| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
५. मारधीतुसुत्तवण्णना
5. Māradhītusuttavaṇṇanā
१६१. पञ्चमे अभासित्वाति एत्थ अ-कारो निपातमत्तं, भासित्वाति अत्थो। अभासयित्वातिपि पाठो। उपसङ्कमिंसूति ‘‘गोपालकदारकं विय दण्डकेन भूमिं लेखं दत्वा अतिविय दुम्मनो हुत्वा निसिन्नो। ‘किन्नु खो कारण’न्ति? पुच्छित्वा, जानिस्सामा’’ति उपसङ्कमिंसु।
161. Pañcame abhāsitvāti ettha a-kāro nipātamattaṃ, bhāsitvāti attho. Abhāsayitvātipi pāṭho. Upasaṅkamiṃsūti ‘‘gopālakadārakaṃ viya daṇḍakena bhūmiṃ lekhaṃ datvā ativiya dummano hutvā nisinno. ‘Kinnu kho kāraṇa’nti? Pucchitvā, jānissāmā’’ti upasaṅkamiṃsu.
सोचसीति चिन्तेसि। आरञ्ञमिव कुञ्जरन्ति यथा अरञ्ञतो पेसितगणिकारहत्थिनियो आरञ्ञकं कुञ्जरं इत्थिकुत्तदस्सनेन पलोभेत्वा बन्धित्वा आनयन्ति, एवं आनयिस्साम। मारधेय्यन्ति तेभूमकवट्टं।
Socasīti cintesi. Āraññamiva kuñjaranti yathā araññato pesitagaṇikārahatthiniyo āraññakaṃ kuñjaraṃ itthikuttadassanena palobhetvā bandhitvā ānayanti, evaṃ ānayissāma. Māradheyyanti tebhūmakavaṭṭaṃ.
उपसङ्कमिंसूति – ‘‘तुम्हे थोकं अधिवासेथ, मयं तं आनेस्सामा’’ति पितरं समस्सासेत्वा उपसङ्कमिंसु। उच्चावचाति नानाविधा। एकसतं एकसतन्ति एकेकं सतं सतं कत्वा। कुमारिवण्णसतन्ति इमिना नयेन कुमारिअत्तभावानं सतं।
Upasaṅkamiṃsūti – ‘‘tumhe thokaṃ adhivāsetha, mayaṃ taṃ ānessāmā’’ti pitaraṃ samassāsetvā upasaṅkamiṃsu. Uccāvacāti nānāvidhā. Ekasataṃ ekasatanti ekekaṃ sataṃ sataṃ katvā. Kumārivaṇṇasatanti iminā nayena kumāriattabhāvānaṃ sataṃ.
अत्थस्स पत्तिं हदयस्स सन्तिन्ति, द्वीहिपि पदेहि अरहत्तमेव कथेसि। सेनन्ति किलेससेनं। सा हि पियरूपसातरूपा नाम। एकाहं झायन्ति एको अहं झायन्तो। सुखमनुबोधिन्ति अरहत्तसुखं अनुबुज्झिं। इदं वुत्तं होति – पियरूपं सातरूपं सेनं जिनित्वा अहं एको झायन्तो ‘‘अत्थस्स पत्तिं हदयस्स सन्ति’’न्ति सङ्खं गतं अरहत्तसुखं अनुबुज्झिं। तस्मा जनेन मित्तसन्थवं न करोमि, तेनेव च मे कारणेन केनचि सद्धिं सक्खी न सम्पज्जतीति।
Atthassapattiṃ hadayassa santinti, dvīhipi padehi arahattameva kathesi. Senanti kilesasenaṃ. Sā hi piyarūpasātarūpā nāma. Ekāhaṃ jhāyanti eko ahaṃ jhāyanto. Sukhamanubodhinti arahattasukhaṃ anubujjhiṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – piyarūpaṃ sātarūpaṃ senaṃ jinitvā ahaṃ eko jhāyanto ‘‘atthassa pattiṃ hadayassa santi’’nti saṅkhaṃ gataṃ arahattasukhaṃ anubujjhiṃ. Tasmā janena mittasanthavaṃ na karomi, teneva ca me kāraṇena kenaci saddhiṃ sakkhī na sampajjatīti.
कथंविहारीबहुलोति कतमेन विहारेन बहुलं विहरन्तो। अलद्धाति अलभित्वा। योति निपातमत्तं। इदं वुत्तं होति – कतमेन झानेन बहुलं झायन्तं तं पुग्गलं कामसञ्ञा अलभित्वाव परिबाहिरा होन्तीति।
Kathaṃvihārībahuloti katamena vihārena bahulaṃ viharanto. Aladdhāti alabhitvā. Yoti nipātamattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – katamena jhānena bahulaṃ jhāyantaṃ taṃ puggalaṃ kāmasaññā alabhitvāva paribāhirā hontīti.
पस्सद्धकायोति चतुत्थज्झानेन अस्सासपस्सासकायस्स पस्सद्धत्ता पस्सद्धकायो। सुविमुत्तचित्तोति अरहत्तफलविमुत्तिया सुट्ठु विमुत्तचित्तो। असङ्खरानोति तयो कम्माभिसङ्खारे अनभिसङ्खरोन्तो। अनोकोति अनालयो। अञ्ञाय धम्मन्ति चतुसच्चधम्मं जानित्वा। अवितक्कझायीति अवितक्केन चतुत्थज्झानेन झायन्तो। न कुप्पतीतिआदीसु दोसेन न कुप्पति, रागेन न सरति, मोहेन न थीनो। इमेसु तीसु मूलकिलेसेसु गहितेसु दियड्ढकिलेससहस्सं गहितमेव होति। पठमपदेन वा ब्यापादनीवरणं गहितं, दुतियेन कामच्छन्दनीवरणं, ततियेन थिनं आदिं कत्वा सेसनीवरणानि। इति इमिना नीवरणप्पहानेन खीणासवं दस्सेति।
Passaddhakāyoti catutthajjhānena assāsapassāsakāyassa passaddhattā passaddhakāyo. Suvimuttacittoti arahattaphalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto. Asaṅkharānoti tayo kammābhisaṅkhāre anabhisaṅkharonto. Anokoti anālayo. Aññāya dhammanti catusaccadhammaṃ jānitvā. Avitakkajhāyīti avitakkena catutthajjhānena jhāyanto. Na kuppatītiādīsu dosena na kuppati, rāgena na sarati, mohena na thīno. Imesu tīsu mūlakilesesu gahitesu diyaḍḍhakilesasahassaṃ gahitameva hoti. Paṭhamapadena vā byāpādanīvaraṇaṃ gahitaṃ, dutiyena kāmacchandanīvaraṇaṃ, tatiyena thinaṃ ādiṃ katvā sesanīvaraṇāni. Iti iminā nīvaraṇappahānena khīṇāsavaṃ dasseti.
पञ्चोघतिण्णोति पञ्चद्वारिकं किलेसोघं तिण्णो। छट्ठन्ति मनोद्वारिकम्पि छट्ठं किलेसोघं अतरि। पञ्चोघग्गहणेन वा पञ्चोरम्भागियानि संयोजनानि , छट्ठग्गहणेन पञ्चुद्धम्भागियानि वेदितब्बानि। गणसङ्घचारीति गणे च सङ्घे च चरतीति सत्था गणसङ्घचारी नाम। अद्धा चरिस्सन्तीति अञ्ञेपि सद्धा बहुजना एकंसेन चरिस्सन्ति। अयन्ति अयं सत्था। अनोकोति अनालयो।
Pañcoghatiṇṇoti pañcadvārikaṃ kilesoghaṃ tiṇṇo. Chaṭṭhanti manodvārikampi chaṭṭhaṃ kilesoghaṃ atari. Pañcoghaggahaṇena vā pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni , chaṭṭhaggahaṇena pañcuddhambhāgiyāni veditabbāni. Gaṇasaṅghacārīti gaṇe ca saṅghe ca caratīti satthā gaṇasaṅghacārī nāma. Addhā carissantīti aññepi saddhā bahujanā ekaṃsena carissanti. Ayanti ayaṃ satthā. Anokoti anālayo.
अच्छेज्ज नेस्सतीति अच्छिन्दित्वा नयिस्सति, मच्चुराजस्स हत्थतो अच्छिन्दित्वा निब्बानपारं नयिस्सतीति वुत्तं होति। नयमानानन्ति नयमानेसु।
Acchejjanessatīti acchinditvā nayissati, maccurājassa hatthato acchinditvā nibbānapāraṃ nayissatīti vuttaṃ hoti. Nayamānānanti nayamānesu.
सेलंव सिरसूहच्च, पाताले गाधमेसथाति महन्तं कूटागारप्पमाणं सिलं सीसे ठपेत्वा पाताले पतिट्ठगवेसनं विय। खाणुंव उरसासज्जाति उरसि खाणुं पहरित्वा विय। अपेथाति अपगच्छथ। इमस्मिं ठाने सङ्गीतिकारा ‘‘इदमवोचा’’ति देसनं निट्ठपेत्वा दद्दल्लमानाति गाथं आहंसु। तत्थ दद्दल्लमानाति अतिविय जलमाना सोभमाना। आगञ्छुन्ति आगता। पनुदीति नीहरि। तूलं भट्ठंव मालुतोति यथा फलतो भट्ठं सिम्बलितूलं वा पोटकितूलं वा वातो पनुदति नीहरति, एवं पनुदीति। पञ्चमं।
Selaṃva sirasūhacca, pātāle gādhamesathāti mahantaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ silaṃ sīse ṭhapetvā pātāle patiṭṭhagavesanaṃ viya. Khāṇuṃva urasāsajjāti urasi khāṇuṃ paharitvā viya. Apethāti apagacchatha. Imasmiṃ ṭhāne saṅgītikārā ‘‘idamavocā’’ti desanaṃ niṭṭhapetvā daddallamānāti gāthaṃ āhaṃsu. Tattha daddallamānāti ativiya jalamānā sobhamānā. Āgañchunti āgatā. Panudīti nīhari. Tūlaṃ bhaṭṭhaṃva mālutoti yathā phalato bhaṭṭhaṃ simbalitūlaṃ vā poṭakitūlaṃ vā vāto panudati nīharati, evaṃ panudīti. Pañcamaṃ.
ततियो वग्गो।
Tatiyo vaggo.
इति सारत्थप्पकासिनिया
Iti sāratthappakāsiniyā
संयुत्तनिकाय-अट्ठकथाय
Saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
मारसंयुत्तवण्णना निट्ठिता।
Mārasaṃyuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. मारधीतुसुत्तं • 5. Māradhītusuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. मारधीतुसुत्तवण्णना • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
