| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
੯. ਸੇਯ੍ਯਾਦਿਭੇਦਂ ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯ ਤਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਾਨਂ ਕਾਮੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਦਮਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਦਮੋ, ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਦਿਕੋ ਸਮਾਧਿਪਕ੍ਖਿਕੋ ਦਮੋ। ਮਨਚ੍ਛਟ੍ਠਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਦਮੇਤੀਤਿ ਦਮੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ। ਕਿਲੇਸੇ ਦਮੇਤਿ ਪਜਹਤੀਤਿ ਦਮੋ, ਪਞ੍ਞਾ। ਉਪવਸਨવਸੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦਿਂ ਦਮੇਤੀਤਿ ਦਮੋ, ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ। ਕੋਧੂਪਨਾਹਮਕ੍ਖਮਾਨਾਦਿਕੇ ਦਮੇਤਿ વਿਨੇਤੀਤਿ ਦਮੋ, ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਦਮੋ’’ਤਿ ਸਮਾਧਿਪਕ੍ਖਿਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਏવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ । ‘‘ਨ ਮੋਨਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਚ ਪਾਠੋ। ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਧਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਜੋਤਿਤੋ।
9. Seyyādibhedaṃ mānaṃ appahāya taṃ paggayha vicaranto kāmento nāma hotīti āha ‘‘mānaṃ kāmentassa icchantassā’’ti. Damati cittaṃ etenāti damo, satisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko damo. Manacchaṭṭhāni indriyāni dametīti damo, indriyasaṃvaro. Kilese dameti pajahatīti damo, paññā. Upavasanavasena kāyakammādiṃ dametīti damo, uposathakammaṃ. Kodhūpanāhamakkhamānādike dameti vinetīti damo, adhivāsanakhanti. Tenevāti ‘‘damo’’ti samādhipakkhikadhammānaṃ eva adhippetattā . ‘‘Na monaṃ atthī’’ti ca pāṭho. Asamāhitassāti samādhipaṭikkhepo jotito.
ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਾਰਤਰਣਸ੍ਸ વੁਚ੍ਚਮਾਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਮੋਨਨ੍ਤਿ ਚਤੁਮਗ੍ਗਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਤਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਜਾਨਾਤਿ ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਚ੍ਚੁ ਧੀਯਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਂ, ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਮਰਣਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਮਚ੍ਚੁਧੇਯ੍ਯਸ੍ਸੇવ। ਪਾਰਂ ਪਰਤੀਰਭੂਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਰਣਂ ਨਾਮ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਬ੍ਯਾਪਾਰੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਪਟਿવੇਧਤਰਣਂ ਨਾਮ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨ ਤਰੇਯ੍ਯ ਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਨ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ વਾ’’ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਪਾਠੋ ਯੁਤ੍ਤੋ। ਅਞ੍ਞਥਾ ‘‘ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ વਿਰੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯ। ਏਕੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋਤਿ ਏਕਾਕੀ ਹੁਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Maccudheyyassa pārataraṇassa vuccamānattā ‘‘monanti catumaggañāṇa’’nti vuttaṃ. Na hi tato aññena taṃ sambhavati. Jānāti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhatīti attho. Maccu dhīyati etthāti maccudheyyaṃ, khandhapañcakaṃ maraṇadhammattā. Tassevāti maccudheyyasseva. Pāraṃ paratīrabhūtaṃ nibbānaṃ. Tareyyāti ettha taraṇaṃ nāma ariyamaggabyāpāroti āha ‘‘paṭivijjheyya pāpuṇeyyā’’ti. Tathā hi vakkhati ‘‘paṭivedhataraṇaṃ nāma vutta’’nti. ‘‘Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā’’ti ayamettha pāṭho yutto. Aññathā ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādivacanaṃ virujjheyya. Eko araññe viharantoti ekākī hutvā araññe viharantoti attho.
ਕਾਮਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗੇਹਿਪਿ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਮਾਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਨવવਿਧਮਾਨਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਪੁਬ੍ਬਕੋ ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧੀਹੀ’’ਤਿ, ਨ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਮਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਧਿਮਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਚ੍ਚੇਕਂ વਾਕ੍ਯਪਰਿਸਮਾਪਨਸ੍ਸ ਅਯੁਜ੍ਜਨਤੋ। ਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਨਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ। ‘‘ਸੁਚੇਤਸੋ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਞਾਣਸਹਿਤਤਾਯ ਲਕ੍ਖਣવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਸੁਚੇਤਸੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬਧਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭવਾਦੀਸੁ વਿਸਂਸਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਖਨ੍ਧਾਦੀਹਿ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦੀਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਟਿવੇਧੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਪਟਿવੇਧੇਨ વਿਨਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਭੂਮਕ…ਪੇ॰… વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
Kāmaṃ heṭṭhimamaggehipi ekaccassa mānassa pahānaṃ labbhati. Aggamaggeneva pana tassa anavasesato pahānanti āha – ‘‘arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā’’ti. Upacārasamādhipubbako appanāsamādhīti vuttaṃ ‘‘upacārappanāsamādhīhī’’ti, na upacārasamādhimattena samādhimattaṃ sandhāya paccekaṃ vākyaparisamāpanassa ayujjanato. Na hi appanaṃ appattaṃ lokuttarajjhānaṃ atthi. ‘‘Sucetaso’’ti cittassa ñāṇasahitatāya lakkhaṇavacananti āha ‘‘ñāṇasampayuttatāyā’’tiādi. Tathā hi vakkhati ‘‘sucetasoti ettha cittena paññā dassitā’’ti. ‘‘Sabbadhi vippamutto’’ti sabbesu bhavādīsu visaṃsaṭṭhacitto sabbaso khandhādīhi visaṃyutto hotīti vuttaṃ ‘‘sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā’’ti. Pariññāpaṭivedho sacchikiriyapaṭivedhena vinā natthīti āha ‘‘tebhūmaka…pe… vutta’’nti.
ਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਚਰਣਤੋ ਮਾਨੋ ਨਾਮਾਯਂ ਸੀਲਭੇਦਨੋ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਮਾਨਸ੍ਸ ਸੀਲਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਤੋ। ਇਮਿਨਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਨਕਿਤ੍ਤਨੇਨ। ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ ਕਥਿਤਾ ਸਰੂਪਤੋ ਏવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਸੁ-ਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ। ਇਮਿਨਾਤਿ ‘‘ਸੁਚੇਤਸੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ। ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਸੀਲਾਦੀਨਿਪਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਸਮ੍ਭવੇ ਬ੍ਯਭਿਚਾਰੇ ਚ વਿਸੇਸਨવਿਸੇਸਿਤਬ੍ਬਤਾਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਧਿਸੀਲਞ੍ਚ ਨਾਮ ਸੀਲੇ ਸਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਂ વਤ੍વਾ ਤਦੁਭਯਂ વਿਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਠਮਨਯੋ ਸਙ੍ਕਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ਅਸਙ੍ਕਰવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਦੁਤਿਯਨਯੋ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਸਮਾਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਾਦਕਭਾવਂ ਅਨੁਪਗਤਾਪਿ ਤਦਤ੍ਥਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਪੁਰਿਮਨਯਤੋ વਿਸੇਸੋ। ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਯ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਨਯਤੋ વਿਸੇਸੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਾ ਅਨੁਦ੍ਧਟਾ। ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਯਾਯਤੋ ਸਰੂਪਤੋ ਚ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਸਕਲਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਕਥਿਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹਂ ਸਕਲਸਾਸਨਂ ਕਥਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ।
Mānaṃ nissāya duccaritacaraṇato māno nāmāyaṃ sīlabhedano. Tasmāti mānassa sīlapaṭipakkhabhāvato. Iminā paṭipakkhappahānakittanena. Adhicittasikkhā kathitā sarūpato evāti adhippāyo. Ettha cittenāti su-saddena visesitacittena. Tasmāti paññāya dassitattā. Imināti ‘‘sucetaso’’ti iminā padena. Adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti sīlādīnipi visesetvā vuttāni. Sambhave byabhicāre ca visesanavisesitabbatāti taṃ dassento ‘‘adhisīlañca nāma sīle sati hotī’’tiādiṃ vatvā tadubhayaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Paṭhamanayo saṅkaravasena pavattoti asaṅkaravasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādinā dutiyanayo vutto. ‘‘Samāpannā’’ti etthāpi ‘‘nibbānaṃ patthayantenā’’ti ānetvā sambandho. Vipassanāya pādakabhāvaṃ anupagatāpi tadatthaṃ nibbattanādivasena samāpannāti ayamattho purimanayato viseso. Adhipaññāya panettha purimanayato viseso natthīti sā anuddhaṭā. Samodhānetvāti pariyāyato sarūpato ca saṅgahetvā. Sakalasāsananti tissannaṃ kathitattā eva sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.
ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mānakāmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mānakāmasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਮਾਨਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
