| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā
੯੫. ਅਪਸਾਦੇਤੀਤਿ ਤਜ੍ਜੇਤਿ। ਉਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਉਕ੍ਕਂਸੇਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਥੇਰੋ ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ। ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਅਨਨੁਯੁਜ੍ਜਨੇਨ ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ।
95.Apasādetīti tajjeti. Ussādetīti ukkaṃseti. Ayaṃ kira thero mālukyaputto. Pamajjitvāti yonisomanasikārassa ananuyujjanena pamajjitvā.
ਯਤ੍ਰਾਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਚਨਾਲਙ੍ਕਾਰੇ। ਨਾਮਾਤਿ ਅਸਮ੍ਭਾવਨੇ ਅਪਸਾਦਨਪਕ੍ਖੇ, ਉਸ੍ਸਾਦਨਪਕ੍ਖੇ ਪਨ ਸਮ੍ਭਾવਨੇ। ਕਿਂ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਤੇਨ ਮਹਲ੍ਲਕਭਾવੇਨ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕਭਾવਂ ਤਿਣਾਯਪਿ ਅਮਞ੍ਞਮਾਨੋ વਦਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਦਿ…ਪੇ॰… ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ। ਮਾਦਿਸਾਨਂ ਭਗવਤੋ ਓવਾਦੋ ਉਪਕਾਰਾવਹੋਤਿ ਏਤਰਹਿ ਓવਾਦਞ੍ਚ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ।
Yatrāti paccattaṃ vacanālaṅkāre. Nāmāti asambhāvane apasādanapakkhe, ussādanapakkhe pana sambhāvane. Kiṃ jātanti kiṃ tena mahallakabhāvena jātanti mahallakabhāvaṃ tiṇāyapi amaññamāno vadati. Tenāha ‘‘yadi…pe… anuggaṇhanto’’ti. Anuggaṇhantoti acintento. Mādisānaṃ bhagavato ovādo upakārāvahoti etarahi ovādañca pasaṃsanto.
‘‘ਅਦਿਟ੍ਠਾ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਰਿਕਪ੍ਪવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ‘‘ਯਥਾ ਏਤੇਸੁ ਛਨ੍ਦਾਦਯੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਤਰੇਸੁਪਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੇਸੂ’’ਤਿ ਨਯਪਟਿਪਜ੍ਜਨਤ੍ਥਂ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਇਮੇਹਿ ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੁਪਿਨਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੪; ੨.੪੬; ਪਾਚਿ॰ ੪੧੭; ਚੂਲ਼વ॰ ੬੫)।
‘‘Adiṭṭhā adiṭṭhapubbā’’tiādinā parikappavasena vuttanidassanaṃ ‘‘yathā etesu chandādayo na honti, evamitaresupi pariññātesū’’ti nayapaṭipajjanatthaṃ, tesampi imehi samānetabbattā. Tena vuttaṃ ‘‘supinakūpamā kāmā’’ti (ma. ni. 1.234; 2.46; pāci. 417; cūḷava. 65).
ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਰੂਪਾਯਤਨਂ ਯਤ੍ਤਕੋ ਗਹਣਾਕਾਰੋ, ਤਤ੍ਤਕਂ। ਕਿਤ੍ਤਕਂ ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਸਂવੇਦਿਯਂ ਪਰਸ੍ਸ ਨ ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਪ੍ਪਨਾਮਤ੍ਤਂ ਰੂਪਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਰੂਪੇਤਿ ਰੂਪਾਯਤਨੇ। ਰੂਪਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਨੀਲਾਦਿਭੇਦਂ ਰੂਪਾਯਤਨਮਤ੍ਤਂ, ਨ ਨੀਲਾਦਿ। વਿਸੇਸਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥੋ ਹਿ ਅਯਂ ਮਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੋ। ਯਦਿ ਏવਂ, ਏવ-ਕਾਰੋ ਕਿਮਤ੍ਥਿਯੋ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਹਿ ਰੂਪਾਯਤਨੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਨੀਲਾਦਿવਿਸੇਸਂ ‘‘ਇਦਂ ਨੀਲਂ ਨਾਮ, ਇਦਂ ਪੀਤਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਕੁਤੋ ਨਿਚ੍ਚਾਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਂਹਿਤਸ੍ਸਪਿ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਏવਕਾਰਗ੍ਗਹਣਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਸਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੇਸવਿਞ੍ਞਾਣੇਹਿਪੀਤਿ ਜવਨવਿਞ੍ਞਾਣੇਹਿਪਿ।
Cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamattanti cakkhuviññāṇassa rūpāyatanaṃ yattako gahaṇākāro, tattakaṃ. Kittakaṃ pamāṇanti attasaṃvediyaṃ parassa na disitabbaṃ, kappanāmattaṃ rūpaṃ. Tenāha ‘‘cakkhuviññāṇaṃ hī’’tiādi. Rūpeti rūpāyatane. Rūpamattamevāti nīlādibhedaṃ rūpāyatanamattaṃ, na nīlādi. Visesanivattanattho hi ayaṃ matta-saddo. Yadi evaṃ, eva-kāro kimatthiyo? Cakkhuviññāṇañhi rūpāyatane labbhamānampi nīlādivisesaṃ ‘‘idaṃ nīlaṃ nāma, idaṃ pītaṃ nāmā’’ti na gaṇhāti. Kuto niccāniccādisabhāvatthanti saṃhitassapi nivattanatthaṃ evakāraggahaṇaṃ. Tenāha ‘‘na niccādisabhāva’’nti. Sesaviññāṇehipīti javanaviññāṇehipi.
ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਰੂਪੇ ਰੂਪવਿਜਾਨਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਰੂਪਾਯਤਨੇ ਗਹਣਮਤ੍ਤਂ, ਤਂਮਤ੍ਤਮੇવ ਮੇ ਸਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਰਾਗਾਦਿਰਹੇਨਾ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ। ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਪਦਤ੍ਥਤੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਂ ਰੂਪਂ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇ ਰੂਪੇ। ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਯਂ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਯ ਰਾਗਾਦਿવਿਰਹੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਦਿ।
Diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatanassa dassananti katvā. Tenāha ‘‘rūpe rūpavijānana’’nti. Cakkhuviññāṇamattamevāti yattakaṃ cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatane gahaṇamattaṃ, taṃmattameva me sabbaṃ cittaṃ bhavissatīti attho. ‘‘Rāgādirahenā’’ti vā pāṭho. Diṭṭhaṃ nāma padatthato cakkhuviññāṇena diṭṭhaṃ rūpaṃ. Tatthevāti cakkhuviññāṇena diṭṭhamatte rūpe. Cittattayaṃ diṭṭhamattaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ viya rāgādivirahena pavattanato. Tenāha ‘‘yathā ta’’nti ādi.
ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਤਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਰਾਗਾਦਿવਿਰਹੇਨ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ ਆવਜ੍ਜਨੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Manodvārāvajjanenaviññātārammaṇaṃ viññātanti adhippetaṃ rāgādivirahena viññeyyato. Tenāha ‘‘yathā āvajjanenā’’tiādi.
ਤਦਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ, ਨ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਯੇਸਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਨਿવਤ੍ਤਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤੇ ‘‘ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਚ੍ਚਾਮਸੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਤੇਨ ਰਾਗੇਨ વਾ ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਿਸਯੇ ਭੁਮ੍ਮਂ, વਿਸਯਭਾવੋ ਚ વਿਸਯਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿ।
Tadāti tasmiṃ kāle, na tato paṭṭhāyāti ayamettha atthoti dasseti. ‘‘Diṭṭhamatta’’ntiādinā yesaṃ rāgādīnaṃ nivattanaṃ adhippetaṃ, te ‘‘tenā’’ti ettha ta-saddena paccāmasīyantīti ‘‘tena rāgena vā ratto’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti visaye bhummaṃ, visayabhāvo ca visayinā sambandhavasena icchitabboti vuttaṃ ‘‘paṭibaddho’’tiādi.
ਸਤੀਤਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਯਥਾਸਭਾવਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ ਪਿਯਨਿਮਿਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਅਜ੍ਝੋਸਾਤਿ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ। ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਿਯਕਰਣੇਨ।
Satīti rūpassa yathāsabhāvasallakkhaṇā sati muṭṭhā piyanimittamanasikārena anuppajjanato na dissati nappavattati. Ajjhosāti ajjhosāya. Gilitvā pariniṭṭhapetvā attaniyakaraṇena.
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚਾਤਿ ਕਰਣਤ੍ਥੇ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਚ વਿਹੇਸਾਯ ਚਾ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਥવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤਿਪਰਿਣਾਮੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਾવਿਹੇਸਾਹੀ’’ਤਿ। ਆਚਿਨਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਟਿਸ੍ਸਤੋਤਿ ਪਤਿਸ੍ਸਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਤਿਯਾ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਸੇવਤੋ ਚਾਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਚ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ’’ਇਚ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ।
Abhijjhā ca vihesā cāti karaṇatthe paccattavacananti āha – ‘‘abhijjhāya ca vihesāya cā’’ti. Atthavasena vibhattipariṇāmoti āha – ‘‘abhijjhāvihesāhī’’ti. Ācinantassāti vaḍḍhentassa. Paṭissatoti patissato sabbattha satiyā yutto. Sevato cāpīti ettha ca-saddo api-saddo ca nipātamattanti ‘‘sevantassa’’icceva attho vutto.
ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mālukyaputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Mālukyaputtasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Mālukyaputtasuttavaṇṇanā
