| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๕. มานตฺถทฺธสุตฺตํ
5. Mānatthaddhasuttaṃ
๒๐๑. สาวตฺถินิทานํ ฯ เตน โข ปน สมเยน มานตฺถโทฺธ นาม พฺราหฺมโณ สาวตฺถิยํ ปฎิวสติฯ โส เนว มาตรํ อภิวาเทติ, น ปิตรํ อภิวาเทติ, น อาจริยํ อภิวาเทติ, น เชฎฺฐภาตรํ อภิวาเทติฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสติฯ อถ โข มานตฺถทฺธสฺส พฺราหฺมณสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อยํ โข สมโณ โคตโม มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสติฯ ยํนูนาหํ เยน สมโณ โคตโม เตนุปสงฺกเมยฺยํฯ สเจ มํ สมโณ โคตโม อาลปิสฺสติ, อหมฺปิ ตํ อาลปิสฺสามิฯ โน เจ มํ สมโณ โคตโม อาลปิสฺสติ, อหมฺปิ นาลปิสฺสามี’’ติฯ อถ โข มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตุณฺหีภูโต เอกมนฺตํ อฎฺฐาสิฯ อถ โข ภควา ตํ นาลปิฯ อถ โข มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ – ‘นายํ สมโณ โคตโม กิญฺจิ ชานาตี’ติ ตโตว ปุน นิวตฺติตุกาโม อโหสิฯ อถ โข ภควา มานตฺถทฺธสฺส พฺราหฺมณสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย มานตฺถทฺธํ พฺราหฺมณํ คาถาย อชฺฌภาสิ –
201. Sāvatthinidānaṃ . Tena kho pana samayena mānatthaddho nāma brāhmaṇo sāvatthiyaṃ paṭivasati. So neva mātaraṃ abhivādeti, na pitaraṃ abhivādeti, na ācariyaṃ abhivādeti, na jeṭṭhabhātaraṃ abhivādeti. Tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ deseti. Atha kho mānatthaddhassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho samaṇo gotamo mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ deseti. Yaṃnūnāhaṃ yena samaṇo gotamo tenupasaṅkameyyaṃ. Sace maṃ samaṇo gotamo ālapissati, ahampi taṃ ālapissāmi. No ce maṃ samaṇo gotamo ālapissati, ahampi nālapissāmī’’ti. Atha kho mānatthaddho brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā tuṇhībhūto ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha kho bhagavā taṃ nālapi. Atha kho mānatthaddho brāhmaṇo – ‘nāyaṃ samaṇo gotamo kiñci jānātī’ti tatova puna nivattitukāmo ahosi. Atha kho bhagavā mānatthaddhassa brāhmaṇassa cetasā cetoparivitakkamaññāya mānatthaddhaṃ brāhmaṇaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘น มานํ พฺราหฺมณ สาธุ, อตฺถิกสฺสีธ พฺราหฺมณ;
‘‘Na mānaṃ brāhmaṇa sādhu, atthikassīdha brāhmaṇa;
เยน อเตฺถน อาคจฺฉิ, ตเมวมนุพฺรูหเย’’ติฯ
Yena atthena āgacchi, tamevamanubrūhaye’’ti.
อถ โข มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ – ‘‘จิตฺตํ เม สมโณ โคตโม ชานาตี’’ติ ตเตฺถว ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควโต ปาทานิ มุเขน จ ปริจุมฺพติ ปาณีหิ จ ปริสมฺพาหติ, นามญฺจ สาเวติ – ‘‘มานตฺถทฺธาหํ, โภ โคตม, มานตฺถทฺธาหํ, โภ โคตมา’’ติฯ อถ โข สา ปริสา อพฺภุตจิตฺตชาตา 1 อโหสิ – ‘อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ! อยญฺหิ มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ เนว มาตรํ อภิวาเทติ, น ปิตรํ อภิวาเทติ, น อาจริยํ อภิวาเทติ, น เชฎฺฐภาตรํ อภิวาเทติ; อถ จ ปน สมเณ โคตเม เอวรูปํ ปรมนิปจฺจการํ กโรตี’ติฯ อถ โข ภควา มานตฺถทฺธํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ – ‘‘อลํ, พฺราหฺมณ , อุเฎฺฐหิ, สเก อาสเน นิสีทฯ ยโต เต มยิ จิตฺตํ ปสนฺน’’นฺติฯ อถ โข มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ สเก อาสเน นิสีทิตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –
Atha kho mānatthaddho brāhmaṇo – ‘‘cittaṃ me samaṇo gotamo jānātī’’ti tattheva bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti – ‘‘mānatthaddhāhaṃ, bho gotama, mānatthaddhāhaṃ, bho gotamā’’ti. Atha kho sā parisā abbhutacittajātā 2 ahosi – ‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho! Ayañhi mānatthaddho brāhmaṇo neva mātaraṃ abhivādeti, na pitaraṃ abhivādeti, na ācariyaṃ abhivādeti, na jeṭṭhabhātaraṃ abhivādeti; atha ca pana samaṇe gotame evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karotī’ti. Atha kho bhagavā mānatthaddhaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, brāhmaṇa , uṭṭhehi, sake āsane nisīda. Yato te mayi cittaṃ pasanna’’nti. Atha kho mānatthaddho brāhmaṇo sake āsane nisīditvā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘เกสุ น มานํ กยิราถ, เกสุ จสฺส สคารโว;
‘‘Kesu na mānaṃ kayirātha, kesu cassa sagāravo;
กฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ, กฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตา’’ติฯ
Kyassa apacitā assu, kyassu sādhu supūjitā’’ti.
‘‘มาตริ ปิตริ จาปิ, อโถ เชฎฺฐมฺหิ ภาตริ;
‘‘Mātari pitari cāpi, atho jeṭṭhamhi bhātari;
อาจริเย จตุตฺถมฺหิ,
Ācariye catutthamhi,
เตสุ น มานํ กยิราถ;
Tesu na mānaṃ kayirātha;
เตสุ อสฺส สคารโว,
Tesu assa sagāravo,
ตฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ;
Tyassa apacitā assu;
ตฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตาฯ
Tyassu sādhu supūjitā.
‘‘อรหเนฺต สีตีภูเต, กตกิเจฺจ อนาสเว;
‘‘Arahante sītībhūte, katakicce anāsave;
นิหจฺจ มานํ อถโทฺธ, เต นมเสฺส อนุตฺตเร’’ติฯ
Nihacca mānaṃ athaddho, te namasse anuttare’’ti.
เอวํ วุเตฺต, มานตฺถโทฺธ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม…เป.… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตเคฺค ปาณุเปตํ สรณํ คต’’นฺติฯ
Evaṃ vutte, mānatthaddho brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama…pe… upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕. มานตฺถทฺธสุตฺตวณฺณนา • 5. Mānatthaddhasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕. มานตฺถทฺธสุตฺตวณฺณนา • 5. Mānatthaddhasuttavaṇṇanā
