Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဓမ္မသင္ဂဏီ-အနုဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
မနောကမ္မဒ္ဝာရကထာဝဏ္ဏနာ
Manokammadvārakathāvaṇṇanā
‘‘သဗ္ဗာယပိ ကာယဝစီဝိညတ္တိယာ ကာယဝစီဒ္ဝာရဘာဝော ဝိယ သဗ္ဗသ္သပိ စိတ္တသ္သ မနောဒ္ဝာရဘာဝော သမ္ဘဝတီ’’တိ ဒသ္သနတ္ထံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အယံ နာမ မနော မနောဒ္ဝာရံ န ဟောတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ ဝတ္ဝာ တံဒ္ဝာရဝန္တဓမ္မဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အယံ နာမ စေတနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္သ ဒ္ဝာရံ မနော, တံ ဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ယထာ ပန တိဝိဓစတုဗ္ဗိဓကာယဝစီကမ္မာနံ ဒ္ဝာရဘာဝတော ကာယကမ္မဒ္ဝာရဝစီကမ္မဒ္ဝာရာနိ ဝုတ္တာနိ, ဧဝံ မနောကမ္မန္တိ ဝုတ္တအဘိဇ္ဈာဒီနံ ဒ္ဝာရဘာဝတော ဝဋ္ဋဟေတုဘူတလောကိယကုသလာကုသလသမ္ပယုတ္တမနော ဧဝ မနောကမ္မဒ္ဝာရန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ စေတနာယ အတ္တနော ကိစ္စံ အာရဒ္ဓာယ သမ္ပယုတ္တာပိ တံ တံ သကိစ္စံ အာရဘန္တီတိ သာ နေ သကိစ္စေ ပဝတ္တေတိ နာမ, တထာ ပဝတ္တေန္တီ စ သမ္ပယုတ္တေ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ အဝိပ္ပကိဏ္ဏေ ကရောတိ ဗ္ယာပာရေတိ စာတိ ဝုစ္စတိ, တထာ သမ္ပယုတ္တာနံ ယထာဝုတ္တံ အဝိပ္ပကိဏ္ဏကရဏံ သမ္ပိဏ္ဍနံ အာယူဟနံ ဗ္ယာပာရာပာဒနံ ဗ္ယာပာရဏံ စေတယနန္တိ အာယူဟနစေတယနာနံ နာနတ္တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဖသ္သာဒိဓမ္မေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တထာကရဏန္တိ ယထာ ဖသ္သာဒယော သကသကကိစ္စေ ပသုတာ ဘဝန္တိ, တထာ ကရဏံ။ တေနေဝ ယထာဝုတ္တေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏဗ္ယာပာရဏာကာရေန သမ္ပယုတ္တာနံ ကရဏံ ပဝတ္တနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကမ္မက္ခယကရတ္တာတိ ကမ္မက္ခယကရမနသ္သ ကမ္မဒ္ဝာရဘာဝော န ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယတော ‘‘ကမ္မပထကထာ လောကိယာ ဧဝာ’’တိ ဝဒန္တိ။
‘‘Sabbāyapi kāyavacīviññattiyā kāyavacīdvārabhāvo viya sabbassapi cittassa manodvārabhāvo sambhavatī’’ti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo’’ti vatvā taṃdvāravantadhammadassanatthaṃ ‘‘ayaṃ nāma cetanā’’tiādi vuttanti āha ‘‘yassa dvāraṃ mano, taṃ dassanatthaṃ vutta’’nti. Yathā pana tividhacatubbidhakāyavacīkammānaṃ dvārabhāvato kāyakammadvāravacīkammadvārāni vuttāni, evaṃ manokammanti vuttaabhijjhādīnaṃ dvārabhāvato vaṭṭahetubhūtalokiyakusalākusalasampayuttamano eva manokammadvāranti sanniṭṭhānaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Cetanāya attano kiccaṃ āraddhāya sampayuttāpi taṃ taṃ sakiccaṃ ārabhantīti sā ne sakicce pavatteti nāma, tathā pavattentī ca sampayutte ekasmiṃ ārammaṇe avippakiṇṇe karoti byāpāreti cāti vuccati, tathā sampayuttānaṃ yathāvuttaṃ avippakiṇṇakaraṇaṃ sampiṇḍanaṃ āyūhanaṃ byāpārāpādanaṃ byāpāraṇaṃ cetayananti āyūhanacetayanānaṃ nānattaṃ dassento ‘‘phassādidhammehī’’tiādimāha. Tathākaraṇanti yathā phassādayo sakasakakicce pasutā bhavanti, tathā karaṇaṃ. Teneva yathāvuttena avippakiṇṇabyāpāraṇākārena sampayuttānaṃ karaṇaṃ pavattananti daṭṭhabbaṃ. Kammakkhayakarattāti kammakkhayakaramanassa kammadvārabhāvo na yujjatīti adhippāyo. Yato ‘‘kammapathakathā lokiyā evā’’ti vadanti.
မနောကမ္မဒ္ဝာရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Manokammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဓမ္မသင္ဂဏီ-မူလဋီကာ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / မနောကမ္မဒ္ဝာရကထာဝဏ္ဏနာ • Manokammadvārakathāvaṇṇanā