Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ๕. มลิตวมฺภเตฺถรคาถาวณฺณนา

    5. Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā

    อุกฺกณฺฐิโตติ อายสฺมโต มลิตวมฺภเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตโต อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ ชาตสฺสเร สกุโณ หุตฺวา นิพฺพตฺติ, ปทุมุตฺตโร ภควา ตํ อนุคฺคณฺหโนฺต ตตฺถ คนฺตฺวา ชาตสฺสรตีเร จงฺกมติฯ สกุโณ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สเร กุมุทานิ คเหตฺวา ภควนฺตํ ปูเชสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กุรุกจฺฉนคเร อญฺญตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุโตฺต หุตฺวา นิพฺพตฺติ, มลิตวโมฺภติสฺส นามํ อโหสิฯ โส วิญฺญุตํ ปโตฺต ปจฺฉาภูมหาเถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรโนฺต วิหรติฯ ตสฺส จ อยํ สภาโว, ยตฺถ โภชนสปฺปาโย ทุลฺลโภ, อิตเร สุลภา, ตโต น ปกฺกมติฯ ยตฺถ ปน โภชนสปฺปาโย สุลโภ, อิตเร ทุลฺลภา, ตตฺถ น วสติ ปกฺกมเตวฯ เอวํ วิหรโนฺต จ เหตุสมฺปนฺนตาย มหาปุริสชาติกตาย จ นจิรเสฺสว วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๑.๑๖.๕๑-๕๗) –

    Ukkaṇṭhitoti āyasmato malitavambhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantato avidūre aññatarasmiṃ jātassare sakuṇo hutvā nibbatti, padumuttaro bhagavā taṃ anuggaṇhanto tattha gantvā jātassaratīre caṅkamati. Sakuṇo bhagavantaṃ disvā pasannamānaso sare kumudāni gahetvā bhagavantaṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kurukacchanagare aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, malitavambhotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto pacchābhūmahātheraṃ upasaṅkamitvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Tassa ca ayaṃ sabhāvo, yattha bhojanasappāyo dullabho, itare sulabhā, tato na pakkamati. Yattha pana bhojanasappāyo sulabho, itare dullabhā, tattha na vasati pakkamateva. Evaṃ viharanto ca hetusampannatāya mahāpurisajātikatāya ca nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.51-57) –

    ‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร , มหาชาตสฺสโร อหุ;

    ‘‘Himavantassāvidūre , mahājātassaro ahu;

    ปทุมุปฺปลสญฺฉโนฺน, ปุณฺฑรีกสโมตฺถโฎฯ

    Padumuppalasañchanno, puṇḍarīkasamotthaṭo.

    ‘‘กุกุโตฺถ นาม นาเมน, ตตฺถาสิํ สกุโณ ตทา;

    ‘‘Kukuttho nāma nāmena, tatthāsiṃ sakuṇo tadā;

    สีลวา พุทฺธิสมฺปโนฺน, ปุญฺญาปุเญฺญสุ โกวิโทฯ

    Sīlavā buddhisampanno, puññāpuññesu kovido.

    ‘‘ปทุมุตฺตโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฎิคฺคโห;

    ‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ชาตสฺสรสฺสาวิทูเร, สญฺจริตฺถ มหามุนิฯ

    Jātassarassāvidūre, sañcarittha mahāmuni.

    ‘‘ชลชํ กุมุทํ เฉตฺวา, อุปเนสิํ มเหสิโน;

    ‘‘Jalajaṃ kumudaṃ chetvā, upanesiṃ mahesino;

    มม สงฺกปฺปมญฺญาย, ปฎิคฺคหิ มหามุนิฯ

    Mama saṅkappamaññāya, paṭiggahi mahāmuni.

    ‘‘ตญฺจ ทานํ ททิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;

    ‘‘Tañca dānaṃ daditvāna, sukkamūlena codito;

    กปฺปานํ สตสหสฺสํ, ทุคฺคติํ นุปปชฺชหํฯ

    Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.

    ‘‘โสฬเสโต กปฺปสเต, อาสุํ วรุณนามกา;

    ‘‘Soḷaseto kappasate, āsuṃ varuṇanāmakā;

    อฎฺฐ เอเต ชนาธิปา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลาฯ

    Aṭṭha ete janādhipā, cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทาเนโนฺต –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānento –

    ๑๐๕.

    105.

    ‘‘อุกฺกณฺฐิโตปิ น วเส, รมมาโนปิ ปกฺกเม;

    ‘‘Ukkaṇṭhitopi na vase, ramamānopi pakkame;

    น เตฺววานตฺถสํหิตํ, วเส วาสํ วิจกฺขโณ’’ติฯ – คาถํ อภาสิ;

    Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    ตตฺถ อุกฺกณฺฐิโตปิ น วเสติ ยสฺมิํ อาวาเส วสนฺตสฺส เม โภชนสปฺปายาลาเภน อธิกุสเลสุ ธเมฺมสุ อุกฺกณฺฐา อนภิรติ อุปฺปชฺชติ, ตตฺถ อุกฺกณฺฐิโตปิ วสามิเยว อิตรสปฺปายลาเภน น ปกฺกเม น ปกฺกมามิฯ น วเสติ เอตฺถ น-กาเรนปิ ปกฺกเมติปทํ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ รมมาโนปิ ปกฺกเมติ ยสฺมิํ ปน อาวาเส วสนฺตสฺส เม ปจฺจยเวกลฺลาภาเวน นตฺถิ อุกฺกณฺฐา, อญฺญทตฺถุ อภิรมามิ, เอวํ อภิรมมาโนปิ อวเสสสปฺปายาลาเภน ตโต ปกฺกเม, น วเสยฺยํฯ เอวํ ปฎิปชฺชโนฺตวาหํ นจิรเสฺสว สกตฺถํ ปจฺจุปาทินฺติฯ อยเญฺจตฺถ อตฺตปฎิปตฺติปจฺจเวกฺขณายํ โยชนาฯ ปรสฺส โอวาททาเน ปน วเสยฺย น ปกฺกเมยฺยาติ วิธานวเสน โยเชตพฺพํฯ น เตฺววานตฺถสํหิตํ, วเส วาสํ วิจกฺขโณติ ยสฺมิํ อาวาเส ปจฺจยา สุลภา , สมณธโมฺม น ปาริปูริํ คจฺฉติ, ยสฺมิญฺจ อาวาเส ปจฺจยา ทุลฺลภา, สมณธโมฺมปิ ปาริปูริํ น คจฺฉติ, เอวรูโป อาวาโส อิธ อนตฺถสํหิโต นาม อวฑฺฒิสหิโตติ กตฺวาฯ เอวรูปํ วาสํ วิจกฺขโณ วิญฺญุชาติโก สกตฺถํ ปริปูเรตุกาโม นเตฺวว วเสยฺยฯ ยตฺถ ปน ปญฺจงฺคสมนฺนาคโต อาวาโส ลพฺภติ, สตฺตปิ สปฺปายา ลพฺภนฺติ, ตเตฺถว วเสยฺยาติ อโตฺถฯ

    Tattha ukkaṇṭhitopi na vaseti yasmiṃ āvāse vasantassa me bhojanasappāyālābhena adhikusalesu dhammesu ukkaṇṭhā anabhirati uppajjati, tattha ukkaṇṭhitopi vasāmiyeva itarasappāyalābhena na pakkame na pakkamāmi. Na vaseti ettha na-kārenapi pakkametipadaṃ sambandhitabbaṃ. Ramamānopi pakkameti yasmiṃ pana āvāse vasantassa me paccayavekallābhāvena natthi ukkaṇṭhā, aññadatthu abhiramāmi, evaṃ abhiramamānopi avasesasappāyālābhena tato pakkame, na vaseyyaṃ. Evaṃ paṭipajjantovāhaṃ nacirasseva sakatthaṃ paccupādinti. Ayañcettha attapaṭipattipaccavekkhaṇāyaṃ yojanā. Parassa ovādadāne pana vaseyya na pakkameyyāti vidhānavasena yojetabbaṃ. Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇoti yasmiṃ āvāse paccayā sulabhā , samaṇadhammo na pāripūriṃ gacchati, yasmiñca āvāse paccayā dullabhā, samaṇadhammopi pāripūriṃ na gacchati, evarūpo āvāso idha anatthasaṃhito nāma avaḍḍhisahitoti katvā. Evarūpaṃ vāsaṃ vicakkhaṇo viññujātiko sakatthaṃ paripūretukāmo natveva vaseyya. Yattha pana pañcaṅgasamannāgato āvāso labbhati, sattapi sappāyā labbhanti, tattheva vaseyyāti attho.

    มลิตวมฺภเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ

    Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๕. มลิตวมฺภเตฺถรคาถา • 5. Malitavambhattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact