Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಬುದ್ಧವಂಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā

    ೫. ಮಙ್ಗಲಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ

    5. Maṅgalabuddhavaṃsavaṇṇanā

    ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೇ ಕಿರ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಂ ವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಪವತ್ತಿತ್ಥ। ಬುದ್ಧಾನುಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾವಕಾನಂ ಅನ್ತರಧಾನೇನ ಸಾಸನಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಮಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಪ್ಪೇ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು ಮಙ್ಗಲೋ, ಸುಮನೋ, ರೇವತೋ, ಸೋಭಿತೋತಿ। ತತ್ಥ ಮಙ್ಗಲೋ ಪನ ಲೋಕನಾಯಕೋ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಸೋಳಸ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ನಾಮ ಉದಪಾದಿ, ತದಾ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ ದೇವತಾಯೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಆಯಾಚನ್ತಿ –

    Koṇḍaññe kira satthari parinibbute tassa sāsanaṃ vassasatasahassaṃ pavattittha. Buddhānubuddhānaṃ sāvakānaṃ antaradhānena sāsanamassa antaradhāyi. Koṇḍaññassa pana aparabhāge ekamasaṅkhyeyyamatikkamitvā ekasmiṃyeva kappe cattāro buddhā nibbattiṃsu maṅgalo, sumano, revato, sobhitoti. Tattha maṅgalo pana lokanāyako kappasatasahassādhikāni soḷasa asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā pañcasu pubbanimittesu uppannesu buddhakolāhalaṃ nāma udapādi, tadā dasasahassacakkavāḷe devatāyo ekasmiṃ cakkavāḷe sannipatitvā āyācanti –

    ‘‘ಕಾಲೋ ಖೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಉಪ್ಪಜ್ಜ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ।

    ‘‘Kālo kho te mahāvīra, uppajja mātukucchiyaṃ;

    ಸದೇವಕಂ ತಾರಯನ್ತೋ, ಬುಜ್ಝಸ್ಸು ಅಮತಂ ಪದ’’ನ್ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೧.೬೭)।

    Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ pada’’nti. (bu. vaṃ. 1.67);

    ಏವಂ ದೇವೇಹಿ ಆಯಾಚಿತೋ ಕತಪಞ್ಚವಿಲೋಕನೋ ತುಸಿತಾ ಕಾಯಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬನಗರುತ್ತಮೇ ಉತ್ತರನಗರೇ ಅನುತ್ತರಸ್ಸ ಉತ್ತರಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಕುಲೇ ಉತ್ತರಾಯ ನಾಮ ದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತದಾ ಅನೇಕಾನಿ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ಪಾತುರಹುಂ। ತಾನಿ ದೀಪಙ್ಕರಬುದ್ಧವಂಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ತಸ್ಸಾ ಉತ್ತರಾಯ ಕಿರ ಮಹಾದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಸಬ್ಬಲೋಕಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಪದೇಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ಚನ್ದಾಲೋಕಸೂರಿಯಾಲೋಕೇಹಿ ಅನಭಿಭವನೀಯಾ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಚ ಅಞ್ಞೇನಾಲೋಕೇನ ವಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಸಮುದಯೇನೇವ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯಾ ಧಾತೀಹಿ ಪರಿಚಾರಿಯಮಾನಾ ವಿಚರತಿ।

    Evaṃ devehi āyācito katapañcavilokano tusitā kāyā cavitvā sabbanagaruttame uttaranagare anuttarassa uttarassa nāma rañño kule uttarāya nāma deviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tadā anekāni pāṭihāriyāni pāturahuṃ. Tāni dīpaṅkarabuddhavaṃse vuttanayeneva veditabbāni. Tassā uttarāya kira mahādeviyā kucchismiṃ sabbalokamaṅgalassa maṅgalassa mahāsattassa paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya sarīrappabhā rattindivaṃ asītihatthappamāṇaṃ padesaṃ pharitvā candālokasūriyālokehi anabhibhavanīyā hutvā aṭṭhāsi. Sā ca aññenālokena vinā attano sarīrappabhāsamudayeneva andhakāraṃ vidhamitvā aṭṭhasaṭṭhiyā dhātīhi paricāriyamānā vicarati.

    ಸಾ ಕಿರ ದೇವತಾಹಿ ಕತಾರಕ್ಖಾ ದಸನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಪರಮಸುರಭಿಕುಸುಮಫಲಧರಸಾಖಾವಿಟಪೇ ಕಮಲಕುವಲಯಸಮಲಙ್ಕತೇ ರುರು-ಸೀಹ-ಬ್ಯಗ್ಘ-ಗಜ-ಗವಯ-ಮಹಿಂಸಪಸದವಿವಿಧಮಿಗಗಣವಿಚರಿತೇ ಪರಮರಮಣೀಯೇ ಉತ್ತರಮಧುರುಯ್ಯಾನೇ ನಾಮ ಮಙ್ಗಲುಯ್ಯಾನೇ ಮಙ್ಗಲಮಹಾಪುರಿಸಂ ವಿಜಾಯಿ । ಸೋ ಜಾತಮತ್ತೋವ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಸಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ಸತ್ತಪದವೀತಿಹಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಸಭಿಂ ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಖಣೇ ಸಕಲದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತೂಸು ದೇವತಾ ದಿಸ್ಸಮಾನಸರೀರಾ ದಿಬ್ಬಮಾಲಾದೀಹಿ ಸಮಲಙ್ಕತಗತ್ತಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಜಯಮಙ್ಗಲಥುತಿವಚನಾನಿ ಸಮ್ಪವತ್ತೇಸುಂ। ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾನಿ ವುತ್ತನಯಾನೇವ। ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಪಾಠಕಾ ಸಬ್ಬಮಙ್ಗಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಜಾತೋತಿ ‘‘ಮಙ್ಗಲಕುಮಾರೋ’’ ತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು।

    Sā kira devatāhi katārakkhā dasannaṃ māsānaṃ accayena paramasurabhikusumaphaladharasākhāviṭape kamalakuvalayasamalaṅkate ruru-sīha-byaggha-gaja-gavaya-mahiṃsapasadavividhamigagaṇavicarite paramaramaṇīye uttaramadhuruyyāne nāma maṅgaluyyāne maṅgalamahāpurisaṃ vijāyi . So jātamattova mahāsatto sabbā disā viloketvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gantvā āsabhiṃ vācaṃ nicchāresi. Tasmiñca khaṇe sakaladasasahassilokadhātūsu devatā dissamānasarīrā dibbamālādīhi samalaṅkatagattā tattha tattha ṭhatvā jayamaṅgalathutivacanāni sampavattesuṃ. Pāṭihāriyāni vuttanayāneva. Nāmaggahaṇadivase panassa lakkhaṇapāṭhakā sabbamaṅgalasampattiyā jātoti ‘‘maṅgalakumāro’’ tveva nāmaṃ kariṃsu.

    ತಸ್ಸ ಕಿರ ಯಸವಾ ರುಚಿಮಾ ಸಿರಿಮಾತಿ ತಯೋ ಪಾಸಾದಾ ಅಹೇಸುಂ। ಯಸವತೀದೇವಿಪ್ಪಮುಖಾನಿ ತಿಂಸನಾಟಕಿತ್ಥಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ತತ್ಥ ಮಹಾಸತ್ತೋ ನವವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಿಬ್ಬಸುಖಸದಿಸಂ ಸುಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಯಸವತಿಯಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಸೀಲವಂ ನಾಮ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಂ ಪಣ್ಡರಂ ನಾಮ ಸುನ್ದರತುರಙ್ಗವರಮಾರುಯ್ಹ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ತಂ ಪನ ಪಬ್ಬಜನ್ತಂ ತಿಸ್ಸೋ ಮನುಸ್ಸಕೋಟಿಯೋ ಅನುಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಪಧಾನಚರಿಯಮಚರಿ।

    Tassa kira yasavā rucimā sirimāti tayo pāsādā ahesuṃ. Yasavatīdevippamukhāni tiṃsanāṭakitthisahassāni ahesuṃ. Tattha mahāsatto navavassasahassāni dibbasukhasadisaṃ sukhaṃ anubhavitvā yasavatiyā aggamahesiyā kucchismiṃ sīlavaṃ nāma puttaṃ labhitvā cattāri nimittāni disvā alaṅkataṃ paṇḍaraṃ nāma sundaraturaṅgavaramāruyha mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ pana pabbajantaṃ tisso manussakoṭiyo anupabbajiṃsu. Tehi parivuto mahāpuriso aṭṭha māse padhānacariyamacari.

    ತತೋ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ಉತ್ತರಗಾಮೇ ಉತ್ತರಸೇಟ್ಠಿನೋ ಧೀತಾಯ ಉತ್ತರಾಯ ನಾಮ ದಿನ್ನಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜಂ ಮಧುಪಾಯಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುರಭಿಕುಸುಮಾಲಙ್ಕತೇ ನೀಲೋಭಾಸೇ ಮನೋರಮೇ ಸಾಲವನೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಉತ್ತರೇನ ನಾಮ ಆಜೀವಕೇನ ದಿನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ತಿಣಮುಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಿತಞ್ಜನಗಿರಿಸಙ್ಕಾಸಂ ಅಕ್ಕನ್ತವರಕನಕಜಾಲಕೂಟಂವ ಸೀತಚ್ಛಾಯಂ ವಿವಿಧಮಿಗಗಣಸಮ್ಪಾತವಿರಹಿತಂ ಮನ್ದಮಾಲುತೇರಿತಾಯ ಘನಸಾಖಾಯ ಸಮಲಙ್ಕತಂ ನಚ್ಚನ್ತಮಿವ ಪೀತಿಯಾ ವಿರೋಚಮಾನಂ ನಾಗಬೋಧಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮತ್ತವರನಾಗಗಾಮೀ ನಾಗಬೋಧಿಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬುತ್ತರಪಸ್ಸೇ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥವಿತ್ಥತಂ ತಿಣಸನ್ಥರಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಬಲಂ ಮಾರಬಲಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾನಿ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಸಮ್ಮಸನಂ ಕತ್ವಾ ಖನ್ಧೇಸು ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ –

    Tato visākhapuṇṇamāya uttaragāme uttaraseṭṭhino dhītāya uttarāya nāma dinnaṃ pakkhittadibbojaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā surabhikusumālaṅkate nīlobhāse manorame sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā uttarena nāma ājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā asitañjanagirisaṅkāsaṃ akkantavarakanakajālakūṭaṃva sītacchāyaṃ vividhamigagaṇasampātavirahitaṃ mandamāluteritāya ghanasākhāya samalaṅkataṃ naccantamiva pītiyā virocamānaṃ nāgabodhiṃ upasaṅkamitvā mattavaranāgagāmī nāgabodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā pubbuttarapasse ṭhatvā aṭṭhapaṇṇāsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā tattha pallaṅkaṃ ābhujitvā caturaṅgasamannāgataṃ vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā sabalaṃ mārabalaṃ viddhaṃsetvā pubbenivāsadibbacakkhuñāṇāni paṭilabhitvā paccayākārasammasanaṃ katvā khandhesu aniccādivasena abhinivisitvā anukkamena anuttaraṃ sammāsambodhiṃ patvā –

    ‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।

    ‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;

    ಗಹಕಾರಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಜಾತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥

    Gahakāraṃ gavesanto, dukkhā jāti punappunaṃ.

    ‘‘ಗಹಕಾರಕ ದಿಟ್ಠೋಸಿ, ಪುನ ಗೇಹಂ ನ ಕಾಹಸಿ।

    ‘‘Gahakāraka diṭṭhosi, puna gehaṃ na kāhasi;

    ಸಬ್ಬಾ ತೇ ಫಾಸುಕಾ ಭಗ್ಗಾ, ಗಹಕೂಟಂ ವಿಸಙ್ಖತಂ।

    Sabbā te phāsukā bhaggā, gahakūṭaṃ visaṅkhataṃ;

    ವಿಸಙ್ಖಾರಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಮಜ್ಝಗಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೫೩-೧೫೪) –

    Visaṅkhāragataṃ cittaṃ, taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti. (dha. pa. 153-154) –

    ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।

    Udānaṃ udānesi.

    ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಅಧಿಕತರಾ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಅಹೋಸಿ। ಯಥಾ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣಾ ವಾ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಮಾಣಾ ವಾ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ಅಹೋಸಿ, ನ ಏವಂ ತಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತರುಗಿರಿಘರಪಾಕಾರಘಟಕವಾಟಾದಯೋ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಪರಿಯೋನದ್ಧಾ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಆಯು ತಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ। ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಚನ್ದಸೂರಿಯತಾರಕಾದೀನಂ ಪಭಾ ನತ್ಥಿ। ರತ್ತಿನ್ದಿವಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ದಿವಾ ಸೂರಿಯಾಲೋಕೇನ ವಿಯ ಸತ್ತಾ ನಿಚ್ಚಂ ಬುದ್ಧಾಲೋಕೇನೇವ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು। ಸಾಯಂ ಪುಪ್ಫನಕಕುಸುಮಾನಂ ಪಾತೋ ಚ ರವನಕಸಕುಣಾದೀನಞ್ಚ ವಸೇನ ಲೋಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ।

    Maṅgalassa pana sammāsambuddhassa aññehi buddhehi adhikatarā sarīrappabhā ahosi. Yathā pana aññesaṃ sammāsambuddhānaṃ samantā asītihatthappamāṇā vā byāmappamāṇā vā sarīrappabhā ahosi, na evaṃ tassa. Tassa pana bhagavato sarīrappabhā niccakālaṃ dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi. Tarugirigharapākāraghaṭakavāṭādayo suvaṇṇapaṭṭapariyonaddhā viya ahesuṃ. Navutivassasatasahassāni āyu tassa ahosi. Ettakaṃ kālaṃ candasūriyatārakādīnaṃ pabhā natthi. Rattindivaparicchedo na paññāyittha. Divā sūriyālokena viya sattā niccaṃ buddhālokeneva sabbakammāni karontā vicariṃsu. Sāyaṃ pupphanakakusumānaṃ pāto ca ravanakasakuṇādīnañca vasena loko rattindivaparicchedaṃ sallakkhesi.

    ಕಿಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಯಮಾನುಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ? ನೋ ನತ್ಥಿ। ತೇಪಿ ಹಿ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ತತೋ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಆಭಾಯ ಫರೇಯ್ಯುಂ। ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ಪುಬ್ಬಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ ವಿಯ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ನಿಚ್ಚಮೇವ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಸದಿಸೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಪುತ್ತದಾರೋ ವಙ್ಕಪಬ್ಬತಸದಿಸೇ ಪಬ್ಬತೇ ವಸಿ। ಅಥೇಕೋ ಸಬ್ಬಜನವಿಹೇಠಕೋ ಖರದಾಠಿಕೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸಭಕ್ಖೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ ಯಕ್ಖೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ದಾನಜ್ಝಾಸಯತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹಾಸತ್ತಂ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಯಾಚಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ‘‘ದದಾಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತಕೇ’’ತಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಉದಕಪರಿಯನ್ತಂ ಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ದ್ವೇ ದಾರಕೇ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಯಕ್ಖೋ ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣಂ ಪಹಾಯ ಅನಲಜಾಲಪಿಙ್ಗಲವಿರೂಪನಯನೋ ವಿಸಮವಿರೂಪಕುಟಿಲಭೀಮದಾಠೋ ಚಿಪಿಟಕವಿರೂಪನಾಸೋ ಕಪಿಲಫರುಸದೀಘಕೇಸೋ ನವದಡ್ಢತಾಲಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸಕಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ತೇ ದಾರಕೇ ಮುಳಾಲಕಲಾಪಂ ವಿಯ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಕ್ಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಮುಖೇ ವಿವಟಮತ್ತೇ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಂ ವಿಯ ಲೋಹಿತಧಾರಂ ಉಗ್ಗಿರನ್ತಂ ತಸ್ಸ ಮುಖಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ‘‘ಸುದಿನ್ನಂ ವತ ಮೇ ದಾನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತಯತೋ ಪನಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಮಹನ್ತಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉದಪಾದಿ। ಸೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅನಾಗತೇ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಪತ್ಥನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬುದ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಸರೀರತೋ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಫರಿಂಸು।

    Kiṃ pana aññesaṃ buddhānaṃ ayamānubhāvo natthīti? No natthi. Tepi hi ākaṅkhamānā dasasahassilokadhātuṃ tato vā bhiyyo ābhāya phareyyuṃ. Maṅgalassa pana bhagavato pubbapatthanāvasena aññesaṃ byāmappabhā viya sarīrappabhā niccameva dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi. So kira bodhisattakāle vessantarattabhāvasadise attabhāve saputtadāro vaṅkapabbatasadise pabbate vasi. Atheko sabbajanaviheṭhako kharadāṭhiko nāma manussabhakkho mahesakkho yakkho mahāpurisassa dānajjhāsayataṃ sutvā brāhmaṇavaṇṇena upasaṅkamitvā mahāsattaṃ dve dārake yāci. Mahāsatto ‘‘dadāmi brāhmaṇassa puttake’’ti haṭṭhapahaṭṭho udakapariyantaṃ pathaviṃ kampento dve dārake adāsi. Atha kho yakkho tassa passantasseva mahāpurisassa taṃ brāhmaṇavaṇṇaṃ pahāya analajālapiṅgalavirūpanayano visamavirūpakuṭilabhīmadāṭho cipiṭakavirūpanāso kapilapharusadīghakeso navadaḍḍhatālakkhandhasadisakāyo hutvā te dārake muḷālakalāpaṃ viya gahetvā khādi. Mahāpurisassa yakkhaṃ oloketvā mukhe vivaṭamatte aggijālaṃ viya lohitadhāraṃ uggirantaṃ tassa mukhaṃ disvāpi kesaggamattampi domanassaṃ na uppajji. ‘‘Sudinnaṃ vata me dāna’’nti cintayato panassa sarīre mahantaṃ pītisomanassaṃ udapādi. So ‘‘imassa me nissandena anāgate iminā nīhārena rasmiyo nikkhamantū’’ti patthanamakāsi. Tassa taṃ patthanaṃ nissāya buddhabhūtassa sarīrato rasmiyo nikkhamitvā ettakaṃ ṭhānaṃ phariṃsu.

    ಅಪರಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತಕಾಲೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೇತಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಮಮ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ದಣ್ಡದೀಪಿಕಾವೇಠನನಿಯಾಮೇನ ಸಕಲಸರೀರಂ ವೇಠಾಪೇತ್ವಾ ರತನಮತ್ತಮಕುಳಂ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಂ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ಸುಗನ್ಧಸಪ್ಪಿಸ್ಸ ಪೂರಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಹಸ್ಸವಟ್ಟಿಯೋ ಜಾಲೇತ್ವಾ ತಂ ಸೀಸೇನಾದಾಯ ಸಕಲಸರೀರಂ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ಜಿನಚೇತಿಯಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಏವಂ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಲೋಮಕೂಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉಸುಮಂ ನ ಗಣ್ಹಿ। ಪದುಮಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಧಮ್ಮೋ ಹಿ ನಾಮೇಸ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖನ್ತಂ ರಕ್ಖತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –

    Aparampi pubbacariyaṃ tassa atthi. Ayaṃ kira bodhisattakāle ekassa buddhassa cetiyaṃ disvā – ‘‘imassa buddhassa mama jīvitaṃ pariccajituṃ vaṭṭatī’’ti daṇḍadīpikāveṭhananiyāmena sakalasarīraṃ veṭhāpetvā ratanamattamakuḷaṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ sugandhasappissa pūrāpetvā tattha sahassavaṭṭiyo jāletvā taṃ sīsenādāya sakalasarīraṃ jālāpetvā jinacetiyaṃ padakkhiṇaṃ karonto sakalarattiṃ vītināmesi. Evaṃ yāva aruṇuggamanā vāyamantassa lomakūpamattampi usumaṃ na gaṇhi. Padumagabbhaṃ paviṭṭhakālo viya ahosi. Dhammo hi nāmesa attānaṃ rakkhantaṃ rakkhati. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ಧಮ್ಮೋ ಹವೇ ರಕ್ಖತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿಂ, ಧಮ್ಮೋ ಸುಚಿಣ್ಣೋ ಸುಖಮಾವಹಾತಿ।

    ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;

    ಏಸಾನಿಸಂಸೋ ಧಮ್ಮೇ ಸುಚಿಣ್ಣೇ, ನ ದುಗ್ಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೩೦೩; ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೦೨; ೧.೧೫.೩೮೫)।

    Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī’’ti. (theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385);

    ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ತಸ್ಸ ಸರೀರೋಭಾಸೋ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ)। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Imassāpi kammassa nissandena tassa sarīrobhāso dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā). Tena vuttaṃ –

    .

    1.

    ‘‘ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪರೇನ, ಮಙ್ಗಲೋ ನಾಮ ನಾಯಕೋ।

    ‘‘Koṇḍaññassa aparena, maṅgalo nāma nāyako;

    ತಮಂ ಲೋಕೇ ನಿಹನ್ತ್ವಾನ, ಧಮ್ಮೋಕ್ಕಮಭಿಧಾರಯಿ॥

    Tamaṃ loke nihantvāna, dhammokkamabhidhārayi.

    .

    2.

    ‘‘ಅತುಲಾಸಿ ಪಭಾ ತಸ್ಸ, ಜಿನೇಹಞ್ಞೇಹಿ ಉತ್ತರಿಂ।

    ‘‘Atulāsi pabhā tassa, jinehaññehi uttariṃ;

    ಚನ್ದಸೂರಿಯಪ್ಪಭಂ ಹನ್ತ್ವಾ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ವಿರೋಚತೀ’’ತಿ॥

    Candasūriyappabhaṃ hantvā, dasasahassī virocatī’’ti.

    ತತ್ಥ ತಮನ್ತಿ ಲೋಕನ್ಧಕಾರಞ್ಚ ಹದಯತಮಞ್ಚ। ನಿಹನ್ತ್ವಾನಾತಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ। ಧಮ್ಮೋಕ್ಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಪನ ಉಕ್ಕಾ-ಸದ್ದೋ ಸುವಣ್ಣಕಾರಮೂಸಾದೀಸು ಅನೇಕೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತಥಾಹಿ ‘‘ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಜಾತರೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಸುವಣ್ಣಕಾರಾನಂ ಮೂಸಾ ‘‘ಉಕ್ಕಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಉಕ್ಕಂ ಬನ್ಧೇಯ್ಯ, ಉಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಮುಖಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಅಙ್ಗಾರಕಪಲ್ಲಂ। ‘‘ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಯಥಾ ಉಕ್ಕಾ, ಅನ್ತೋ ಝಾಯತಿ ನೋ ಬಹೀ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೬೪೯) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಾರುದ್ಧನಂ। ‘‘ಏವಂವಿಪಾಕೋ ಉಕ್ಕಾಪಾತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪, ೨೦೮) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ವಾಯುವೇಗೋ ‘‘ಉಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಉಕ್ಕಾಸು ಧಾರಿಯಮಾನಾಸೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೯) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ದೀಪಿಕಾ ‘‘ಉಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಧಾಪಿ ದೀಪಿಕಾ ಉಕ್ಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೬ ಆದಯೋ)। ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಉಕ್ಕಂ ಅಭಿಧಾರಯಿ, ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರಪಟಿಚ್ಛನ್ನಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರಾಭಿಭೂತಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಉಕ್ಕಂ ಧಾರೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha tamanti lokandhakārañca hadayatamañca. Nihantvānāti abhibhavitvā. Dhammokkanti ettha ayaṃ pana ukkā-saddo suvaṇṇakāramūsādīsu anekesu atthesu dissati. Tathāhi ‘‘saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyyā’’ti (ma. ni. 3.360) āgataṭṭhāne suvaṇṇakārānaṃ mūsā ‘‘ukkā’’ti veditabbā. ‘‘Ukkaṃ bandheyya, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeyyā’’ti āgataṭṭhāne kammārānaṃ aṅgārakapallaṃ. ‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahī’’ti (jā. 2.22.649) āgataṭṭhāne kammāruddhanaṃ. ‘‘Evaṃvipāko ukkāpāto bhavissatī’’ti (dī. ni. 1.24, 208) āgataṭṭhāne vāyuvego ‘‘ukkā’’ti vuccati. ‘‘Ukkāsu dhāriyamānāsū’’ti (dī. ni. 1.159) āgataṭṭhāne dīpikā ‘‘ukkā’’ti vuccati. Idhāpi dīpikā ukkāti adhippetā (ma. ni. aṭṭha. 1.76 ādayo). Tasmā idha dhammamayaṃ ukkaṃ abhidhārayi, avijjandhakārapaṭicchannassa avijjandhakārābhibhūtassa lokassa dhammamayaṃ ukkaṃ dhāresīti attho.

    ಅತುಲಾಸೀತಿ ಅತುಲ್ಯಾ ಆಸಿ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ಅಸದಿಸಾ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಿನೇಹಞ್ಞೇಹೀತಿ ಜಿನೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ । ಚನ್ದಸೂರಿಯಪ್ಪಭಂ ಹನ್ತ್ವಾತಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯಾನಂ ಪಭಂ ಅಭಿಹನ್ತ್ವಾ। ದಸಸಹಸ್ಸೀ ವಿರೋಚತೀತಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯಾಲೋಕಂ ವಿನಾ ಬುದ್ಧಾಲೋಕೇನೇವ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ವಿರೋಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Atulāsīti atulyā āsi. Ayameva vā pāṭho, aññehi buddhehi asadisā ahosīti attho. Jinehaññehīti jinehi aññehi . Candasūriyappabhaṃ hantvāti candasūriyānaṃ pabhaṃ abhihantvā. Dasasahassī virocatīti candasūriyālokaṃ vinā buddhālokeneva dasasahassī virocatīti attho.

    ಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಅಧಿಗತಬೋಧಿಞಾಣೋ ಬೋಧಿಮೂಲೇಯೇವ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಧಮ್ಮಾಯಾಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೪; ೨.೩೪೧; ಮಹಾವ॰ ೧೦) ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಸಹ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಿಸ್ಸೋ ಕೋಟಿಯೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಂ ಅದ್ದಸ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಮಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಂ ಅನುಪಬ್ಬಜಿತಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾ ಚ, ತೇ ಮಯಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯ ವಿವೇಕತ್ಥಿಕೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ ಸಿರಿವಡ್ಢನನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಿರಿವನಗಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಹನ್ದಾಹಂ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ತೇಸಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಹಂಸರಾಜಾ ವಿಯ ಗಗನತಲಮಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿರಿವನಗಹನೇ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತೇಸಂ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧನಿಸೇವಿತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಂ ಕಥೇಸಿ। ತತೋ ತಿಸ್ಸೋ ಭಿಕ್ಖುಕೋಟಿಯೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Maṅgalasammāsambuddho pana adhigatabodhiñāṇo bodhimūleyeva sattasattāhāni vītināmetvā brahmuno dhammāyācanaṃ sampaṭicchitvā – ‘‘kassa nu kho ahaṃ imaṃ dhammaṃ deseyya’’nti (ma. ni. 1.284; 2.341; mahāva. 10) upadhārento attanā saha pabbajitānaṃ bhikkhūnaṃ tisso koṭiyo upanissayasampannaṃ addasa. Athassa etadahosi – ‘‘ime kulaputtā maṃ pabbajantaṃ anupabbajitā upanissayasampannā ca, te mayā visākhapuṇṇamāya vivekatthikena vissajjitā sirivaḍḍhananagaraṃ upanissāya sirivanagahanaṃ gantvā viharanti, handāhaṃ tattha gantvā dhammaṃ tesaṃ desessāmī’’ti attano pattacīvaraṃ gahetvā haṃsarājā viya gaganatalamabbhuggantvā sirivanagahane paccuṭṭhāsi. Te ca bhikkhū bhagavantaṃ vanditvā antevāsikavattaṃ dassetvā bhagavantaṃ parivāretvā nisīdiṃsu. Tesaṃ bhagavā sabbabuddhanisevitaṃ dhammacakkappavattanasuttantaṃ kathesi. Tato tisso bhikkhukoṭiyo arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Devamanussānaṃ koṭisatasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –

    .

    3.

    ‘‘ಸೋಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಚತುರೋ ಸಚ್ಚವರುತ್ತಮೇ।

    ‘‘Sopi buddho pakāsesi, caturo saccavaruttame;

    ತೇ ತೇ ಸಚ್ಚರಸಂ ಪೀತ್ವಾ, ವಿನೋದೇನ್ತಿ ಮಹಾತಮಂ॥

    Te te saccarasaṃ pītvā, vinodenti mahātamaṃ.

    .

    4.

    ‘‘ಪತ್ವಾನ ಬೋಧಿಮತುಲಂ, ಪಠಮೇ ಧಮ್ಮದೇಸನೇ।

    ‘‘Patvāna bodhimatulaṃ, paṭhame dhammadesane;

    ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೂ’’ತಿ॥

    Koṭisatasahassānaṃ, dhammābhisamayo ahū’’ti.

    ತತ್ಥ ಚತುರೋತಿ ಚತ್ತಾರಿ। ಸಚ್ಚವರುತ್ತಮೇತಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಚ ವರಾನಿ ಚ ಸಚ್ಚವರಾನಿ, ಸಚ್ಚಾನಿ ಉತ್ತಮಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಸಚ್ಚವರುತ್ತಮೇ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚವರಾನಿ ಉತ್ತಮಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ತೇತಿ ತೇ ತೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧೇನ ಭಗವತಾ ವಿನೀತಾ। ಸಚ್ಚರಸನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧಾಮತರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ। ವಿನೋದೇನ್ತಿ ಮಹಾತಮನ್ತಿ ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಮೋಹತಮಂ ವಿನೋದೇನ್ತಿ, ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತ್ವಾನಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ। ಬೋಧಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾಯಂ ಬೋಧಿ-ಸದ್ದೋ –

    Tattha caturoti cattāri. Saccavaruttameti saccāni ca varāni ca saccavarāni, saccāni uttamānīti attho. ‘‘Cattāro saccavaruttame’’tipi pāṭho, tassa cattāri saccavarāni uttamānīti attho. Te teti te te devamanussā buddhena bhagavatā vinītā. Saccarasanti catusaccapaṭivedhāmatarasaṃ pivitvā. Vinodenti mahātamanti tena tena maggena pahātabbaṃ mohatamaṃ vinodenti, viddhaṃsentīti attho. Patvānāti paṭivijjhitvā. Bodhinti ettha panāyaṃ bodhi-saddo –

    ‘‘ಮಗ್ಗೇ ಫಲೇ ಚ ನಿಬ್ಬಾನೇ, ರುಕ್ಖೇ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ತಥಾ।

    ‘‘Magge phale ca nibbāne, rukkhe paññattiyaṃ tathā;

    ಸಬ್ಬಞ್ಞುತೇ ಚ ಞಾಣಸ್ಮಿಂ, ಬೋಧಿಸದ್ದೋ ಪನಾಗತೋ’’॥

    Sabbaññute ca ñāṇasmiṃ, bodhisaddo panāgato’’.

    ತಥಾ ಹಿ ಪನೇಸ – ‘‘ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಚೂಳನಿ॰ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸ ೧೨೧) ಮಗ್ಗೇ ಆಗತೋ। ‘‘ಉಪಸಮಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೩; ೩.೩೨೩; ಮಹಾವ॰ ೧೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೩೦) ಏತ್ಥ ಫಲೇ। ‘‘ಪತ್ವಾನ ಬೋಧಿಂ ಅಮತಂ ಅಸಙ್ಖತ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನೇ। ‘‘ಅನ್ತರಾ ಚ ಗಯಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ಬೋಧಿ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೫; ೨.೩೪೧; ಮಹಾವ॰ ೧೧) ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸತ್ಥರುಕ್ಖೇ। ‘‘ಬೋಧಿ ಖೋ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೨೪; ಚೂಳವ॰ ೨೬೮) ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ। ‘‘ಪಪ್ಪೋತಿ ಬೋಧಿಂ ವರಭೂರಿಮೇಧಸೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೧೭) ಏತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ। ಇಧಾಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇಪಿ ವಟ್ಟತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧; ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೧; ಚರಿಯಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ)। ಅತುಲನ್ತಿ ತುಲರಹಿತಂ ಪಮಾಣಾತೀತಂ, ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಠಮೇ ಧಮ್ಮದೇಸನೇತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    Tathā hi panesa – ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’ntiādīsu (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) magge āgato. ‘‘Upasamāya abhiññāya sambodhāya saṃvattatī’’ti (ma. ni. 1.33; 3.323; mahāva. 13; saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30) ettha phale. ‘‘Patvāna bodhiṃ amataṃ asaṅkhata’’nti ettha nibbāne. ‘‘Antarā ca gayaṃ antarā ca bodhi’’nti (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11) ettha assattharukkhe. ‘‘Bodhi kho rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandatī’’ti ettha (ma. ni. 2.324; cūḷava. 268) paññattiyaṃ. ‘‘Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti (dī. ni. 3.217) ettha sabbaññutaññāṇe. Idhāpi sabbaññutaññāṇe daṭṭhabbo. Arahattamaggañāṇepi vaṭṭati (ma. ni. aṭṭha. 1.13; udā. aṭṭha. 1; pārā. aṭṭha. 1.11; cariyā. aṭṭha. nidānakathā). Atulanti tularahitaṃ pamāṇātītaṃ, appamāṇanti attho. Sambodhiṃ patvā dhammaṃ desentassa tassa bhagavato paṭhame dhammadesaneti attho gahetabbo.

    ಯದಾ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ನಗರಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಮ್ಪಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ವಿಯ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಮಾನಮದ್ದನಂ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಸುರಾಸುರಯುವತಿರತಿಸಮ್ಭವನೇ ರುಚಿರನವಕನಕರಜತಮಯವರಭವನೇ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾತಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ, ತದಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ದೇವತಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ। ಯದಾ ಪನ ಸುನನ್ದೋ ನಾಮ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಸುರಭಿನಗರೇ ಪೂರಿತಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಚಕ್ಕರತನಂ ಪಟಿಲಭಿ। ತಂ ಕಿರ ಮಙ್ಗಲದಸಬಲೇ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಠಾನಾ ಓಸಕ್ಕಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುನನ್ದೋ ರಾಜಾ ವಿಗತಾನನ್ದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪರಿಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಇಮಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಮಮ ಕುಸಲೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಕಸ್ಮಾ ಠಾನಾ ಓಸಕ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ? ತತೋ ತೇ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಓಸಕ್ಕನಕಾರಣಂ ಬ್ಯಾಕರಿಂಸು। ‘‘ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಆಯುಕ್ಖಯೇನ ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗಮನೇನ ವಾ ಬುದ್ಧಪಾತುಭಾವೇನ ವಾ ಚಕ್ಕರತನಂ ಠಾನಾ ಓಸಕ್ಕತೀತಿ ವತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಯುಕ್ಖಯೋ ನತ್ಥಿ, ಅತಿದೀಘಾಯುಕೋ ತ್ವಂ, ಮಙ್ಗಲೋ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತೇನ ತೇ ಚಕ್ಕರತನಂ ಓಸಕ್ಕಿತ’’ನ್ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸುನನ್ದೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಸಪರಿಜನೋ ತಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಯಾಚಿ – ‘‘ಯಾವಾಹಂ ತವಾನುಭಾವೇನ ಮಙ್ಗಲದಸಬಲಂ ಸಕ್ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾವ ತ್ವಂ ಮಾ ಅನ್ತರಧಾಯಸ್ಸೂ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ಯಥಾಠಾನೇಯೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ।

    Yadā pana cittaṃ nāma nagaraṃ upanissāya viharanto campakarukkhamūle kaṇḍambarukkhamūle amhākaṃ bhagavā viya titthiyānaṃ mānamaddanaṃ yamakapāṭihāriyaṃ katvā surāsurayuvatiratisambhavane ruciranavakanakarajatamayavarabhavane tāvatiṃsabhavane pāricchattakarukkhamūle paṇḍukambalasilātale nisīditvā abhidhammaṃ kathesi, tadā koṭisatasahassānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi, ayaṃ dutiyo abhisamayo. Yadā pana sunando nāma cakkavattirājā surabhinagare pūritacakkavattivatto hutvā cakkaratanaṃ paṭilabhi. Taṃ kira maṅgaladasabale loke uppanne cakkaratanaṃ ṭhānā osakkitaṃ disvā sunando rājā vigatānando brāhmaṇe paripucchi – ‘‘imaṃ cakkaratanaṃ mama kusalena nibbattaṃ, kasmā ṭhānā osakkita’’nti? Tato te tassa rañño osakkanakāraṇaṃ byākariṃsu. ‘‘Cakkavattirañño āyukkhayena vā pabbajjūpagamanena vā buddhapātubhāvena vā cakkaratanaṃ ṭhānā osakkatīti vatvā tuyhaṃ pana, mahārāja, āyukkhayo natthi, atidīghāyuko tvaṃ, maṅgalo pana sammāsambuddho loke uppanno, tena te cakkaratanaṃ osakkita’’nti. Taṃ sutvā sunando cakkavattirājā saparijano taṃ cakkaratanaṃ sirasā vanditvā āyāci – ‘‘yāvāhaṃ tavānubhāvena maṅgaladasabalaṃ sakkarissāmi, tāva tvaṃ mā antaradhāyassū’’ti. Atha naṃ cakkaratanaṃ yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.

    ತತೋ ಸಮುಪಾಗತಾನನ್ದೋ ಸುನನ್ದೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಛತ್ತಿಂಸಯೋಜನಪರಿಮಣ್ಡಲಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ಸಬ್ಬಲೋಕಮಙ್ಗಲಂ ಮಙ್ಗಲದಸಬಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಮಹಾದಾನೇನ ಸನ್ತಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಕಾಸಿಕವತ್ಥಾನಿ ದತ್ವಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪರಿಕ್ಖಾರೇ ದತ್ವಾ ಸಕಲಲೋಕವಿಮ್ಹಯಕರಂ ಭಗವತೋ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಸಬ್ಬಲೋಕನಾಥಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಸನಖಸಮೋಧಾನಸಮುಜ್ಜಲಂ ವಿಮಲಕಮಲಮಕುಳಸಮಮಞ್ಜಲಿಂ ಸಿರಸಿ ಕತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನತ್ಥಾಯ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಪುತ್ತೋಪಿ ತಸ್ಸ ಅನುರಾಜಕುಮಾರೋ ನಾಮ ತಥೇವ ನಿಸೀದಿ।

    Tato samupāgatānando sunando cakkavattirājā chattiṃsayojanaparimaṇḍalāya parisāya parivuto sabbalokamaṅgalaṃ maṅgaladasabalaṃ upasaṅkamitvā sasāvakasaṅghaṃ satthāraṃ mahādānena santappetvā arahantānaṃ koṭisatasahassānaṃ kāsikavatthāni datvā tathāgatassa sabbaparikkhāre datvā sakalalokavimhayakaraṃ bhagavato pūjaṃ katvā maṅgalaṃ sabbalokanāthaṃ upasaṅkamitvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ vimalakamalamakuḷasamamañjaliṃ sirasi katvā vanditvā dhammassavanatthāya ekamantaṃ nisīdi. Puttopi tassa anurājakumāro nāma tatheva nisīdi.

    ತದಾ ಸುನನ್ದಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಪ್ಪಮುಖಾನಂ ತೇಸಂ ಭಗವಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸುನನ್ದೋ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿಸಾಯ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಕ್ಕಜಾಲಸಮಲಙ್ಕತಂ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ – ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಬ್ಬೇ ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ದುವಙ್ಗುಲಕೇಸಾ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿವಾರಯಿಂಸು। ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಅಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Tadā sunandacakkavattirājappamukhānaṃ tesaṃ bhagavā anupubbikathaṃ kathesi. Sunando cakkavattī saddhiṃ parisāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Atha satthā tesaṃ pubbacariyaṃ olokento iddhimayapattacīvarassa upanissayaṃ disvā cakkajālasamalaṅkataṃ dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā – ‘‘etha, bhikkhavo’’ti āha. Sabbe taṅkhaṇaṃyeva duvaṅgulakesā iddhimayapattacīvaradharā vassasaṭṭhikattherā viya ākappasampannā hutvā bhagavantaṃ parivārayiṃsu. Ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –

    .

    5.

    ‘‘ಸುರಿನ್ದದೇವಭವನೇ, ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಮದೇಸಯಿ।

    ‘‘Surindadevabhavane, buddho dhammamadesayi;

    ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ದುತಿಯಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹು॥

    Koṭisatasahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahu.

    .

    6.

    ‘‘ಯದಾ ಸುನನ್ದೋ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ।

    ‘‘Yadā sunando cakkavattī, sambuddhaṃ upasaṅkami;

    ತದಾ ಆಹನಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಧಮ್ಮಭೇರಿಂ ವರುತ್ತಮಂ॥

    Tadā āhani sambuddho, dhammabheriṃ varuttamaṃ.

    .

    7.

    ‘‘ಸುನನ್ದಸ್ಸಾನುಚರಾ ಜನತಾ, ತದಾಸುಂ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ।

    ‘‘Sunandassānucarā janatā, tadāsuṃ navutikoṭiyo;

    ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ನಿರವಸೇಸಾ, ಅಹೇಸುಂ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಕಾ’’ತಿ॥

    Sabbepi te niravasesā, ahesuṃ ehibhikkhukā’’ti.

    ತತ್ಥ ಸುರಿನ್ದದೇವಭವನೇತಿ ಪುನ ದೇವಿನ್ದಭವನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ। ಆಹನೀತಿ ಅಭಿಹನಿ। ವರುತ್ತಮನ್ತಿ ವರೋ ಭಗವಾ ಉತ್ತಮಂ ಧಮ್ಮಭೇರಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಚರಾತಿ ನಿಬದ್ಧಚರಾ ಸೇವಕಾ। ಆಸುನ್ತಿ ಅಹೇಸುಂ। ‘‘ತದಾಸಿ ನವುತಿಕೋಟಿಯೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸ ಜನತಾ ಆಸಿ, ಸಾ ಜನತಾ ಕಿತ್ತಕಾತಿ ಚೇ, ನವುತಿಕೋಟಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tattha surindadevabhavaneti puna devindabhavaneti attho. Dhammanti abhidhammaṃ. Āhanīti abhihani. Varuttamanti varo bhagavā uttamaṃ dhammabherinti attho. Anucarāti nibaddhacarā sevakā. Āsunti ahesuṃ. ‘‘Tadāsi navutikoṭiyo’’tipi pāṭho. Tassa janatā āsi, sā janatā kittakāti ce, navutikoṭiyoti attho.

    ಅಥ ಮಙ್ಗಲೇ ಕಿರ ಲೋಕನಾಥೇ ಮೇಖಲೇ ಪುರೇ ವಿಹರನ್ತೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪುರೇ ಸುದೇವೋ ಚ ಧಮ್ಮಸೇನೋ ಚ ಮಾಣವಕಾ ಮಾಣವಕಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರಾ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು । ಮಾಘಪುಣ್ಣಮಾಯ ದ್ವೀಸು ಅಗ್ಗಸಾವಕೇಸು ಸಪರಿವಾರೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಗಣಮಜ್ಝೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಅಯಂ ಪಠಮೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ಉತ್ತರಾರಾಮೇ ನಾಮ ಅನುತ್ತರೇ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸಮಾಗಮೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಅಯಂ ದುತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸುನನ್ದಚಕ್ಕವತ್ತಿಭಿಕ್ಖುಗಣಸಮಾಗಮೇ ನವುತಿಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಂ ಉದ್ದಿಸಿ, ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha maṅgale kira lokanāthe mekhale pure viharante tasmiṃyeva pure sudevo ca dhammaseno ca māṇavakā māṇavakasahassaparivārā tassa bhagavato santike ehibhikkhupabbajjāya pabbajiṃsu . Māghapuṇṇamāya dvīsu aggasāvakesu saparivāresu arahattaṃ pattesu satthā koṭisatasahassabhikkhugaṇamajjhe pātimokkhaṃ uddisi, ayaṃ paṭhamo sannipāto ahosi. Puna uttarārāme nāma anuttare ñātisamāgame pabbajitānaṃ koṭisatasahassānaṃ samāgame pātimokkhaṃ uddisi, ayaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Sunandacakkavattibhikkhugaṇasamāgame navutikoṭisahassānaṃ bhikkhūnaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi, ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –

    .

    8.

    ‘‘ಸನ್ನಿಪಾತಾ ತಯೋ ಆಸುಂ, ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ।

    ‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, maṅgalassa mahesino;

    ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ಪಠಮೋ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ॥

    Koṭisatasahassānaṃ, paṭhamo āsi samāgamo.

    .

    9.

    ‘‘ದುತಿಯೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ, ತತಿಯೋ ನವುತಿಕೋಟಿನಂ।

    ‘‘Dutiyo koṭisatasahassānaṃ, tatiyo navutikoṭinaṃ;

    ಖೀಣಾಸವಾನಂ ವಿಮಲಾನಂ, ತದಾ ಆಸಿ ಸಮಾಗಮೋ’’ತಿ॥

    Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, tadā āsi samāgamo’’ti.

    ತದಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುರುಚಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಸುರುಚಿ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನಂ ಸಾಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾನಂ ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾನಂ ಪದಕೋ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ ಲೋಕಾಯತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಸು ಅನವಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಮಧುರಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಸ್ವೇ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಸಸಾವಕಸಙ್ಘಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಭಗವತಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ – ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರಾ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಹ। ತದಾ ಪಠಮಸನ್ನಿಪಾತೋವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ।

    Tadā amhākaṃ bodhisatto surucibrāhmaṇagāme suruci nāma brāhmaṇo hutvā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo ahosi. So satthāraṃ upasaṅkamitvā dasabalassa madhuradhammakathaṃ sutvā bhagavati pasīditvā saraṇaṃ gantvā – ‘‘sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti sasāvakasaṅghaṃ bhagavantaṃ nimantesi. So bhagavatā ‘‘brāhmaṇa, kittakehi bhikkhūhi te attho’’ti vutto – ‘‘kittakā pana vo, bhante, parivārā bhikkhū’’ti āha. Tadā paṭhamasannipātova hoti, tasmā ‘‘koṭisatasahassa’’nti vutte – ‘‘yadi evaṃ, bhante, sabbehipi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti nimantesi. Satthā adhivāsesi.

    ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಘರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಏತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಾಗುಭತ್ತವತ್ಥಾದೀನಿ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಕಥಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸಾ ಚಿನ್ತನಾ ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣೇ ಮೇರುಮತ್ಥಕೇ ಠಿತಸ್ಸ ದೇವರಾಜಸ್ಸ ದಸಸತನಯನಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಸ್ಸ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ಜನೇಸಿ। ಅಥ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆಸನಸ್ಸ ಉಣ್ಹಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಮಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಪರಿವಿತಕ್ಕೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸೀದನತ್ಥಾಯ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಮಯಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವಡ್ಢಕೀವಣ್ಣಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಹತ್ಥೋ ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಭತಿಯಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಆಹ।

    Brāhmaṇo bhagavantaṃ svātanāya nimantetvā attano gharaṃ gacchanto cintesi – ‘‘ahaṃ ettakānaṃ bhikkhūnaṃ yāgubhattavatthādīni dātuṃ sakkomi, nisīdanaṭṭhānaṃ pana kathaṃ bhavissatī’’ti. Tassa kira sā cintanā caturāsītiyojanasahassappamāṇe merumatthake ṭhitassa devarājassa dasasatanayanassa paṇḍukambalasilāsanassa uṇhākāraṃ janesi. Atha sakko devarājā āsanassa uṇhabhāvaṃ disvā – ‘‘ko nu kho maṃ imamhā ṭhānā cāvetukāmo’’ti samuppannaparivitakko dibbena cakkhunā manussalokaṃ olokento mahāpurisaṃ disvā – ‘‘ayaṃ mahāsatto buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā tassa nisīdanatthāya cintesi, mayāpi tattha gantvā puññakoṭṭhāsaṃ gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vaḍḍhakīvaṇṇaṃ nimminitvā vāsipharasuhattho mahāpurisassa purato pāturahosi. So ‘‘atthi nu kho kassaci bhatiyā kattabbakamma’’nti āha.

    ಮಹಾಸತ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಮಮ ಅಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯೋ ಯೋ ಯಂ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ ಮಣ್ಡಪಂ ವಾ ಪಾಸಾದಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನಿವೇಸನಾದಿಕಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಂ ತಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತಿತಾ, ತೇಸಂ ನಿಸೀದನಮಣ್ಡಪಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ನಾಮ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಸಚೇ ಮೇ ಭತಿಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ, ಸಾಧು, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏಕಂ ಪದೇಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಸೋ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ಪದೇಸೋ ಕಸಿಣಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಸಮತಲೋ ಪರಮರಮಣೀಯೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ಸೋ ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಸತ್ತರತನಮಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಸಾರಮಣ್ಡೋ ಮಣ್ಡಪೋ ಉಟ್ಠಹತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತತೋ ತಾವದೇವ ಮಣ್ಡಪಸದಿಸೋ ಪಥವಿತಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಣ್ಡಪೋ ಉಟ್ಠಹಿ। ತಸ್ಸ ಸೋವಣ್ಣಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ರಜತಮಯಾ ಘಟಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ರಜತಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ಸೋವಣ್ಣಮಯಾ ಘಟಕಾ, ಮಣಿತ್ಥಮ್ಭೇಸು ಪವಾಳಮಯಾ ಘಟಕಾ, ಪವಾಳಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ಮಣಿಮಯಾ ಘಟಕಾ, ಸತ್ತರತನಮಯೇಸು ಥಮ್ಭೇಸು ಸತ್ತರತನಮಯಾ ಘಟಕಾ ಅಹೇಸುಂ।

    Mahāsatto disvā ‘‘kiṃ kammaṃ kātuṃ sakkhissasī’’ti āha. ‘‘Mama ajānanasippaṃ nāma natthi, yo yo yaṃ yaṃ icchati maṇḍapaṃ vā pāsādaṃ vā aññaṃ vā kiñci nivesanādikaṃ, tassa tassa taṃ taṃ kātuṃ samatthomhī’’ti. ‘‘Tena hi mayhaṃ kammaṃ atthī’’ti. ‘‘Kiṃ, ayyā’’ti? ‘‘Svātanāya mayā koṭisatasahassabhikkhū nimantitā, tesaṃ nisīdanamaṇḍapaṃ karissasī’’ti? ‘‘Ahaṃ nāma kareyyaṃ, sace me bhatiṃ dātuṃ sakkhissathā’’ti. ‘‘Sakkhissāmi, tātā’’ti. ‘‘Yadi evaṃ, sādhu, karissāmī’’ti vatvā ekaṃ padesaṃ olokesi. So dvādasayojanappamāṇo padeso kasiṇamaṇḍalaṃ viya samatalo paramaramaṇīyo ahosi. Puna so ‘‘ettake ṭhāne sattaratanamayo daṭṭhabbasāramaṇḍo maṇḍapo uṭṭhahatū’’ti cintetvā olokesi. Tato tāvadeva maṇḍapasadiso pathavitalaṃ bhinditvā maṇḍapo uṭṭhahi. Tassa sovaṇṇamayesu thambhesu rajatamayā ghaṭakā ahesuṃ, rajatamayesu thambhesu sovaṇṇamayā ghaṭakā, maṇitthambhesu pavāḷamayā ghaṭakā, pavāḷamayesu thambhesu maṇimayā ghaṭakā, sattaratanamayesu thambhesu sattaratanamayā ghaṭakā ahesuṃ.

    ತತೋ ಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾಪಿ ಕಿಙ್ಕಿಣಿಕಜಾಲಾ ಓಲಮ್ಬತೂ’’ತಿ ಓಲೋಕೇಸಿ, ಸಹ ಓಲೋಕನೇನ ಕಿಙ್ಕಿಣಿಕಜಾಲಾ ಓಲಮ್ಬಿ, ಯಸ್ಸ ಮನ್ದವಾತೇರಿತಸ್ಸ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಸ್ಸೇವ ತುರಿಯಸ್ಸ ಪರಮಮನೋರಮೋ ಮಧುರೋ ಸದ್ದೋ ನಿಚ್ಛರತಿ, ದಿಬ್ಬಸಙ್ಗೀತಿವತ್ತನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ‘‘ಅನ್ತರನ್ತರಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧದಾಮಪುಪ್ಫದಾಮಪತ್ತದಾಮಸತ್ತರತನದಾಮಾನಿ ಓಲಮ್ಬನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ಸಹ ಚಿನ್ತಾಯ ದಾಮಾನಿ ಓಲಮ್ಬಿಂಸು। ‘‘ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಸನಾನಿ ಚ ಕಪ್ಪಿಯಮಹಗ್ಘಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಆಧಾರಕಾನಿ ಚ ಪಥವಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಾವದೇವ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ‘‘ಕೋಣೇ ಕೋಣೇ ಏಕೇಕಾ ಉದಕಚಾಟಿ ಉಟ್ಠಹತೂ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ, ತಙ್ಖಣಂಯೇವ ಉದಕಚಾಟಿಯೋ ಪರಮಸೀತಲೇನ ಮಧುರೇನ ಸುವಿಸುದ್ಧಸುಗನ್ಧಕಪ್ಪಿಯವಾರಿನಾ ಪುಣ್ಣಾ ಕದಲಿಪಣ್ಣಪಿಹಿತಮುಖಾ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಸೋ ದಸಸತನಯನೋ ಏತ್ತಕಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಏಹಿ, ಅಯ್ಯ, ತವ ಮಣ್ಡಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಭತಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಣ್ಡಪಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟಂ ಅಹೋಸಿ।

    Tato maṇḍapassa antarantarāpi kiṅkiṇikajālā olambatū’’ti olokesi, saha olokanena kiṅkiṇikajālā olambi, yassa mandavāteritassa pañcaṅgikasseva turiyassa paramamanoramo madhuro saddo niccharati, dibbasaṅgītivattanakālo viya ahosi. ‘‘Antarantarā dibbagandhadāmapupphadāmapattadāmasattaratanadāmāni olambantū’’ti cintesi, saha cintāya dāmāni olambiṃsu. ‘‘Koṭisatasahassasaṅkhānaṃ bhikkhūnaṃ āsanāni ca kappiyamahagghapaccattharaṇāni ādhārakāni ca pathaviṃ bhinditvā uṭṭhahantū’’ti cintesi, tāvadeva uṭṭhahiṃsu. ‘‘Koṇe koṇe ekekā udakacāṭi uṭṭhahatū’’ti cintesi, taṅkhaṇaṃyeva udakacāṭiyo paramasītalena madhurena suvisuddhasugandhakappiyavārinā puṇṇā kadalipaṇṇapihitamukhā uṭṭhahiṃsu. So dasasatanayano ettakaṃ māpetvā brāhmaṇassa santikaṃ gantvā – ‘‘ehi, ayya, tava maṇḍapaṃ disvā mayhaṃ bhatiṃ dehī’’ti āha. Mahāpuriso gantvā taṃ maṇḍapaṃ olokesi. Tassa olokentasseva sakalasarīraṃ pañcavaṇṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭaṃ ahosi.

    ಅಥಸ್ಸ ಮಣ್ಡಪಂ ಓಲೋಕಯತೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ನಾಯಂ ಮಣ್ಡಪೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ ಕತೋ, ಮಯ್ಹಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಂ ಆಗಮ್ಮ ಅದ್ಧಾ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ ಭವನಂ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ, ತತೋ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಅಯಂ ಮಣ್ಡಪೋ ನಿಮ್ಮಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ನ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಯುತ್ತಂ ಏವರೂಪೇ ಮಣ್ಡಪೇ ಏಕದಿವಸಂಯೇವ ದಾನಂ ದಾತುಂ, ಸತ್ತಾಹಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಬಾಹಿರಕದಾನಂ ನಾಮ ತತ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಹದಯಂ ತುಟ್ಠಿಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಲಙ್ಕತಸೀಸಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಜಿತಾನಿ ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ವಾ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಚಾಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತುಟ್ಠಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಿವಿಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧೫.೫೨ ಆದಯೋ) ದೇವಸಿಕಂ ಪಞ್ಚಕಹಾಪಣಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚತೂಸು ನಗರದ್ವಾರೇಸು ನಗರಮಜ್ಝೇತಿ ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ದಾನಂ ದೇನ್ತಸ್ಸ ತಂ ದಾನಂ ಚಾಗತುಟ್ಠಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಣ್ಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಾಚಿ, ತದಾ ಸೋ ತಾನಿ ಚಕ್ಖೂನಿ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ, ದದಮಾನಸ್ಸೇವ ಹಾಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ ನಾಹೋಸಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬಾಹಿರದಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ – ‘‘ಮಯಾ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮಣ್ಡಪೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಗವಪಾನಂ ನಾಮ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ।

    Athassa maṇḍapaṃ olokayato etadahosi – ‘‘nāyaṃ maṇḍapo manussabhūtena kato, mayhaṃ ajjhāsayaṃ mayhaṃ guṇaṃ āgamma addhā sakkassa devarañño bhavanaṃ uṇhaṃ ahosi, tato sakkena devānamindena ayaṃ maṇḍapo nimmito’’ti. ‘‘Na kho pana me yuttaṃ evarūpe maṇḍape ekadivasaṃyeva dānaṃ dātuṃ, sattāhaṃ dassāmī’’ti cintesi. Bāhirakadānaṃ nāma tattakampi samānaṃ bodhisattānaṃ hadayaṃ tuṭṭhiṃ kātuṃ na sakkoti, alaṅkatasīsaṃ vā chinditvā añjitāni vā akkhīni uppāṭetvā hadayamaṃsaṃ vā ubbaṭṭetvā dinnakāle bodhisattānaṃ cāgaṃ nissāya tuṭṭhi nāma hoti. Amhākaṃ bodhisattassa hi sivijātake (jā. 1.15.52 ādayo) devasikaṃ pañcakahāpaṇasatasahassāni vissajjetvā catūsu nagaradvāresu nagaramajjheti pañcasu ṭhānesu dānaṃ dentassa taṃ dānaṃ cāgatuṭṭhiṃ uppādetuṃ nāsakkhi. Yadā panassa brāhmaṇavaṇṇena āgantvā sakko devarājā akkhīni yāci, tadā so tāni cakkhūni uppāṭetvā adāsi, dadamānasseva hāso uppajji, kesaggamattampi cittassa aññathattaṃ nāhosi. Evaṃ sabbaññubodhisattānaṃ bāhiradānaṃ nissāya titti nāma natthi. Tasmā sopi mahāpuriso – ‘‘mayā koṭisatasahassasaṅkhānaṃ bhikkhūnaṃ dānaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā tasmiṃ maṇḍape nisīdāpetvā sattāhaṃ gavapānaṃ nāma dānaṃ adāsi.

    ಏತ್ಥ ಗವಪಾನನ್ತಿ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ಕೋಲಮ್ಬೇ ಖೀರಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉದ್ಧನೇಸು ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಘನಪಾಕಪಕ್ಕೇ ಖೀರೇ ಥೋಕಥೋಕೇ ತಣ್ಡುಲೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಧುಸಕ್ಖರಚುಣ್ಣಸಪ್ಪೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಭೋಜನಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಇದಮೇವ ಚತುಮಧುರಭೋಜನನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮನುಸ್ಸಾಯೇವ ಪನ ಪರಿವಿಸಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ದೇವಾಪಿ ಏಕನ್ತರಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಪರಿವಿಸಿಂಸು। ದ್ವಾದಸಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನಪ್ಪಹೋಸಿಯೇವ, ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅನುಭಾವೇನ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಪರಿಯೋಸಾನದಿವಸೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತೇ ಧೋವಾಪೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜತ್ಥಾಯ ಸಪ್ಪಿನವನೀತಮಧುಫಾಣಿತಾದೀನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅದಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಘನವಕಭಿಕ್ಖುನಾ ಲದ್ಧಚೀವರಸಾಟಕಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಅಹೇಸುಂ।

    Ettha gavapānanti mahante mahante kolambe khīrassa pūretvā uddhanesu āropetvā ghanapākapakke khīre thokathoke taṇḍule pakkhipitvā pakkamadhusakkharacuṇṇasappīhi abhisaṅkhatabhojanaṃ vuccati. Idameva catumadhurabhojanantipi vuccati. Manussāyeva pana parivisituṃ nāsakkhiṃsu. Devāpi ekantarikā hutvā parivisiṃsu. Dvādasayojanappamāṇampi taṃ ṭhānaṃ te bhikkhū gaṇhituṃ nappahosiyeva, te pana bhikkhū attano attano anubhāvena nisīdiṃsu. Pariyosānadivase sabbesaṃ bhikkhūnaṃ patte dhovāpetvā bhesajjatthāya sappinavanītamadhuphāṇitādīnaṃ pūretvā ticīvarehi saddhiṃ adāsi. Tattha saṅghanavakabhikkhunā laddhacīvarasāṭakā satasahassagghanikā ahesuṃ.

    ಅಥ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ – ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಏವರೂಪಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ, ಕೋ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ – ‘‘ಅನಾಗತೇ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ತ್ವಂ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಅಥ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಭಗವತೋ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಸುತ್ವಾ ಪಮುದಿತಹದಯೋ – ‘‘ಅಹಂ ಕಿರ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮೇ ಘರಾವಾಸೇನ ಅತ್ಥೋ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಪಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಚ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Atha satthā anumodanaṃ karonto – ‘‘ayaṃ mahāpuriso evarūpaṃ mahādānaṃ adāsi, ko nu kho bhavissatī’’ti upadhārento – ‘‘anāgate kappasatasahassādhikānaṃ dvinnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti disvā tato mahāsattaṃ āmantetvā – ‘‘tvaṃ ettakaṃ nāma kālaṃ atikkamitvā gotamo nāma buddho bhavissasī’’ti byākāsi. Atha mahāpuriso bhagavato byākaraṇaṃ sutvā pamuditahadayo – ‘‘ahaṃ kira buddho bhavissāmi, na me gharāvāsena attho, pabbajissāmī’’ti cintetvā tathārūpaṃ sampattiṃ kheḷapiṇḍaṃ viya pahāya satthu santike pabbajitvā buddhavacanaṃ uggaṇhitvā abhiññā ca aṭṭha samāpattiyo ca nibbattetvā aparihīnajjhāno yāvatāyukaṃ ṭhatvā āyupariyosāne brahmaloke nibbatti. Tena vuttaṃ –

    ೧೦.

    10.

    ‘‘ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ, ಸುರುಚೀ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ।

    ‘‘Ahaṃ tena samayena, surucī nāma brāhmaṇo;

    ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ॥

    Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.

    ೧೧.

    11.

    ‘‘ತಮಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ, ಸರಣಂ ಗನ್ತ್ವಾನ ಸತ್ಥುನೋ।

    ‘‘Tamahaṃ upasaṅkamma, saraṇaṃ gantvāna satthuno;

    ಸಮ್ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಸಙ್ಘಂ, ಗನ್ಧಮಾಲೇನ ಪೂಜಯಿಂ।

    Sambuddhappamukhaṃ saṅghaṃ, gandhamālena pūjayiṃ;

    ಪೂಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಾಲೇನ, ಗವಪಾನೇನ ತಪ್ಪಯಿಂ॥

    Pūjetvā gandhamālena, gavapānena tappayiṃ.

    ೧೨.

    12.

    ‘‘ಸೋಪಿ ಮಂ ಬುದ್ಧೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ, ಮಙ್ಗಲೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ।

    ‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, maṅgalo dvipaduttamo;

    ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಅಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥

    Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.

    ೧೩.

    13.

    ‘‘ಪಧಾನಂ ಪದಹಿತ್ವಾನ…ಪೇ॰… ಹೇಸ್ಸಾಮ ಸಮ್ಮುಖಾ ಇಮ’’ನ್ತಿ॥ –

    ‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā ima’’nti. –

    ಅಟ್ಠ ಗಾಥಾ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾ।

    Aṭṭha gāthā vitthāretabbā.

    ೧೪.

    14.

    ‘‘ತಸ್ಸಾಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಭಿಯ್ಯೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ।

    ‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;

    ಉತ್ತರಿಂ ವತಮಧಿಟ್ಠಾಸಿಂ, ದಸಪಾರಮಿಪೂರಿಯಾ॥

    Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā.

    ೧೫.

    15.

    ‘‘ತದಾ ಪೀತಿಮನುಬ್ರೂಹನ್ತೋ, ಸಮ್ಬೋಧಿವರಪತ್ತಿಯಾ।

    ‘‘Tadā pītimanubrūhanto, sambodhivarapattiyā;

    ಬುದ್ಧೇ ದತ್ವಾನ ಮಂ ಗೇಹಂ, ಪಬ್ಬಜಿಂ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ॥

    Buddhe datvāna maṃ gehaṃ, pabbajiṃ tassa santike.

    ೧೬.

    16.

    ‘‘ಸುತ್ತನ್ತಂ ವಿನಯಂ ಚಾಪಿ, ನವಙ್ಗಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ।

    ‘‘Suttantaṃ vinayaṃ cāpi, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ;

    ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿತ್ವಾ, ಸೋಭಯಿಂ ಜಿನಸಾಸನಂ॥

    Sabbaṃ pariyāpuṇitvā, sobhayiṃ jinasāsanaṃ.

    ೧೭.

    17.

    ‘‘ತತ್ಥಪ್ಪಮತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ, ಬ್ರಹ್ಮಂ ಭಾವೇತ್ವ ಭಾವನಂ।

    ‘‘Tatthappamatto viharanto, brahmaṃ bhāvetva bhāvanaṃ;

    ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗಞ್ಛಹ’’ನ್ತಿ॥

    Abhiññāpāramiṃ gantvā, brahmalokamagañchaha’’nti.

    ತತ್ಥ ಗನ್ಧಮಾಲೇನಾತಿ ಗನ್ಧೇಹಿ ಚೇವ ಮಾಲೇಹಿ ಚ। ಗವಪಾನೇನಾತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಮೇವ। ‘‘ಘತಪಾನೇನಾ’’ತಿಪಿ ಕೇಚಿ ಪಠನ್ತಿ। ತಪ್ಪಯಿನ್ತಿ ತಪ್ಪೇಸಿಂ। ಉತ್ತರಿಂ ವತಮಧಿಟ್ಠಾಸಿನ್ತಿ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ವತಮಧಿಟ್ಠಾಸಿಂ। ದಸಪಾರಮಿಪೂರಿಯಾತಿ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಪೂರಣತ್ಥಾಯ। ಪೀತಿನ್ತಿ ಹದಯತುಟ್ಠಿಂ। ಅನುಬ್ರೂಹನ್ತೋತಿ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿವರಪತ್ತಿಯಾತಿ ಬುದ್ಧತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಬುದ್ಧೇ ದತ್ವಾನಾತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ । ಮಂ ಗೇಹನ್ತಿ ಮಮ ಗೇಹಂ, ಸಬ್ಬಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಚತುಪಚ್ಚಯತ್ಥಾಯ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ। ಬ್ರಹ್ಮನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಭಾವನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ।

    Tattha gandhamālenāti gandhehi ceva mālehi ca. Gavapānenāti idaṃ vuttameva. ‘‘Ghatapānenā’’tipi keci paṭhanti. Tappayinti tappesiṃ. Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsinti bhiyyopi vatamadhiṭṭhāsiṃ. Dasapāramipūriyāti dasannaṃ pāramīnaṃ pūraṇatthāya. Pītinti hadayatuṭṭhiṃ. Anubrūhantoti vaḍḍhento. Sambodhivarapattiyāti buddhattappattiyā. Buddhe datvānāti buddhassa pariccajitvā . Maṃ gehanti mama gehaṃ, sabbaṃ sāpateyyaṃ catupaccayatthāya buddhassa bhagavato pariccajitvāti attho. Tatthāti tasmiṃ buddhasāsane. Brahmanti brahmavihārabhāvanaṃ bhāvetvā.

    ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಪನ ಭಗವತೋ ನಗರಂ ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಪಿತಾಪಿಸ್ಸ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಖತ್ತಿಯೋ, ಮಾತಾಪಿ ಉತ್ತರಾ ನಾಮ, ಸುದೇವೋ ಚ ಧಮ್ಮಸೇನೋ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಪಾಲಿತೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ಸೀವಲಾ ಚ ಅಸೋಕಾ ಚ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ, ನಾಗರುಕ್ಖೋ ಬೋಧಿ, ಅಟ್ಠಾಸೀತಿಹತ್ಥುಬ್ಬೇಧಂ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಆಯುಪರಿಮಾಣಂ, ಭರಿಯಾ ಪನಸ್ಸ ಯಸವತೀ ನಾಮ, ಸೀವಲೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ, ಅಸ್ಸಯಾನೇನ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಉತ್ತರಾರಾಮೇ ವಸಿ। ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಭಗವತಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ದಸಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕನ್ಧಕಾರಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಸಬ್ಬಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಮಹನ್ತಂ ಆರೋದನಪರಿದೇವನಂ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –

    Maṅgalassa pana bhagavato nagaraṃ uttaraṃ nāma ahosi, pitāpissa uttaro nāma rājā khattiyo, mātāpi uttarā nāma, sudevo ca dhammaseno ca dve aggasāvakā, pālito nāma upaṭṭhāko, sīvalā ca asokā ca dve aggasāvikā, nāgarukkho bodhi, aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi, navutivassasahassaṃ āyuparimāṇaṃ, bhariyā panassa yasavatī nāma, sīvalo nāma putto, assayānena nikkhami. Uttarārāme vasi. Uttaro nāma upaṭṭhāko, tasmiṃ pana navutivassasahassāni ṭhatvā parinibbute bhagavati ekappahāreneva dasacakkavāḷasahassāni ekandhakārāni ahesuṃ. Sabbacakkavāḷesu manussānaṃ mahantaṃ ārodanaparidevanaṃ ahosi. Tena vuttaṃ –

    ೧೮.

    18.

    ‘‘ಉತ್ತರಂ ನಾಮ ನಗರಂ, ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ।

    ‘‘Uttaraṃ nāma nagaraṃ, uttaro nāma khattiyo;

    ಉತ್ತರಾ ನಾಮ ಜನಿಕಾ, ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ॥

    Uttarā nāma janikā, maṅgalassa mahesino.

    ೨೩.

    23.

    ‘‘ಸುದೇವೋ ಧಮ್ಮಸೇನೋ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ।

    ‘‘Sudevo dhammaseno ca, ahesuṃ aggasāvakā;

    ಪಾಲಿತೋ ನಾಮುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಮಹೇಸಿನೋ॥

    Pālito nāmupaṭṭhāko, maṅgalassa mahesino.

    ೨೪.

    24.

    ‘‘ಸೀವಲಾ ಚ ಅಸೋಕಾ ಚ, ಅಹೇಸುಂ ಅಗ್ಗಸಾವಿಕಾ।

    ‘‘Sīvalā ca asokā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

    ಬೋಧಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ನಾಗರುಕ್ಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ॥

    Bodhi tassa bhagavato, nāgarukkhoti vuccati.

    ೨೬.

    26.

    ‘‘ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ರತನಾನಿ, ಅಚ್ಚುಗ್ಗತೋ ಮಹಾಮುನಿ।

    ‘‘Aṭṭhāsīti ratanāni, accuggato mahāmuni;

    ತತೋ ನಿದ್ಧಾವತೀ ರಂಸೀ, ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಿಯೋ॥

    Tato niddhāvatī raṃsī, anekasatasahassiyo.

    ೨೭.

    27.

    ‘‘ನವುತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಆಯು ವಿಜ್ಜತಿ ತಾವದೇ।

    ‘‘Navutivassasahassāni, āyu vijjati tāvade;

    ತಾವತಾ ತಿಟ್ಠಮಾನೋ ಸೋ, ತಾರೇಸಿ ಜನತಂ ಬಹುಂ॥

    Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

    ೨೮.

    28.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಸಾಗರೇ ಊಮೀ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತಾ ಗಣೇತುಯೇ।

    ‘‘Yathāpi sāgare ūmī, na sakkā tā gaṇetuye;

    ತಥೇವ ಸಾವಕಾ ತಸ್ಸ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತೇ ಗಣೇತುಯೇ॥

    Tatheva sāvakā tassa, na sakkā te gaṇetuye.

    ೨೯.

    29.

    ‘‘ಯಾವ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಮಙ್ಗಲೋ ಲೋಕನಾಯಕೋ।

    ‘‘Yāva aṭṭhāsi sambuddho, maṅgalo lokanāyako;

    ನ ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಅತ್ಥಿ, ಸಕಿಲೇಸಮರಣಂ ತದಾ॥

    Na tassa sāsane atthi, sakilesamaraṇaṃ tadā.

    ೩೦.

    30.

    ‘‘ಧಮ್ಮೋಕ್ಕಂ ಧಾರಯಿತ್ವಾನ, ಸನ್ತಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ।

    ‘‘Dhammokkaṃ dhārayitvāna, santāretvā mahājanaṃ;

    ಜಲಿತ್ವಾ ಧುಮಕೇತೂವ, ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಮಹಾಯಸೋ॥

    Jalitvā dhumaketūva, nibbuto so mahāyaso.

    ೩೧.

    31.

    ‘‘ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸಭಾವತ್ತಂ, ದಸ್ಸಯಿತ್ವಾ ಸದೇವಕೇ।

    ‘‘Saṅkhārānaṃ sabhāvattaṃ, dassayitvā sadevake;

    ಜಲಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋವ, ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥

    Jalitvā aggikkhandhova, sūriyo atthaṅgato yathā’’ti.

    ತತ್ಥ ತತೋತಿ ತಸ್ಸ ಮಙ್ಗಲಸ್ಸ ಸರೀರತೋ। ನಿದ್ಧಾವತೀತಿ ನಿದ್ಧಾವನ್ತಿ, ವಚನವಿಪರಿಯಾಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ರಂಸೀತಿ ರಸ್ಮಿಯೋ। ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಿಯೋತಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ। ಊಮೀತಿ ವೀಚಿಯೋ ತರಙ್ಗಾ। ಗಣೇತುಯೇತಿ ಗಣೇತುಂ ಸಙ್ಖಾತುಂ। ಏತ್ತಕಾ ಸಾಗರೇ ಊಮಿಯೋತಿ ಯಥಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗಣೇತುಂ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಗಣೇತುಂ, ಅಥ ಖೋ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾವಾತಿ ಯಾವತಕಂ ಕಾಲಂ। ಸಕಿಲೇಸಮರಣಂ ತದಾತಿ ಸಹ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸಕಿಲೇಸೋ, ಸಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಮರಣಂ ಸಕಿಲೇಸಮರಣಂ, ತಂ ನತ್ಥಿ। ತದಾ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಸಾವಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಂಸು। ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ನ ಕಾಲಮಕಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ‘‘ಸಮ್ಮೋಹಮಾರಣಂ ತದಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ।

    Tattha tatoti tassa maṅgalassa sarīrato. Niddhāvatīti niddhāvanti, vacanavipariyāyo daṭṭhabbo. Raṃsīti rasmiyo. Anekasatasahassiyoti anekasatasahassā. Ūmīti vīciyo taraṅgā. Gaṇetuyeti gaṇetuṃ saṅkhātuṃ. Ettakā sāgare ūmiyoti yathā na sakkā gaṇetuṃ, evaṃ tassa bhagavato sāvakāpi na sakkā gaṇetuṃ, atha kho gaṇanapathaṃ vītivattāti attho. Yāvāti yāvatakaṃ kālaṃ. Sakilesamaraṇaṃ tadāti saha kilesehi sakileso, sakilesassa maraṇaṃ sakilesamaraṇaṃ, taṃ natthi. Tadā kira tassa bhagavato sāsane sāvakā sabbe arahattaṃ patvāyeva parinibbāyiṃsu. Puthujjanā vā sotāpannādayo vā hutvā na kālamakaṃsūti attho. Keci ‘‘sammohamāraṇaṃ tadā’’ti paṭhanti.

    ಧಮ್ಮೋಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮದೀಪಕಂ। ಧೂಮಕೇತೂತಿ ಅಗ್ಗಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇಧ ಪನ ಪದೀಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ತಸ್ಮಾ ಪದೀಪೋ ವಿಯ ಜಲಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಾಯಸೋತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ । ಕೇಚಿ ‘‘ನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಸಸಾವಕೋ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ಸಙ್ಖಾರಾನನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾನಂ। ಸಭಾವತ್ತನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಂ। ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ಸಹಸ್ಸಕಿರಣೋ ದಿವಸಕರೋ ಸಬ್ಬಂ ತಮಗಣಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಮುಪಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಮಙ್ಗಲದಿವಸಕರೋಪಿ ವೇನೇಯ್ಯಕಮಲವನವಿಕಸನಕರೋ ಸಬ್ಬಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಲೋಕತಮಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಪ್ಪಭಾಯ ಜಲಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಗಾಥಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಾ ಏವಾತಿ।

    Dhammokkanti dhammadīpakaṃ. Dhūmaketūti aggi vuccati, idha pana padīpo daṭṭhabbo tasmā padīpo viya jalitvā nibbutoti attho. Mahāyasoti mahāparivāro . Keci ‘‘nibbuto so sasāvako’’ti paṭhanti. Saṅkhārānanti saṅkhātadhammānaṃ sappaccayadhammānaṃ. Sabhāvattanti aniccādisāmaññalakkhaṇaṃ. Sūriyo atthaṅgato yathāti yathā sahassakiraṇo divasakaro sabbaṃ tamagaṇaṃ vidhamitvā sabbañca lokaṃ obhāsetvā atthamupagacchati, evaṃ maṅgaladivasakaropi veneyyakamalavanavikasanakaro sabbaṃ ajjhattikabāhiralokatamaṃ vidhamitvā attano sarīrappabhāya jalitvā atthaṅgatoti attho. Sesagāthā sabbattha uttānā evāti.

    ಮಙ್ಗಲಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Maṅgalabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ನಿಟ್ಠಿತೋ ತತಿಯೋ ಬುದ್ಧವಂಸೋ।

    Niṭṭhito tatiyo buddhavaṃso.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಬುದ್ಧವಂಸಪಾಳಿ • Buddhavaṃsapāḷi / ೫. ಮಙ್ಗಲಬುದ್ಧವಂಸೋ • 5. Maṅgalabuddhavaṃso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact