| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๑๗] ๗. มาลุตชาตกวณฺณนา
[17] 7. Mālutajātakavaṇṇanā
กาเฬ วา ยทิ วา ชุเณฺหติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต เทฺว วุฑฺฒปพฺพชิเต อารพฺภ กเถสิฯ เต กิร โกสลชนปเท เอกสฺมิํ อรญฺญาวาเส วสนฺติฯ เอโก กาฬเตฺถโร นาม, เอโก ชุณฺหเตฺถโร นามฯ อเถกทิวสํ ชุโณฺห กาฬํ ปุจฺฉิ ‘‘ภเนฺต กาฬ, สีตํ นาม กสฺมิํ กาเล โหตี’’ติฯ โส ‘‘กาเฬ โหตี’’ติ อาหฯ อเถกทิวสํ กาโฬ ชุณฺหํ ปุจฺฉิ – ‘‘ภเนฺต ชุณฺห, สีตํ นาม กสฺมิํ กาเล โหตี’’ติฯ โส ‘‘ชุเณฺห โหตี’’ติ อาหฯ เต อุโภปิ อตฺตโน กงฺขํ ฉินฺทิตุํ อสโกฺกนฺตา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ‘‘ภเนฺต, สีตํ นาม กสฺมิํ กาเล โหตี’’ติ ปุจฺฉิํสุฯ สตฺถา เตสํ กถํ สุตฺวา ‘‘ปุเพฺพปิ อหํ, ภิกฺขเว, ตุมฺหากํ อิมํ ปญฺหํ กเถสิํ, ภวสเงฺขปคตตฺตา ปน น สลฺลกฺขยิตฺถา’’ติ วตฺวา อตีตํ อาหริฯ
Kāḷevā yadi vā juṇheti idaṃ satthā jetavane viharanto dve vuḍḍhapabbajite ārabbha kathesi. Te kira kosalajanapade ekasmiṃ araññāvāse vasanti. Eko kāḷatthero nāma, eko juṇhatthero nāma. Athekadivasaṃ juṇho kāḷaṃ pucchi ‘‘bhante kāḷa, sītaṃ nāma kasmiṃ kāle hotī’’ti. So ‘‘kāḷe hotī’’ti āha. Athekadivasaṃ kāḷo juṇhaṃ pucchi – ‘‘bhante juṇha, sītaṃ nāma kasmiṃ kāle hotī’’ti. So ‘‘juṇhe hotī’’ti āha. Te ubhopi attano kaṅkhaṃ chindituṃ asakkontā satthu santikaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā ‘‘bhante, sītaṃ nāma kasmiṃ kāle hotī’’ti pucchiṃsu. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘pubbepi ahaṃ, bhikkhave, tumhākaṃ imaṃ pañhaṃ kathesiṃ, bhavasaṅkhepagatattā pana na sallakkhayitthā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
อตีเต เอกสฺมิํ ปพฺพตปาเท สีโห จ พฺยโคฺฆ จ เทฺว สหายา เอกิสฺสาเยว คุหาย วสนฺติฯ ตทา โพธิสโตฺตปิ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ตสฺมิํเยว ปพฺพตปาเท วสติฯ อเถกทิวสํ เตสํ สหายกานํ สีตํ นิสฺสาย วิวาโท อุทปาทิฯ พฺยโคฺฆ ‘‘กาเฬเยว สีตํ โหตี’’ติ อาหฯ สีโห ‘‘ชุเณฺหเยว สีตํ โหตี’’ติ อาหฯ เต อุโภปิ อตฺตโน กงฺขํ ฉินฺทิตุํ อสโกฺกนฺตา โพธิสตฺตํ ปุจฺฉิํสุฯ โพธิสโตฺต อิมํ คาถมาห –
Atīte ekasmiṃ pabbatapāde sīho ca byaggho ca dve sahāyā ekissāyeva guhāya vasanti. Tadā bodhisattopi isipabbajjaṃ pabbajitvā tasmiṃyeva pabbatapāde vasati. Athekadivasaṃ tesaṃ sahāyakānaṃ sītaṃ nissāya vivādo udapādi. Byaggho ‘‘kāḷeyeva sītaṃ hotī’’ti āha. Sīho ‘‘juṇheyeva sītaṃ hotī’’ti āha. Te ubhopi attano kaṅkhaṃ chindituṃ asakkontā bodhisattaṃ pucchiṃsu. Bodhisatto imaṃ gāthamāha –
๑๗.
17.
‘‘กาเฬ วา ยทิ วา ชุเณฺห, ยทา วายติ มาลุโต;
‘‘Kāḷe vā yadi vā juṇhe, yadā vāyati māluto;
วาตชานิ หิ สีตานิ, อุโภตฺถมปราชิตา’’ติฯ
Vātajāni hi sītāni, ubhotthamaparājitā’’ti.
ตตฺถ กาเฬ วา ยทิ วา ชุเณฺหติ กาฬปเกฺข วา ชุณฺหปเกฺข วาฯ ยทา วายติ มาลุโตติ ยสฺมิํ สมเย ปุรตฺถิมาทิเภโท วาโต วายติ, ตสฺมิํ สมเย สีตํ โหติฯ กิํการณา? วาตชานิ หิ สีตานิ, ยสฺมา วาเต วิชฺชเนฺตเยว สีตานิ โหนฺติ, กาฬปโกฺข วา ชุณฺหปโกฺข วา เอตฺถ อปมาณนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อุโภตฺถมปราชิตาติ อุโภปิ ตุเมฺห อิมสฺมิํ ปเญฺห อปราชิตาติฯ เอวํ โพธิสโตฺต เต สหายเก สญฺญาเปสิฯ
Tattha kāḷe vā yadi vā juṇheti kāḷapakkhe vā juṇhapakkhe vā. Yadā vāyati mālutoti yasmiṃ samaye puratthimādibhedo vāto vāyati, tasmiṃ samaye sītaṃ hoti. Kiṃkāraṇā? Vātajāni hi sītāni, yasmā vāte vijjanteyeva sītāni honti, kāḷapakkho vā juṇhapakkho vā ettha apamāṇanti vuttaṃ hoti. Ubhotthamaparājitāti ubhopi tumhe imasmiṃ pañhe aparājitāti. Evaṃ bodhisatto te sahāyake saññāpesi.
สตฺถาปิ ‘‘ภิกฺขเว, ปุเพฺพปิ มยา ตุมฺหากํ อยํ ปโญฺห กถิโต’’ติ อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสสิ, สจฺจปริโยสาเน เทฺวปิ เถรา โสตาปตฺติผเล ปติฎฺฐหิํสุฯ สตฺถา อนุสนฺธิํ ฆเฎตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ‘‘ตทา พฺยโคฺฆ กาโฬ อโหสิ, สีโห ชุโณฺห, ปญฺหวิสฺสชฺชนกตาปโส ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthāpi ‘‘bhikkhave, pubbepi mayā tumhākaṃ ayaṃ pañho kathito’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne dvepi therā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu. Satthā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā byaggho kāḷo ahosi, sīho juṇho, pañhavissajjanakatāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
มาลุตชาตกวณฺณนา สตฺตมาฯ
Mālutajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๑๗. มาลุตชาตกํ • 17. Mālutajātakaṃ
