసే నిపన్నం అఞ్ఞం మారేన్తస్స పాణసామఞ్ఞస్స అత్థితాయ యథా పాణాతిపాతో హోతి, ఏవం ఏతం మజ్జం పివిస్సామీతి అఞ్ఞం మజ్జం పివన్తస్స మజ్జసామఞ్ఞస్స అత్థితాయ అకుసలమేవ హోతి, యథా పన కట్ఠసఞ్ఞాయ సప్పం ఘాతేన్తస్స పాణాతిపాతో న హోతి, ఏవం నాళికేరపానసఞ్ఞాయ మజ్జం పివన్తస్స అకుసలం న హోతీ’’తి పాణాతిపాతేన సద్ధిం సబ్బథా సమానత్తేన ఉపమేత్వా వుత్తం, తం అతివియ అయుత్తం సబ్బేసం సిక్ఖాపదానం పాణాతిపాతాదిఅకుసలానఞ్చ అఞ్ఞమఞ్ఞం సమానతాయ నియమాభావా. పాణాతిపాతో హి పరియాయేనాపి సిజ్ఝతి, న తథా అదిన్నాదానం. తం పన ఆణత్తియాపి సిజ్ఝతి, న చ మేథునాదీసు. తస్మా పయోగఙ్గాదీహిపి భిన్నానమేవ సంసట్ఠం సబ్బథా సమీకరణం అయుత్తమేవ. ‘‘పాణాతిపాతో వియ అదిన్నాదానమేథునాదీనిపి పరియాయకథాదీహి సిజ్ఝన్తీ’’తి కేనచి వుత్తే తం కిన్తి న గయ్హతి తథా వచనాభావాతి చే? ఇధాపి ‘‘తథా పాణాతిపాతసదిసం సురాపాన’’న్తి వచనాభావా ఇదమ్పి న గహేతబ్బమేవ. కిఞ్చి అట్ఠకథావచనేనేవ సిద్ధమేవత్థం పటిబాహన్తేన వినయఞ్ఞునా సుత్తసుత్తానులోమాదీహి తస్స విరోధం దస్సేత్వా పటిబాహేతబ్బం, న పన పయోగఙ్గాదీహి అచ్చన్తవిభిన్నేన సిక్ఖాపదన్తరేన సహ సమీకరణమత్తేన. న హి ‘‘సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్సాపి అకుసలమేవా’’తి ఏత్థ సుత్తాదివిరోధో అత్థి, వినయపిటకే తావ ఏతస్స అత్థస్స విరుద్ధం సుత్తాదికం న దిస్సతి, నాపి సుత్తపిటకాదీసు.

    Apica yaṃ gaṇṭhipadesu ‘‘etaṃ sattaṃ māressāmīti tasmiṃyeva padese nipannaṃ aññaṃ mārentassa pāṇasāmaññassa atthitāya yathā pāṇātipāto hoti, evaṃ etaṃ majjaṃ pivissāmīti aññaṃ majjaṃ pivantassa majjasāmaññassa atthitāya akusalameva hoti, yathā pana kaṭṭhasaññāya sappaṃ ghātentassa pāṇātipāto na hoti, evaṃ nāḷikerapānasaññāya majjaṃ pivantassa akusalaṃ na hotī’’ti pāṇātipātena saddhiṃ sabbathā samānattena upametvā vuttaṃ, taṃ ativiya ayuttaṃ sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ pāṇātipātādiakusalānañca aññamaññaṃ samānatāya niyamābhāvā. Pāṇātipāto hi pariyāyenāpi sijjhati, na tathā adinnādānaṃ. Taṃ pana āṇattiyāpi sijjhati, na ca methunādīsu. Tasmā payogaṅgādīhipi bhinnānameva saṃsaṭṭhaṃ sabbathā samīkaraṇaṃ ayuttameva. ‘‘Pāṇātipāto viya adinnādānamethunādīnipi pariyāyakathādīhi sijjhantī’’ti kenaci vutte taṃ kinti na gayhati tathā vacanābhāvāti ce? Idhāpi ‘‘tathā pāṇātipātasadisaṃ surāpāna’’nti vacanābhāvā idampi na gahetabbameva. Kiñci aṭṭhakathāvacaneneva siddhamevatthaṃ paṭibāhantena vinayaññunā suttasuttānulomādīhi tassa virodhaṃ dassetvā paṭibāhetabbaṃ, na pana payogaṅgādīhi accantavibhinnena sikkhāpadantarena saha samīkaraṇamattena. Na hi ‘‘surāti ajānitvā pivantassāpi akusalamevā’’ti ettha suttādivirodho atthi, vinayapiṭake tāva etassa atthassa viruddhaṃ suttādikaṃ na dissati, nāpi suttapiṭakādīsu.

    యం పనేత్థ కేచి వదన్తి ‘‘మనోపుబ్బఙ్గమా ధమ్మాతి (ధ॰ ప॰ ౧, ౨) వుత్తత్తా సబ్బాని అకుసలాని పుబ్బే వీతిక్కమవత్థుం జానన్తస్సేవ హోన్తీ’’తి. తం తేసం సుత్తాధిప్పాయానభిఞ్ఞాతమేవ పకాసేతి. న హి ‘‘మనోపుబ్బఙ్గమా ధమ్మా’’తి ఇదం వచనం పుబ్బే వీతిక్కమవత్థుం జానన్తస్సేవ అకుసలా ధమ్మా ఉప్పజ్జన్తీతి ఇమమత్థం దీపేతి, అథ ఖో కుసలాకుసలా ధమ్మా ఉప్పజ్జమానా ఉప్పాదపచ్చయట్ఠేన పుబ్బఙ్గమభూతం సహజాతచిత్తం నిస్సాయేవ ఉప్పజ్జన్తి, న వినా చిత్తేనాతి ఇమమత్థం దీపేతి. న హేత్థ ‘‘సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స అకుసలమేవా’’తి వుత్తే సహజాతచిత్తం వినాపి లోభాదిఅకుసలచేతసికా ధమ్మా ఉప్పజ్జన్తీతి అయమత్థో ఆపజ్జతి. యేన తం నిసేధాయ ఇదం సుత్తం ఆహరణీయం సియా, అభిధమ్మవిరోధోపేత్థ నత్థి పుబ్బే నామజాతిఆదివసేన అజానన్తస్సేవ పఞ్చవిఞ్ఞాణవీథియం కుసలాకుసలజవనుప్పత్తివచనతో.

    Yaṃ panettha keci vadanti ‘‘manopubbaṅgamā dhammāti (dha. pa. 1, 2) vuttattā sabbāni akusalāni pubbe vītikkamavatthuṃ jānantasseva hontī’’ti. Taṃ tesaṃ suttādhippāyānabhiññātameva pakāseti. Na hi ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti idaṃ vacanaṃ pubbe vītikkamavatthuṃ jānantasseva akusalā dhammā uppajjantīti imamatthaṃ dīpeti, atha kho kusalākusalā dhammā uppajjamānā uppādapaccayaṭṭhena pubbaṅgamabhūtaṃ sahajātacittaṃ nissāyeva uppajjanti, na vinā cittenāti imamatthaṃ dīpeti. Na hettha ‘‘surāti ajānitvā pivantassa akusalamevā’’ti vutte sahajātacittaṃ vināpi lobhādiakusalacetasikā dhammā uppajjantīti ayamattho āpajjati. Yena taṃ nisedhāya idaṃ suttaṃ āharaṇīyaṃ siyā, abhidhammavirodhopettha natthi pubbe nāmajātiādivasena ajānantasseva pañcaviññāṇavīthiyaṃ kusalākusalajavanuppattivacanato.

    అపిచ బాలపుథుజ్జనానం ఛసు ద్వారేసు ఉప్పజ్జమానాని జవనాని యేభుయ్యేన అకుసలానేవ ఉప్పజ్జన్తి. కుసలాని పన తేసం కల్యాణమిత్తాదిఉపనిస్సయబలేన అప్పకానేవ ఉప్పజ్జన్తి, తుణ్హీభూతానమ్పి నిద్దాయిత్వా సుపినం పస్సన్తానమ్పి ఉద్ధచ్చాదిఅకుసలజవనస్సేవ యేభుయ్యప్పవత్తితో కుసలాకుసలవిరహితస్స జవనస్స తేసం అభావా. అకుసలా హి విసయానుగుణం వాసనానుగుణఞ్చ యథాపచ్చయం సముప్పజ్జన్తి, తత్థ కిం పుబ్బే జాననాజానననిబద్ధేన. యే పన జాననాదిఅఙ్గసమ్పన్నా పాణాతిపాతాదయో, యే చ జాననాదిం వినాపి సిజ్ఝమానా సురాపానమిచ్ఛాదిట్ఠిఆదయో, తే తే తథా తథా యాథావతో ఞత్వా సమ్మాసమ్బుద్ధేన నిద్దిట్ఠా, తేసఞ్చ యథానిద్దిట్ఠవసేన గహణే కో నామ అభిధమ్మవిరోధో. ఏవం సుత్తాదివిరోధాభావతో, అట్ఠకథాయ చ వుత్తత్తా యథావుత్తవసేనేవేత్థ అత్థో గహేతబ్బో. యది ఏవం కస్మా ‘‘సామణేరో జానిత్వా పివన్తో సీలభేదం ఆపజ్జతి, న అజానిత్వా’’తి అట్ఠకథాయం వుత్తన్తి? నాయం దోసో సీలభేదస్స భగవతో ఆణాయత్తత్తా ఉక్ఖిత్తానువత్తికాదీనం సీలభేదో వియ. న హి తాసం అకుసలుప్పత్తియా ఏవ సీలభేదో హోతి సఙ్ఘాయత్తసమనుభాసనానన్తరేయేవ విహితత్తా. ఏవమిధాపి జానిత్వా పివనే ఏవ విహితో, న అజానిత్వా పివనే. అఞ్ఞో హి సిక్ఖాపదవిసయో, అఞ్ఞో అకుసలవిసయో. తేనేవ సామణేరానం పురిమేసు పఞ్చసు సిక్ఖాపదేసు ఏకస్మిం భిన్నే సబ్బానిపి సిక్ఖాపదాని భిజ్జన్తి. అకుసలం పన యం భిన్నం, తేన ఏకేనేవ హోతి, నాఞ్ఞేహి. తస్మా సామణేరస్స అజానిత్వా పివన్తస్స సీలభేదాభావేపి కమ్మపథప్పత్తం అకుసలమేవాతి గహేతబ్బం.

    Apica bālaputhujjanānaṃ chasu dvāresu uppajjamānāni javanāni yebhuyyena akusalāneva uppajjanti. Kusalāni pana tesaṃ kalyāṇamittādiupanissayabalena appakāneva uppajjanti, tuṇhībhūtānampi niddāyitvā supinaṃ passantānampi uddhaccādiakusalajavanasseva yebhuyyappavattito kusalākusalavirahitassa javanassa tesaṃ abhāvā. Akusalā hi visayānuguṇaṃ vāsanānuguṇañca yathāpaccayaṃ samuppajjanti, tattha kiṃ pubbe jānanājānananibaddhena. Ye pana jānanādiaṅgasampannā pāṇātipātādayo, ye ca jānanādiṃ vināpi sijjhamānā surāpānamicchādiṭṭhiādayo, te te tathā tathā yāthāvato ñatvā sammāsambuddhena niddiṭṭhā, tesañca yathāniddiṭṭhavasena gahaṇe ko nāma abhidhammavirodho. Evaṃ suttādivirodhābhāvato, aṭṭhakathāya ca vuttattā yathāvuttavasenevettha attho gahetabbo. Yadi evaṃ kasmā ‘‘sāmaṇero jānitvā pivanto sīlabhedaṃ āpajjati, na ajānitvā’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttanti? Nāyaṃ doso sīlabhedassa bhagavato āṇāyattattā ukkhittānuvattikādīnaṃ sīlabhedo viya. Na hi tāsaṃ akusaluppattiyā eva sīlabhedo hoti saṅghāyattasamanubhāsanānantareyeva vihitattā. Evamidhāpi jānitvā pivane eva vihito, na ajānitvā pivane. Añño hi sikkhāpadavisayo, añño akusalavisayo. Teneva sāmaṇerānaṃ purimesu pañcasu sikkhāpadesu ekasmiṃ bhinne sabbānipi sikkhāpadāni bhijjanti. Akusalaṃ pana yaṃ bhinnaṃ, tena ekeneva hoti, nāññehi. Tasmā sāmaṇerassa ajānitvā pivantassa sīlabhedābhāvepi kammapathappattaṃ akusalamevāti gahetabbaṃ.

    యం పన సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ పారాజికకణ్డ ౨.౪౨) ‘‘సామణేరస్స సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స పారాజికం నత్థి, అకుసలం పన హోతీ’’తి కేహిచి వుత్తవచనం ‘‘తం తేసం మతిమత్త’’న్తి పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘భిక్ఖునో అజానిత్వాపి బీజతో పట్ఠాయ మజ్జం పివన్తస్స పాచిత్తియం. సామణేరో జానిత్వా పివన్తో సీలభేదం ఆపజ్జతి, న అజానిత్వాతి ఏత్తకమేవ హి అట్ఠకథాయం వుత్తం, అకుసలం పన హోతీతి న వుత్త’’న్తి తత్థ కారణం వుత్తం, తం అకారణం. న హి అట్ఠకథాయం సామణేరానం జానిత్వా పివనే ఏవ సీలభేదో, న అజానిత్వాతి సీలభేదకథనట్ఠానే అకుసలం పన హోతీతి అవచనం అజాననపక్ఖే అకుసలాభావస్స కారణం హోతి, తత్థ పసఙ్గాభావా, వత్తబ్బట్ఠానే ఏవ ‘‘అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ లోకవజ్జతా’’తి వుత్తత్తా చ. న చ తే ‘‘అకుసలం పన హోతీ’’తి వదన్తా ఆచరియా ఇమం సామణేరానం సీలభేదప్పకాసకం ఖన్ధకట్ఠకథాపాఠమేవ గహేత్వా అవోచుం, యేన ‘‘ఏత్తకమేవ అట్ఠకథాయం వుత్త’’న్తి వత్తబ్బం సియా, అథ ఖో సురాపానట్ఠకథాగతం సుత్తపిటకట్ఠకథాగతఞ్చ అనేకవిధం వచనం, మహావిహారవాసీనం పరమ్పరోపదేసఞ్చ గహేత్వా అవోచుం. భిన్నలద్ధికానం అభయగిరికాదీనం మతఞ్హేతం, యదిదం జానిత్వా పివన్తస్సేవ అకుసలన్తి గహణం. తస్మా యం వుత్తం కేహిచి ‘‘సామణేరస్స సురాతి అజానిత్వా పివన్తస్స పారాజికం నత్థి, అకుసలం పన హోతీ’’తి, తం సువుత్తన్తి గహేతబ్బం.

    Yaṃ pana sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.42) ‘‘sāmaṇerassa surāti ajānitvā pivantassa pārājikaṃ natthi, akusalaṃ pana hotī’’ti kehici vuttavacanaṃ ‘‘taṃ tesaṃ matimatta’’nti paṭikkhipitvā ‘‘bhikkhuno ajānitvāpi bījato paṭṭhāya majjaṃ pivantassa pācittiyaṃ. Sāmaṇero jānitvā pivanto sīlabhedaṃ āpajjati, na ajānitvāti ettakameva hi aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, akusalaṃ pana hotīti na vutta’’nti tattha kāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ akāraṇaṃ. Na hi aṭṭhakathāyaṃ sāmaṇerānaṃ jānitvā pivane eva sīlabhedo, na ajānitvāti sīlabhedakathanaṭṭhāne akusalaṃ pana hotīti avacanaṃ ajānanapakkhe akusalābhāvassa kāraṇaṃ hoti, tattha pasaṅgābhāvā, vattabbaṭṭhāne eva ‘‘akusaleneva pātabbatāya lokavajjatā’’ti vuttattā ca. Na ca te ‘‘akusalaṃ pana hotī’’ti vadantā ācariyā imaṃ sāmaṇerānaṃ sīlabhedappakāsakaṃ khandhakaṭṭhakathāpāṭhameva gahetvā avocuṃ, yena ‘‘ettakameva aṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti vattabbaṃ siyā, atha kho surāpānaṭṭhakathāgataṃ suttapiṭakaṭṭhakathāgatañca anekavidhaṃ vacanaṃ, mahāvihāravāsīnaṃ paramparopadesañca gahetvā avocuṃ. Bhinnaladdhikānaṃ abhayagirikādīnaṃ matañhetaṃ, yadidaṃ jānitvā pivantasseva akusalanti gahaṇaṃ. Tasmā yaṃ vuttaṃ kehici ‘‘sāmaṇerassa surāti ajānitvā pivantassa pārājikaṃ natthi, akusalaṃ pana hotī’’ti, taṃ suvuttanti gahetabbaṃ.

    యఞ్చ సారత్థదీపనియం (సారత్థ॰ టీ॰ పారాజికకణ్డ ౨.౪౨) ‘‘అజానిత్వా పివన్తస్సాపి సోతాపన్నస్స ముఖం సురా న పవిసతి కమ్మపథప్పత్తఅకుసలచిత్తేనేవ పాతబ్బతో’’తి కేహిచి వుత్తవచనం ‘‘న సున్దర’’న్తి పటిక్ఖిపిత్వా ‘‘బోధిసత్తే కుచ్ఛిగతే బోధిసత్తమాతు సీలం వియ హి ఇదమ్పి అరియసావకానం ధమ్మతాసిద్ధన్తి వేదితబ్బ’’న్తి వత్వా ధమ్మతాసిద్ధత్తంయేవ సమత్థేతుం ‘‘భవన్తరేపి హి అరియసావకో జీవితహేతుపి నేవ పాణం హనతి, న సురం పివతి. సచే పిస్స సురఞ్చ ఖీరఞ్చ మిస్సేత్వా ముఖే పక్ఖిపన్తి, ఖీరమేవ పవిసతి, న సురా. యథా కిం? యథా కోఞ్చసకుణానం ఖీరమిస్సకే ఉదకే ఖీరమేవ పవిసతి, న ఉదకం. ఇదం యోనిసిద్ధన్తి చే, ఇదమ్పి ధమ్మతాసిద్ధన్తి వేదితబ్బ’’న్తి ఇదం అట్ఠకథావచనం దస్సితం, తమ్పి న యుత్తమేవ. యథా హి బోధిసత్తమాతు సీలం వియ అరియసావకానం ధమ్మతాసిద్ధన్తి ఏత్థ బోధిసత్తమాతు ధమ్మతా నామ బోధిసత్తస్స చ అత్తనో చ పారమితానుభావేన అకుసలానుప్పత్తినియమో ఏవ. తథా అరియసావకానమ్పి భవన్తరే పాణాతిపాతాదీనం దసన్నం కమ్మపథానం అఞ్ఞేసఞ్చ అపాయహేతుకానం అకుసలానం అచ్చన్తప్పహాయకస్స మగ్గస్స ఆనుభావేన తంతంసీలవీతిక్కమహేతుకస్స అకుసలస్స అనుప్పత్తినియమో ఏవ ధమ్మతా. న హి సభావవాదీనం ధమ్మతా వియ అహేతుకతా ఇధ ధమ్మతా నామ. యథా వా ఏవంధమ్మతానయే కారణస్స భావే అభావే చ కారియస్స భావో అభావో చ ధమ్మతా, న అహేతుఅప్పచ్చయాభావాభావో, ఏవమిధాపి పాణాతిపాతాదికమ్మపథానం హేతుభూతస్స కిలేసస్స అచ్చన్తాభావేన తేసం అభావో, తదవసేసానం అకుసలానం హేతునో భావేన భావో చ ధమ్మతా , న అహేతుకతా. తస్మా అపాయహేతునో రాగస్స అభావేనేవ అరియానం అజానిత్వాపి సురాయ అనజ్ఝోహరణన్తి సువుత్తమేవిదం కేహిచి ‘‘అజానిత్వా పివన్తస్సాపి సోతాపన్నస్స ముఖం సురా న పవిసతి కమ్మపథప్పత్తఅకుసలచిత్తేనేవ పాతబ్బతో’’తి, తం కేన హేతునా న సున్దరం జాతన్తి న ఞాయతి, ధమ్మతాసిద్ధన్తి వా కథనేన కథం తం పటిక్ఖిత్తన్తి.

    Yañca sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.42) ‘‘ajānitvā pivantassāpi sotāpannassa mukhaṃ surā na pavisati kammapathappattaakusalacitteneva pātabbato’’ti kehici vuttavacanaṃ ‘‘na sundara’’nti paṭikkhipitvā ‘‘bodhisatte kucchigate bodhisattamātu sīlaṃ viya hi idampi ariyasāvakānaṃ dhammatāsiddhanti veditabba’’nti vatvā dhammatāsiddhattaṃyeva samatthetuṃ ‘‘bhavantarepi hi ariyasāvako jīvitahetupi neva pāṇaṃ hanati, na suraṃ pivati. Sace pissa surañca khīrañca missetvā mukhe pakkhipanti, khīrameva pavisati, na surā. Yathā kiṃ? Yathā koñcasakuṇānaṃ khīramissake udake khīrameva pavisati, na udakaṃ. Idaṃ yonisiddhanti ce, idampi dhammatāsiddhanti veditabba’’nti idaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ dassitaṃ, tampi na yuttameva. Yathā hi bodhisattamātu sīlaṃ viya ariyasāvakānaṃ dhammatāsiddhanti ettha bodhisattamātu dhammatā nāma bodhisattassa ca attano ca pāramitānubhāvena akusalānuppattiniyamo eva. Tathā ariyasāvakānampi bhavantare pāṇātipātādīnaṃ dasannaṃ kammapathānaṃ aññesañca apāyahetukānaṃ akusalānaṃ accantappahāyakassa maggassa ānubhāvena taṃtaṃsīlavītikkamahetukassa akusalassa anuppattiniyamo eva dhammatā. Na hi sabhāvavādīnaṃ dhammatā viya ahetukatā idha dhammatā nāma. Yathā vā evaṃdhammatānaye kāraṇassa bhāve abhāve ca kāriyassa bhāvo abhāvo ca dhammatā, na ahetuappaccayābhāvābhāvo, evamidhāpi pāṇātipātādikammapathānaṃ hetubhūtassa kilesassa accantābhāvena tesaṃ abhāvo, tadavasesānaṃ akusalānaṃ hetuno bhāvena bhāvo ca dhammatā , na ahetukatā. Tasmā apāyahetuno rāgassa abhāveneva ariyānaṃ ajānitvāpi surāya anajjhoharaṇanti suvuttamevidaṃ kehici ‘‘ajānitvā pivantassāpi sotāpannassa mukhaṃ surā na pavisati kammapathappattaakusalacitteneva pātabbato’’ti, taṃ kena hetunā na sundaraṃ jātanti na ñāyati, dhammatāsiddhanti vā kathanena kathaṃ taṃ paṭikkhittanti.

    యమ్పి దీఘనికాయట్ఠకథాయం (దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౩౫౨) ‘‘సురఞ్చ ఖీరఞ్చ మిస్సేత్వా…పే॰… ఇదం ధమ్మతాసిద్ధ’’న్తి వచనం, తమ్పి సురాపానస్స అచిత్తకపక్ఖేపి అకుసలచిత్తఞ్ఞేవ సాధేతి. తథా హి ‘‘భవన్తరేపి హి అరియసావకో జీవితహేతుపి పాణం న హనతి, నాదిన్నం ఆదియతి…పే॰… న సురం పివతీ’’తి వుత్తే ‘‘పురిమానం తావ చతున్నం కమ్మపథానం సచిత్తకత్తా విరమణం సుకరం, పచ్ఛిమస్స పన సురాపానస్స అచిత్తకత్తా కథం విరమణం భవేయ్యా’’తి చోదనాసమ్భవం మనసికత్వా వత్థుఅజాననవసేన అచిత్తకత్తేపి యస్మా కమ్మపథప్పత్తఅకుసలేనేవ సురా అజ్ఝోహరితబ్బా, తాదిసీ చ అకుసలప్పవత్తి అరియసావకస్స మగ్గేనేవ హతా, తస్మాస్స పరగలం సురాయ పవిసనం నత్థీతి అత్థతో గమ్యమానత్థం పరిహారవచనం వదతా ‘‘సచే పిస్స సురఞ్చ ఖీరఞ్చా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ ఖీరమేవ పవిసతి, న సురాతి ఇదం సురాయ సబ్బథాపి పరగలప్పవేసాభావదస్సనపరం, న పన సురామిస్సఖీరస్స సురాయ వియోజనసామత్థియదస్సనపరం. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – యది హి సురామిస్సే ఖీరే కిఞ్చి పవిసేయ్య, ఖీరమేవ పవిసేయ్య, న సురా. ఖీరే పన సురాయ అవియుత్తే న కిఞ్చి పవిసతీతి . ఇదం యోనిసిద్ధన్తి ఉదకస్స ముఖే అప్పవిసనం యోనిసిద్ధం. యోనీతి చేత్థ జాతి అధిప్పేతా. తస్మా కోఞ్చజాతికానం ముఖతుణ్డసఙ్ఖాతానం రూపధమ్మానం ఖీరమిస్సఉదకజ్ఝోహరణహేతుత్తాభావేన తం అప్పవిసనం సిద్ధన్తి అత్థో. ఇదమ్పి హి ఖీరమిస్సాయ సురాయ ఖీరే పవిసన్తేపి పరగలాపవిసనన్తి. ధమ్మతాసిద్ధన్తి అరియసావకస్స అరూపధమ్మానం సురాపివనహేతుభూతకిలేససహితత్తాభావసఙ్ఖాతాయ ధమ్మతాయ సిద్ధం. ఏవమేత్థ అచిత్తకపక్ఖేపి సురాయ అకుసలచిత్తేనేవ పాతబ్బతో అరియసావకానం అపివనం సమత్థితన్తి వేదితబ్బం. అథాపి సియా అజాననపక్ఖే అకుసలచిత్తేన వినావ పాతబ్బత్తేపి సురాయ అపివనం అరియానం ధమ్మతాతి సమత్థనపరమేతన్తి, తం న, అట్ఠకథావచనన్తరేహి విరుజ్ఝనతో. యథా హి వచనన్తరేహి న విరుజ్ఝతి, తథాయేవ అత్థో గహేతబ్బో.

    Yampi dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 1.352) ‘‘surañca khīrañca missetvā…pe… idaṃ dhammatāsiddha’’nti vacanaṃ, tampi surāpānassa acittakapakkhepi akusalacittaññeva sādheti. Tathā hi ‘‘bhavantarepi hi ariyasāvako jīvitahetupi pāṇaṃ na hanati, nādinnaṃ ādiyati…pe… na suraṃ pivatī’’ti vutte ‘‘purimānaṃ tāva catunnaṃ kammapathānaṃ sacittakattā viramaṇaṃ sukaraṃ, pacchimassa pana surāpānassa acittakattā kathaṃ viramaṇaṃ bhaveyyā’’ti codanāsambhavaṃ manasikatvā vatthuajānanavasena acittakattepi yasmā kammapathappattaakusaleneva surā ajjhoharitabbā, tādisī ca akusalappavatti ariyasāvakassa maggeneva hatā, tasmāssa paragalaṃ surāya pavisanaṃ natthīti atthato gamyamānatthaṃ parihāravacanaṃ vadatā ‘‘sace pissa surañca khīrañcā’’tiādi vuttaṃ. Tattha khīrameva pavisati, na surāti idaṃ surāya sabbathāpi paragalappavesābhāvadassanaparaṃ, na pana surāmissakhīrassa surāya viyojanasāmatthiyadassanaparaṃ. Ayañhettha adhippāyo – yadi hi surāmisse khīre kiñci paviseyya, khīrameva paviseyya, na surā. Khīre pana surāya aviyutte na kiñci pavisatīti . Idaṃ yonisiddhanti udakassa mukhe appavisanaṃ yonisiddhaṃ. Yonīti cettha jāti adhippetā. Tasmā koñcajātikānaṃ mukhatuṇḍasaṅkhātānaṃ rūpadhammānaṃ khīramissaudakajjhoharaṇahetuttābhāvena taṃ appavisanaṃ siddhanti attho. Idampi hi khīramissāya surāya khīre pavisantepi paragalāpavisananti. Dhammatāsiddhanti ariyasāvakassa arūpadhammānaṃ surāpivanahetubhūtakilesasahitattābhāvasaṅkhātāya dhammatāya siddhaṃ. Evamettha acittakapakkhepi surāya akusalacitteneva pātabbato ariyasāvakānaṃ apivanaṃ samatthitanti veditabbaṃ. Athāpi siyā ajānanapakkhe akusalacittena vināva pātabbattepi surāya apivanaṃ ariyānaṃ dhammatāti samatthanaparametanti, taṃ na, aṭṭhakathāvacanantarehi virujjhanato. Yathā hi vacanantarehi na virujjhati, tathāyeva attho gahetabbo.

    అపిచ పాణాతిపాతాదీనం పఞ్చన్నం కమ్మపథానం భవన్తరేపి అకరణం అరియానం ధమ్మతాసీలమేవ, తేసఞ్చ యది సచిత్తకతం సమానం. సురాపానం వియ ఇతరానిపి చత్తారి అజానన్తేనాపి అరియసావకేన న కత్తబ్బాని సియుం, తథా చ అజానన్తానం అరియానం కుసలాబ్యాకతచిత్తేహిపి విరమణపరమారణపరసన్తకగహణాదీసు కాయవచీపవత్తి న సమ్పజ్జేయ్య, నో చే సమ్పజ్జతి, చక్ఖుపాలత్థేరస్స చఙ్కమనేన పాణవియోగస్స, ఉప్పలవణ్ణత్థేరియా బలక్కారేన మగ్గేనమగ్గఫుసనస్స చ పవత్తత్తా. తస్మా సురాపానస్స అచిత్తకపక్ఖేపి అకుసలేనేవ పాతబ్బతాయ సురా అరియానం పరగలం న పవిసతీతి విసేసేత్వా వుత్తన్తి వేదితబ్బం.

    Apica pāṇātipātādīnaṃ pañcannaṃ kammapathānaṃ bhavantarepi akaraṇaṃ ariyānaṃ dhammatāsīlameva, tesañca yadi sacittakataṃ samānaṃ. Surāpānaṃ viya itarānipi cattāri ajānantenāpi ariyasāvakena na kattabbāni siyuṃ, tathā ca ajānantānaṃ ariyānaṃ kusalābyākatacittehipi viramaṇaparamāraṇaparasantakagahaṇādīsu kāyavacīpavatti na sampajjeyya, no ce sampajjati, cakkhupālattherassa caṅkamanena pāṇaviyogassa, uppalavaṇṇattheriyā balakkārena maggenamaggaphusanassa ca pavattattā. Tasmā surāpānassa acittakapakkhepi akusaleneva pātabbatāya surā ariyānaṃ paragalaṃ na pavisatīti visesetvā vuttanti veditabbaṃ.

    నను వత్థుం జానన్తస్సేవ సబ్బే కమ్మపథా వుత్తాతి? న, మిచ్ఛాదిట్ఠియా విపరీతగ్గహణేనేవ పవత్తత్తా. కథఞ్హి నామ అసబ్బఞ్ఞుం సబ్బఞ్ఞుతో, అనిచ్చాదిం నిచ్చాదితో చ గహణన్తీ దిట్ఠి వత్థుం విజానాతి. యది హి జానేయ్య, మిచ్ఛాదిట్ఠియేవ న సియా. సా చ కమ్మపథేసు గణితాతి కుతో జానన్తస్సేవ కమ్మపథప్పవత్తినియమో. అథ సబ్బఞ్ఞుం సబ్బఞ్ఞూతి గణ్హన్తీపి ‘‘అయం సత్తో’’తి తస్స సరూపగ్గహణతో దిట్ఠిపి వత్థుం విజానాతీతి చే? న, సురాపానస్సపి ‘‘అయం న సురా’’తి సరూపగ్గహణస్స సమానత్తా. ‘‘అయ’’న్తి చ వత్థుపరామసనేపి ‘‘సురా’’తి విసేసవిజాననాభావా న జానాతీతి చే? ‘‘అయ’’న్తి పుగ్గలత్తం జానన్తీపి ‘‘అసబ్బఞ్ఞూ’’తిపి విసేసజాననాభావా దిట్ఠిపి వత్థుం న జానాతీతి సమానమేవ. ఏవఞ్హి తేసం బుద్ధాతి అహితోతి అహితం వా పూరణకస్సపాదిం హితో పటిఘస్స వా అనునయస్స వా ఉప్పాదనేపి ఏసేవ నయో. విపల్లాసపుబ్బకఞ్హి సబ్బం అకుసలం.

    Nanu vatthuṃ jānantasseva sabbe kammapathā vuttāti? Na, micchādiṭṭhiyā viparītaggahaṇeneva pavattattā. Kathañhi nāma asabbaññuṃ sabbaññuto, aniccādiṃ niccādito ca gahaṇantī diṭṭhi vatthuṃ vijānāti. Yadi hi jāneyya, micchādiṭṭhiyeva na siyā. Sā ca kammapathesu gaṇitāti kuto jānantasseva kammapathappavattiniyamo. Atha sabbaññuṃ sabbaññūti gaṇhantīpi ‘‘ayaṃ satto’’ti tassa sarūpaggahaṇato diṭṭhipi vatthuṃ vijānātīti ce? Na, surāpānassapi ‘‘ayaṃ na surā’’ti sarūpaggahaṇassa samānattā. ‘‘Aya’’nti ca vatthuparāmasanepi ‘‘surā’’ti visesavijānanābhāvā na jānātīti ce? ‘‘Aya’’nti puggalattaṃ jānantīpi ‘‘asabbaññū’’tipi visesajānanābhāvā diṭṭhipi vatthuṃ na jānātīti samānameva. Evañhi tesaṃ buddhāti ahitoti ahitaṃ vā pūraṇakassapādiṃ hito paṭighassa vā anunayassa vā uppādanepi eseva nayo. Vipallāsapubbakañhi sabbaṃ akusalaṃ.

    అపిచ సురాయ పీయమానాయ నియమేన అకుసలుప్పాదనం సభావో పీతాయ వియ. ఖీరాదిసఞ్ఞాయ పీతసురస్స పుగ్గలస్స మాతుభగినిఆదీసుపి రాగదోసాదిఅకుసలప్పబన్ధో వత్థుసభావేనేవ ఉప్పజ్జతి, ఏవం పీయమానక్ఖణేపి తిఖిణో రాగో ఉప్పజ్జతేవ, తేనేవ సాగతత్థేరస్స అజానిత్వా పివనకాలే పఞ్చాభిఞ్ఞాదిఝానపరిహాని, పచ్ఛా చ బుద్ధాదీసు అగారవాదిఅకుసలప్పబన్ధో యావ సురావిగమా పవత్తిత్థ. తేనేవ భగవాపి తస్స అగారవాదిఅకఉసలప్పవత్తిదస్సనముఖేన సురాదోసం పకాసేత్వా సిక్ఖాపదం పఞ్ఞపేసి. న హి పఞ్చనీవరణుప్పత్తిం వినా ఝానపరిహాని హోతి. తస్మా అజానన్తస్సాపి సురా పీయమానా పీతా చ అత్తనో సభావేనేవ అకుసలుప్పాదికాతి అయమత్థో సాగతత్థేరస్స ఝానపరిహానియా అన్వయతోపి, అరియానం కిలేసాభావేన ముఖేన సురాయ అప్పవేససఙ్ఖాతబ్యతిరేకతోపి సిజ్ఝతీతి నిట్ఠమేత్థ గన్తబ్బం, ఏవం గహణమేవ హి విభజ్జవాదీమతానుసారం.

    Apica surāya pīyamānāya niyamena akusaluppādanaṃ sabhāvo pītāya viya. Khīrādisaññāya pītasurassa puggalassa mātubhaginiādīsupi rāgadosādiakusalappabandho vatthusabhāveneva uppajjati, evaṃ pīyamānakkhaṇepi tikhiṇo rāgo uppajjateva, teneva sāgatattherassa ajānitvā pivanakāle pañcābhiññādijhānaparihāni, pacchā ca buddhādīsu agāravādiakusalappabandho yāva surāvigamā pavattittha. Teneva bhagavāpi tassa agāravādiakausalappavattidassanamukhena surādosaṃ pakāsetvā sikkhāpadaṃ paññapesi. Na hi pañcanīvaraṇuppattiṃ vinā jhānaparihāni hoti. Tasmā ajānantassāpi surā pīyamānā pītā ca attano sabhāveneva akusaluppādikāti ayamattho sāgatattherassa jhānaparihāniyā anvayatopi, ariyānaṃ kilesābhāvena mukhena surāya appavesasaṅkhātabyatirekatopi sijjhatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ, evaṃ gahaṇameva hi vibhajjavādīmatānusāraṃ.

    యం పన ‘‘జానిత్వా పివన్తస్సేవ అకుసల’’న్తి గహణం, తం భిన్నలద్ధికానం అభయగిరికాదీనమేవ మతం, తం పన గణ్ఠిపదకారకాదీహి ‘‘పరవాదో’’తి అజానన్తేహి అత్తనో మతియా సంసన్దిత్వా లిఖితం విభజ్జవాదీమణ్డలమ్పి పవిసిత్వా యావజ్జతనా సాసనం దూసేతి, పురాపి కిర ఇమస్మిమ్పి దమిళరట్ఠే కోచి భిన్నలద్ధికో నాగసేనో నామ థేరో కుణ్డలకేసీవత్థుం పరవాదమథననయదస్సనత్థం దమిళకబ్బరూపేన కారేన్తో ‘‘ఇమం సురాపానస్స జానిత్వావ పివనే అకుసలనయం, అఞ్ఞఞ్చ దేసకాలాదిభేదేన అనన్తమ్పి ఞేయ్యం సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం సలక్ఖణవసేనేవ ఞాతుం న సక్కోతి ఞాణేన పరిచ్ఛిన్నత్తేన ఞేయ్యస్స అనన్తత్తహానిప్పసఙ్గతో. అనిచ్చాదిసామఞ్ఞలక్ఖణవసేనేవ పన ఞాతుం సక్కోతీ’’తి చ, ‘‘పరమత్థధమ్మేసు నామరూపన్తిఆదిభేదో వియ పుగ్గలాదిసమ్ముతిపి విసుం వత్థుభేదో ఏవా’’తి చ ఏవమాదికం బహుం విపరీతత్థనయం కబ్బాకారస్స కవినో ఉపదిసిత్వా తస్మిం పబన్ధే కారణాభాసేహి సతిం సమ్మోహేత్వా పబన్ధాపేసి, తఞ్చ కబ్బం నిస్సాయ ఇమం భిన్నలద్ధికమతం ఇధ విభజ్జవాదీమతే సమ్మిస్సం చిరం పవత్తిత్థ. తం పన పచ్ఛా ఆచరియబుద్ధప్పియమహాథేరేన బాహిరబ్భరికం దిట్ఠిజాలం విఘాటేత్వా ఇధ పరిసుద్ధం సాసనం పతిట్ఠాపేన్తేన సోధితమ్పి సారత్థదీపనియా (సారత్థ॰ టీ॰ పారాజికకణ్డ ౨.౪౨) వినయటీకాయ సురాపానస్స సచిత్తకపక్ఖేయేవ చిత్తం అకుసలన్తి సమత్థనవచనం నిస్సాయ కేహిచి విపల్లత్తచిత్తేహి పున ఉక్ఖిత్తసిరం జాతం, తఞ్చ మహాథేరేహి వినిచ్ఛినిత్వా గారయ్హవాదం కత్వా మద్దిత్వా లద్ధిగాహకే చ భిక్ఖూ వియోజేత్వా ధమ్మేన వినయేన సత్థుసాసనేన చిరేనేవ వూపసమితం. తేనేవేత్థ మయం ఏవం విత్థారతో ఇదం పటిక్ఖిపిమ్హ ‘‘మా అఞ్ఞేపి విభజ్జవాదినో అయం లద్ధి దూసేసీ’’తి. తస్మా ఇధ వుత్తాని అవుత్తాని చ కారణాని సుట్ఠు సల్లక్ఖేత్వా యథా ఆగమవిరోధో న హోతి, తథా అత్థో గహేతబ్బో.

    Yaṃ pana ‘‘jānitvā pivantasseva akusala’’nti gahaṇaṃ, taṃ bhinnaladdhikānaṃ abhayagirikādīnameva mataṃ, taṃ pana gaṇṭhipadakārakādīhi ‘‘paravādo’’ti ajānantehi attano matiyā saṃsanditvā likhitaṃ vibhajjavādīmaṇḍalampi pavisitvā yāvajjatanā sāsanaṃ dūseti, purāpi kira imasmimpi damiḷaraṭṭhe koci bhinnaladdhiko nāgaseno nāma thero kuṇḍalakesīvatthuṃ paravādamathananayadassanatthaṃ damiḷakabbarūpena kārento ‘‘imaṃ surāpānassa jānitvāva pivane akusalanayaṃ, aññañca desakālādibhedena anantampi ñeyyaṃ sabbaññutaññāṇaṃ salakkhaṇavaseneva ñātuṃ na sakkoti ñāṇena paricchinnattena ñeyyassa anantattahānippasaṅgato. Aniccādisāmaññalakkhaṇavaseneva pana ñātuṃ sakkotī’’ti ca, ‘‘paramatthadhammesu nāmarūpantiādibhedo viya puggalādisammutipi visuṃ vatthubhedo evā’’ti ca evamādikaṃ bahuṃ viparītatthanayaṃ kabbākārassa kavino upadisitvā tasmiṃ pabandhe kāraṇābhāsehi satiṃ sammohetvā pabandhāpesi, tañca kabbaṃ nissāya imaṃ bhinnaladdhikamataṃ idha vibhajjavādīmate sammissaṃ ciraṃ pavattittha. Taṃ pana pacchā ācariyabuddhappiyamahātherena bāhirabbharikaṃ diṭṭhijālaṃ vighāṭetvā idha parisuddhaṃ sāsanaṃ patiṭṭhāpentena sodhitampi sāratthadīpaniyā (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.42) vinayaṭīkāya surāpānassa sacittakapakkheyeva cittaṃ akusalanti samatthanavacanaṃ nissāya kehici vipallattacittehi puna ukkhittasiraṃ jātaṃ, tañca mahātherehi vinicchinitvā gārayhavādaṃ katvā madditvā laddhigāhake ca bhikkhū viyojetvā dhammena vinayena satthusāsanena cireneva vūpasamitaṃ. Tenevettha mayaṃ evaṃ vitthārato idaṃ paṭikkhipimha ‘‘mā aññepi vibhajjavādino ayaṃ laddhi dūsesī’’ti. Tasmā idha vuttāni avuttāni ca kāraṇāni suṭṭhu sallakkhetvā yathā āgamavirodho na hoti, tathā attho gahetabbo.

    సేసన్తి యస్స వత్థువిజాననచిత్తేన సచిత్తకపక్ఖేపి చిత్తం అకుసలమేవాతి నియమో నత్థి, తం సబ్బన్తి అత్థో. రున్ధన్తీతి ‘‘తిరచ్ఛానగతిత్థియా దోసో నత్థీ’’తిఆదినా అనాపత్తియా లేసగ్గహణం నివారేన్తీ. ద్వారం పిదహన్తీతి ‘‘తఞ్చ ఖో మనుస్సిత్థియా’’తిఆదినా (పారా॰ ౪౧) లేసగ్గహణస్స కారణసఙ్ఖాతం ద్వారం పిదహన్తీ. సోతం పచ్ఛిన్దమానాతి తదుభయలేసగ్గహణద్వారానం వసేన అవిచ్ఛిన్నం వీతిక్కమసోతం పచ్ఛిన్దమానా. గాళ్హతరం కరోన్తీతి యథావుత్తేహి కారణేహి పఠమపఞ్ఞత్తిసిద్ధం ఆపత్తిఞ్ఞేవ దళ్హం కరోన్తీ, అనాపత్తియా ఓకాసం అదదమానాతి అత్థో. సా చ యస్మా వీతిక్కమాభావే, అవిసయతాయ అబ్బోహారికే వీతిక్కమే చ లోకవజ్జేపి సిథిలం కరోన్తీ ఉప్పజ్జతి, తస్మా తథా ఉప్పత్తిం ఉప్పత్తికారణఞ్చ దస్సేన్తో ఆహ అఞ్ఞత్ర అధిమానాతిఆది. అఞ్ఞత్ర అధిమానాతి ఇమిస్సా అనుపఞ్ఞత్తియా ‘‘వీతిక్కమాభావా’’తి కారణం వుత్తం. అఞ్ఞత్ర సుపినన్తాతి ఇమిస్సా ‘‘అబ్బోహారికత్తా’’తి కారణం వుత్తం. తత్థ వీతిక్కమాభావాతి పాపిచ్ఛాయ అవిజ్జమానస్స ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స విజ్జమానతో పకాసనవసప్పవత్తవిసంవాదనాధిప్పాయసఙ్ఖాతస్స వీతిక్కమస్స అభావతో. అధిమానికస్స హి అనధిగతే అధిగతసఞ్ఞితాయ యథావుత్తవీతిక్కమో నత్థి. అబ్బోహారికత్తాతి ‘‘అత్థేసా, భిక్ఖవే, చేతనా, సా చ ఖో అబ్బోహారికా’’తి (పారా॰ ౨౩౫) వచనతో మోచనస్సాదచేతనాయ ఉపక్కమనస్స చ విజ్జమానత్తేపి థినమిద్ధేన అభిభూతతాయ అవసత్తేన అబ్బోహారికత్తా, ఆపత్తికారణవోహారాభావాతి అత్థో. వా-సద్దో చేత్థ సముచ్చయత్థో దట్ఠబ్బో, ‘‘అబ్బోహారికత్తా చా’’తి వా పాఠో. వుత్తాతి దువిధాపి చేసా అనుపఞ్ఞత్తి అనాపత్తికరా వుత్తాతి అధిప్పాయో.

    Sesanti yassa vatthuvijānanacittena sacittakapakkhepi cittaṃ akusalamevāti niyamo natthi, taṃ sabbanti attho. Rundhantīti ‘‘tiracchānagatitthiyā doso natthī’’tiādinā anāpattiyā lesaggahaṇaṃ nivārentī. Dvāraṃ pidahantīti ‘‘tañca kho manussitthiyā’’tiādinā (pārā. 41) lesaggahaṇassa kāraṇasaṅkhātaṃ dvāraṃ pidahantī. Sotaṃ pacchindamānāti tadubhayalesaggahaṇadvārānaṃ vasena avicchinnaṃ vītikkamasotaṃ pacchindamānā. Gāḷhataraṃ karontīti yathāvuttehi kāraṇehi paṭhamapaññattisiddhaṃ āpattiññeva daḷhaṃ karontī, anāpattiyā okāsaṃ adadamānāti attho. Sā ca yasmā vītikkamābhāve, avisayatāya abbohārike vītikkame ca lokavajjepi sithilaṃ karontī uppajjati, tasmā tathā uppattiṃ uppattikāraṇañca dassento āha aññatra adhimānātiādi. Aññatra adhimānāti imissā anupaññattiyā ‘‘vītikkamābhāvā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ. Aññatra supinantāti imissā ‘‘abbohārikattā’’ti kāraṇaṃ vuttaṃ. Tattha vītikkamābhāvāti pāpicchāya avijjamānassa uttarimanussadhammassa vijjamānato pakāsanavasappavattavisaṃvādanādhippāyasaṅkhātassa vītikkamassa abhāvato. Adhimānikassa hi anadhigate adhigatasaññitāya yathāvuttavītikkamo natthi. Abbohārikattāti ‘‘atthesā, bhikkhave, cetanā, sā ca kho abbohārikā’’ti (pārā. 235) vacanato mocanassādacetanāya upakkamanassa ca vijjamānattepi thinamiddhena abhibhūtatāya avasattena abbohārikattā, āpattikāraṇavohārābhāvāti attho. -saddo cettha samuccayattho daṭṭhabbo, ‘‘abbohārikattā cā’’ti vā pāṭho. Vuttāti duvidhāpi cesā anupaññatti anāpattikarā vuttāti adhippāyo.

    అకతే వీతిక్కమేతి ఆపదాసుపి భిక్ఖూహి సిక్ఖాపదవీతిక్కమే అకతే, కుక్కుచ్చా న భుఞ్జింసూతిఆదీసు వియ వీతిక్కమం అకత్వా భిక్ఖూహి అత్తనో దుక్ఖుప్పత్తియా ఆరోచితాయాతి అత్థో. సిథిలం కరోన్తీతి పఠమం సామఞ్ఞతో బద్ధసిక్ఖాపదం మోచేత్వా అత్తనో విసయే అనాపత్తికరణవసేన సిథిలం కరోన్తీ. ద్వారం దదమానాతి అనాపత్తియా ద్వారం దదమానా. అపరాపరమ్పి అనాపత్తిం కురుమానాతి దిన్నేన తేన ద్వారేన ఉపరూపరి అనాపత్తిభావం దీపేన్తీ. పఞ్ఞత్తేపి సిక్ఖాపదే ఉదాయినా ‘‘ముహుత్తికాయ వేసియా న దోసో’’తి లేసేన వీతిక్కమిత్వా సఞ్చరిత్తాపజ్జనవత్థుస్మిం (పారా॰ ౨౯౬ ఆదయో) పఞ్ఞత్తత్తా ‘‘కతే వీతిక్కమే’’తి వుత్తం. పఞ్ఞత్తిగతికాతి అత్థతో మూలపఞ్ఞత్తియేవాతి అధిప్పాయో.

    Akate vītikkameti āpadāsupi bhikkhūhi sikkhāpadavītikkame akate, kukkuccā na bhuñjiṃsūtiādīsu viya vītikkamaṃ akatvā bhikkhūhi attano dukkhuppattiyā ārocitāyāti attho. Sithilaṃ karontīti paṭhamaṃ sāmaññato baddhasikkhāpadaṃ mocetvā attano visaye anāpattikaraṇavasena sithilaṃ karontī. Dvāraṃ dadamānāti anāpattiyā dvāraṃ dadamānā. Aparāparampi anāpattiṃ kurumānāti dinnena tena dvārena uparūpari anāpattibhāvaṃ dīpentī. Paññattepi sikkhāpade udāyinā ‘‘muhuttikāya vesiyā na doso’’ti lesena vītikkamitvā sañcarittāpajjanavatthusmiṃ (pārā. 296 ādayo) paññattattā ‘‘kate vītikkame’’ti vuttaṃ. Paññattigatikāti atthato mūlapaññattiyevāti adhippāyo.

    మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనానయో నిట్ఠితో.

    Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / మక్కటివత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭivatthukathāvaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / మక్కటీవత్థుకథావణ్ణనా • Makkaṭīvatthukathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact