| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៥. មារធីតុសុត្តវណ្ណនា
5. Māradhītusuttavaṇṇanā
១៦១. ចិន្តេសីតិ សោកវសិកោ ហុត្វា ចិន្តយិ។ គណិការហត្ថិនិយោតិ ទីបកករេណុយោ។ ឯកសតំ ឯកសតន្តិ ឯកសតំ ឯកសតំ បច្ចេកំ សតំ សតន្តិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘ឯកេកំ សតំ សតំ កត្វា’’តិ។ កុមារិវណ្ណសតន្តិ កុមារិត្ថីនំ អត្តភាវានំ សតំ។ តា កិរ បឋមំ កញ្ញារូបេន អត្តានំ ទស្សេសុំ។ អនុបគតបុប្ផានញ្ហិ សមញ្ញា កញ្ញាតិ។ បុន យថាវុត្តកុមារិរូបេន ឧបគតបុប្ផា ហិ កុមារី។ បុន វធុការូបេន។ តំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘អវិជាតវណ្ណសត’’ន្តិ ។ តតិយវារេ យុវតិរូបេន។ វិជាតា ហិ ឥត្ថី អនតិក្កន្តមជ្ឈិមវយា យុវតី។ ឯត្តាវតា ពាលា តរុណី បោរីតិ តិវិធាសុ ឥត្ថីសុ បុរិមា ទ្វេ ទស្សិតា, បរិយោសានវារេសុ មនុស្សជាតិកានំ មនុស្សិត្ថិយោវ រុច្ចន្តីតិ តេន មនុស្សរូបេន តា អត្តានំ ទស្សេសុំ។
161.Cintesīti sokavasiko hutvā cintayi. Gaṇikārahatthiniyoti dīpakakareṇuyo. Ekasataṃ ekasatanti ekasataṃ ekasataṃ paccekaṃ sataṃ satanti attho. Tenāha ‘‘ekekaṃ sataṃ sataṃ katvā’’ti. Kumārivaṇṇasatanti kumāritthīnaṃ attabhāvānaṃ sataṃ. Tā kira paṭhamaṃ kaññārūpena attānaṃ dassesuṃ. Anupagatapupphānañhi samaññā kaññāti. Puna yathāvuttakumārirūpena upagatapupphā hi kumārī. Puna vadhukārūpena. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘avijātavaṇṇasata’’nti . Tatiyavāre yuvatirūpena. Vijātā hi itthī anatikkantamajjhimavayā yuvatī. Ettāvatā bālā taruṇī porīti tividhāsu itthīsu purimā dve dassitā, pariyosānavāresu manussajātikānaṃ manussitthiyova ruccantīti tena manussarūpena tā attānaṃ dassesuṃ.
អត្ថស្ស បត្តិន្តិ ឯកន្តតោ ហិតានុប្បត្តិំ។ ហទយស្ស សន្តិន្តិ បរមចិត្តុបសមំ។ កិលេសសេនន្តិ កាមគុណសង្ខាតំ បឋមំ កិលេសសេនំ។ សា ហិ កិលេសសេនា អច្ឆរាសង្ឃាតសភាវាបិ បដិបត្ថយមានា បិយាយិតព្ពឥច្ឆិតព្ពរូបភាវតោ បិយរូបសាតរូបា នាម អត្តនោ កិច្ចវសេន។ ឯកោ អហំ ឈាយន្តោតិ គណសង្គណិកាយ កិលេសសង្គណិកាយ ច អភាវតោ ឯកោ អសហាយោ អហំ លក្ខណូបនិជ្ឈានេន និជ្ឈាយន្តោ។ អនុពុជ្ឈិន្តិ អនុក្កមេន មគ្គបដិបាដិយា ពុជ្ឈិំ បដិពុជ្ឈិំ។ តស្មាតិ យថាវុត្តវិវេកសុខសមធិគមនិមិត្តំ។ អករណេនាតិ មិត្តសន្ថវស្ស អករណេន។ សក្ខីតិ សក្ខិភាវោ។
Atthassa pattinti ekantato hitānuppattiṃ. Hadayassa santinti paramacittupasamaṃ. Kilesasenanti kāmaguṇasaṅkhātaṃ paṭhamaṃ kilesasenaṃ. Sā hi kilesasenā accharāsaṅghātasabhāvāpi paṭipatthayamānā piyāyitabbaicchitabbarūpabhāvato piyarūpasātarūpā nāma attano kiccavasena. Eko ahaṃ jhāyantoti gaṇasaṅgaṇikāya kilesasaṅgaṇikāya ca abhāvato eko asahāyo ahaṃ lakkhaṇūpanijjhānena nijjhāyanto. Anubujjhinti anukkamena maggapaṭipāṭiyā bujjhiṃ paṭibujjhiṃ. Tasmāti yathāvuttavivekasukhasamadhigamanimittaṃ. Akaraṇenāti mittasanthavassa akaraṇena. Sakkhīti sakkhibhāvo.
កតមេន វិហារេនាតិ ឈានសមាបត្តីនំ កតមេន វិហារេន។ ឥធ ទុតិយបទស្ស អត្ថោ វិស្សជ្ជនគាថាវណ្ណនាយមេវ អាវិ ភវិស្សតិ។ អនាមន្តេន ‘‘តំ បុគ្គល’’ន្តិ សម្មុខា ឋិតម្បិ ភគវន្តំ អសម្មុខា វិយ កត្វា វទតិ, កថំ ត្វន្តិ អត្ថោ។
Katamenavihārenāti jhānasamāpattīnaṃ katamena vihārena. Idha dutiyapadassa attho vissajjanagāthāvaṇṇanāyameva āvi bhavissati. Anāmantena ‘‘taṃ puggala’’nti sammukhā ṭhitampi bhagavantaṃ asammukhā viya katvā vadati, kathaṃ tvanti attho.
‘‘អវិតក្កឈាយី’’តិ វក្ខមានត្តា អយមេវេត្ថ កាយបស្សទ្ធិ វេទិតព្ពាតិ អាហ ‘‘ចតុត្ថជ្ឈានេន អស្សាសបស្សាសកាយស្ស បស្សទ្ធត្តា បស្សទ្ធកាយោ’’តិ។ បុញ្ញាភិសង្ខារាទិកេ កម្មាភិសង្ខារេ។ កាមាលយាទីនំ អភាវតោ អនាលយោ។ ន សរតីតិ ន សវតិ។ រាគវសេន ហិ សត្តា សំសារមនុសវន្តិ។ ន ថិនោតិ ន ថិនមិទ្ធចិត្តោ។ មោហវសេន ហិ សត្តា ថិនមិទ្ធំ អាបជ្ជន្តីតិ។ ទិយឌ្ឍកិលេសសហស្សន្តិ ខុទ្ទកវត្ថុវិភង្គេ (វិភ. ៨៤២, ៩៧៦) អាគតេសុ អដ្ឋសុ កិលេសសតេសុ អដ្ឋសតំ តណ្ហាវិចរិតានិ អបនេត្វា សេសា បញ្ញាសាធិកំ សតំ កិលេសា, តេ ព្រហ្មជាលេ (ទី. និ. ១.៣១) អាគតាហិ ទ្វាសដ្ឋិយា ទិដ្ឋីហិ សហ បញ្ចបញ្ញាសាធិកំ សត្តសតំ ហោតិ; តា ច ឧប្បន្នានុប្បន្នភាវេន ទិគុណិតា ទិយឌ្ឍកិលេសសហស្សំ ទសាធិកំ ហោតិ; តំ អប្បកំ បន ឩនមធិកំ វា គណនុបគំ ន ហោតីតិ ‘‘ទិយឌ្ឍកិលេសសហស្ស’’ន្តិ វុត្តំ។ ឥតរេសំ អតីតាទិភាវាមសនតោ អគ្គហណំ បហានស្ស អធិប្បេតត្តា។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន អភិធម្មដីកាយំ (ធ. ស. អនុដី. និទានកថាវណ្ណនា) វុត្តនយេន វេទិតព្ពោ។ បឋមបទេនាតិ ‘‘ន កុប្បតី’’តិ ឥមិនា បទេន។ ទុតិយេនាតិ ‘‘ន សរតី’’តិ បទេន។ តតិយេនាតិ ‘‘ន ថិនោ’’តិ បទេន។ នីវរណប្បហានេន ខីណាសវតំ ទស្សេតិ, អនវសេសតោ នីវរណានំ អច្ចន្តប្បហានំ អធិប្បេតំ។
‘‘Avitakkajhāyī’’ti vakkhamānattā ayamevettha kāyapassaddhi veditabbāti āha ‘‘catutthajjhānena assāsapassāsakāyassa passaddhattā passaddhakāyo’’ti. Puññābhisaṅkhārādike kammābhisaṅkhāre. Kāmālayādīnaṃ abhāvato anālayo. Na saratīti na savati. Rāgavasena hi sattā saṃsāramanusavanti. Na thinoti na thinamiddhacitto. Mohavasena hi sattā thinamiddhaṃ āpajjantīti. Diyaḍḍhakilesasahassanti khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 842, 976) āgatesu aṭṭhasu kilesasatesu aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni apanetvā sesā paññāsādhikaṃ sataṃ kilesā, te brahmajāle (dī. ni. 1.31) āgatāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi saha pañcapaññāsādhikaṃ sattasataṃ hoti; tā ca uppannānuppannabhāvena diguṇitā diyaḍḍhakilesasahassaṃ dasādhikaṃ hoti; taṃ appakaṃ pana ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti ‘‘diyaḍḍhakilesasahassa’’nti vuttaṃ. Itaresaṃ atītādibhāvāmasanato aggahaṇaṃ pahānassa adhippetattā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. anuṭī. nidānakathāvaṇṇanā) vuttanayena veditabbo. Paṭhamapadenāti ‘‘na kuppatī’’ti iminā padena. Dutiyenāti ‘‘na saratī’’ti padena. Tatiyenāti ‘‘na thino’’ti padena. Nīvaraṇappahānena khīṇāsavataṃ dasseti, anavasesato nīvaraṇānaṃ accantappahānaṃ adhippetaṃ.
បញ្ចទ្វារិកកិលេសោឃំ តិណ្ណោតិ ឆន្នំ ទ្វារានំ វសេន បវត្តនកិលេសោឃំ តរិត្វា ឋិតោ។ កាមោឃទិដ្ឋោឃភវោឃដ្ឋកិលេសភាវតោ ‘‘បញ្ចោឃគ្គហណេន វា បញ្ចោរម្ភាគិយានិ សំយោជនានិ វេទិតព្ពានី’’តិ អាហ។ រូបរាគាទយោ វិសេសតោ ន បញ្ចទ្វារិកាតិ វុត្តំ ‘‘ឆដ្ឋគ្គហណេន បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយានិ វេទិតព្ពានី’’តិ។
Pañcadvārikakilesoghaṃ tiṇṇoti channaṃ dvārānaṃ vasena pavattanakilesoghaṃ taritvā ṭhito. Kāmoghadiṭṭhoghabhavoghaṭṭhakilesabhāvato ‘‘pañcoghaggahaṇena vā pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni veditabbānī’’ti āha. Rūparāgādayo visesato na pañcadvārikāti vuttaṃ ‘‘chaṭṭhaggahaṇena pañcuddhambhāgiyāni veditabbānī’’ti.
មច្ចុរាជស្សាតិ សម្ពន្ធេ សាមិវចនន្តិ ទស្សេន្តោ ‘‘មច្ចុរាជស្ស ហត្ថតោ’’តិ អាហ។ នយមានានន្តិ អនាទរេ សាមិវចនន្តិ កត្វា វុត្តំ ‘‘នយមានេសូ’’តិ។
Maccurājassāti sambandhe sāmivacananti dassento ‘‘maccurājassa hatthato’’ti āha. Nayamānānanti anādare sāmivacananti katvā vuttaṃ ‘‘nayamānesū’’ti.
ឩហច្ចាតិ ពុទ្ធំ និស្សាយ។ ‘‘ឥទមវោចា’’តិ ទេសនំ និដ្ឋាបេត្វាតិ ឯតេន សំយុត្តេសុ អយំ និគមនបាឡិ, ហេដ្ឋា អនាគតនយត្តា បន កេសុចិ បោត្ថកេសុ ន លិខីយតីតិ ទស្សេតិ។ ទទ្ទល្លមានាតិ ជជ្ជការស្ស ហិ ទទ្ទការំ កត្វា និទ្ទេសោ។ តេនាហ ‘‘អតិវិយ ជលមានា’’តិ។ នីហរីតិ តាសំ កាយវចីវិការំ ន មនសិករោន្តោ តិណាយបិ អមញ្ញមានោវ អនបេក្ខេនេវ នីហរិ។ ផលតោ ភដ្ឋន្តិ ផលសិបាដិកតោ ភដ្ឋំ។ កុណ្ឌតិណាទិគច្ឆតូលំ បោដកិតូលំ។
Ūhaccāti buddhaṃ nissāya. ‘‘Idamavocā’’ti desanaṃ niṭṭhāpetvāti etena saṃyuttesu ayaṃ nigamanapāḷi, heṭṭhā anāgatanayattā pana kesuci potthakesu na likhīyatīti dasseti. Daddallamānāti jajjakārassa hi daddakāraṃ katvā niddeso. Tenāha ‘‘ativiya jalamānā’’ti. Nīharīti tāsaṃ kāyavacīvikāraṃ na manasikaronto tiṇāyapi amaññamānova anapekkheneva nīhari. Phalato bhaṭṭhanti phalasipāṭikato bhaṭṭhaṃ. Kuṇḍatiṇādigacchatūlaṃ poṭakitūlaṃ.
មារធីតុសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Māradhītusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
តតិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
សារត្ថប្បកាសិនិយា សំយុត្តនិកាយ-អដ្ឋកថាយ
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
មារសំយុត្តវណ្ណនាយ លីនត្ថប្បកាសនា សមត្តា។
Mārasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. មារធីតុសុត្តំ • 5. Māradhītusuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៥. មារធីតុសុត្តវណ្ណនា • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
