| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
मनोकम्मद्वारकथा
Manokammadvārakathā
मनोकम्मद्वारकथायं पन कामावचरादिवसेन चतुब्बिधो मनो मनो नाम। तत्थ कामावचरो चतुपञ्ञासविधो होति, रूपावचरो पन्नरसविधो, अरूपावचरो द्वादसविधो, लोकुत्तरो अट्ठविधोति सब्बोपि एकूननवुतिविधो होति। तत्थ अयं नाम मनो मनोद्वारं न होतीति न वत्तब्बो। यथा हि अयं नाम चेतना कम्मं न होतीति न वत्तब्बा, अन्तमसो पञ्चविञ्ञाणसम्पयुत्तापि हि चेतना महापकरणे कम्मन्त्वेव निद्दिट्ठा, एवमेव अयं नाम मनो मनोद्वारं न होतीति न वत्तब्बो।
Manokammadvārakathāyaṃ pana kāmāvacarādivasena catubbidho mano mano nāma. Tattha kāmāvacaro catupaññāsavidho hoti, rūpāvacaro pannarasavidho, arūpāvacaro dvādasavidho, lokuttaro aṭṭhavidhoti sabbopi ekūnanavutividho hoti. Tattha ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo. Yathā hi ayaṃ nāma cetanā kammaṃ na hotīti na vattabbā, antamaso pañcaviññāṇasampayuttāpi hi cetanā mahāpakaraṇe kammantveva niddiṭṭhā, evameva ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo.
एत्थाह – कम्मं नामेतं किं करोतीति? आयूहति, अभिसङ्खरोति, पिण्डं करोति, चेतेति, कप्पेति, पकप्पेतीति। एवं सन्ते पञ्चविञ्ञाणचेतना किं आयूहति, अभिसङ्खरोति, पिण्डं करोति, चेतेति, कप्पेति, पकप्पेतीति?। सहजातधम्मे। सापि हि सहजाते सम्पयुत्तक्खन्धे आयूहति अभिसङ्खरोति पिण्डं करोति चेतेति कप्पेति पकप्पेतीति। किं वा इमिना वादेन? सब्बसङ्गाहिकवसेन हेतं वुत्तं। इदं पनेत्थ सन्निट्ठानं – तेभूमककुसलाकुसलो एकूनतिंसविधो मनो मनोकम्मद्वारं नाम। या पन तस्मिं मनोद्वारे सिद्धा चेतना याय अभिज्झाब्यापादमिच्छादस्सनानि चेव अनभिज्झाअब्यापादसम्मादस्सनानि च गण्हाति, इदं मनोकम्मं नाम। इतो परं सब्बं कम्मववत्थानञ्च द्वारववत्थानञ्च हेट्ठा वुत्तनयेनेव वेदितब्बन्ति। इमानि तीणि कम्मद्वारानि नाम।
Etthāha – kammaṃ nāmetaṃ kiṃ karotīti? Āyūhati, abhisaṅkharoti, piṇḍaṃ karoti, ceteti, kappeti, pakappetīti. Evaṃ sante pañcaviññāṇacetanā kiṃ āyūhati, abhisaṅkharoti, piṇḍaṃ karoti, ceteti, kappeti, pakappetīti?. Sahajātadhamme. Sāpi hi sahajāte sampayuttakkhandhe āyūhati abhisaṅkharoti piṇḍaṃ karoti ceteti kappeti pakappetīti. Kiṃ vā iminā vādena? Sabbasaṅgāhikavasena hetaṃ vuttaṃ. Idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – tebhūmakakusalākusalo ekūnatiṃsavidho mano manokammadvāraṃ nāma. Yā pana tasmiṃ manodvāre siddhā cetanā yāya abhijjhābyāpādamicchādassanāni ceva anabhijjhāabyāpādasammādassanāni ca gaṇhāti, idaṃ manokammaṃ nāma. Ito paraṃ sabbaṃ kammavavatthānañca dvāravavatthānañca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbanti. Imāni tīṇi kammadvārāni nāma.
मनोकम्मद्वारकथा निट्ठिता।
Manokammadvārakathā niṭṭhitā.
