Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౧౦. మణ్డపేయ్యకథా
10. Maṇḍapeyyakathā
మణ్డపేయ్యకథావణ్ణనా
Maṇḍapeyyakathāvaṇṇanā
౨౩౮. ఇదాని తస్స మగ్గస్స మణ్డపేయ్యత్తం దస్సేన్తేన కథితాయ భగవతో వచనేకదేసపుబ్బఙ్గమాయ మణ్డపేయ్యకథాయ అపుబ్బత్థానువణ్ణనా. తత్థ మణ్డపేయ్యన్తి యథా సమ్పన్నం నిమ్మలం విప్పసన్నం సప్పి సప్పిమణ్డోతి వుచ్చతి, ఏవం విప్పసన్నట్ఠేన మణ్డో, పాతబ్బట్ఠేన పేయ్యం. యఞ్హి పివిత్వా అన్తరవీథియం పతితా విసఞ్ఞినో అత్తనో సాటకాదీనమ్పి అస్సామికా హోన్తి, తం పసన్నమ్పి న పాతబ్బం. మయ్హం పన ఇదం సిక్ఖత్తయసఙ్గహితం సాసనబ్రహ్మచరియం సమ్పన్నత్తా నిమ్మలత్తా విప్పసన్నత్తా మణ్డఞ్చ హితసుఖావహత్తా పేయ్యఞ్చాతి మణ్డపేయ్యన్తి దీపేతి. మణ్డో పేయ్యో ఏత్థాతి మణ్డపేయ్యం. కిం తం? సాసనబ్రహ్మచరియం. కస్మా సిక్ఖత్తయం బ్రహ్మచరియం నామ? ఉత్తమట్ఠేన నిబ్బానం బ్రహ్మం నామ, సిక్ఖత్తయం నిబ్బానత్థాయ పవత్తనతో బ్రహ్మత్థాయ చరియాతి బ్రహ్మచరియన్తి వుచ్చతి. సాసనబ్రహ్మచరియన్తి తంయేవ. సత్థా సమ్ముఖీభూతోతి ఇదమేత్థ కారణవచనం. యస్మా పన సత్థా సమ్ముఖీభూతో, తస్మా వీరియపయోగం కత్వా పివథేతం మణ్డం. బాహిరకఞ్హి భేసజ్జమణ్డం వేజ్జస్స అసమ్ముఖా పివన్తానం పమాణం వా ఉగ్గమననిగ్గమనం వా న జానామాతి ఆసఙ్కా హోతి. వేజ్జస్స సమ్ముఖా పన వేజ్జో జానిస్సతీతి నిరాసఙ్కా పివన్తి. ఏవమేవం అమ్హాకఞ్చ ధమ్మస్సామీ సత్థా సమ్ముఖీభూతోతి వీరియం కత్వా పివథాతి మణ్డపానే సన్నియోజేతి. దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికపరమత్థేహి యథారహం అనుసాసతీతి సత్థా. అపిచ ‘‘సత్థా భగవా సత్థవాహో’’తిఆదినా (మహాని॰ ౧౯౦) నిద్దేసనయేనపేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. సన్దిస్సమానో ముఖో భూతోతి సమ్ముఖీభూతో.
238. Idāni tassa maggassa maṇḍapeyyattaṃ dassentena kathitāya bhagavato vacanekadesapubbaṅgamāya maṇḍapeyyakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha maṇḍapeyyanti yathā sampannaṃ nimmalaṃ vippasannaṃ sappi sappimaṇḍoti vuccati, evaṃ vippasannaṭṭhena maṇḍo, pātabbaṭṭhena peyyaṃ. Yañhi pivitvā antaravīthiyaṃ patitā visaññino attano sāṭakādīnampi assāmikā honti, taṃ pasannampi na pātabbaṃ. Mayhaṃ pana idaṃ sikkhattayasaṅgahitaṃ sāsanabrahmacariyaṃ sampannattā nimmalattā vippasannattā maṇḍañca hitasukhāvahattā peyyañcāti maṇḍapeyyanti dīpeti. Maṇḍo peyyo etthāti maṇḍapeyyaṃ. Kiṃ taṃ? Sāsanabrahmacariyaṃ. Kasmā sikkhattayaṃ brahmacariyaṃ nāma? Uttamaṭṭhena nibbānaṃ brahmaṃ nāma, sikkhattayaṃ nibbānatthāya pavattanato brahmatthāya cariyāti brahmacariyanti vuccati. Sāsanabrahmacariyanti taṃyeva. Satthāsammukhībhūtoti idamettha kāraṇavacanaṃ. Yasmā pana satthā sammukhībhūto, tasmā vīriyapayogaṃ katvā pivathetaṃ maṇḍaṃ. Bāhirakañhi bhesajjamaṇḍaṃ vejjassa asammukhā pivantānaṃ pamāṇaṃ vā uggamananiggamanaṃ vā na jānāmāti āsaṅkā hoti. Vejjassa sammukhā pana vejjo jānissatīti nirāsaṅkā pivanti. Evamevaṃ amhākañca dhammassāmī satthā sammukhībhūtoti vīriyaṃ katvā pivathāti maṇḍapāne sanniyojeti. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Apica ‘‘satthā bhagavā satthavāho’’tiādinā (mahāni. 190) niddesanayenapettha attho veditabbo. Sandissamāno mukho bhūtoti sammukhībhūto.
మణ్డపేయ్యనిద్దేసే తిధత్తమణ్డోతి తిధాభావో తిధత్తం. తిధత్తేన మణ్డో తిధత్తమణ్డో, తివిధేన మణ్డోతి అత్థో. సత్థరి సమ్ముఖీభూతేతి ఇదం సబ్బాకారపరిపుణ్ణమణ్డత్తయదస్సనత్థం వుత్తం. పరినిబ్బుతేపి పన సత్థరి ఏకదేసేన మణ్డత్తయం పవత్తతియేవ. తేనేవ చస్స నిద్దేసే ‘‘సత్థరి సమ్ముఖీభూతే’’తి అవత్వా కతమో దేసనామణ్డోతిఆది వుత్తన్తి వేదితబ్బం.
Maṇḍapeyyaniddese tidhattamaṇḍoti tidhābhāvo tidhattaṃ. Tidhattena maṇḍo tidhattamaṇḍo, tividhena maṇḍoti attho. Satthari sammukhībhūteti idaṃ sabbākāraparipuṇṇamaṇḍattayadassanatthaṃ vuttaṃ. Parinibbutepi pana satthari ekadesena maṇḍattayaṃ pavattatiyeva. Teneva cassa niddese ‘‘satthari sammukhībhūte’’ti avatvā katamo desanāmaṇḍotiādi vuttanti veditabbaṃ.
దేసనామణ్డోతి ధమ్మదేసనా ఏవ మణ్డో. పటిగ్గహమణ్డోతి దేసనాపటిగ్గాహకో ఏవ మణ్డో. బ్రహ్మచరియమణ్డోతి మగ్గబ్రహ్మచరియమేవ మణ్డో.
Desanāmaṇḍoti dhammadesanā eva maṇḍo. Paṭiggahamaṇḍoti desanāpaṭiggāhako eva maṇḍo. Brahmacariyamaṇḍoti maggabrahmacariyameva maṇḍo.
ఆచిక్ఖనాతి దేసేతబ్బానం సచ్చాదీనం ఇమాని నామానీతి నామవసేన కథనా. దేసనాతి దస్సనా. పఞ్ఞాపనాతి జానాపనా, ఞాణముఖే ఠపనా వా. ఆసనం ఠపేన్తో హి ‘‘ఆసనం పఞ్ఞాపేతీ’’తి వుచ్చతి. పట్ఠపనాతి పఞ్ఞాపనా, పవత్తనాతి అత్థో, ఞాణముఖే ఠపనా వా. వివరణాతి వివటకరణం, వివరిత్వా దస్సనాతి అత్థో. విభజనాతి విభాగకిరియా, విభాగతో దస్సనాతి అత్థో. ఉత్తానీకమ్మన్తి పాకటభావకరణం. అథ వా ఆచిక్ఖనాతి దేసనాదీనం ఛన్నం పదానం మూలపదం. దేసనాదీని ఛ పదాని తస్స అత్థవివరణత్థం వుత్తాని. తత్థ దేసనాతి ఉగ్ఘటితఞ్ఞూనం వసేన సఙ్ఖేపతో పఠమం ఉద్దేసవసేన దేసనా. ఉగ్ఘటితఞ్ఞూ హి సఙ్ఖేపేన వుత్తం పఠమం వుత్తఞ్చ పటివిజ్ఝన్తి. పఞ్ఞాపనాతి విపఞ్చితఞ్ఞూనం వసేన తేసం చిత్తతోసనేన బుద్ధినిసానేన చ పఠమం సఙ్ఖిత్తస్స విత్థారతో నిద్దేసవసేన పఞ్ఞాపనా. పట్ఠపనాతి తేసంయేవ నిద్దిట్ఠస్స నిద్దేసస్స పటినిద్దేసవసేన విత్థారతరవచనేన పఞ్ఞాపనా. వివరణాతి నిద్దిట్ఠస్సాపి పునప్పునం వచనేన వివరణా. విభజనాతి పునప్పునం వుత్తస్సాపి విభాగకరణేన విభజనా. ఉత్తానీకమ్మన్తి వివటస్స విత్థారతరవచనేన, విభత్తస్స చ నిదస్సనవచనేన ఉత్తానీకరణం. అయం దేసనా నేయ్యానమ్పి పటివేధాయ హోతి. యేవాపనఞ్ఞేపి కేచీతి పియఙ్కరమాతాదికా వినిపాతికా గహితా. విఞ్ఞాతారోతి పటివేధవసేన లోకుత్తరధమ్మం విఞ్ఞాతారో. ఏతే హి భిక్ఖుఆదయో పటివేధవసేన ధమ్మదేసనం పటిగ్గణ్హన్తీతి పటిగ్గహా. అయమేవాతిఆదీని పఠమఞాణనిద్దేసే వుత్తత్థాని. అరియమగ్గో నిబ్బానేన సంసన్దనతో బ్రహ్మత్థాయ చరియాతి బ్రహ్మచరియన్తి వుచ్చతి.
Ācikkhanāti desetabbānaṃ saccādīnaṃ imāni nāmānīti nāmavasena kathanā. Desanāti dassanā. Paññāpanāti jānāpanā, ñāṇamukhe ṭhapanā vā. Āsanaṃ ṭhapento hi ‘‘āsanaṃ paññāpetī’’ti vuccati. Paṭṭhapanāti paññāpanā, pavattanāti attho, ñāṇamukhe ṭhapanā vā. Vivaraṇāti vivaṭakaraṇaṃ, vivaritvā dassanāti attho. Vibhajanāti vibhāgakiriyā, vibhāgato dassanāti attho. Uttānīkammanti pākaṭabhāvakaraṇaṃ. Atha vā ācikkhanāti desanādīnaṃ channaṃ padānaṃ mūlapadaṃ. Desanādīni cha padāni tassa atthavivaraṇatthaṃ vuttāni. Tattha desanāti ugghaṭitaññūnaṃ vasena saṅkhepato paṭhamaṃ uddesavasena desanā. Ugghaṭitaññū hi saṅkhepena vuttaṃ paṭhamaṃ vuttañca paṭivijjhanti. Paññāpanāti vipañcitaññūnaṃ vasena tesaṃ cittatosanena buddhinisānena ca paṭhamaṃ saṅkhittassa vitthārato niddesavasena paññāpanā. Paṭṭhapanāti tesaṃyeva niddiṭṭhassa niddesassa paṭiniddesavasena vitthārataravacanena paññāpanā. Vivaraṇāti niddiṭṭhassāpi punappunaṃ vacanena vivaraṇā. Vibhajanāti punappunaṃ vuttassāpi vibhāgakaraṇena vibhajanā. Uttānīkammanti vivaṭassa vitthārataravacanena, vibhattassa ca nidassanavacanena uttānīkaraṇaṃ. Ayaṃ desanā neyyānampi paṭivedhāya hoti. Yevāpanaññepi kecīti piyaṅkaramātādikā vinipātikā gahitā. Viññātāroti paṭivedhavasena lokuttaradhammaṃ viññātāro. Ete hi bhikkhuādayo paṭivedhavasena dhammadesanaṃ paṭiggaṇhantīti paṭiggahā. Ayamevātiādīni paṭhamañāṇaniddese vuttatthāni. Ariyamaggo nibbānena saṃsandanato brahmatthāya cariyāti brahmacariyanti vuccati.
౨౩౯. ఇదాని అధిమోక్ఖమణ్డోతిఆదీహి తస్మిం మగ్గక్ఖణే విజ్జమానాని ఇన్ద్రియబలబోజ్ఝఙ్గమగ్గఙ్గాని మణ్డపేయ్యవిధానే యోజేత్వా దస్సేతి. తత్థ అధిమోక్ఖమణ్డోతి అధిమోక్ఖసఙ్ఖాతో మణ్డో. కసటోతి పసాదవిరహితో ఆవిలో. ఛడ్డేత్వాతి సముచ్ఛేదవసేన పహాయ. సద్ధిన్ద్రియస్స అధిమోక్ఖమణ్డం పివతీతి మణ్డపేయ్యన్తి సద్ధిన్ద్రియతో అధిమోక్ఖమణ్డస్స అనఞ్ఞత్తేపి సతి అఞ్ఞం వియ కత్వా వోహారవసేన వుచ్చతి, యథా లోకే నిసదపోతకో నిసదపోతసరీరస్స అనఞ్ఞత్తేపి సతి నిసదపోతస్స సరీరన్తి వుచ్చతి, యథా చ పాళియం ‘‘ఫుసితత్త’’న్తిఆదీసు ధమ్మతో అనఞ్ఞోపి భావో అఞ్ఞో వియ వుత్తో, యథా చ అట్ఠకథాయం ‘‘ఫుసనలక్ఖణో ఫస్సో’’తిఆదీసు (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౧ ధమ్ముద్దేసవార ఫస్సపఞ్చమకరాసివణ్ణనా) ధమ్మతో అనఞ్ఞమ్పి లక్ఖణం అఞ్ఞం వియ వుత్తం, ఏవమిదన్తి వేదితబ్బం . పివతీతి చేత్థ తంసమఙ్గిపుగ్గలోతి వుత్తం హోతి. తంసమఙ్గిపుగ్గలో తం మణ్డం పివతీతి కత్వా తేన పుగ్గలేన సో మణ్డో పాతబ్బతో మణ్డపేయ్యం నామ హోతీతి వుత్తం హోతి. ‘‘మణ్డపేయ్యో’’తి చ వత్తబ్బే ‘‘మణ్డపేయ్య’’న్తి లిఙ్గవిపల్లాసో కతో. సేసానమ్పి ఇమినా నయేన అత్థో వేదితబ్బో. అపుబ్బేసు పన పరిళాహోతి పీణనలక్ఖణాయ పీతియా పటిపక్ఖో కిలేససన్తాపో. దుట్ఠుల్లన్తి ఉపసమపటిపక్ఖో కిలేసవసేన ఓళారికభావో అసన్తభావో. అప్పటిసఙ్ఖాతి పటిసఙ్ఖానపటిపక్ఖో కిలేసవసేన అసమవాహితభావో.
239. Idāni adhimokkhamaṇḍotiādīhi tasmiṃ maggakkhaṇe vijjamānāni indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgāni maṇḍapeyyavidhāne yojetvā dasseti. Tattha adhimokkhamaṇḍoti adhimokkhasaṅkhāto maṇḍo. Kasaṭoti pasādavirahito āvilo. Chaḍḍetvāti samucchedavasena pahāya. Saddhindriyassa adhimokkhamaṇḍaṃ pivatīti maṇḍapeyyanti saddhindriyato adhimokkhamaṇḍassa anaññattepi sati aññaṃ viya katvā vohāravasena vuccati, yathā loke nisadapotako nisadapotasarīrassa anaññattepi sati nisadapotassa sarīranti vuccati, yathā ca pāḷiyaṃ ‘‘phusitatta’’ntiādīsu dhammato anaññopi bhāvo añño viya vutto, yathā ca aṭṭhakathāyaṃ ‘‘phusanalakkhaṇo phasso’’tiādīsu (dha. sa. aṭṭha. 1 dhammuddesavāra phassapañcamakarāsivaṇṇanā) dhammato anaññampi lakkhaṇaṃ aññaṃ viya vuttaṃ, evamidanti veditabbaṃ . Pivatīti cettha taṃsamaṅgipuggaloti vuttaṃ hoti. Taṃsamaṅgipuggalo taṃ maṇḍaṃ pivatīti katvā tena puggalena so maṇḍo pātabbato maṇḍapeyyaṃ nāma hotīti vuttaṃ hoti. ‘‘Maṇḍapeyyo’’ti ca vattabbe ‘‘maṇḍapeyya’’nti liṅgavipallāso kato. Sesānampi iminā nayena attho veditabbo. Apubbesu pana pariḷāhoti pīṇanalakkhaṇāya pītiyā paṭipakkho kilesasantāpo. Duṭṭhullanti upasamapaṭipakkho kilesavasena oḷārikabhāvo asantabhāvo. Appaṭisaṅkhāti paṭisaṅkhānapaṭipakkho kilesavasena asamavāhitabhāvo.
౨౪౦. పున అఞ్ఞేన పరియాయేన మణ్డపేయ్యవిధిం నిద్దిసితుకామో అత్థి మణ్డోతిఆదిమాహ. తత్థ తత్థాతి తస్మిం సద్ధిన్ద్రియే. అత్థరసోతిఆదీసు సద్ధిన్ద్రియస్స అధిముచ్చనం అత్థో, సద్ధిన్ద్రియం ధమ్మో, తదేవ నానాకిలేసేహి విముత్తత్తా విముత్తి, తస్స అత్థస్స సమ్పత్తి అత్థరసో. తస్స ధమ్మస్స సమ్పత్తి ధమ్మరసో. తస్సా విముత్తియా సమ్పత్తి విముత్తిరసో. అథ వా అత్థపటిలాభరతి అత్థరసో, ధమ్మపటిలాభరతి ధమ్మరసో, విముత్తిపటిలాభరతి విముత్తిరసో. రతీతి చ తంసమ్పయుత్తా, తదారమ్మణా వా పీతి. ఇమినా నయేన సేసపదేసుపి అత్థో వేదితబ్బో. ఇమస్మిం పరియాయే మణ్డస్స పేయ్యం మణ్డపేయ్యన్తి అత్థో వుత్తో హోతి.
240. Puna aññena pariyāyena maṇḍapeyyavidhiṃ niddisitukāmo atthi maṇḍotiādimāha. Tattha tatthāti tasmiṃ saddhindriye. Attharasotiādīsu saddhindriyassa adhimuccanaṃ attho, saddhindriyaṃ dhammo, tadeva nānākilesehi vimuttattā vimutti, tassa atthassa sampatti attharaso. Tassa dhammassa sampatti dhammaraso. Tassā vimuttiyā sampatti vimuttiraso. Atha vā atthapaṭilābharati attharaso, dhammapaṭilābharati dhammaraso, vimuttipaṭilābharati vimuttiraso. Ratīti ca taṃsampayuttā, tadārammaṇā vā pīti. Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo. Imasmiṃ pariyāye maṇḍassa peyyaṃ maṇḍapeyyanti attho vutto hoti.
ఏవం ఇన్ద్రియాదిబోధిపక్ఖియధమ్మపటిపాటియా ఇన్ద్రియబలబోజ్ఝఙ్గమగ్గఙ్గానం వసేన మణ్డపేయ్యం దస్సేత్వా పున అన్తే ఠితం బ్రహ్మచరియమణ్డం దస్సేన్తో మగ్గస్స పధానత్తా మగ్గం పుబ్బఙ్గమం కత్వా ఉప్పటిపాటివసేన మగ్గఙ్గబోజ్ఝఙ్గబలఇన్ద్రియాని దస్సేసి . ఆధిపతేయ్యట్ఠేన ఇన్ద్రియా మణ్డోతిఆదయో యథాయోగం లోకియలోకుత్తరా మణ్డా. తం హేట్ఠా వుత్తనయేన వేదితబ్బం. తథట్ఠేన సచ్చా మణ్డోతి ఏత్థ పన దుక్ఖసముదయానం మణ్డత్తాభావా మహాహత్థిపదసుత్తే (మ॰ ని॰ ౧.౩౦౦) వియ సచ్చఞాణాని సచ్చాతి వుత్తన్తి వేదితబ్బం.
Evaṃ indriyādibodhipakkhiyadhammapaṭipāṭiyā indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgānaṃ vasena maṇḍapeyyaṃ dassetvā puna ante ṭhitaṃ brahmacariyamaṇḍaṃ dassento maggassa padhānattā maggaṃ pubbaṅgamaṃ katvā uppaṭipāṭivasena maggaṅgabojjhaṅgabalaindriyāni dassesi . Ādhipateyyaṭṭhena indriyā maṇḍotiādayo yathāyogaṃ lokiyalokuttarā maṇḍā. Taṃ heṭṭhā vuttanayena veditabbaṃ. Tathaṭṭhena saccā maṇḍoti ettha pana dukkhasamudayānaṃ maṇḍattābhāvā mahāhatthipadasutte (ma. ni. 1.300) viya saccañāṇāni saccāti vuttanti veditabbaṃ.
సద్ధమ్మప్పకాసినియా పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథాయ
Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya
మణ్డపేయ్యకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Maṇḍapeyyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితా చ మహావగ్గవణ్ణనా.
Niṭṭhitā ca mahāvaggavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౧౦. మణ్డపేయ్యకథా • 10. Maṇḍapeyyakathā