| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១០. មារធេយ្យសុត្តវណ្ណនា
10. Māradheyyasuttavaṇṇanā
៥៩. ទសមស្ស កា ឧប្បត្តិ? ឯកទិវសំ កិរ សត្ថា សេក្ខពហុលាយ បរិសាយ បរិវុតោ និសិន្នោ តេសំ អជ្ឈាសយំ ឱលោកេត្វា ឧបរិ វិសេសាធិគមាយ ឧស្សាហំ ជនេតុំ អសេក្ខភូមិំ ថោមេន្តោ ឥទំ សុត្តំ អភាសិ។ តត្ថ អតិក្កម្មាតិអាទីសុ អយំ សង្ខេបត្ថោ – អតិក្កម្ម អតិក្កមិត្វា អភិភវិត្វា។ មារធេយ្យំ មារស្ស វិសយំ ឥស្សរិយដ្ឋានំ។ អាទិច្ចោវ យថា អាទិច្ចោ អព្ភាទិឧបក្កិលេសវិមុត្តោ អត្តនោ ឥទ្ធិយា អានុភាវេន តេជសាតិ តីហិ គុណេហិ សមន្នាគតោ នភំ អព្ភុស្សក្កមានោ សព្ពំ អាកាសគតំ តមំ អតិក្កម្ម អតិក្កមិត្វា អភិភវិត្វា វិធមិត្វា វិរោចតិ, ឱភាសតិ, តបតិ; ឯវមេវ ខីណាសវោ ភិក្ខុ តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ សព្ពុបក្កិលេសវិមុត្តោ មារធេយ្យសង្ខាតំ តេភូមកធម្មប្បវត្តំ អភិភវិត្វា វិរោចតីតិ។
59. Dasamassa kā uppatti? Ekadivasaṃ kira satthā sekkhabahulāya parisāya parivuto nisinno tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā upari visesādhigamāya ussāhaṃ janetuṃ asekkhabhūmiṃ thomento idaṃ suttaṃ abhāsi. Tattha atikkammātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – atikkamma atikkamitvā abhibhavitvā. Māradheyyaṃ mārassa visayaṃ issariyaṭṭhānaṃ. Ādiccova yathā ādicco abbhādiupakkilesavimutto attano iddhiyā ānubhāvena tejasāti tīhi guṇehi samannāgato nabhaṃ abbhussakkamāno sabbaṃ ākāsagataṃ tamaṃ atikkamma atikkamitvā abhibhavitvā vidhamitvā virocati, obhāsati, tapati; evameva khīṇāsavo bhikkhu tīhi dhammehi samannāgato sabbupakkilesavimutto māradheyyasaṅkhātaṃ tebhūmakadhammappavattaṃ abhibhavitvā virocatīti.
អសេក្ខេនាតិ ឯត្ថ សិក្ខាសុ ជាតាតិ សេក្ខា, សត្តន្នំ សេក្ខានំ ឯតេតិ វា សេក្ខា, អបរិយោសិតសិក្ខត្តា សយមេវ សិក្ខន្តីតិ វា សេក្ខា មគ្គធម្មា ហេដ្ឋិមផលត្តយធម្មា ច។ អគ្គផលធម្មា បន ឧបរិ សិក្ខិតព្ពាភាវេន ន សេក្ខាតិ អសេក្ខា។ យត្ថ ហិ សេក្ខភាវាសង្កា អត្ថិ, តត្ថាយំ បដិសេធោតិ លោកិយធម្មេសុ និព្ពានេ ច អសេក្ខភាវានាបត្តិ ទដ្ឋព្ពា។ សីលសមាធិបញ្ញាសង្ខាតា ហិ សិក្ខា អត្តនោ បដិបក្ខកិលេសេហិ វិប្បយុត្តា បរិសុទ្ធា ឧបក្កិលេសានំ អារម្មណភាវម្បិ អនុបគមនតោ សាតិសយំ សិក្ខាតិ វត្តុំ យុត្តា, អដ្ឋសុបិ មគ្គផលេសុ វិជ្ជន្តិ; តស្មា ចតុមគ្គហេដ្ឋិមផលត្តយធម្មា វិយ អរហត្តផលធម្មាបិ ‘‘តាសុ សិក្ខាសុ ជាតា’’តិ ច, តំសិក្ខាសមង្គិនោ អរហតោ ឥតរេសំ វិយ សេក្ខត្តេ សតិ ‘‘សេក្ខស្ស ឯតេ’’តិ ច ‘‘សិក្ខា សីលំ ឯតេស’’ន្តិ ច សេក្ខាតិ អាសង្កា សិយុន្តិ តទាសង្កានិវត្តនត្ថំ អសេក្ខាតិ យថាវុត្តសេក្ខភាវប្បដិសេធំ កត្វា វុត្តំ។ អរហត្តផលេ បវត្តមានា ហិ សិក្ខា បរិនិដ្ឋិតកិច្ចត្តា ន សិក្ខាកិច្ចំ ករោន្តិ, កេវលំ សិក្ខាផលភាវេន បវត្តន្តិ។ តស្មា តា ន សិក្ខាវចនំ អរហន្តិ, នាបិ តំសមង្គិនោ សេក្ខវចនំ, ន ច តំសម្បយុត្តធម្មា សិក្ខនសីលា។ ‘‘សិក្ខាសុ ជាតា’’តិ ឯវមាទិអត្ថេហិ អគ្គផលធម្មា សេក្ខា ន ហោន្តិ។ ហេដ្ឋិមផលេសុ បន សិក្ខា សកទាគាមិមគ្គវិបស្សនាទីនំ ឧបនិស្សយភាវតោ សិក្ខាកិច្ចំ ករោន្តីតិ សិក្ខាវចនំ អរហន្តិ, តំសមង្គិនោ ច សេក្ខវចនំ, តំសម្បយុត្តា ធម្មា ច សិក្ខនសីលា។ សេក្ខធម្មា យថាវុត្តេហិ អត្ថេហិ សេក្ខា ហោន្តិយេវ។
Asekkhenāti ettha sikkhāsu jātāti sekkhā, sattannaṃ sekkhānaṃ eteti vā sekkhā, apariyositasikkhattā sayameva sikkhantīti vā sekkhā maggadhammā heṭṭhimaphalattayadhammā ca. Aggaphaladhammā pana upari sikkhitabbābhāvena na sekkhāti asekkhā. Yattha hi sekkhabhāvāsaṅkā atthi, tatthāyaṃ paṭisedhoti lokiyadhammesu nibbāne ca asekkhabhāvānāpatti daṭṭhabbā. Sīlasamādhipaññāsaṅkhātā hi sikkhā attano paṭipakkhakilesehi vippayuttā parisuddhā upakkilesānaṃ ārammaṇabhāvampi anupagamanato sātisayaṃ sikkhāti vattuṃ yuttā, aṭṭhasupi maggaphalesu vijjanti; tasmā catumaggaheṭṭhimaphalattayadhammā viya arahattaphaladhammāpi ‘‘tāsu sikkhāsu jātā’’ti ca, taṃsikkhāsamaṅgino arahato itaresaṃ viya sekkhatte sati ‘‘sekkhassa ete’’ti ca ‘‘sikkhā sīlaṃ etesa’’nti ca sekkhāti āsaṅkā siyunti tadāsaṅkānivattanatthaṃ asekkhāti yathāvuttasekkhabhāvappaṭisedhaṃ katvā vuttaṃ. Arahattaphale pavattamānā hi sikkhā pariniṭṭhitakiccattā na sikkhākiccaṃ karonti, kevalaṃ sikkhāphalabhāvena pavattanti. Tasmā tā na sikkhāvacanaṃ arahanti, nāpi taṃsamaṅgino sekkhavacanaṃ, na ca taṃsampayuttadhammā sikkhanasīlā. ‘‘Sikkhāsu jātā’’ti evamādiatthehi aggaphaladhammā sekkhā na honti. Heṭṭhimaphalesu pana sikkhā sakadāgāmimaggavipassanādīnaṃ upanissayabhāvato sikkhākiccaṃ karontīti sikkhāvacanaṃ arahanti, taṃsamaṅgino ca sekkhavacanaṃ, taṃsampayuttā dhammā ca sikkhanasīlā. Sekkhadhammā yathāvuttehi atthehi sekkhā hontiyeva.
អថ វា សេក្ខាតិ អបរិយោសិតសិក្ខានំ វចនន្តិ, អសេក្ខាតិ បទំ បរិយោសិតសិក្ខានំ ទស្សនន្តិ ន លោកិយធម្មនិព្ពានានំ អសេក្ខភាវាបត្តិ។ វុឌ្ឍិប្បត្តា សេក្ខា អសេក្ខា ច សេក្ខធម្មេសុ ឯវ កេសញ្ចិ វុឌ្ឍិប្បត្តានំ អសេក្ខតា អាបជ្ជតីតិ អរហត្តមគ្គធម្មា វុឌ្ឍិប្បត្តា។ យថាវុត្តេហិ ច អត្ថេហិ សេក្ខាតិ កត្វា អសេក្ខា អាបន្នាតិ ចេ? តំ ន, សទិសេសុ តព្ពោហារតោ។ អរហត្តមគ្គតោ ហិ និន្នានាករណំ អរហត្តផលំ ឋបេត្វា បរិញ្ញាទិកិច្ចករណំ វិបាកភាវញ្ច, តស្មា តេ ឯវ សេក្ខា ធម្មា អរហត្តផលភាវំ អាបន្នាតិ សក្កា វត្តុំ។ កុសលសុខតោ ច វិបាកសុខំ សន្តតរតាយ បណីតតរន្តិ វុឌ្ឍិប្បត្តាវ តេ ធម្មា ហោន្តីតិ ‘‘អសេក្ខា’’តិ វុច្ចន្តិ។
Atha vā sekkhāti apariyositasikkhānaṃ vacananti, asekkhāti padaṃ pariyositasikkhānaṃ dassananti na lokiyadhammanibbānānaṃ asekkhabhāvāpatti. Vuḍḍhippattā sekkhā asekkhā ca sekkhadhammesu eva kesañci vuḍḍhippattānaṃ asekkhatā āpajjatīti arahattamaggadhammā vuḍḍhippattā. Yathāvuttehi ca atthehi sekkhāti katvā asekkhā āpannāti ce? Taṃ na, sadisesu tabbohārato. Arahattamaggato hi ninnānākaraṇaṃ arahattaphalaṃ ṭhapetvā pariññādikiccakaraṇaṃ vipākabhāvañca, tasmā te eva sekkhā dhammā arahattaphalabhāvaṃ āpannāti sakkā vattuṃ. Kusalasukhato ca vipākasukhaṃ santataratāya paṇītataranti vuḍḍhippattāva te dhammā hontīti ‘‘asekkhā’’ti vuccanti.
តេ បន អសេក្ខធម្មេ ខន្ធវសេន ឥធ តិធា វិភជិត្វា តេហិ សមន្នាគមេន ខីណាសវស្ស អានុភាវំ វិភាវេន្តោ ភគវា ‘‘អសេក្ខេន សីលក្ខន្ធេនា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សីលសទ្ទស្ស អត្ថោ ហេដ្ឋា វុត្តោ។ ខន្ធសទ្ទោ បន រាសិម្ហិ បញ្ញត្តិយំ រុឡ្ហិយំ គុណេតិ ពហូសុ អត្ថេសុ ទិដ្ឋប្បយោគោ។ តថា ហិ ‘‘អសង្ខេយ្យោ អប្បមេយ្យោ មហាឧទកក្ខន្ធោត្វេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតី’’តិអាទីសុ (អ. និ. ៤.៥១; ៦.៣៧) រាសិម្ហិ អាគតោ។ ‘‘អទ្ទសា ខោ ភគវា មហន្តំ ទារុក្ខន្ធំ គង្គាយ នទិយា សោតេន វុយ្ហមាន’’ន្តិអាទីសុ (សំ. និ. ៤.២៤១) បញ្ញត្តិយំ។ ‘‘ចិត្តំ មនោ មានសំ ហទយំ បណ្ឌរំ មនោ មនាយតនំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ៦៣, ៦៥) រុឡ្ហិយំ។ ‘‘ន ខោ, អាវុសោ វិសាខ, អរិយេន អដ្ឋង្គិកេន មគ្គេន តយោ ខន្ធា សង្គហិតា, តីហិ ច ខោ, អាវុសោ វិសាខ, ខន្ធេហិ អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ សង្គហិតោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៤៦២) គុណេ។ ឥធាបិ គុណេយេវ ទដ្ឋព្ពោ។ តស្មា អសេក្ខេន សីលសង្ខាតេន គុណេនាតិ អត្ថោ។ សមន្នាគតោតិ សម្បយុត្តោ សមង្គីភូតោ។ សមាទហតិ ឯតេន, សយំ វា សមាទហតិ, សមាធានមេវ វាតិ សមាធិ។ បការេហិ ជានាតិ យថាសភាវំ បដិវិជ្ឈតីតិ បញ្ញា។ សីលមេវ ខន្ធោ សីលក្ខន្ធោ។ សេសេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Te pana asekkhadhamme khandhavasena idha tidhā vibhajitvā tehi samannāgamena khīṇāsavassa ānubhāvaṃ vibhāvento bhagavā ‘‘asekkhena sīlakkhandhenā’’tiādimāha. Tattha sīlasaddassa attho heṭṭhā vutto. Khandhasaddo pana rāsimhi paññattiyaṃ ruḷhiyaṃ guṇeti bahūsu atthesu diṭṭhappayogo. Tathā hi ‘‘asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādīsu (a. ni. 4.51; 6.37) rāsimhi āgato. ‘‘Addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.241) paññattiyaṃ. ‘‘Cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’tiādīsu (dha. sa. 63, 65) ruḷhiyaṃ. ‘‘Na kho, āvuso visākha, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena tayo khandhā saṅgahitā, tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’tiādīsu (ma. ni. 1.462) guṇe. Idhāpi guṇeyeva daṭṭhabbo. Tasmā asekkhena sīlasaṅkhātena guṇenāti attho. Samannāgatoti sampayutto samaṅgībhūto. Samādahati etena, sayaṃ vā samādahati, samādhānameva vāti samādhi. Pakārehi jānāti yathāsabhāvaṃ paṭivijjhatīti paññā. Sīlameva khandho sīlakkhandho. Sesesupi eseva nayo.
តត្ថ អគ្គផលភូតា សម្មាវាចា, សម្មាកម្មន្តោ, សម្មាអាជីវោ ច សភាវេនេវ អសេក្ខោ សីលក្ខន្ធោ នាម, តថា សម្មាសមាធិ អសេក្ខោ សមាធិក្ខន្ធោ។ តទុបការកតោ បន សម្មាវាយាមសម្មាសតិយោ សមាធិក្ខន្ធេ សង្គហំ គច្ឆន្តិ។ តថា សម្មាទិដ្ឋិ អសេក្ខោ បញ្ញាក្ខន្ធោ។ តទុបការកតោ សម្មាសង្កប្បោ បញ្ញាក្ខន្ធេ សង្គហំ គច្ឆតីតិ ឯវមេត្ថ អដ្ឋបិ អរហត្តផលធម្មា តីហិ ខន្ធេហិ សង្គហេត្វា ទស្សិតាតិ វេទិតព្ពំ។
Tattha aggaphalabhūtā sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo ca sabhāveneva asekkho sīlakkhandho nāma, tathā sammāsamādhi asekkho samādhikkhandho. Tadupakārakato pana sammāvāyāmasammāsatiyo samādhikkhandhe saṅgahaṃ gacchanti. Tathā sammādiṭṭhi asekkho paññākkhandho. Tadupakārakato sammāsaṅkappo paññākkhandhe saṅgahaṃ gacchatīti evamettha aṭṭhapi arahattaphaladhammā tīhi khandhehi saṅgahetvā dassitāti veditabbaṃ.
យស្ស ឯតេ សុភាវិតាតិ យេន អរហតា ឯតេ សីលាទយោ អសេក្ខធម្មក្ខន្ធា សុភាវិតា សុដ្ឋុ វឌ្ឍិតា, សោ អាទិច្ចោវ វិរោចតីតិ សម្ពន្ធោ។ ‘‘យស្ស ចេតេ’’តិបិ បឋន្តិ។ តេសញ្ច សទ្ទោ និបាតមត្តំ។ ឯវមេតស្មិំ វគ្គេ បឋមសុត្តេ វដ្ដំ, បរិយោសានសុត្តេ វិវដ្ដំ, ឥតរេសុ វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតំ។
Yassa ete subhāvitāti yena arahatā ete sīlādayo asekkhadhammakkhandhā subhāvitā suṭṭhu vaḍḍhitā, so ādiccova virocatīti sambandho. ‘‘Yassa cete’’tipi paṭhanti. Tesañca saddo nipātamattaṃ. Evametasmiṃ vagge paṭhamasutte vaṭṭaṃ, pariyosānasutte vivaṭṭaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
ទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
បឋមវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១០. មារធេយ្យសុត្តំ • 10. Māradheyyasuttaṃ
