| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණි-අට්‌ඨකථා • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
කිරියාබ්‍යාකතවණ්‌ණනා
Kiriyābyākatavaṇṇanā
මනොධාතුචිත්‌තං
Manodhātucittaṃ
566. ඉදානි කිරියාබ්‍යාකතං භාජෙත්‌වා දස්‌සෙතුං පුන කතමෙ ධම්‌මා අබ්‍යාකතාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ කිරියාති කරණමත්‌තං. සබ්‌බෙසුයෙව හි කිරියචිත්‌තෙසු යං ජවනභාවං අප්‌පත්‌තං තං වාතපුප්‌ඵං විය. යං ජවනභාවප්‌පත්‌තං තං ඡින්‌නමූලකරුක්‌ඛපුප්‌ඵං විය අඵලං හොති, තංතං කිච්‌චසාධනවසෙන පවත්‌තත්‌තා පන කරණමත්‌තමෙව හොති. තස්‌මා කිරියාති වුත්‌තං. නෙවකුසලානාකුසලාතිආදීසු කුසලමූලසඞ්‌ඛාතස්‌ස කුසලහෙතුනො අභාවා ‘නෙවකුසලා’; අකුසලමූලසඞ්‌ඛාතස්‌ස අකුසලහෙතුනො අභාවා ‘නෙවඅකුසලා’; යොනිසොමනසිකාරඅයොනිසොමනසිකාරසඞ්‌ඛාතානම්‌පි කුසලාකුසලපච්‌චයානං අභාවා ‘නෙවකුසලානාකුසලා’. කුසලාකුසලසඞ්‌ඛාතස්‌ස ජනකහෙතුනො අභාවා නෙවකම්‌මවිපාකා.
566. Idāni kiriyābyākataṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiriyāti karaṇamattaṃ. Sabbesuyeva hi kiriyacittesu yaṃ javanabhāvaṃ appattaṃ taṃ vātapupphaṃ viya. Yaṃ javanabhāvappattaṃ taṃ chinnamūlakarukkhapupphaṃ viya aphalaṃ hoti, taṃtaṃ kiccasādhanavasena pavattattā pana karaṇamattameva hoti. Tasmā kiriyāti vuttaṃ. Nevakusalānākusalātiādīsu kusalamūlasaṅkhātassa kusalahetuno abhāvā ‘nevakusalā’; akusalamūlasaṅkhātassa akusalahetuno abhāvā ‘nevaakusalā’; yonisomanasikāraayonisomanasikārasaṅkhātānampi kusalākusalapaccayānaṃ abhāvā ‘nevakusalānākusalā’. Kusalākusalasaṅkhātassa janakahetuno abhāvā nevakammavipākā.
ඉධාපි චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගතානිද්‌දෙසෙ පවත්‌තිට්‌ඨිතිමත්‌තමෙව ලබ්‌භති. ද්‌වෙ පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණානි, තිස්‌සො මනොධාතුයො, තිස්‌සො මනොවිඤ්‌ඤාණධාතුයො, විචිකිච්‌ඡාසහගතන්‌ති ඉමෙසු සත්‌තරසසු චිත්‌තෙසු දුබ්‌බලත්‌තා සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිතිආදීනි න ලබ්‌භන්‌ති. සෙසං සබ්‌බං විපාකමනොධාතුනිද්‌දෙසෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං, අඤ්‌ඤත්‍ර උප්‌පත්‌තිට්‌ඨානා. තඤ්‌හි චිත්‌තං පඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණානන්‌තරං උප්‌පජ්‌ජති. ඉදං පන පඤ්‌චද්‌වාරෙ වළඤ්‌ජනකප්‌පවත්‌තිකාලෙ සබ්‌බෙසං පුරෙ උප්‌පජ්‌ජති. කථං? චක්‌ඛුද්‌වාරෙ තාව ඉට්‌ඨඉට්‌ඨමජ්‌ඣත්‌තඅනිට්‌ඨඅනිට්‌ඨමජ්‌ඣත්‌තෙසු රූපාරම්‌මණෙසු යෙන කෙනචි පසාදෙ ඝට්‌ටිතෙ තං ආරම්‌මණං ගහෙත්‌වා ආවජ්‌ජනවසෙන පුරෙචාරිකං හුත්‌වා භවඞ්‌ගං ආවට්‌ටයමානං උප්‌පජ්‌ජති. සොතද්‌වාරාදීසුපි එසෙව නයොති.
Idhāpi cittassekaggatāniddese pavattiṭṭhitimattameva labbhati. Dve pañcaviññāṇāni, tisso manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyo, vicikicchāsahagatanti imesu sattarasasu cittesu dubbalattā saṇṭhiti avaṭṭhitiādīni na labbhanti. Sesaṃ sabbaṃ vipākamanodhātuniddese vuttanayeneva veditabbaṃ, aññatra uppattiṭṭhānā. Tañhi cittaṃ pañcaviññāṇānantaraṃ uppajjati. Idaṃ pana pañcadvāre vaḷañjanakappavattikāle sabbesaṃ pure uppajjati. Kathaṃ? Cakkhudvāre tāva iṭṭhaiṭṭhamajjhattaaniṭṭhaaniṭṭhamajjhattesu rūpārammaṇesu yena kenaci pasāde ghaṭṭite taṃ ārammaṇaṃ gahetvā āvajjanavasena purecārikaṃ hutvā bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānaṃ uppajjati. Sotadvārādīsupi eseva nayoti.
කිරියමනොධාතුචිත්‌තං නිට්‌ඨිතං.
Kiriyamanodhātucittaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධම්‌මසඞ්‌ගණීපාළි • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / අහෙතුකකිරියාඅබ්‍යාකතං • Ahetukakiriyāabyākataṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්‌මසඞ්‌ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / මනොධාතුචිත්‌තවණ්‌ණනා • Manodhātucittavaṇṇanā
