Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౫. మలితవమ్భత్థేరగాథావణ్ణనా
5. Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā
ఉక్కణ్ఠితోతి ఆయస్మతో మలితవమ్భత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హిమవన్తతో అవిదూరే అఞ్ఞతరస్మిం జాతస్సరే సకుణో హుత్వా నిబ్బత్తి, పదుముత్తరో భగవా తం అనుగ్గణ్హన్తో తత్థ గన్త్వా జాతస్సరతీరే చఙ్కమతి. సకుణో భగవన్తం దిస్వా పసన్నమానసో సరే కుముదాని గహేత్వా భగవన్తం పూజేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కురుకచ్ఛనగరే అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, మలితవమ్భోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో పచ్ఛాభూమహాథేరం ఉపసఙ్కమిత్వా తస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో విహరతి. తస్స చ అయం సభావో, యత్థ భోజనసప్పాయో దుల్లభో, ఇతరే సులభా, తతో న పక్కమతి. యత్థ పన భోజనసప్పాయో సులభో, ఇతరే దుల్లభా, తత్థ న వసతి పక్కమతేవ. ఏవం విహరన్తో చ హేతుసమ్పన్నతాయ మహాపురిసజాతికతాయ చ నచిరస్సేవ విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౬.౫౧-౫౭) –
Ukkaṇṭhitoti āyasmato malitavambhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantato avidūre aññatarasmiṃ jātassare sakuṇo hutvā nibbatti, padumuttaro bhagavā taṃ anuggaṇhanto tattha gantvā jātassaratīre caṅkamati. Sakuṇo bhagavantaṃ disvā pasannamānaso sare kumudāni gahetvā bhagavantaṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kurukacchanagare aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, malitavambhotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto pacchābhūmahātheraṃ upasaṅkamitvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Tassa ca ayaṃ sabhāvo, yattha bhojanasappāyo dullabho, itare sulabhā, tato na pakkamati. Yattha pana bhojanasappāyo sulabho, itare dullabhā, tattha na vasati pakkamateva. Evaṃ viharanto ca hetusampannatāya mahāpurisajātikatāya ca nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.51-57) –
‘‘హిమవన్తస్సావిదూరే , మహాజాతస్సరో అహు;
‘‘Himavantassāvidūre , mahājātassaro ahu;
పదుముప్పలసఞ్ఛన్నో, పుణ్డరీకసమోత్థటో.
Padumuppalasañchanno, puṇḍarīkasamotthaṭo.
‘‘కుకుత్థో నామ నామేన, తత్థాసిం సకుణో తదా;
‘‘Kukuttho nāma nāmena, tatthāsiṃ sakuṇo tadā;
సీలవా బుద్ధిసమ్పన్నో, పుఞ్ఞాపుఞ్ఞేసు కోవిదో.
Sīlavā buddhisampanno, puññāpuññesu kovido.
‘‘పదుముత్తరో లోకవిదూ, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
జాతస్సరస్సావిదూరే, సఞ్చరిత్థ మహాముని.
Jātassarassāvidūre, sañcarittha mahāmuni.
‘‘జలజం కుముదం ఛేత్వా, ఉపనేసిం మహేసినో;
‘‘Jalajaṃ kumudaṃ chetvā, upanesiṃ mahesino;
మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, పటిగ్గహి మహాముని.
Mama saṅkappamaññāya, paṭiggahi mahāmuni.
‘‘తఞ్చ దానం దదిత్వాన, సుక్కమూలేన చోదితో;
‘‘Tañca dānaṃ daditvāna, sukkamūlena codito;
కప్పానం సతసహస్సం, దుగ్గతిం నుపపజ్జహం.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘సోళసేతో కప్పసతే, ఆసుం వరుణనామకా;
‘‘Soḷaseto kappasate, āsuṃ varuṇanāmakā;
అట్ఠ ఏతే జనాధిపా, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.
Aṭṭha ete janādhipā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా ఉదానేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānento –
౧౦౫.
105.
‘‘ఉక్కణ్ఠితోపి న వసే, రమమానోపి పక్కమే;
‘‘Ukkaṇṭhitopi na vase, ramamānopi pakkame;
న త్వేవానత్థసంహితం, వసే వాసం విచక్ఖణో’’తి. – గాథం అభాసి;
Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ ఉక్కణ్ఠితోపి న వసేతి యస్మిం ఆవాసే వసన్తస్స మే భోజనసప్పాయాలాభేన అధికుసలేసు ధమ్మేసు ఉక్కణ్ఠా అనభిరతి ఉప్పజ్జతి, తత్థ ఉక్కణ్ఠితోపి వసామియేవ ఇతరసప్పాయలాభేన న పక్కమే న పక్కమామి. న వసేతి ఏత్థ న-కారేనపి పక్కమేతిపదం సమ్బన్ధితబ్బం. రమమానోపి పక్కమేతి యస్మిం పన ఆవాసే వసన్తస్స మే పచ్చయవేకల్లాభావేన నత్థి ఉక్కణ్ఠా, అఞ్ఞదత్థు అభిరమామి, ఏవం అభిరమమానోపి అవసేససప్పాయాలాభేన తతో పక్కమే, న వసేయ్యం. ఏవం పటిపజ్జన్తోవాహం నచిరస్సేవ సకత్థం పచ్చుపాదిన్తి. అయఞ్చేత్థ అత్తపటిపత్తిపచ్చవేక్ఖణాయం యోజనా. పరస్స ఓవాదదానే పన వసేయ్య న పక్కమేయ్యాతి విధానవసేన యోజేతబ్బం. న త్వేవానత్థసంహితం, వసే వాసం విచక్ఖణోతి యస్మిం ఆవాసే పచ్చయా సులభా , సమణధమ్మో న పారిపూరిం గచ్ఛతి, యస్మిఞ్చ ఆవాసే పచ్చయా దుల్లభా, సమణధమ్మోపి పారిపూరిం న గచ్ఛతి, ఏవరూపో ఆవాసో ఇధ అనత్థసంహితో నామ అవడ్ఢిసహితోతి కత్వా. ఏవరూపం వాసం విచక్ఖణో విఞ్ఞుజాతికో సకత్థం పరిపూరేతుకామో నత్వేవ వసేయ్య. యత్థ పన పఞ్చఙ్గసమన్నాగతో ఆవాసో లబ్భతి, సత్తపి సప్పాయా లబ్భన్తి, తత్థేవ వసేయ్యాతి అత్థో.
Tattha ukkaṇṭhitopi na vaseti yasmiṃ āvāse vasantassa me bhojanasappāyālābhena adhikusalesu dhammesu ukkaṇṭhā anabhirati uppajjati, tattha ukkaṇṭhitopi vasāmiyeva itarasappāyalābhena na pakkame na pakkamāmi. Na vaseti ettha na-kārenapi pakkametipadaṃ sambandhitabbaṃ. Ramamānopi pakkameti yasmiṃ pana āvāse vasantassa me paccayavekallābhāvena natthi ukkaṇṭhā, aññadatthu abhiramāmi, evaṃ abhiramamānopi avasesasappāyālābhena tato pakkame, na vaseyyaṃ. Evaṃ paṭipajjantovāhaṃ nacirasseva sakatthaṃ paccupādinti. Ayañcettha attapaṭipattipaccavekkhaṇāyaṃ yojanā. Parassa ovādadāne pana vaseyya na pakkameyyāti vidhānavasena yojetabbaṃ. Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇoti yasmiṃ āvāse paccayā sulabhā , samaṇadhammo na pāripūriṃ gacchati, yasmiñca āvāse paccayā dullabhā, samaṇadhammopi pāripūriṃ na gacchati, evarūpo āvāso idha anatthasaṃhito nāma avaḍḍhisahitoti katvā. Evarūpaṃ vāsaṃ vicakkhaṇo viññujātiko sakatthaṃ paripūretukāmo natveva vaseyya. Yattha pana pañcaṅgasamannāgato āvāso labbhati, sattapi sappāyā labbhanti, tattheva vaseyyāti attho.
మలితవమ్భత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. మలితవమ్భత్థేరగాథా • 5. Malitavambhattheragāthā