Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

    మనోకమ్మద్వారకథావణ్ణనా

    Manokammadvārakathāvaṇṇanā

    ‘‘సబ్బాయపి కాయవచీవిఞ్ఞత్తియా కాయవచీద్వారభావో వియ సబ్బస్సపి చిత్తస్స మనోద్వారభావో సమ్భవతీ’’తి దస్సనత్థం అట్ఠకథాయం ‘‘అయం నామ మనో మనోద్వారం న హోతీతి న వత్తబ్బో’’తి వత్వా తంద్వారవన్తధమ్మదస్సనత్థం ‘‘అయం నామ చేతనా’’తిఆది వుత్తన్తి ఆహ ‘‘యస్స ద్వారం మనో, తం దస్సనత్థం వుత్త’’న్తి. యథా పన తివిధచతుబ్బిధకాయవచీకమ్మానం ద్వారభావతో కాయకమ్మద్వారవచీకమ్మద్వారాని వుత్తాని, ఏవం మనోకమ్మన్తి వుత్తఅభిజ్ఝాదీనం ద్వారభావతో వట్టహేతుభూతలోకియకుసలాకుసలసమ్పయుత్తమనో ఏవ మనోకమ్మద్వారన్తి సన్నిట్ఠానం కతన్తి దట్ఠబ్బం. చేతనాయ అత్తనో కిచ్చం ఆరద్ధాయ సమ్పయుత్తాపి తం తం సకిచ్చం ఆరభన్తీతి సా నే సకిచ్చే పవత్తేతి నామ, తథా పవత్తేన్తీ చ సమ్పయుత్తే ఏకస్మిం ఆరమ్మణే అవిప్పకిణ్ణే కరోతి బ్యాపారేతి చాతి వుచ్చతి, తథా సమ్పయుత్తానం యథావుత్తం అవిప్పకిణ్ణకరణం సమ్పిణ్డనం ఆయూహనం బ్యాపారాపాదనం బ్యాపారణం చేతయనన్తి ఆయూహనచేతయనానం నానత్తం దస్సేన్తో ‘‘ఫస్సాదిధమ్మేహీ’’తిఆదిమాహ. తథాకరణన్తి యథా ఫస్సాదయో సకసకకిచ్చే పసుతా భవన్తి, తథా కరణం. తేనేవ యథావుత్తేన అవిప్పకిణ్ణబ్యాపారణాకారేన సమ్పయుత్తానం కరణం పవత్తనన్తి దట్ఠబ్బం. కమ్మక్ఖయకరత్తాతి కమ్మక్ఖయకరమనస్స కమ్మద్వారభావో న యుజ్జతీతి అధిప్పాయో. యతో ‘‘కమ్మపథకథా లోకియా ఏవా’’తి వదన్తి.

    ‘‘Sabbāyapi kāyavacīviññattiyā kāyavacīdvārabhāvo viya sabbassapi cittassa manodvārabhāvo sambhavatī’’ti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo’’ti vatvā taṃdvāravantadhammadassanatthaṃ ‘‘ayaṃ nāma cetanā’’tiādi vuttanti āha ‘‘yassa dvāraṃ mano, taṃ dassanatthaṃ vutta’’nti. Yathā pana tividhacatubbidhakāyavacīkammānaṃ dvārabhāvato kāyakammadvāravacīkammadvārāni vuttāni, evaṃ manokammanti vuttaabhijjhādīnaṃ dvārabhāvato vaṭṭahetubhūtalokiyakusalākusalasampayuttamano eva manokammadvāranti sanniṭṭhānaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Cetanāya attano kiccaṃ āraddhāya sampayuttāpi taṃ taṃ sakiccaṃ ārabhantīti sā ne sakicce pavatteti nāma, tathā pavattentī ca sampayutte ekasmiṃ ārammaṇe avippakiṇṇe karoti byāpāreti cāti vuccati, tathā sampayuttānaṃ yathāvuttaṃ avippakiṇṇakaraṇaṃ sampiṇḍanaṃ āyūhanaṃ byāpārāpādanaṃ byāpāraṇaṃ cetayananti āyūhanacetayanānaṃ nānattaṃ dassento ‘‘phassādidhammehī’’tiādimāha. Tathākaraṇanti yathā phassādayo sakasakakicce pasutā bhavanti, tathā karaṇaṃ. Teneva yathāvuttena avippakiṇṇabyāpāraṇākārena sampayuttānaṃ karaṇaṃ pavattananti daṭṭhabbaṃ. Kammakkhayakarattāti kammakkhayakaramanassa kammadvārabhāvo na yujjatīti adhippāyo. Yato ‘‘kammapathakathā lokiyā evā’’ti vadanti.

    మనోకమ్మద్వారకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Manokammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / మనోకమ్మద్వారకథావణ్ణనా • Manokammadvārakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact