| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
੯. ਨવਮੇ ਮਾਨਕਾਮਸ੍ਸਾਤਿ ਮਾਨਂ ਕਾਮੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਦਮੋਤਿ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਪਕ੍ਖਿਕੋ ਦਮੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਦਤਿ। ‘‘ਸਚ੍ਚੇਨ ਦਨ੍ਤੋ ਦਮਸਾ ਉਪੇਤੋ, વੇਦਨ੍ਤਗੂ વੁਸਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੯੫) ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਦਮੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਯਦਿ ਸਚ੍ਚਾ ਦਮਾ ਚਾਗਾ, ਖਨ੍ਤ੍ਯਾ ਭਿਯ੍ਯੋਧ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੯੧) ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾ। ‘‘ਦਾਨੇਨ ਦਮੇਨ ਸਂਯਮੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬੫) ਏਤ੍ਥ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ। ‘‘ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਇਮਿਨਾ ਦਮੂਪਸਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੁਨਾਪਰਨ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਜਨਪਦੇ વਿਹਰਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੮੮; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੯੬) ਏਤ੍ਥ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਦਮੋਤਿ ਸਮਾਧਿਪਕ੍ਖਿਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਨ ਮੋਨਮਤ੍ਥਿ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮੋਨਨ੍ਤਿ ਚਤੁਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਤਞ੍ਹਿ ਮੁਨਾਤੀਤਿ ਮੋਨਂ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਤੇਭੂਮਕવਟ੍ਟਸ੍ਸ। ਤਞ੍ਹਿ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਾਰਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਪਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ વਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਏਕੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਮਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਂ ਨ ਤਰੇਯ੍ਯ ਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਨ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯਾਤਿ।
9. Navame mānakāmassāti mānaṃ kāmentassa icchantassa. Damoti evarūpassa puggalassa samādhipakkhiko damo natthīti vadati. ‘‘Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti (saṃ. ni. 1.195) ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto. ‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 191) ettha paññā. ‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’’ti (saṃ. ni. 4.365) ettha uposathakammaṃ. ‘‘Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapade viharitu’’nti (saṃ. ni. 4.88; ma. ni. 3.396) ettha adhivāsanakhanti. Imasmiṃ pana sutte damoti samādhipakkhikadhammānaṃ etaṃ nāmaṃ. Tenevāha – ‘‘na monamatthi asamāhitassā’’ti. Tattha monanti catumaggañāṇaṃ, tañhi munātīti monaṃ, catusaccadhamme jānātīti attho. Maccudheyyassāti tebhūmakavaṭṭassa. Tañhi maccuno patiṭṭhānaṭṭhena maccudheyyanti vuccati. Pāranti tasseva pāraṃ nibbānaṃ. Tareyyāti paṭivijjheyya pāpuṇeyya vā. Idaṃ vuttaṃ hoti – eko araññe viharanto pamatto puggalo maccudheyyassa pāraṃ na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyyāti.
ਮਾਨਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਨવવਿਧਮਾਨਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ। ਸੁਸਮਾਹਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧੀਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮਾਹਿਤਤ੍ਤੋ। ਸੁਚੇਤਸੋਤਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਾਯ ਸੁਨ੍ਦਰਚਿਤ੍ਤੋ। ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਸੁਚੇਤਸੋਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਚੇਤਸੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਬ੍ਬਧਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦੀਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤੇਭੂਮਕવਟ੍ਟਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਤਰਤੀਤਿ ਪਟਿવੇਧਤਰਣਂ ਨਾਮ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਕਥਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ – ਮਾਨੋ ਨਾਮਾਯਂ ਸੀਲਭੇਦਨੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਮਾਨਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ ਕਥਿਤਾ ਹੋਤਿ। ‘‘ਸੁਸਮਾਹਿਤਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ। ‘‘ਸੁਚੇਤਸੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾ ਕਥਿਤਾ। ਅਧਿਸੀਲਞ੍ਚ ਨਾਮ ਸੀਲੇ ਸਤਿ ਹੋਤਿ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਤਿ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਪਞ੍ਚਪਿ ਦਸਪਿ ਸੀਲਾਨਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੋ ਅਧਿਸੀਲਂ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚਿਤ੍ਤਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞਾਣਂ ਪਞ੍ਞਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਦਸਸੀਲਂ ਸੀਲਮੇવ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇਯੇવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਧਿਸੀਲਂ। ਚਿਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਪਿਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੇਨ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਸੀਲਮ੍ਪਿ ਦਸਸੀਲਮ੍ਪਿ ਅਧਿਸੀਲਮੇવ। ਸਮਾਪਨ੍ਨਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮੇવ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ વਾ ਲੋਕਿਯਸੀਲਂ ਸੀਲਮੇવ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਅਧਿਸੀਲਂ। ਚਿਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਕਲਸਾਸਨਂ ਕਥਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ।
Mānaṃ pahāyāti arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā. Susamāhitattoti upacārappanāsamādhīhi suṭṭhu samāhitatto. Sucetasoti ñāṇasampayuttatāya sundaracitto. Ñāṇavippayuttacittena hi sucetasoti na vuccati, tasmā ñāṇasampayuttena sucetaso hutvāti attho. Sabbadhi vippamuttoti sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā. Tareyyāti ettha tebhūmakavaṭṭaṃ samatikkamanto nibbānaṃ paṭivijjhanto taratīti paṭivedhataraṇaṃ nāma vuttaṃ. Iti imāya gāthāya tisso sikkhā kathitā honti. Kathaṃ – māno nāmāyaṃ sīlabhedano, tasmā ‘‘mānaṃ pahāyā’’ti iminā adhisīlasikkhā kathitā hoti. ‘‘Susamāhitatto’’ti iminā adhicittasikkhā. ‘‘Sucetaso’’ti ettha cittena paññā dassitā, tasmā iminā adhipaññāsikkhā kathitā. Adhisīlañca nāma sīle sati hoti, adhicittaṃ citte sati, adhipaññā paññāya sati. Tasmā sīlaṃ nāma pañcapi dasapi sīlāni, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāmāti veditabbaṃ. Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ. Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanā adhipaññā. Anuppannepi hi buddhuppāde pavattatīti pañcasīlaṃ dasasīlaṃ sīlameva, pātimokkhasaṃvarasīlaṃ buddhuppādeyeva pavattatīti adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayo. Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlampi dasasīlampi adhisīlameva. Samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva. Sabbampi vā lokiyasīlaṃ sīlameva, lokuttaraṃ adhisīlaṃ. Cittapaññāsupi eseva nayoti. Iti imāya gāthāya samodhānetvā tisso sikkhā sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.
ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mānakāmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mānakāmasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
