| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
7. මල්‌ලිකාදෙවීසුත්‌තවණ්‌ණනා
7. Mallikādevīsuttavaṇṇanā
197. සත්‌තමෙ අප්‌පෙසක්‌ඛාති අප්‌පානුභාවා. සා පන අප්‌පෙසක්‌ඛතා ආධිපතෙය්‍යසම්‌පත්‌තියා පරිවාරසම්‌පත්‌තියා ච අභාවෙන පාකටා හොති. තත්‌ථ පරිවාරසම්‌පත්‌තියා අභාවං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අප්‌පපරිවාරා’’ති ආහ. ඉස්‌සරාති ආධිපතෙය්‍යසංවත්‌තනකම්‌මබලෙන ඊසනසීලා. සා පනස්‌සා ඉස්‌සරතා විභවසම්‌පත්‌තිපච්‌චයා පාකටා ජාතාති අඩ්‌ඪතාපරියායභාවෙන වදන්‌තො ‘‘අඩ්‌ඪාති ඉස්‌සරා’’ති ආහ. මහන්‌තං ධනමෙතිස්‌සා භූමිගතඤ්‌චෙව වළඤ්‌ජනකඤ්‌චාති මහද්‌ධනා. ඉධ පන වළඤ්‌ජනකෙනෙව ධනෙන මහද්‌ධනතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘වළඤ්‌ජනකධනෙන මහද්‌ධනා’’ති ආහ. ඊසතීති ඊසා, අභිභූති අත්‌ථො. මහතී ඊසා මහෙසා, සුප්‌පතිට්‌ඨිතමහෙසතාය පන පරෙහි මහෙසොති අක්‌ඛාතබ්‌බතාය මහෙසක්‌ඛා. යස්‌මා පන සො මහෙසක්‌ඛාභාවො ආධිපතෙය්‍යපරිවාරසම්‌පත්‌තියා විඤ්‌ඤායති, තස්‌මා ‘‘මහාපරිවාරා’’ති වුත්‌තං.
197. Sattame appesakkhāti appānubhāvā. Sā pana appesakkhatā ādhipateyyasampattiyā parivārasampattiyā ca abhāvena pākaṭā hoti. Tattha parivārasampattiyā abhāvaṃ dassento ‘‘appaparivārā’’ti āha. Issarāti ādhipateyyasaṃvattanakammabalena īsanasīlā. Sā panassā issaratā vibhavasampattipaccayā pākaṭā jātāti aḍḍhatāpariyāyabhāvena vadanto ‘‘aḍḍhāti issarā’’ti āha. Mahantaṃ dhanametissā bhūmigatañceva vaḷañjanakañcāti mahaddhanā. Idha pana vaḷañjanakeneva dhanena mahaddhanataṃ dassento ‘‘vaḷañjanakadhanena mahaddhanā’’ti āha. Īsatīti īsā, abhibhūti attho. Mahatī īsā mahesā, suppatiṭṭhitamahesatāya pana parehi mahesoti akkhātabbatāya mahesakkhā. Yasmā pana so mahesakkhābhāvo ādhipateyyaparivārasampattiyā viññāyati, tasmā ‘‘mahāparivārā’’ti vuttaṃ.
සණ්‌ඨානපාරිපූරියා අධිකං රූපමස්‌සාති අභිරූපා. සණ්‌ඨානපාරිපූරියාති ච හත්‌ථපාදාදිසරීරාවයවානං සුසණ්‌ඨිතතායාති අත්‌ථො. අවයවපාරිපූරියා හි සමුදායපාරිපූරිසිද්‌ධි. රූපන්‌ති ච සරීරං ‘‘රූපවන්‌තෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡතී’’තිආදීසු විය. දස්‌සනයුත්‌තාති සුරූපභාවෙන පස්‌සිතබ්‌බයුත්‌තා, දිස්‌සමානා චක්‌ඛූනි පියායතීති අඤ්‌ඤකිච්‌චවික්‌ඛෙපං හිත්‌වාපි දට්‌ඨබ්‌බාති වුත්‌තං හොති. දිස්‌සමානාව සොමනස්‌සවසෙන චිත්‌තං පසාදෙතීති පාසාදිකා. තෙනාහ ‘‘දස්‌සනෙන පාසාදිකා’’ති. පොක්‌ඛරතාති වුච්‌චති සුන්‌දරභාවො, වණ්‌ණස්‌ස පොක්‌ඛරතා වණ්‌ණපොක්‌ඛරතා, තාය වණ්‌ණසම්‌පත්‌තියාති අත්‌ථො. පොරාණා පන පොක්‌ඛරන්‌ති සරීරං වදන්‌ති , වණ්‌ණං වණ්‌ණමෙව. තෙසං මතෙන වණ්‌ණඤ්‌ච පොක්‌ඛරඤ්‌ච වණ්‌ණපොක්‌ඛරානි, තෙසං භාවො වණ්‌ණපොක්‌ඛරතා . ඉති පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතායාති උත්‌තමපරිසුද්‌ධෙන වණ්‌ණෙන චෙව සරීරසණ්‌ඨානසම්‌පත්‌තියා චාති අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. තෙනෙවාහ ‘‘වණ්‌ණෙන චෙව සරීරසණ්‌ඨානෙන චා’’ති. තත්‌ථ වණ්‌ණෙනාති වණ්‌ණධාතුයා. සරීරං නාම සන්‌නිවෙසවිසිට්‌ඨො කරචරණගීවාසීසාදිඅවයවසමුදායො, සො ච සණ්‌ඨානමුඛෙන ගය්‌හතීති ආහ ‘‘සරීරසණ්‌ඨානෙනා’’ති.
Saṇṭhānapāripūriyā adhikaṃ rūpamassāti abhirūpā. Saṇṭhānapāripūriyāti ca hatthapādādisarīrāvayavānaṃ susaṇṭhitatāyāti attho. Avayavapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi. Rūpanti ca sarīraṃ ‘‘rūpavanteva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādīsu viya. Dassanayuttāti surūpabhāvena passitabbayuttā, dissamānā cakkhūni piyāyatīti aññakiccavikkhepaṃ hitvāpi daṭṭhabbāti vuttaṃ hoti. Dissamānāva somanassavasena cittaṃ pasādetīti pāsādikā. Tenāha ‘‘dassanena pāsādikā’’ti. Pokkharatāti vuccati sundarabhāvo, vaṇṇassa pokkharatā vaṇṇapokkharatā, tāya vaṇṇasampattiyāti attho. Porāṇā pana pokkharanti sarīraṃ vadanti , vaṇṇaṃ vaṇṇameva. Tesaṃ matena vaṇṇañca pokkharañca vaṇṇapokkharāni, tesaṃ bhāvo vaṇṇapokkharatā. Iti paramāya vaṇṇapokkharatāyāti uttamaparisuddhena vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānasampattiyā cāti attho daṭṭhabbo. Tenevāha ‘‘vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānena cā’’ti. Tattha vaṇṇenāti vaṇṇadhātuyā. Sarīraṃ nāma sannivesavisiṭṭho karacaraṇagīvāsīsādiavayavasamudāyo, so ca saṇṭhānamukhena gayhatīti āha ‘‘sarīrasaṇṭhānenā’’ti.
අභිසජ්‌ජතීති කුජ්‌ඣනවසෙනෙව කුටිලකණ්‌ටකො විය තස්‌මිං තස්‌මිං සමුට්‌ඨානෙ මකරදන්‌තො විය ලගති. යඤ්‌හි කොධස්‌ස උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානභූතෙ ආරම්‌මණෙ උපනාහස්‌ස පච්‌චයභූතං කුජ්‌ඣනවසෙන අභිසජ්‌ජනං, තං ඉධාධිප්‌පෙතං, න ලුබ්‌භනවසෙන. කුප්‌පතීතිආදීසු පුබ්‌බුප්‌පත්‌ති කොපො, තතො බලවතරො බ්‍යාපාදො ලද්‌ධාසෙවනතාය චිත්‌තස්‌ස බ්‍යාපජ්‌ජනතො. සාතිසයං ලද්‌ධාසෙවනතාය තතො බ්‍යාපාදතොපි බලවතරා පච්‌චත්‌ථිකභාවෙන ථාමප්‌පත්‌ති පතිත්‌ථියනා. අන්‌නං පානන්‌තිආදීසු අදීයතො අන්‌නං, ඛාදනීයං භොජනීයඤ්‌ච. පාතබ්‍යතො පානං, යංකිඤ්‌චි පානං. වසිතබ්‌බතො අච්‌ඡාදෙතබ්‌බතො වත්‌ථං, නිවාසනපාවුරණං. යන්‌ති තෙනාති යානං, ඡත්‌තුපාහනවය්‌හසිවිකාදි යංකිඤ්‌චි ගමනපච්‌චයං. ඡත්‌තම්‌පි හි වස්‌සාතපදුක්‌ඛනිවාරණෙන මග්‌ගගමනසාධනන්‌ති කත්‌වා ‘‘යාන’’න්‌ති වුච්‌චති. මාලන්‌ති යංකිඤ්‌චි සුමනමාලාදිපුප්‌ඵං. ගන්‌ධන්‌ති යංකිඤ්‌චි චන්‌දනාදිවිලෙපනං.
Abhisajjatīti kujjhanavaseneva kuṭilakaṇṭako viya tasmiṃ tasmiṃ samuṭṭhāne makaradanto viya lagati. Yañhi kodhassa uppattiṭṭhānabhūte ārammaṇe upanāhassa paccayabhūtaṃ kujjhanavasena abhisajjanaṃ, taṃ idhādhippetaṃ, na lubbhanavasena. Kuppatītiādīsu pubbuppatti kopo, tato balavataro byāpādo laddhāsevanatāya cittassa byāpajjanato. Sātisayaṃ laddhāsevanatāya tato byāpādatopi balavatarā paccatthikabhāvena thāmappatti patitthiyanā. Annaṃ pānantiādīsu adīyato annaṃ, khādanīyaṃ bhojanīyañca. Pātabyato pānaṃ, yaṃkiñci pānaṃ. Vasitabbato acchādetabbato vatthaṃ, nivāsanapāvuraṇaṃ. Yanti tenāti yānaṃ, chattupāhanavayhasivikādi yaṃkiñci gamanapaccayaṃ. Chattampi hi vassātapadukkhanivāraṇena maggagamanasādhananti katvā ‘‘yāna’’nti vuccati. Mālanti yaṃkiñci sumanamālādipupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci candanādivilepanaṃ.
මල්‌ලිකාදෙවීසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mallikādevīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 7. මල්‌ලිකාදෙවීසුත්‌තං • 7. Mallikādevīsuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 7. මල්‌ලිකාදෙවීසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Mallikādevīsuttavaṇṇanā
