| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑๐. มณฺฑเปยฺยกถา
10. Maṇḍapeyyakathā
๒๓๘. ‘‘มณฺฑเปยฺยมิทํ , ภิกฺขเว, พฺรหฺมจริยํฯ สตฺถา สมฺมุขีภูโต ติธตฺตมโณฺฑ 1ฯ สตฺถริ สมฺมุขีภูเต เทสนามโณฺฑ, ปฎิคฺคหมโณฺฑ, พฺรหฺมจริยมโณฺฑ’’ฯ
238. ‘‘Maṇḍapeyyamidaṃ , bhikkhave, brahmacariyaṃ. Satthā sammukhībhūto tidhattamaṇḍo 2. Satthari sammukhībhūte desanāmaṇḍo, paṭiggahamaṇḍo, brahmacariyamaṇḍo’’.
กตโม เทสนามโณฺฑ? จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ อาจิกฺขนา เทสนา ปญฺญาปนา ปฎฺฐปนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ 3, จตุนฺนํ สติปฎฺฐานานํ…เป.… จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ… จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ… ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ… ปญฺจนฺนํ พลานํ… สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ… อริยสฺส อฎฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส อาจิกฺขนา เทสนา ปญฺญาปนา ปฎฺฐปนา วิวรณา วิภชนา อุตฺตานีกมฺมํ – อยํ เทสนามโณฺฑฯ
Katamo desanāmaṇḍo? Catunnaṃ ariyasaccānaṃ ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ 4, catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… catunnaṃ sammappadhānānaṃ… catunnaṃ iddhipādānaṃ… pañcannaṃ indriyānaṃ… pañcannaṃ balānaṃ… sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ… ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa ācikkhanā desanā paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ – ayaṃ desanāmaṇḍo.
กตโม ปฎิคฺคหมโณฺฑ? ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา เย วา ปนเญฺญปิ เกจิ วิญฺญาตาโร – อยํ ปฎิคฺคหมโณฺฑฯ
Katamo paṭiggahamaṇḍo? Bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā ye vā panaññepi keci viññātāro – ayaṃ paṭiggahamaṇḍo.
กตโม พฺรหฺมจริยมโณฺฑ? อยเมว อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฎฺฐิ, สมฺมาสงฺกโปฺป, สมฺมาวาจา, สมฺมากมฺมโนฺต, สมฺมาอาชีโว, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิ – อยํ พฺรหฺมจริยมโณฺฑฯ
Katamo brahmacariyamaṇḍo? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi – ayaṃ brahmacariyamaṇḍo.
๒๓๙. อธิโมกฺขมโณฺฑ สทฺธินฺทฺริยํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฎ; อสฺสทฺธิยํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ วีริยินฺทฺริยํ, โกสชฺชํ กสโฎ; โกสชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา วีริยินฺทฺริยสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปฎฺฐานมโณฺฑ สตินฺทฺริยํ, ปมาโท กสโฎ; ปมาทํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สตินฺทฺริยสฺส อุปฎฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธินฺทฺริยํ, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; อุทฺธจฺจํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมาธินฺทฺริยสฺส อวิเกฺขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ทสฺสนมโณฺฑ ปญฺญินฺทฺริยํ, อวิชฺชํ กสโฎ; อวิชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา ปญฺญินฺทฺริยสฺส ทสฺสนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ
239. Adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo; assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Paggahamaṇḍo vīriyindriyaṃ, kosajjaṃ kasaṭo; kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā vīriyindriyassa paggahamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Upaṭṭhānamaṇḍo satindriyaṃ, pamādo kasaṭo; pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā satindriyassa upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo samādhindriyaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo; uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samādhindriyassa avikkhepamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Dassanamaṇḍo paññindriyaṃ, avijjaṃ kasaṭo; avijjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā paññindriyassa dassanamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ.
อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมโณฺฑ สทฺธาพลํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฎ; อสฺสทฺธิยํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สทฺธาพลสฺส อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ โกสเชฺช อกมฺปิยมโณฺฑ วีริยพลํ, โกสชฺชํ กสโฎ; โกสชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา วีริยพลสฺส โกสเชฺช อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปมาเท อกมฺปิยมโณฺฑ สติพลํ, ปมาโท กสโฎ; ปมาทํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สติพลสฺส ปมาเท อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุทฺธเจฺจ อกมฺปิยมโณฺฑ สมาธิพลํ, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; อุทฺธจฺจํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมาธิพลสฺส อุทฺธเจฺจ อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยมโณฺฑ ปญฺญาพลํ, อวิชฺชา กสโฎ; อวิชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา ปญฺญาพลสฺส อวิชฺชาย อกมฺปิยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ
Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo; assaddhiyaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā saddhābalassa assaddhiye akampiyamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Kosajje akampiyamaṇḍo vīriyabalaṃ, kosajjaṃ kasaṭo; kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā vīriyabalassa kosajje akampiyamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Pamāde akampiyamaṇḍo satibalaṃ, pamādo kasaṭo; pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā satibalassa pamāde akampiyamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Uddhacce akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo; uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samādhibalassa uddhacce akampiyamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Avijjāya akampiyamaṇḍo paññābalaṃ, avijjā kasaṭo; avijjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā paññābalassa avijjāya akampiyamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ.
อุปฎฺฐานมโณฺฑ สติสโมฺพชฺฌงฺคา, ปมาโท กสโฎ; ปมาทํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สติสโมฺพชฺฌงฺคสฺส อุปฎฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปวิจยมโณฺฑ ธมฺมวิจยสโมฺพชฺฌโงฺค, อวิชฺชา กสโฎ; อวิชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา ธมฺมวิจยสโมฺพชฺฌงฺคสฺส ปวิจยมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ วีริยสโมฺพชฺฌโงฺค, โกสชฺชํ กสโฎ; โกสชฺชํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา วีริยสโมฺพชฺฌงฺคสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ผรณมโณฺฑ ปีติสโมฺพชฺฌโงฺค, ปริฬาโห กสโฎ; ปริฬาหํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา ปีติสโมฺพชฺฌงฺคสฺส ผรณมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปสมมโณฺฑ ปสฺสทฺธิสโมฺพชฺฌโงฺค , ทุฎฺฐุลฺลํ กสโฎ; ทุฎฺฐุลฺลํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา ปสฺสทฺธิสโมฺพชฺฌงฺคสฺส อุปสมมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธิสโมฺพชฺฌโงฺค, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; อุทฺธจฺจํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมาธิสโมฺพชฺฌงฺคสฺส อวิเกฺขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปฎิสงฺขานมโณฺฑ อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌโงฺค, อปฺปฎิสงฺขา กสโฎ; อปฺปฎิสงฺขํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌงฺคสฺส ปฎิสงฺขานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ
Upaṭṭhānamaṇḍo satisambojjhaṅgā, pamādo kasaṭo; pamādaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā satisambojjhaṅgassa upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Pavicayamaṇḍo dhammavicayasambojjhaṅgo, avijjā kasaṭo; avijjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā dhammavicayasambojjhaṅgassa pavicayamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Paggahamaṇḍo vīriyasambojjhaṅgo, kosajjaṃ kasaṭo; kosajjaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā vīriyasambojjhaṅgassa paggahamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Pharaṇamaṇḍo pītisambojjhaṅgo, pariḷāho kasaṭo; pariḷāhaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā pītisambojjhaṅgassa pharaṇamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Upasamamaṇḍo passaddhisambojjhaṅgo , duṭṭhullaṃ kasaṭo; duṭṭhullaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā passaddhisambojjhaṅgassa upasamamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo, uddhaccaṃ kasaṭo; uddhaccaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā samādhisambojjhaṅgassa avikkhepamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Paṭisaṅkhānamaṇḍo upekkhāsambojjhaṅgo, appaṭisaṅkhā kasaṭo; appaṭisaṅkhaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā upekkhāsambojjhaṅgassa paṭisaṅkhānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ.
ทสฺสนมโณฺฑ สมฺมาทิฎฺฐิ, มิจฺฉาทิฎฺฐิ กสโฎ; มิจฺฉาทิฎฺฐิํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาทิฎฺฐิยา ทสฺสนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อภินิโรปนมโณฺฑ สมฺมาสงฺกโปฺป, มิจฺฉาสงฺกโปฺป กสโฎ; มิจฺฉาสงฺกปฺปํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาสงฺกปฺปสฺส อภินิโรปนมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปริคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวาจา, มิจฺฉาวาจา กสโฎ; มิจฺฉาวาจํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาวาจาย ปริคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ สมุฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมากมฺมโนฺต, มิจฺฉากมฺมโนฺต กสโฎ; มิจฺฉากมฺมนฺตํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมากมฺมนฺตสฺส สมุฎฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ โวทานมโณฺฑ สมฺมาอาชีโว, มิจฺฉาอาชีโว กสโฎ; มิจฺฉาอาชีวํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาอาชีวสฺส โวทานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวายาโม, มิจฺฉาวายาโม กสโฎ; มิจฺฉาวายามํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาวายามสฺส ปคฺคหมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อุปฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมาสติ, มิจฺฉาสติ กสโฎ; มิจฺฉาสติํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาสติยา อุปฎฺฐานมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมฺมาสมาธิ, มิจฺฉาสมาธิ กสโฎ; มิจฺฉาสมาธิํ กสฎํ ฉเฑฺฑตฺวา สมฺมาสมาธิสฺส อวิเกฺขปมณฺฑํ ปิวตีติ – มณฺฑเปยฺยํฯ
Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhi kasaṭo; micchādiṭṭhiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammādiṭṭhiyā dassanamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Abhiniropanamaṇḍo sammāsaṅkappo, micchāsaṅkappo kasaṭo; micchāsaṅkappaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāsaṅkappassa abhiniropanamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Pariggahamaṇḍo sammāvācā, micchāvācā kasaṭo; micchāvācaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāvācāya pariggahamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto, micchākammanto kasaṭo; micchākammantaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammākammantassa samuṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Vodānamaṇḍo sammāājīvo, micchāājīvo kasaṭo; micchāājīvaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāājīvassa vodānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Paggahamaṇḍo sammāvāyāmo, micchāvāyāmo kasaṭo; micchāvāyāmaṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāvāyāmassa paggahamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati, micchāsati kasaṭo; micchāsatiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāsatiyā upaṭṭhānamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo sammāsamādhi, micchāsamādhi kasaṭo; micchāsamādhiṃ kasaṭaṃ chaḍḍetvā sammāsamādhissa avikkhepamaṇḍaṃ pivatīti – maṇḍapeyyaṃ.
๒๔๐. อตฺถิ มโณฺฑ, อตฺถิ เปยฺยํ, อตฺถิ กสโฎฯ อธิโมกฺขมโณฺฑ สทฺธินฺทฺริยํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ วีริยินฺทฺริยํ, โกสชฺชํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปฎฺฐานมโณฺฑ สตินฺทฺริยํ, ปมาโท กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธินฺทฺริยํ, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ทสฺสนมโณฺฑ ปญฺญินฺทฺริยํ, อวิชฺชา กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ
240. Atthi maṇḍo, atthi peyyaṃ, atthi kasaṭo. Adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Paggahamaṇḍo vīriyindriyaṃ, kosajjaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Upaṭṭhānamaṇḍo satindriyaṃ, pamādo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo samādhindriyaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Dassanamaṇḍo paññindriyaṃ, avijjā kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ.
อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมโณฺฑ สทฺธาพลํ, อสฺสทฺธิยํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ โกสเชฺช อกมฺปิยมโณฺฑ วีริยพลํ, โกสชฺชํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปมาเท อกมฺปิยมโณฺฑ สติพลํ, ปมาโท กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุทฺธเจฺจ อกมฺปิยมโณฺฑ สมาธิพลํ, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยมโณฺฑ ปญฺญาพลํ, อวิชฺชา กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ
Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ, assaddhiyaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Kosajje akampiyamaṇḍo vīriyabalaṃ, kosajjaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Pamāde akampiyamaṇḍo satibalaṃ, pamādo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Uddhacce akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ, uddhaccaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Avijjāya akampiyamaṇḍo paññābalaṃ, avijjā kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ.
อุปฎฺฐานมโณฺฑ สติสโมฺพชฺฌโงฺค, ปมาโท กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปวิจยมโณฺฑ ธมฺมวิจยสโมฺพชฺฌโงฺค, อวิชฺชา กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ วีริยสโมฺพชฺฌโงฺค, โกสชฺชํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ผรณมโณฺฑ ปีติสโมฺพชฺฌโงฺค, ปริฬาโห กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปสมมโณฺฑ ปสฺสทฺธิสโมฺพชฺฌโงฺค, ทุฎฺฐุลฺลํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธิสโมฺพชฺฌโงฺค, อุทฺธจฺจํ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปฎิสงฺขานมโณฺฑ อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌโงฺค, อปฎิสงฺขา กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ
Upaṭṭhānamaṇḍo satisambojjhaṅgo, pamādo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Pavicayamaṇḍo dhammavicayasambojjhaṅgo, avijjā kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Paggahamaṇḍo vīriyasambojjhaṅgo, kosajjaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Pharaṇamaṇḍo pītisambojjhaṅgo, pariḷāho kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Upasamamaṇḍo passaddhisambojjhaṅgo, duṭṭhullaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo, uddhaccaṃ kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Paṭisaṅkhānamaṇḍo upekkhāsambojjhaṅgo, apaṭisaṅkhā kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ.
ทสฺสนมโณฺฑ สมฺมาทิฎฺฐิ, มิจฺฉาทิฎฺฐิ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อภินิโรปนมโณฺฑ สมฺมาสงฺกโปฺป, มิจฺฉาสงฺกโปฺป กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปริคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวาจา, มิจฺฉาวาจา กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ สมุฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมากมฺมโนฺต, มิจฺฉากมฺมโนฺต กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ โวทานมโณฺฑ สมฺมาอาชีโว, มิจฺฉาอาชีโว กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ ปคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวายาโม, มิจฺฉาวายาโม กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อุปฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมาสติ, มิจฺฉาสติ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ อวิเกฺขปมโณฺฑ สมฺมาสมาธิ, มิจฺฉาสมาธิ กสโฎ; โย ตตฺถ อตฺถรโส ธมฺมรโส วิมุตฺติรโส – อิทํ เปยฺยํฯ
Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi, micchādiṭṭhi kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Abhiniropanamaṇḍo sammāsaṅkappo, micchāsaṅkappo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Pariggahamaṇḍo sammāvācā, micchāvācā kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto, micchākammanto kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Vodānamaṇḍo sammāājīvo, micchāājīvo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Paggahamaṇḍo sammāvāyāmo, micchāvāyāmo kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati, micchāsati kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ. Avikkhepamaṇḍo sammāsamādhi, micchāsamādhi kasaṭo; yo tattha attharaso dhammaraso vimuttiraso – idaṃ peyyaṃ.
ทสฺสนมโณฺฑ สมฺมาทิฎฺฐิ… อภินิโรปนมโณฺฑ สมฺมาสงฺกโปฺป… ปริคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวาจา… สมุฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมากมฺมโนฺต… โวทานมโณฺฑ สมฺมาอาชีโว… ปคฺคหมโณฺฑ สมฺมาวายาโม… อุปฎฺฐานมโณฺฑ สมฺมาสติ… อวิเกฺขปมโณฺฑ สมฺมาสมาธิฯ
Dassanamaṇḍo sammādiṭṭhi… abhiniropanamaṇḍo sammāsaṅkappo… pariggahamaṇḍo sammāvācā… samuṭṭhānamaṇḍo sammākammanto… vodānamaṇḍo sammāājīvo… paggahamaṇḍo sammāvāyāmo… upaṭṭhānamaṇḍo sammāsati… avikkhepamaṇḍo sammāsamādhi.
อุปฎฺฐานมโณฺฑ สติสโมฺพชฺฌโงฺค… ปวิจยมโณฺฑ ธมฺมวิจยสโมฺพชฺฌโงฺค… ปคฺคหมโณฺฑ วีริยสโมฺพชฺฌโงฺค… ผรณมโณฺฑ ปีติสโมฺพชฺฌโงฺค… อุปสมมโณฺฑ ปสฺสทฺธิสโมฺพชฺฌโงฺค… อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธิสโมฺพชฺฌโงฺค… ปฎิสงฺขานมโณฺฑ อุเปกฺขาสโมฺพชฺฌโงฺคฯ
Upaṭṭhānamaṇḍo satisambojjhaṅgo… pavicayamaṇḍo dhammavicayasambojjhaṅgo… paggahamaṇḍo vīriyasambojjhaṅgo… pharaṇamaṇḍo pītisambojjhaṅgo… upasamamaṇḍo passaddhisambojjhaṅgo… avikkhepamaṇḍo samādhisambojjhaṅgo… paṭisaṅkhānamaṇḍo upekkhāsambojjhaṅgo.
อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยมโณฺฑ สทฺธาพลํ… โกสเชฺช อกมฺปิยมโณฺฑ วีริยพลํ… ปมาเท อกมฺปิยมโณฺฑ สติพลํ… อุทฺธเจฺจ อกมฺปิยมโณฺฑ สมาธิพลํ… อวิชฺชาย อกมฺปิยมโณฺฑ ปญฺญาพลํฯ
Assaddhiye akampiyamaṇḍo saddhābalaṃ… kosajje akampiyamaṇḍo vīriyabalaṃ… pamāde akampiyamaṇḍo satibalaṃ… uddhacce akampiyamaṇḍo samādhibalaṃ… avijjāya akampiyamaṇḍo paññābalaṃ.
อธิโมกฺขมโณฺฑ สทฺธินฺทฺริยํ… ปคฺคหมโณฺฑ วีริยินฺทฺริยํ… อุปฎฺฐานมโณฺฑ สตินฺทฺริยํ… อวิเกฺขปมโณฺฑ สมาธินฺทฺริยํ… ทสฺสนมโณฺฑ ปญฺญินฺทฺริยํฯ
Adhimokkhamaṇḍo saddhindriyaṃ… paggahamaṇḍo vīriyindriyaṃ… upaṭṭhānamaṇḍo satindriyaṃ… avikkhepamaṇḍo samādhindriyaṃ… dassanamaṇḍo paññindriyaṃ.
อาธิปเตยฺยเฎฺฐน อินฺทฺริยา มโณฺฑ, อกมฺปิยเฎฺฐน พลา มโณฺฑ, นิยฺยานเฎฺฐน โพชฺฌงฺคา มโณฺฑ, เหตุเฎฺฐน มโคฺค มโณฺฑ, อุปฎฺฐานเฎฺฐน สติปฎฺฐานา มโณฺฑ, ปทหนเฎฺฐน สมฺมปฺปธานา มโณฺฑ, อิชฺฌนเฎฺฐน อิทฺธิปาทา มโณฺฑ, ตถเฎฺฐน สจฺจา มโณฺฑ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมโถ มโณฺฑ, อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา มโณฺฑ, เอกรสเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา มโณฺฑ, อนติวตฺตนเฎฺฐน ยุคนทฺธา มโณฺฑ, สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ มโณฺฑ, อวิเกฺขปเฎฺฐน จิตฺตวิสุทฺธิ มโณฺฑ, ทสฺสนเฎฺฐน ทิฎฺฐิวิสุทฺธิ มโณฺฑ, มุตฺตเฎฺฐน วิโมโกฺข มโณฺฑ, ปฎิเวธเฎฺฐน วิชฺชา มโณฺฑ, ปริจฺจาคเฎฺฐน วิมุตฺติ มโณฺฑ, สมุเจฺฉทเฎฺฐน ขเย ญาณํ มโณฺฑ, ปฎิปฺปสฺสทฺธเฎฺฐน อนุปฺปาเท ญาณํ มโณฺฑ, ฉโนฺท มูลเฎฺฐน มโณฺฑ, มนสิกาโร สมุฎฺฐานเฎฺฐน มโณฺฑ, ผโสฺส สโมธานเฎฺฐน มโณฺฑ, เวทนา สโมสรณเฎฺฐน มโณฺฑ, สมาธิ ปมุขเฎฺฐน มโณฺฑ, สติ อาธิปเตยฺยเฎฺฐน มโณฺฑ, ปญฺญา ตตุตฺตรเฎฺฐน มโณฺฑ, วิมุตฺติ สารเฎฺฐน มโณฺฑ, อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานเฎฺฐน มโณฺฑติฯ
Ādhipateyyaṭṭhena indriyā maṇḍo, akampiyaṭṭhena balā maṇḍo, niyyānaṭṭhena bojjhaṅgā maṇḍo, hetuṭṭhena maggo maṇḍo, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānā maṇḍo, padahanaṭṭhena sammappadhānā maṇḍo, ijjhanaṭṭhena iddhipādā maṇḍo, tathaṭṭhena saccā maṇḍo, avikkhepaṭṭhena samatho maṇḍo, anupassanaṭṭhena vipassanā maṇḍo, ekarasaṭṭhena samathavipassanā maṇḍo, anativattanaṭṭhena yuganaddhā maṇḍo, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi maṇḍo, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi maṇḍo, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi maṇḍo, muttaṭṭhena vimokkho maṇḍo, paṭivedhaṭṭhena vijjā maṇḍo, pariccāgaṭṭhena vimutti maṇḍo, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ maṇḍo, paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ maṇḍo, chando mūlaṭṭhena maṇḍo, manasikāro samuṭṭhānaṭṭhena maṇḍo, phasso samodhānaṭṭhena maṇḍo, vedanā samosaraṇaṭṭhena maṇḍo, samādhi pamukhaṭṭhena maṇḍo, sati ādhipateyyaṭṭhena maṇḍo, paññā tatuttaraṭṭhena maṇḍo, vimutti sāraṭṭhena maṇḍo, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena maṇḍoti.
จตุตฺถภาณวาโรฯ
Catutthabhāṇavāro.
มณฺฑเปยฺยกถา นิฎฺฐิตาฯ
Maṇḍapeyyakathā niṭṭhitā.
มหาวโคฺค ปฐโมฯ
Mahāvaggo paṭhamo.
ตสฺสุทฺทานํ –
Tassuddānaṃ –
ญาณทิฎฺฐี จ อสฺสาสา, อินฺทฺริยํ วิโมกฺขปญฺจมา;
Ñāṇadiṭṭhī ca assāsā, indriyaṃ vimokkhapañcamā;
คติกมฺมวิปลฺลาสา, มโคฺค มเณฺฑน เต ทสาติฯ
Gatikammavipallāsā, maggo maṇḍena te dasāti.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / มณฺฑเปยฺยกถาวณฺณนา • Maṇḍapeyyakathāvaṇṇanā
