Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੫. ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
5. Mālukyaputtattheragāthāvaṇṇanā
ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਇਮਸ੍ਸ ਆਯਸ੍ਮਤੋ વਤ੍ਥੁ ਹੇਟ੍ਠਾ ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇ (ਥੇਰਗਾ॰ ੩੯੯ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਤਾ ਪਨ ਗਾਥਾ ਥੇਰੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਞਾਤੀਨਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾવਸੇਨ ਭਾਸਿਤਾ। ਇਧ ਪਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ‘‘ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੂ’’ਤਿ ਯਾਚਿਤੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਯੇ ਤੇ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਅਦਿਟ੍ਠਾ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ, ਨ ਚ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਨ ਚ ਤੇ ਹੋਤਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦੋ વਾ ਰਾਗੋ વਾ ਪੇਮਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯੇ ਤੇ ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨ…ਜਿવ੍ਹਾ…ਕਾਯ…ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਪੁਬ੍ਬਾ, ਨ ਚ વਿਜਾਨਾਸਿ, ਨ ਚ ਤੇ ਹੋਤਿ વਿਜਾਨੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦੋ વਾ ਰਾਗੋ વਾ ਪੇਮਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏਤ੍ਥ ਚ ਤੇ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੁਤੇ ਸੁਤਮਤ੍ਤਂ, ਮੁਤੇ ਮੁਤਮਤ੍ਤਂ, વਿਞ੍ਞਾਤੇ વਿਞ੍ਞਾਤਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਤੋ ਖੋ ਤੇ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤવਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ, ਸੁਤੇ ਸੁਤਮਤ੍ਤਂ, ਮੁਤੇ ਮੁਤਮਤ੍ਤਂ, વਿਞ੍ਞਾਤੇ વਿਞ੍ਞਾਤਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਨ ਤੇਨ। ਯਤੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਨ ਤੇਨ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਨ ਤਤ੍ਥ। ਯਤੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਨ ਤਤ੍ਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਨੇવਿਧ ਨ ਹੁਰਂ ਨ ਉਭਯਮਨ੍ਤਰੇਨ, ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੯੫)। ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਤੇ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੇਨ –
Rūpaṃdisvā sati muṭṭhātiādikā āyasmato mālukyaputtassa gāthā. Imassa āyasmato vatthu heṭṭhā chakkanipāte (theragā. 399 ādayo) vuttameva. Tā pana gāthā therena arahatte patiṭṭhitena ñātīnaṃ dhammadesanāvasena bhāsitā. Idha pana puthujjanakāle ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’ti yācitena satthārā ‘‘taṃ kiṃ maññasi, mālukyaputta, ye te cakkhuviññeyyā rūpā adiṭṭhā adiṭṭhapubbā, na ca passasi, na ca te hoti passeyyanti, atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Ye te sotaviññeyyā saddā…pe… ghāna…jivhā…kāya…manoviññeyyā dhammā aviññātā aviññātapubbā, na ca vijānāsi, na ca te hoti vijāneyyanti, atthi te tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Ettha ca te, mālukyaputta, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute sutamattaṃ, mute mutamattaṃ, viññāte viññātamattaṃ bhavissati. Yato kho te, mālukyaputta, diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu diṭṭhe diṭṭhamattaṃ, sute sutamattaṃ, mute mutamattaṃ, viññāte viññātamattaṃ bhavissati, tato tvaṃ, mālukyaputta, na tena. Yato tvaṃ, mālukyaputta, na tena, tato tvaṃ, mālukyaputta, na tattha. Yato tvaṃ, mālukyaputta, na tattha, tato tvaṃ, mālukyaputta, nevidha na huraṃ na ubhayamantarena, esevanto dukkhassā’’ti (saṃ. ni. 4.95). Saṃkhittena dhamme desite tassa dhammassa sādhukaṃ uggahitabhāvaṃ pakāsentena –
੭੯੪.
794.
‘‘ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Rūpaṃ disvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੭੯੫.
795.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਰੂਪਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rūpasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੭੯੬.
796.
‘‘ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Saddaṃ sutvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੭੯੭.
797.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਸਦ੍ਦਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā saddasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੭੯੮.
798.
‘‘ਗਨ੍ਧਂ ਘਤ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Gandhaṃ ghatvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੭੯੯.
799.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਗਨ੍ਧਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā gandhasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੮੦੦.
800.
‘‘ਰਸਂ ਭੋਤ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Rasaṃ bhotvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੮੦੧.
801.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਰਸਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rasasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੮੦੨.
802.
‘‘ਫਸ੍ਸਂ ਫੁਸ੍ਸ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Phassaṃ phussa sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੮੦੩.
803.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਫਸ੍ਸਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā phassasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੮੦੪.
804.
‘‘ਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ।
‘‘Dhammaṃ ñatvā sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karoto;
ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Sārattacitto vedeti, tañca ajjhosa tiṭṭhati.
੮੦੫.
805.
‘‘ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਧਮ੍ਮਸਮ੍ਭવਾ।
‘‘Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā dhammasambhavā;
ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤਿ।
Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññati;
ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਆਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evamācinato dukkhaṃ, ārā nibbāna vuccati.
੮੦੬.
806.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਰੂਪੇਸੁ, ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati rūpesu, rūpaṃ disvā paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੦੭.
807.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਤੋ ਰੂਪਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa passato rūpaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccati.
੮੦੮.
808.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਸਦ੍ਦੇਸੁ, ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati saddesu, saddaṃ sutvā paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੦੯.
809.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ ਸੁਣਤੋ ਸਦ੍ਦਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa suṇato saddaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccati.
੮੧੦.
810.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਗਨ੍ਧੇਸੁ, ਗਨ੍ਧਂ ਘਤ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati gandhesu, gandhaṃ ghatvā paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੧੧.
811.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ ਘਾਯਤੋ ਗਨ੍ਧਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa ghāyato gandhaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccati.
੮੧੨.
812.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਰਸੇਸੁ, ਰਸਂ ਭੋਤ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati rasesu, rasaṃ bhotvā paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੧੩.
813.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ ਸਾਯਤੋ ਰਸਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa sāyato rasaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccati.
੮੧੪.
814.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਫਸ੍ਸੇਸੁ, ਫਸ੍ਸਂ ਫੁਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati phassesu, phassaṃ phussa paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੧੫.
815.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ ਫੁਸਤੋ ਫਸ੍ਸਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa phusato phassaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccati.
੮੧੬.
816.
‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Na so rajjati dhammesu, dhammaṃ ñatvā paṭissato;
વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਨਾਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
Virattacitto vedeti, tañca nājjhosa tiṭṭhati.
੮੧੭.
817.
‘‘ਯਥਾਸ੍ਸ વਿਜਾਨਤੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਂ।
‘‘Yathāssa vijānato dhammaṃ, sevato cāpi vedanaṃ;
ਖੀਯਤਿ ਨੋਪਚੀਯਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋ।
Khīyati nopacīyati, evaṃ so caratī sato;
ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥ –
Evaṃ apacinato dukkhaṃ, santike nibbāna vuccatī’’ti. –
ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਰੂਪਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇਨ ਉਪਲਭਿਤ੍વਾ। ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਿਯਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੂਪੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇ ਏવ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ ਸੁਭਾਕਾਰਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੋ ਸਤਿ ਮੁਟ੍ਠਾ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਚ ਸਤਿ ਸਾਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ ਤਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਰਤ੍ਤੋ, ਗਿਦ੍ਧੋ, ਗਧਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁਭવਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ। ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ ਤਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਤਞ੍ਚ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ‘‘ਸੁਖਂ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਅਭਿਨਿવਿਸ੍ਸ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।
Tattha rūpaṃ disvāti cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ cakkhudvārena upalabhitvā. Sati muṭṭhā, piyaṃ nimittaṃ manasi karototi tasmiṃ rūpe diṭṭhamatte eva aṭṭhatvā subhanimittaṃ manasi karoto subhākāraggahaṇavasena ayoniso manasi karoto sati muṭṭhā hoti. Tathā ca sati sārattacitto vedeti taṃ rūpārammaṇaṃ ratto, giddho, gadhito hutvā anubhavati, assādeti, abhinandati. Tathābhūto ca tañca ajjhosa tiṭṭhatīti tañca rūpārammaṇaṃ ajjhosāya ‘‘sukhaṃ sukha’’nti abhinivissa gilitvā pariniṭṭhāpetvā tiṭṭhati.
ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾ, ਅਨੇਕਾ ਰੂਪਸਮ੍ਭવਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਰੂਪਸਮ੍ਭવਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾ ਸੁਖਾਦਿਭੇਦੇਨ ਅਨੇਕਾ વੇਦਨਾ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ વਿਹੇਸਾ ਚ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸੂਪਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਪਿਯਰੂਪੇ ਸਾਰਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ, ਅਪਿਯਰੂਪੇ ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਪਿਯਰੂਪਸ੍ਸੇવ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਸੋਕਾਦਿਲਕ੍ਖਣਾਯ વਿਹੇਸਾਯ ਚ ਅਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਹਞ੍ਞਤਿ ਬਾਧੀਯਤਿ। ਏવਮਾਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਤਂ ਤਂ વੇਦਨਸ੍ਸਾਦવਸੇਨ ਭવਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਂ ਆਚਿਨਤੋ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘વੇਦਨਾਪਚ੍ਚਯਾ ਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੨੨੫; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧)। ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਆਰਾ ਆਰਕਾ ਦੂਰੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦੁਲ੍ਲਭਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿਆਦਿਗਾਥਾਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਘਤ੍વਾਤਿ ਘਾਯਿਤ੍વਾ। ਭੋਤ੍વਾਤਿ ਸਾਯਿਤ੍વਾ। ਫੁਸ੍ਸਾਤਿ ਫੁਸਿਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਜਾਨਿਤ੍વਾ।
Tassa vaḍḍhanti vedanā, anekā rūpasambhavāti tassa evarūpassa puggalassa rūpasambhavā rūpārammaṇā sukhādibhedena anekā vedanā kilesuppattihetubhūtā vaḍḍhanti. Abhijjhā ca vihesā ca, cittamassūpahaññatīti piyarūpe sārajjanavasena uppajjamānāya abhijjhāya, apiyarūpe byāpajjanavasena piyarūpasseva vipariṇāmaññathābhāvāya uppajjamānāya sokādilakkhaṇāya vihesāya ca assa puggalassa cittaṃ upahaññati bādhīyati. Evamācinato dukkhanti vuttākārena taṃ taṃ vedanassādavasena bhavābhisaṅkhāraṃ ācinato vaṭṭadukkhaṃ pavattati. Tenāha bhagavā – ‘‘vedanāpaccayā taṇhā…pe… dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (vibha. 225; saṃ. ni. 2.1). Tathābhūtassa ārā ārakā dūre nibbānaṃ vuccati, tassa taṃ dullabhanti attho. Saddaṃ sutvātiādigāthāsupi vuttanayeneva attho veditabbo. Tattha ghatvāti ghāyitvā. Bhotvāti sāyitvā. Phussāti phusitvā. Dhammaṃ ñatvāti dhammārammaṇaṃ vijānitvā.
ਏવਂ ਛਦ੍વਾਰਗੋਚਰੇ ਸਾਰਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਤ੍ਥ વਿਰਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿવਟ੍ਟਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਰੂਪੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਰੂਪੇਸੁ, ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਪਾਥਗਤਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਿਕੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਸਨ੍ਤਾਨੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਤੁਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰਿਤਾਯ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ ਰਾਗਂ ਨ ਜਨੇਤਿ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਮ੍ਹਿ ਸਮੁਦਯਾਦਿਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਤਂ ਤਤ੍ਥੁਪ੍ਪਨ੍ਨવੇਦਨਞ੍ਚ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વੇਦੇਤਿ, ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ ਤਞ੍ਚ ਨਜ੍ਝੋਸ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਤਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ વਿਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ‘‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਨਾਭਿਨਿવਿਸਤਿ।
Evaṃ chadvāragocare sārajjantassa vaṭṭaṃ dassetvā idāni tattha virajjantassa vivaṭṭaṃ dassento ‘‘na so rajjati rūpesū’’tiādimāha. Tattha na so rajjati rūpesu, rūpaṃ disvā paṭissatoti yo puggalo rūpaṃ disvā āpāthagataṃ rūpārammaṇaṃ cakkhudvārikena viññāṇasantānena gahetvā catusampajaññavasena sampajānakāritāya paṭissato hoti, so rūpārammaṇesu na rajjati rāgaṃ na janeti, aññadatthu virattacitto vedeti, rūpārammaṇamhi samudayādito yathābhūtaṃ pajānanto nibbindati, nibbindanto taṃ tatthuppannavedanañca virattacitto vedeti, tathābhūto ca tañca najjhosa tiṭṭhatīti taṃ rūpārammaṇaṃ sammadeva virattacittatāya ajjhosāya na tiṭṭhati ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti taṇhāmānadiṭṭhivasena nābhinivisati.
ਯਥਾਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਤੋ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਿਨੋ ਯਥਾ ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਯੋ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ વੇਦਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વੇਦਨਂ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇ ਚ ਗੋਚਰਸੇવਨਾਯ ਸੇવਤੋ ਚਾਪਿ। ਖੀਯਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਕਿਲੇਸવਟ੍ਟਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨੋਪਚੀਯਤੀਤਿ ਨ ਉਪਚਿਯਤਿ ਨ ਆਚਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਂ ਸੋ ਚਰਤੀ ਸਤੋਤਿ ਏવਂ ਕਿਲੇਸਾਪਨਯਨਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਤਿ, વਿਹਰਤਿ। ਏવਂ ਅਪਚਿਨਤੋ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਪਚਯਗਾਮਿਨਿਯਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਸਕਲਂ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਪਚਿਨਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਸਮੀਪੇ ਏવਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਸਙ੍ਖਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਤ੍ਤਾ। ਨ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਸਦ੍ਦੇਸੂਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Yathāssa passato rūpanti assa yogino yathā tattha abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ aniccādito rūpaṃ passantassa. Sevato cāpi vedananti taṃ ārabbha uppannaṃ vedanaṃ taṃsampayuttadhamme ca gocarasevanāya sevato cāpi. Khīyatīti sabbaṃ kilesavaṭṭaṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ gacchati. Nopacīyatīti na upaciyati na ācayaṃ gacchati. Evaṃ so caratī satoti evaṃ kilesāpanayanapaṭipattiyā sato sampajāno hutvā carati, viharati. Evaṃ apacinato dukkhanti vuttanayena apacayagāminiyā maggapaññāya sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ apacinantassa. Santike nibbāna vuccatīti saupādisesaanupādisesanibbānadhātusamīpe evāti vuccati asaṅkhatāya dhātuyā sacchikatattā. Na so rajjati saddesūtiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
ਏવਂ ਥੇਰੋ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਸਤ੍ਥੁ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਪਧਾਰਿਤਭਾવਂ ਪવੇਦੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੀਤਿ।
Evaṃ thero imāhi gāthāhi satthu ovādassa attanā upadhāritabhāvaṃ pavedetvā uṭṭhāyāsanā satthāraṃ vanditvā gato nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇīti.
ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mālukyaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੫. ਮਾਲੁਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 5. Mālukyaputtattheragāthā