Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੫. ਮਲਿਤવਮ੍ਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
5. Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā
ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਲਿਤવਮ੍ਭਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਂ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹਿਮવਨ੍ਤਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਜਾਤਸ੍ਸਰੇ ਸਕੁਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜਾਤਸ੍ਸਰਤੀਰੇ ਚਙ੍ਕਮਤਿ। ਸਕੁਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਸਰੇ ਕੁਮੁਦਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਕੁਰੁਕਚ੍ਛਨਗਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਮਲਿਤવਮ੍ਭੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾਭੂਮਹਾਥੇਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਯਂ ਸਭਾવੋ, ਯਤ੍ਥ ਭੋਜਨਸਪ੍ਪਾਯੋ ਦੁਲ੍ਲਭੋ, ਇਤਰੇ ਸੁਲਭਾ, ਤਤੋ ਨ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਭੋਜਨਸਪ੍ਪਾਯੋ ਸੁਲਭੋ, ਇਤਰੇ ਦੁਲ੍ਲਭਾ, ਤਤ੍ਥ ਨ વਸਤਿ ਪਕ੍ਕਮਤੇવ। ਏવਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਚ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਮਹਾਪੁਰਿਸਜਾਤਿਕਤਾਯ ਚ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੬.੫੧-੫੭) –
Ukkaṇṭhitoti āyasmato malitavambhattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantato avidūre aññatarasmiṃ jātassare sakuṇo hutvā nibbatti, padumuttaro bhagavā taṃ anuggaṇhanto tattha gantvā jātassaratīre caṅkamati. Sakuṇo bhagavantaṃ disvā pasannamānaso sare kumudāni gahetvā bhagavantaṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kurukacchanagare aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, malitavambhotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto pacchābhūmahātheraṃ upasaṅkamitvā tassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Tassa ca ayaṃ sabhāvo, yattha bhojanasappāyo dullabho, itare sulabhā, tato na pakkamati. Yattha pana bhojanasappāyo sulabho, itare dullabhā, tattha na vasati pakkamateva. Evaṃ viharanto ca hetusampannatāya mahāpurisajātikatāya ca nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.51-57) –
‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ , ਮਹਾਜਾਤਸ੍ਸਰੋ ਅਹੁ।
‘‘Himavantassāvidūre , mahājātassaro ahu;
ਪਦੁਮੁਪ੍ਪਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨੋ, ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਸਮੋਤ੍ਥਟੋ॥
Padumuppalasañchanno, puṇḍarīkasamotthaṭo.
‘‘ਕੁਕੁਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਤਤ੍ਥਾਸਿਂ ਸਕੁਣੋ ਤਦਾ।
‘‘Kukuttho nāma nāmena, tatthāsiṃ sakuṇo tadā;
ਸੀਲવਾ ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞੇਸੁ ਕੋવਿਦੋ॥
Sīlavā buddhisampanno, puññāpuññesu kovido.
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ਜਾਤਸ੍ਸਰਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ, ਸਞ੍ਚਰਿਤ੍ਥ ਮਹਾਮੁਨਿ॥
Jātassarassāvidūre, sañcarittha mahāmuni.
‘‘ਜਲਜਂ ਕੁਮੁਦਂ ਛੇਤ੍વਾ, ਉਪਨੇਸਿਂ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Jalajaṃ kumudaṃ chetvā, upanesiṃ mahesino;
ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯ, ਪਟਿਗ੍ਗਹਿ ਮਹਾਮੁਨਿ॥
Mama saṅkappamaññāya, paṭiggahi mahāmuni.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਦਾਨਂ ਦਦਿਤ੍વਾਨ, ਸੁਕ੍ਕਮੂਲੇਨ ਚੋਦਿਤੋ।
‘‘Tañca dānaṃ daditvāna, sukkamūlena codito;
ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਹਂ॥
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ਸੋਲ਼ਸੇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤੇ, ਆਸੁਂ વਰੁਣਨਾਮਕਾ।
‘‘Soḷaseto kappasate, āsuṃ varuṇanāmakā;
ਅਟ੍ਠ ਏਤੇ ਜਨਾਧਿਪਾ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲਾ॥
Aṭṭha ete janādhipā, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānento –
੧੦੫.
105.
‘‘ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋਪਿ ਨ વਸੇ, ਰਮਮਾਨੋਪਿ ਪਕ੍ਕਮੇ।
‘‘Ukkaṇṭhitopi na vase, ramamānopi pakkame;
ਨ ਤ੍વੇવਾਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ, વਸੇ વਾਸਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋਪਿ ਨ વਸੇਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਆવਾਸੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਭੋਜਨਸਪ੍ਪਾਯਾਲਾਭੇਨ ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾ ਅਨਭਿਰਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋਪਿ વਸਾਮਿਯੇવ ਇਤਰਸਪ੍ਪਾਯਲਾਭੇਨ ਨ ਪਕ੍ਕਮੇ ਨ ਪਕ੍ਕਮਾਮਿ। ਨ વਸੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਨ-ਕਾਰੇਨਪਿ ਪਕ੍ਕਮੇਤਿਪਦਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਰਮਮਾਨੋਪਿ ਪਕ੍ਕਮੇਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਆવਾਸੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਪਚ੍ਚਯવੇਕਲ੍ਲਾਭਾવੇਨ ਨਤ੍ਥਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਾ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਅਭਿਰਮਾਮਿ, ਏવਂ ਅਭਿਰਮਮਾਨੋਪਿ ਅવਸੇਸਸਪ੍ਪਾਯਾਲਾਭੇਨ ਤਤੋ ਪਕ੍ਕਮੇ, ਨ વਸੇਯ੍ਯਂ। ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋવਾਹਂ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਸਕਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਚੁਪਾਦਿਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਯਂ ਯੋਜਨਾ। ਪਰਸ੍ਸ ਓવਾਦਦਾਨੇ ਪਨ વਸੇਯ੍ਯ ਨ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਤਿ વਿਧਾਨવਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਤ੍વੇવਾਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ, વਸੇ વਾਸਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਆવਾਸੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸੁਲਭਾ , ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ ਨ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਆવਾਸੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦੁਲ੍ਲਭਾ, ਸਮਣਧਮ੍ਮੋਪਿ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਆવਾਸੋ ਇਧ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤੋ ਨਾਮ ਅવਡ੍ਢਿਸਹਿਤੋਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਏવਰੂਪਂ વਾਸਂ વਿਚਕ੍ਖਣੋ વਿਞ੍ਞੁਜਾਤਿਕੋ ਸਕਤ੍ਥਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤੁਕਾਮੋ ਨਤ੍વੇવ વਸੇਯ੍ਯ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਆવਾਸੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਤ੍ਤਪਿ ਸਪ੍ਪਾਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥੇવ વਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha ukkaṇṭhitopi na vaseti yasmiṃ āvāse vasantassa me bhojanasappāyālābhena adhikusalesu dhammesu ukkaṇṭhā anabhirati uppajjati, tattha ukkaṇṭhitopi vasāmiyeva itarasappāyalābhena na pakkame na pakkamāmi. Na vaseti ettha na-kārenapi pakkametipadaṃ sambandhitabbaṃ. Ramamānopi pakkameti yasmiṃ pana āvāse vasantassa me paccayavekallābhāvena natthi ukkaṇṭhā, aññadatthu abhiramāmi, evaṃ abhiramamānopi avasesasappāyālābhena tato pakkame, na vaseyyaṃ. Evaṃ paṭipajjantovāhaṃ nacirasseva sakatthaṃ paccupādinti. Ayañcettha attapaṭipattipaccavekkhaṇāyaṃ yojanā. Parassa ovādadāne pana vaseyya na pakkameyyāti vidhānavasena yojetabbaṃ. Na tvevānatthasaṃhitaṃ, vase vāsaṃ vicakkhaṇoti yasmiṃ āvāse paccayā sulabhā , samaṇadhammo na pāripūriṃ gacchati, yasmiñca āvāse paccayā dullabhā, samaṇadhammopi pāripūriṃ na gacchati, evarūpo āvāso idha anatthasaṃhito nāma avaḍḍhisahitoti katvā. Evarūpaṃ vāsaṃ vicakkhaṇo viññujātiko sakatthaṃ paripūretukāmo natveva vaseyya. Yattha pana pañcaṅgasamannāgato āvāso labbhati, sattapi sappāyā labbhanti, tattheva vaseyyāti attho.
ਮਲਿਤવਮ੍ਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Malitavambhattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੫. ਮਲਿਤવਮ੍ਭਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 5. Malitavambhattheragāthā