| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤવਣ੍ਣਨਾ
Kiriyābyākatavaṇṇanā
ਮਨੋਧਾਤੁਚਿਤ੍ਤਂ
Manodhātucittaṃ
੫੬੬. ਇਦਾਨਿ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਭਾਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਕਰਣਮਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਯੇવ ਹਿ ਕਿਰਿਯਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਯਂ ਜવਨਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤਂ વਾਤਪੁਪ੍ਫਂ વਿਯ। ਯਂ ਜવਨਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤਂ ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਕਰੁਕ੍ਖਪੁਪ੍ਫਂ વਿਯ ਅਫਲਂ ਹੋਤਿ, ਤਂਤਂ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਕਰਣਮਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਰਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨੇવਕੁਸਲਾਨਾਕੁਸਲਾਤਿਆਦੀਸੁ ਕੁਸਲਮੂਲਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਹੇਤੁਨੋ ਅਭਾવਾ ‘ਨੇવਕੁਸਲਾ’; ਅਕੁਸਲਮੂਲਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਹੇਤੁਨੋ ਅਭਾવਾ ‘ਨੇવਅਕੁਸਲਾ’; ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਙ੍ਖਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਭਾવਾ ‘ਨੇવਕੁਸਲਾਨਾਕੁਸਲਾ’। ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਜਨਕਹੇਤੁਨੋ ਅਭਾવਾ ਨੇવਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਾ।
566. Idāni kiriyābyākataṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiriyāti karaṇamattaṃ. Sabbesuyeva hi kiriyacittesu yaṃ javanabhāvaṃ appattaṃ taṃ vātapupphaṃ viya. Yaṃ javanabhāvappattaṃ taṃ chinnamūlakarukkhapupphaṃ viya aphalaṃ hoti, taṃtaṃ kiccasādhanavasena pavattattā pana karaṇamattameva hoti. Tasmā kiriyāti vuttaṃ. Nevakusalānākusalātiādīsu kusalamūlasaṅkhātassa kusalahetuno abhāvā ‘nevakusalā’; akusalamūlasaṅkhātassa akusalahetuno abhāvā ‘nevaakusalā’; yonisomanasikāraayonisomanasikārasaṅkhātānampi kusalākusalapaccayānaṃ abhāvā ‘nevakusalānākusalā’. Kusalākusalasaṅkhātassa janakahetuno abhāvā nevakammavipākā.
ਇਧਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇਕਗ੍ਗਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਿਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਦ੍વੇ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਮਨੋਧਾਤੁਯੋ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯੋ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸੁ ਸਤ੍ਤਰਸਸੁ ਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਦੁਬ੍ਬਲਤ੍ਤਾ ਸਣ੍ਠਿਤਿ ਅવਟ੍ਠਿਤਿਆਦੀਨਿ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਾ। ਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਨ੍ਤਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰੇ વਲ਼ਞ੍ਜਨਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਥਂ? ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਤਾવ ਇਟ੍ਠਇਟ੍ਠਮਜ੍ਝਤ੍ਤਅਨਿਟ੍ਠਅਨਿਟ੍ਠਮਜ੍ਝਤ੍ਤੇਸੁ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਪਸਾਦੇ ਘਟ੍ਟਿਤੇ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆવਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਭવਙ੍ਗਂ ਆવਟ੍ਟਯਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ।
Idhāpi cittassekaggatāniddese pavattiṭṭhitimattameva labbhati. Dve pañcaviññāṇāni, tisso manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyo, vicikicchāsahagatanti imesu sattarasasu cittesu dubbalattā saṇṭhiti avaṭṭhitiādīni na labbhanti. Sesaṃ sabbaṃ vipākamanodhātuniddese vuttanayeneva veditabbaṃ, aññatra uppattiṭṭhānā. Tañhi cittaṃ pañcaviññāṇānantaraṃ uppajjati. Idaṃ pana pañcadvāre vaḷañjanakappavattikāle sabbesaṃ pure uppajjati. Kathaṃ? Cakkhudvāre tāva iṭṭhaiṭṭhamajjhattaaniṭṭhaaniṭṭhamajjhattesu rūpārammaṇesu yena kenaci pasāde ghaṭṭite taṃ ārammaṇaṃ gahetvā āvajjanavasena purecārikaṃ hutvā bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānaṃ uppajjati. Sotadvārādīsupi eseva nayoti.
ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Kiriyamanodhātucittaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਾਅਬ੍ਯਾਕਤਂ • Ahetukakiriyāabyākataṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ਮਨੋਧਾਤੁਚਿਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • Manodhātucittavaṇṇanā
