| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
२. मालुक्यपुत्तसुत्तं
2. Mālukyaputtasuttaṃ
९५. अथ खो आयस्मा मालुक्यपुत्तो 1 येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰… एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा मालुक्यपुत्तो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘साधु मे, भन्ते, भगवा संखित्तेन धम्मं देसेतु, यमहं भगवतो धम्मं सुत्वा एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरेय्य’’न्ति।
95. Atha kho āyasmā mālukyaputto 2 yena bhagavā tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mālukyaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti.
‘‘एत्थ दानि, मालुक्यपुत्त, किं दहरे भिक्खू वक्खाम! यत्र हि नाम त्वं, भिक्खु, जिण्णो वुद्धो महल्लको अद्धगतो वयोअनुप्पत्तो संखित्तेन ओवादं याचसी’’ति।
‘‘Ettha dāni, mālukyaputta, kiṃ dahare bhikkhū vakkhāma! Yatra hi nāma tvaṃ, bhikkhu, jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto saṃkhittena ovādaṃ yācasī’’ti.
‘‘किञ्चापाहं, भन्ते, जिण्णो वुद्धो महल्लको अद्धगतो वयोअनुप्पत्तो। देसेतु मे, भन्ते , भगवा संखित्तेन धम्मं, देसेतु सुगतो संखित्तेन धम्मं, अप्पेव नामाहं भगवतो भासितस्स अत्थं आजानेय्यं। अप्पेव नामाहं भगवतो भासितस्स दायादो अस्स’’न्ति।
‘‘Kiñcāpāhaṃ, bhante, jiṇṇo vuddho mahallako addhagato vayoanuppatto. Desetu me, bhante , bhagavā saṃkhittena dhammaṃ, desetu sugato saṃkhittena dhammaṃ, appeva nāmāhaṃ bhagavato bhāsitassa atthaṃ ājāneyyaṃ. Appeva nāmāhaṃ bhagavato bhāsitassa dāyādo assa’’nti.
‘‘तं किं मञ्ञसि, मालुक्यपुत्त, ये ते चक्खुविञ्ञेय्या रूपा अदिट्ठा अदिट्ठपुब्बा, न च पस्ससि, न च ते होति पस्सेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mālukyaputta, ye te cakkhuviññeyyā rūpā adiṭṭhā adiṭṭhapubbā, na ca passasi, na ca te hoti passeyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ये ते सोतविञ्ञेय्या सद्दा अस्सुता अस्सुतपुब्बा, न च सुणासि, न च ते होति सुणेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Ye te sotaviññeyyā saddā assutā assutapubbā, na ca suṇāsi, na ca te hoti suṇeyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ये ते घानविञ्ञेय्या गन्धा अघायिता अघायितपुब्बा, न च घायसि, न च ते होति घायेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Ye te ghānaviññeyyā gandhā aghāyitā aghāyitapubbā, na ca ghāyasi, na ca te hoti ghāyeyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ये ते जिव्हाविञ्ञेय्या रसा असायिता असायितपुब्बा, न च सायसि, न च ते होति सायेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Ye te jivhāviññeyyā rasā asāyitā asāyitapubbā, na ca sāyasi, na ca te hoti sāyeyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ये ते कायविञ्ञेय्या फोट्ठब्बा असम्फुट्ठा असम्फुट्ठपुब्बा, न च फुससि, न च ते होति फुसेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Ye te kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā asamphuṭṭhā asamphuṭṭhapubbā, na ca phusasi, na ca te hoti phuseyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘ये ते मनोविञ्ञेय्या धम्मा अविञ्ञाता अविञ्ञातपुब्बा, न च विजानासि, न च ते होति विजानेय्यन्ति? अत्थि ते तत्थ छन्दो वा रागो वा पेमं वा’’ति? ‘‘नो हेतं, भन्ते’’।
‘‘Ye te manoviññeyyā dhammā aviññātā aviññātapubbā, na ca vijānāsi, na ca te hoti vijāneyyanti? Atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘एत्थ च ते, मालुक्यपुत्त, दिट्ठसुतमुतविञ्ञातब्बेसु धम्मेसु दिट्ठे दिट्ठमत्तं भविस्सति, सुते सुतमत्तं भविस्सति, मुते मुतमत्तं भविस्सति, विञ्ञाते विञ्ञातमत्तं भविस्सति। यतो खो ते, मालुक्यपुत्त, दिट्ठसुतमुतविञ्ञातब्बेसु धम्मेसु दिट्ठे दिट्ठमत्तं भविस्सति, सुते सुतमत्तं भविस्सति , मुते मुतमत्तं भविस्सति, विञ्ञाते विञ्ञातमत्तं भविस्सति; ततो त्वं, मालुक्यपुत्त, न तेन। यतो त्वं, मालुक्यपुत्त, न तेन; ततो त्वं, मालुक्यपुत्त , न तत्थ। यतो त्वं, मालुक्यपुत्त, न तत्थ; ततो त्वं, मालुक्यपुत्त, नेविध, न हुरं, न उभयमन्तरेन। एसेवन्तो दुक्खस्सा’’ति।
‘‘Ettha ca te, mālukyaputta, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute sutamattaṃ bhavissati, mute mutamattaṃ bhavissati, viññāte viññātamattaṃ bhavissati. Yato kho te, mālukyaputta, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute sutamattaṃ bhavissati , mute mutamattaṃ bhavissati, viññāte viññātamattaṃ bhavissati; tato tvaṃ, mālukyaputta, na tena. Yato tvaṃ, mālukyaputta, na tena; tato tvaṃ, mālukyaputta , na tattha. Yato tvaṃ, mālukyaputta, na tattha; tato tvaṃ, mālukyaputta, nevidha, na huraṃ, na ubhayamantarena. Esevanto dukkhassā’’ti.
‘‘इमस्स ख्वाहं, भन्ते, भगवता संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं आजानामि –
‘‘Imassa khvāhaṃ, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāmi –
‘‘रूपं दिस्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Rūpaṃ disvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका रूपसम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rūpasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘सद्दं सुत्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Saddaṃ sutvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका सद्दसम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā saddasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘गन्धं घत्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Gandhaṃ ghatvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका गन्धसम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā gandhasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘रसं भोत्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Rasaṃ bhotvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका रससम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rasasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘फस्सं फुस्स सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Phassaṃ phussa sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका फस्ससम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā phassasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘धम्मं ञत्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Dhammaṃ ñatvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका धम्मसम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā dhammasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति रूपेसु, रूपं दिस्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati rūpesu, rūpaṃ disvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स पस्सतो रूपं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa passato rūpaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति सद्देसु, सद्दं सुत्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati saddesu, saddaṃ sutvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स सुणतो सद्दं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa suṇato saddaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति गन्धेसु, गन्धं घत्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati gandhesu, gandhaṃ ghatvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स घायतो गन्धं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa ghāyato gandhaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति रसेसु, रसं भोत्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati rasesu, rasaṃ bhotvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स सायतो रसं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa sāyato rasaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति फस्सेसु, फस्सं फुस्स पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati phassesu, phassaṃ phussa paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स फुसतो फस्सं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa phusato phassaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccati.
‘‘न सो रज्जति धम्मेसु, धम्मं ञत्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati dhammesu, dhammaṃ ñatvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स जानतो धम्मं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa jānato dhammaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चती’’ति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccatī’’ti.
‘‘इमस्स ख्वाहं, भन्ते, भगवता संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थं आजानामी’’ति। ‘‘साधु साधु, मालुक्यपुत्त! साधु खो त्वं, मालुक्यपुत्त, मया संखित्तेन भासितस्स वित्थारेन अत्थं आजानासि –
‘‘Imassa khvāhaṃ, bhante, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmī’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, mālukyaputta! Sādhu kho tvaṃ, mālukyaputta, mayā saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi –
‘‘रूपं दिस्वा सति मुट्ठा, पियं निमित्तं मनसि करोतो।
‘‘Rūpaṃ disvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
सारत्तचित्तो वेदेति, तञ्च अज्झोस तिट्ठति॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
‘‘तस्स वड्ढन्ति वेदना, अनेका रूपसम्भवा।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rūpasambhavā;
अभिज्झा च विहेसा च, चित्तमस्सूपहञ्ञति।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
एवं आचिनतो दुक्खं, आरा निब्बानमुच्चति॥…पे॰…॥
Evaṃ ācinato dukkhaṃ, ārā nibbānamuccati.…pe….
‘‘न सो रज्जति धम्मेसु, धम्मं ञत्वा पटिस्सतो।
‘‘Na so rajjati dhammesu, dhammaṃ ñatvā paṭissato;
विरत्तचित्तो वेदेति, तञ्च नाज्झोस तिट्ठति॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
‘‘यथास्स विजानतो धम्मं, सेवतो चापि वेदनं।
‘‘Yathāssa vijānato dhammaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
खीयति नोपचीयति, एवं सो चरती सतो।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
एवं अपचिनतो दुक्खं, सन्तिके निब्बानमुच्चती’’ति॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbānamuccatī’’ti.
‘‘इमस्स खो, मालुक्यपुत्त, मया संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति।
‘‘Imassa kho, mālukyaputta, mayā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti.
अथ खो आयस्मा मालुक्यपुत्तो भगवतो भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा उट्ठायासना भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा पक्कामि। अथ खो आयस्मा मालुक्यपुत्तो एको वूपकट्ठो अप्पमत्तो आतापी पहितत्तो विहरन्तो नचिरस्सेव – यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति तदनुत्तरं ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्ज विहासि। ‘‘खीणा जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयं, नापरं इत्थत्ताया’’ति अब्भञ्ञासि। अञ्ञतरो च पनायस्मा मालुक्यपुत्तो अरहतं अहोसीति। दुतियं।
Atha kho āyasmā mālukyaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho āyasmā mālukyaputto eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi. ‘‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti abbhaññāsi. Aññataro ca panāyasmā mālukyaputto arahataṃ ahosīti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. मालुक्यपुत्तसुत्तवण्णना • 2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. मालुक्यपुत्तसुत्तवण्णना • 2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā
