| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
កិរិយាព្យាកតវណ្ណនា
Kiriyābyākatavaṇṇanā
មនោធាតុចិត្តំ
Manodhātucittaṃ
៥៦៦. ឥទានិ កិរិយាព្យាកតំ ភាជេត្វា ទស្សេតុំ បុន កតមេ ធម្មា អព្យាកតាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ កិរិយាតិ ករណមត្តំ។ សព្ពេសុយេវ ហិ កិរិយចិត្តេសុ យំ ជវនភាវំ អប្បត្តំ តំ វាតបុប្ផំ វិយ។ យំ ជវនភាវប្បត្តំ តំ ឆិន្នមូលករុក្ខបុប្ផំ វិយ អផលំ ហោតិ, តំតំ កិច្ចសាធនវសេន បវត្តត្តា បន ករណមត្តមេវ ហោតិ។ តស្មា កិរិយាតិ វុត្តំ។ នេវកុសលានាកុសលាតិអាទីសុ កុសលមូលសង្ខាតស្ស កុសលហេតុនោ អភាវា ‘នេវកុសលា’; អកុសលមូលសង្ខាតស្ស អកុសលហេតុនោ អភាវា ‘នេវអកុសលា’; យោនិសោមនសិការអយោនិសោមនសិការសង្ខាតានម្បិ កុសលាកុសលបច្ចយានំ អភាវា ‘នេវកុសលានាកុសលា’។ កុសលាកុសលសង្ខាតស្ស ជនកហេតុនោ អភាវា នេវកម្មវិបាកា។
566. Idāni kiriyābyākataṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiriyāti karaṇamattaṃ. Sabbesuyeva hi kiriyacittesu yaṃ javanabhāvaṃ appattaṃ taṃ vātapupphaṃ viya. Yaṃ javanabhāvappattaṃ taṃ chinnamūlakarukkhapupphaṃ viya aphalaṃ hoti, taṃtaṃ kiccasādhanavasena pavattattā pana karaṇamattameva hoti. Tasmā kiriyāti vuttaṃ. Nevakusalānākusalātiādīsu kusalamūlasaṅkhātassa kusalahetuno abhāvā ‘nevakusalā’; akusalamūlasaṅkhātassa akusalahetuno abhāvā ‘nevaakusalā’; yonisomanasikāraayonisomanasikārasaṅkhātānampi kusalākusalapaccayānaṃ abhāvā ‘nevakusalānākusalā’. Kusalākusalasaṅkhātassa janakahetuno abhāvā nevakammavipākā.
ឥធាបិ ចិត្តស្សេកគ្គតានិទ្ទេសេ បវត្តិដ្ឋិតិមត្តមេវ លព្ភតិ។ ទ្វេ បញ្ចវិញ្ញាណានិ, តិស្សោ មនោធាតុយោ, តិស្សោ មនោវិញ្ញាណធាតុយោ, វិចិកិច្ឆាសហគតន្តិ ឥមេសុ សត្តរសសុ ចិត្តេសុ ទុព្ពលត្តា សណ្ឋិតិ អវដ្ឋិតិអាទីនិ ន លព្ភន្តិ។ សេសំ សព្ពំ វិបាកមនោធាតុនិទ្ទេសេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ, អញ្ញត្រ ឧប្បត្តិដ្ឋានា។ តញ្ហិ ចិត្តំ បញ្ចវិញ្ញាណានន្តរំ ឧប្បជ្ជតិ។ ឥទំ បន បញ្ចទ្វារេ វឡញ្ជនកប្បវត្តិកាលេ សព្ពេសំ បុរេ ឧប្បជ្ជតិ។ កថំ? ចក្ខុទ្វារេ តាវ ឥដ្ឋឥដ្ឋមជ្ឈត្តអនិដ្ឋអនិដ្ឋមជ្ឈត្តេសុ រូបារម្មណេសុ យេន កេនចិ បសាទេ ឃដ្ដិតេ តំ អារម្មណំ គហេត្វា អាវជ្ជនវសេន បុរេចារិកំ ហុត្វា ភវង្គំ អាវដ្ដយមានំ ឧប្បជ្ជតិ។ សោតទ្វារាទីសុបិ ឯសេវ នយោតិ។
Idhāpi cittassekaggatāniddese pavattiṭṭhitimattameva labbhati. Dve pañcaviññāṇāni, tisso manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyo, vicikicchāsahagatanti imesu sattarasasu cittesu dubbalattā saṇṭhiti avaṭṭhitiādīni na labbhanti. Sesaṃ sabbaṃ vipākamanodhātuniddese vuttanayeneva veditabbaṃ, aññatra uppattiṭṭhānā. Tañhi cittaṃ pañcaviññāṇānantaraṃ uppajjati. Idaṃ pana pañcadvāre vaḷañjanakappavattikāle sabbesaṃ pure uppajjati. Kathaṃ? Cakkhudvāre tāva iṭṭhaiṭṭhamajjhattaaniṭṭhaaniṭṭhamajjhattesu rūpārammaṇesu yena kenaci pasāde ghaṭṭite taṃ ārammaṇaṃ gahetvā āvajjanavasena purecārikaṃ hutvā bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānaṃ uppajjati. Sotadvārādīsupi eseva nayoti.
កិរិយមនោធាតុចិត្តំ និដ្ឋិតំ។
Kiriyamanodhātucittaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / អហេតុកកិរិយាអព្យាកតំ • Ahetukakiriyāabyākataṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / មនោធាតុចិត្តវណ្ណនា • Manodhātucittavaṇṇanā
