| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
೯. ನವಮೇ ಮಾನಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಮಾನಂ ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ದಮೋತಿ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಿಕೋ ದಮೋ ನತ್ಥೀತಿ ವದತಿ। ‘‘ಸಚ್ಚೇನ ದನ್ತೋ ದಮಸಾ ಉಪೇತೋ, ವೇದನ್ತಗೂ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೫) ಏತ್ಥ ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ ದಮೋತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಯದಿ ಸಚ್ಚಾ ದಮಾ ಚಾಗಾ, ಖನ್ತ್ಯಾ ಭಿಯ್ಯೋಧ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೬; ಸು॰ ನಿ॰ ೧೯೧) ಏತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ। ‘‘ದಾನೇನ ದಮೇನ ಸಂಯಮೇನ ಸಚ್ಚವಜ್ಜೇನ ಅತ್ಥಿ ಪುಞ್ಞಂ, ಅತ್ಥಿ ಪುಞ್ಞಸ್ಸ ಆಗಮೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೫) ಏತ್ಥ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ। ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಪುಣ್ಣ, ಇಮಿನಾ ದಮೂಪಸಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸುನಾಪರನ್ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದೇ ವಿಹರಿತು’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೮೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೯೬) ಏತ್ಥ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ದಮೋತಿ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಿಕಧಮ್ಮಾನಂ ಏತಂ ನಾಮಂ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ನ ಮೋನಮತ್ಥಿ ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಮೋನನ್ತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ತಞ್ಹಿ ಮುನಾತೀತಿ ಮೋನಂ, ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಸ್ಸಾತಿ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಸ್ಸ। ತಞ್ಹಿ ಮಚ್ಚುನೋ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಾರನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತರೇಯ್ಯಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ ವಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಮತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪಾರಂ ನ ತರೇಯ್ಯ ನ ಪಟಿವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಾತಿ।
9. Navame mānakāmassāti mānaṃ kāmentassa icchantassa. Damoti evarūpassa puggalassa samādhipakkhiko damo natthīti vadati. ‘‘Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti (saṃ. ni. 1.195) ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto. ‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 191) ettha paññā. ‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’’ti (saṃ. ni. 4.365) ettha uposathakammaṃ. ‘‘Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapade viharitu’’nti (saṃ. ni. 4.88; ma. ni. 3.396) ettha adhivāsanakhanti. Imasmiṃ pana sutte damoti samādhipakkhikadhammānaṃ etaṃ nāmaṃ. Tenevāha – ‘‘na monamatthi asamāhitassā’’ti. Tattha monanti catumaggañāṇaṃ, tañhi munātīti monaṃ, catusaccadhamme jānātīti attho. Maccudheyyassāti tebhūmakavaṭṭassa. Tañhi maccuno patiṭṭhānaṭṭhena maccudheyyanti vuccati. Pāranti tasseva pāraṃ nibbānaṃ. Tareyyāti paṭivijjheyya pāpuṇeyya vā. Idaṃ vuttaṃ hoti – eko araññe viharanto pamatto puggalo maccudheyyassa pāraṃ na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyyāti.
ಮಾನಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನವವಿಧಮಾನಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಸುಸಮಾಹಿತತ್ತೋತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಸಮಾಧೀಹಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತತ್ತೋ। ಸುಚೇತಸೋತಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾಯ ಸುನ್ದರಚಿತ್ತೋ। ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ಸುಚೇತಸೋತಿ ನ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಸುಚೇತಸೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಧಿ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಖನ್ಧಾಯತನಾದೀಸು ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ। ತರೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ತರತೀತಿ ಪಟಿವೇಧತರಣಂ ನಾಮ ವುತ್ತಂ। ಇತಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಥಂ – ಮಾನೋ ನಾಮಾಯಂ ಸೀಲಭೇದನೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾನಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ ಹೋತಿ। ‘‘ಸುಸಮಾಹಿತತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ। ‘‘ಸುಚೇತಸೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತೇನ ಪಞ್ಞಾ ದಸ್ಸಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ। ಅಧಿಸೀಲಞ್ಚ ನಾಮ ಸೀಲೇ ಸತಿ ಹೋತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತೇ ಸತಿ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚಪಿ ದಸಪಿ ಸೀಲಾನಿ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ ಅಧಿಸೀಲಂ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಹಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ದಸಸೀಲಂ ಸೀಲಮೇವ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇಯೇವ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಪಿಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಪಞ್ಚಸೀಲಮ್ಪಿ ದಸಸೀಲಮ್ಪಿ ಅಧಿಸೀಲಮೇವ। ಸಮಾಪನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋಪಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಮೇವ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಾ ಲೋಕಿಯಸೀಲಂ ಸೀಲಮೇವ, ಲೋಕುತ್ತರಂ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಚಿತ್ತಪಞ್ಞಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ। ಇತಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಕಲಸಾಸನಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ।
Mānaṃ pahāyāti arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā. Susamāhitattoti upacārappanāsamādhīhi suṭṭhu samāhitatto. Sucetasoti ñāṇasampayuttatāya sundaracitto. Ñāṇavippayuttacittena hi sucetasoti na vuccati, tasmā ñāṇasampayuttena sucetaso hutvāti attho. Sabbadhi vippamuttoti sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā. Tareyyāti ettha tebhūmakavaṭṭaṃ samatikkamanto nibbānaṃ paṭivijjhanto taratīti paṭivedhataraṇaṃ nāma vuttaṃ. Iti imāya gāthāya tisso sikkhā kathitā honti. Kathaṃ – māno nāmāyaṃ sīlabhedano, tasmā ‘‘mānaṃ pahāyā’’ti iminā adhisīlasikkhā kathitā hoti. ‘‘Susamāhitatto’’ti iminā adhicittasikkhā. ‘‘Sucetaso’’ti ettha cittena paññā dassitā, tasmā iminā adhipaññāsikkhā kathitā. Adhisīlañca nāma sīle sati hoti, adhicittaṃ citte sati, adhipaññā paññāya sati. Tasmā sīlaṃ nāma pañcapi dasapi sīlāni, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāmāti veditabbaṃ. Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ. Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanā adhipaññā. Anuppannepi hi buddhuppāde pavattatīti pañcasīlaṃ dasasīlaṃ sīlameva, pātimokkhasaṃvarasīlaṃ buddhuppādeyeva pavattatīti adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayo. Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlampi dasasīlampi adhisīlameva. Samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva. Sabbampi vā lokiyasīlaṃ sīlameva, lokuttaraṃ adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayoti. Iti imāya gāthāya samodhānetvā tisso sikkhā sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.
ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mānakāmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತಂ • 9. Mānakāmasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
