Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೫. ಮಲಿತವಮ್ಭತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
5. Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā
ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಲಿತವಮ್ಭತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಹಿಮವನ್ತತೋ ಅವಿದೂರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಜಾತಸ್ಸರೇ ಸಕುಣೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ತಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಜಾತಸ್ಸರತೀರೇ ಚಙ್ಕಮತಿ। ಸಕುಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸರೇ ಕುಮುದಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕುರುಕಚ್ಛನಗರೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಮಲಿತವಮ್ಭೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಪಚ್ಛಾಭೂಮಹಾಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಅಯಂ ಸಭಾವೋ, ಯತ್ಥ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯೋ ದುಲ್ಲಭೋ, ಇತರೇ ಸುಲಭಾ, ತತೋ ನ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಯತ್ಥ ಪನ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯೋ ಸುಲಭೋ, ಇತರೇ ದುಲ್ಲಭಾ, ತತ್ಥ ನ ವಸತಿ ಪಕ್ಕಮತೇವ। ಏವಂ ವಿಹರನ್ತೋ ಚ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಮಹಾಪುರಿಸಜಾತಿಕತಾಯ ಚ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೬.೫೧-೫೭) –
Ukkaṇṭhitoti āyasmato malitavambhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantato avidūre aññatarasmiṃ jātassare sakuṇo hutvā nibbatti, padumuttaro bhagavā taṃ anuggaṇhanto tattha gantvā jātassaratīre caṅkamati. Sakuṇo bhagavantaṃ disvā pasannamānaso sare kumudāni gahetvā bhagavantaṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kurukacchanagare aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, malitavambhotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto pacchābhūmahātheraṃ upasaṅkamitvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Tassa ca ayaṃ sabhāvo, yattha bhojanasappāyo dullabho, itare sulabhā, tato na pakkamati. Yattha pana bhojanasappāyo sulabho, itare dullabhā, tattha na vasati pakkamateva. Evaṃ viharanto ca hetusampannatāya mahāpurisajātikatāya ca nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.51-57) –
‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇ , ಮಹಾಜಾತಸ್ಸರೋ ಅಹು।
‘‘Himavantassāvidūre , mahājātassaro ahu;
ಪದುಮುಪ್ಪಲಸಞ್ಛನ್ನೋ, ಪುಣ್ಡರೀಕಸಮೋತ್ಥಟೋ॥
Padumuppalasañchanno, puṇḍarīkasamotthaṭo.
‘‘ಕುಕುತ್ಥೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ತತ್ಥಾಸಿಂ ಸಕುಣೋ ತದಾ।
‘‘Kukuttho nāma nāmena, tatthāsiṃ sakuṇo tadā;
ಸೀಲವಾ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞೇಸು ಕೋವಿದೋ॥
Sīlavā buddhisampanno, puññāpuññesu kovido.
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ಜಾತಸ್ಸರಸ್ಸಾವಿದೂರೇ, ಸಞ್ಚರಿತ್ಥ ಮಹಾಮುನಿ॥
Jātassarassāvidūre, sañcarittha mahāmuni.
‘‘ಜಲಜಂ ಕುಮುದಂ ಛೇತ್ವಾ, ಉಪನೇಸಿಂ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Jalajaṃ kumudaṃ chetvā, upanesiṃ mahesino;
ಮಮ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ಪಟಿಗ್ಗಹಿ ಮಹಾಮುನಿ॥
Mama saṅkappamaññāya, paṭiggahi mahāmuni.
‘‘ತಞ್ಚ ದಾನಂ ದದಿತ್ವಾನ, ಸುಕ್ಕಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘Tañca dānaṃ daditvāna, sukkamūlena codito;
ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನುಪಪಜ್ಜಹಂ॥
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ಸೋಳಸೇತೋ ಕಪ್ಪಸತೇ, ಆಸುಂ ವರುಣನಾಮಕಾ।
‘‘Soḷaseto kappasate, āsuṃ varuṇanāmakā;
ಅಟ್ಠ ಏತೇ ಜನಾಧಿಪಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Aṭṭha ete janādhipā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉದಾನೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānento –
೧೦೫.
105.
‘‘ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಪಿ ನ ವಸೇ, ರಮಮಾನೋಪಿ ಪಕ್ಕಮೇ।
‘‘Ukkaṇṭhitopi na vase, ramamānopi pakkame;
ನ ತ್ವೇವಾನತ್ಥಸಂಹಿತಂ, ವಸೇ ವಾಸಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಪಿ ನ ವಸೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಾಲಾಭೇನ ಅಧಿಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಉಕ್ಕಣ್ಠಾ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಪಿ ವಸಾಮಿಯೇವ ಇತರಸಪ್ಪಾಯಲಾಭೇನ ನ ಪಕ್ಕಮೇ ನ ಪಕ್ಕಮಾಮಿ। ನ ವಸೇತಿ ಏತ್ಥ ನ-ಕಾರೇನಪಿ ಪಕ್ಕಮೇತಿಪದಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ರಮಮಾನೋಪಿ ಪಕ್ಕಮೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಆವಾಸೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪಚ್ಚಯವೇಕಲ್ಲಾಭಾವೇನ ನತ್ಥಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಾ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಅಭಿರಮಾಮಿ, ಏವಂ ಅಭಿರಮಮಾನೋಪಿ ಅವಸೇಸಸಪ್ಪಾಯಾಲಾಭೇನ ತತೋ ಪಕ್ಕಮೇ, ನ ವಸೇಯ್ಯಂ। ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋವಾಹಂ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಕತ್ಥಂ ಪಚ್ಚುಪಾದಿನ್ತಿ। ಅಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಅತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯಂ ಯೋಜನಾ। ಪರಸ್ಸ ಓವಾದದಾನೇ ಪನ ವಸೇಯ್ಯ ನ ಪಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಧಾನವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನ ತ್ವೇವಾನತ್ಥಸಂಹಿತಂ, ವಸೇ ವಾಸಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಆವಾಸೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಸುಲಭಾ , ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಯಸ್ಮಿಞ್ಚ ಆವಾಸೇ ಪಚ್ಚಯಾ ದುಲ್ಲಭಾ, ಸಮಣಧಮ್ಮೋಪಿ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವರೂಪೋ ಆವಾಸೋ ಇಧ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತೋ ನಾಮ ಅವಡ್ಢಿಸಹಿತೋತಿ ಕತ್ವಾ। ಏವರೂಪಂ ವಾಸಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕೋ ಸಕತ್ಥಂ ಪರಿಪೂರೇತುಕಾಮೋ ನತ್ವೇವ ವಸೇಯ್ಯ। ಯತ್ಥ ಪನ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಆವಾಸೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಸತ್ತಪಿ ಸಪ್ಪಾಯಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತತ್ಥೇವ ವಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha ukkaṇṭhitopi na vaseti yasmiṃ āvāse vasantassa me bhojanasappāyālābhena adhikusalesu dhammesu ukkaṇṭhā anabhirati uppajjati, tattha ukkaṇṭhitopi vasāmiyeva itarasappāyalābhena na pakkame na pakkamāmi. Na vaseti ettha na-kārenapi pakkametipadaṃ sambandhitabbaṃ. Ramamānopi pakkameti yasmiṃ pana āvāse vasantassa me paccayavekallābhāvena natthi ukkaṇṭhā, aññadatthu abhiramāmi, evaṃ abhiramamānopi avasesasappāyālābhena tato pakkame, na vaseyyaṃ. Evaṃ paṭipajjantovāhaṃ nacirasseva sakatthaṃ paccupādinti. Ayañcettha attapaṭipattipaccavekkhaṇāyaṃ yojanā. Parassa ovādadāne pana vaseyya na pakkameyyāti vidhānavasena yojetabbaṃ. Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇoti yasmiṃ āvāse paccayā sulabhā , samaṇadhammo na pāripūriṃ gacchati, yasmiñca āvāse paccayā dullabhā, samaṇadhammopi pāripūriṃ na gacchati, evarūpo āvāso idha anatthasaṃhito nāma avaḍḍhisahitoti katvā. Evarūpaṃ vāsaṃ vicakkhaṇo viññujātiko sakatthaṃ paripūretukāmo natveva vaseyya. Yattha pana pañcaṅgasamannāgato āvāso labbhati, sattapi sappāyā labbhanti, tattheva vaseyyāti attho.
ಮಲಿತವಮ್ಭತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ಮಲಿತವಮ್ಭತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Malitavambhattheragāthā