| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
மனோகம்மத்³வாரகதா²வண்ணனா
Manokammadvārakathāvaṇṇanā
‘‘ஸப்³பா³யபி காயவசீவிஞ்ஞத்தியா காயவசீத்³வாரபா⁴வோ விய ஸப்³ப³ஸ்ஸபி சித்தஸ்ஸ மனொத்³வாரபா⁴வோ ஸம்ப⁴வதீ’’தி த³ஸ்ஸனத்த²ங் அட்ட²கதா²யங் ‘‘அயங் நாம மனோ மனொத்³வாரங் ந ஹோதீதி ந வத்தப்³போ³’’தி வத்வா தங்த்³வாரவந்தத⁴ம்மத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘அயங் நாம சேதனா’’திஆதி³ வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘யஸ்ஸ த்³வாரங் மனோ, தங் த³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்த’’ந்தி. யதா² பன திவித⁴சதுப்³பி³த⁴காயவசீகம்மானங் த்³வாரபா⁴வதோ காயகம்மத்³வாரவசீகம்மத்³வாரானி வுத்தானி, ஏவங் மனோகம்மந்தி வுத்தஅபி⁴ஜ்ஜா²தீ³னங் த்³வாரபா⁴வதோ வட்டஹேதுபூ⁴தலோகியகுஸலாகுஸலஸம்பயுத்தமனோ ஏவ மனோகம்மத்³வாரந்தி ஸன்னிட்டா²னங் கதந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். சேதனாய அத்தனோ கிச்சங் ஆரத்³தா⁴ய ஸம்பயுத்தாபி தங் தங் ஸகிச்சங் ஆரப⁴ந்தீதி ஸா நே ஸகிச்சே பவத்தேதி நாம, ததா² பவத்தெந்தீ ச ஸம்பயுத்தே ஏகஸ்மிங் ஆரம்மணே அவிப்பகிண்ணே கரோதி ப்³யாபாரேதி சாதி வுச்சதி, ததா² ஸம்பயுத்தானங் யதா²வுத்தங் அவிப்பகிண்ணகரணங் ஸம்பிண்ட³னங் ஆயூஹனங் ப்³யாபாராபாத³னங் ப்³யாபாரணங் சேதயனந்தி ஆயூஹனசேதயனானங் நானத்தங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மேஹீ’’திஆதி³மாஹ. ததா²கரணந்தி யதா² ப²ஸ்ஸாத³யோ ஸகஸககிச்சே பஸுதா ப⁴வந்தி, ததா² கரணங். தேனேவ யதா²வுத்தேன அவிப்பகிண்ணப்³யாபாரணாகாரேன ஸம்பயுத்தானங் கரணங் பவத்தனந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். கம்மக்க²யகரத்தாதி கம்மக்க²யகரமனஸ்ஸ கம்மத்³வாரபா⁴வோ ந யுஜ்ஜதீதி அதி⁴ப்பாயோ. யதோ ‘‘கம்மபத²கதா² லோகியா ஏவா’’தி வத³ந்தி.
‘‘Sabbāyapi kāyavacīviññattiyā kāyavacīdvārabhāvo viya sabbassapi cittassa manodvārabhāvo sambhavatī’’ti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo’’ti vatvā taṃdvāravantadhammadassanatthaṃ ‘‘ayaṃ nāma cetanā’’tiādi vuttanti āha ‘‘yassa dvāraṃ mano, taṃ dassanatthaṃ vutta’’nti. Yathā pana tividhacatubbidhakāyavacīkammānaṃ dvārabhāvato kāyakammadvāravacīkammadvārāni vuttāni, evaṃ manokammanti vuttaabhijjhādīnaṃ dvārabhāvato vaṭṭahetubhūtalokiyakusalākusalasampayuttamano eva manokammadvāranti sanniṭṭhānaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Cetanāya attano kiccaṃ āraddhāya sampayuttāpi taṃ taṃ sakiccaṃ ārabhantīti sā ne sakicce pavatteti nāma, tathā pavattentī ca sampayutte ekasmiṃ ārammaṇe avippakiṇṇe karoti byāpāreti cāti vuccati, tathā sampayuttānaṃ yathāvuttaṃ avippakiṇṇakaraṇaṃ sampiṇḍanaṃ āyūhanaṃ byāpārāpādanaṃ byāpāraṇaṃ cetayananti āyūhanacetayanānaṃ nānattaṃ dassento ‘‘phassādidhammehī’’tiādimāha. Tathākaraṇanti yathā phassādayo sakasakakicce pasutā bhavanti, tathā karaṇaṃ. Teneva yathāvuttena avippakiṇṇabyāpāraṇākārena sampayuttānaṃ karaṇaṃ pavattananti daṭṭhabbaṃ. Kammakkhayakarattāti kammakkhayakaramanassa kammadvārabhāvo na yujjatīti adhippāyo. Yato ‘‘kammapathakathā lokiyā evā’’ti vadanti.
மனோகம்மத்³வாரகதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.
Manokammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / மனோகம்மத்³வாரகதா²வண்ணனா • Manokammadvārakathāvaṇṇanā
