| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
5. මාරධීතුසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Māradhītusuttavaṇṇanā
161. චින්‌තෙසීති සොකවසිකො හුත්‌වා චින්‌තයි. ගණිකාරහත්‌ථිනියොති දීපකකරෙණුයො. එකසතං එකසතන්‌ති එකසතං එකසතං පච්‌චෙකං සතං සතන්‌ති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘එකෙකං සතං සතං කත්‌වා’’ති. කුමාරිවණ්‌ණසතන්‌ති කුමාරිත්‌ථීනං අත්‌තභාවානං සතං. තා කිර පඨමං කඤ්‌ඤාරූපෙන අත්‌තානං දස්‌සෙසුං. අනුපගතපුප්‌ඵානඤ්‌හි සමඤ්‌ඤා කඤ්‌ඤාති. පුන යථාවුත්‌තකුමාරිරූපෙන උපගතපුප්‌ඵා හි කුමාරී. පුන වධුකාරූපෙන. තං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘අවිජාතවණ්‌ණසත’’න්‌ති . තතියවාරෙ යුවතිරූපෙන. විජාතා හි ඉත්‌ථී අනතික්‌කන්‌තමජ්‌ඣිමවයා යුවතී. එත්‌තාවතා බාලා තරුණී පොරීති තිවිධාසු ඉත්‌ථීසු පුරිමා ද්‌වෙ දස්‌සිතා, පරියොසානවාරෙසු මනුස්‌සජාතිකානං මනුස්‌සිත්‌ථියොව රුච්‌චන්‌තීති තෙන මනුස්‌සරූපෙන තා අත්‌තානං දස්‌සෙසුං.
161.Cintesīti sokavasiko hutvā cintayi. Gaṇikārahatthiniyoti dīpakakareṇuyo. Ekasataṃ ekasatanti ekasataṃ ekasataṃ paccekaṃ sataṃ satanti attho. Tenāha ‘‘ekekaṃ sataṃ sataṃ katvā’’ti. Kumārivaṇṇasatanti kumāritthīnaṃ attabhāvānaṃ sataṃ. Tā kira paṭhamaṃ kaññārūpena attānaṃ dassesuṃ. Anupagatapupphānañhi samaññā kaññāti. Puna yathāvuttakumārirūpena upagatapupphā hi kumārī. Puna vadhukārūpena. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘avijātavaṇṇasata’’nti . Tatiyavāre yuvatirūpena. Vijātā hi itthī anatikkantamajjhimavayā yuvatī. Ettāvatā bālā taruṇī porīti tividhāsu itthīsu purimā dve dassitā, pariyosānavāresu manussajātikānaṃ manussitthiyova ruccantīti tena manussarūpena tā attānaṃ dassesuṃ.
අත්‌ථස්‌ස පත්‌තින්‌ති එකන්‌තතො හිතානුප්‌පත්‌තිං. හදයස්‌ස සන්‌තින්‌ති පරමචිත්‌තුපසමං. කිලෙසසෙනන්‌ති කාමගුණසඞ්‌ඛාතං පඨමං කිලෙසසෙනං. සා හි කිලෙසසෙනා අච්‌ඡරාසඞ්‌ඝාතසභාවාපි පටිපත්‌ථයමානා පියායිතබ්‌බඉච්‌ඡිතබ්‌බරූපභාවතො පියරූපසාතරූපා නාම අත්‌තනො කිච්‌චවසෙන. එකො අහං ඣායන්‌තොති ගණසඞ්‌ගණිකාය කිලෙසසඞ්‌ගණිකාය ච අභාවතො එකො අසහායො අහං ලක්‌ඛණූපනිජ්‌ඣානෙන නිජ්‌ඣායන්‌තො. අනුබුජ්‌ඣින්‌ති අනුක්‌කමෙන මග්‌ගපටිපාටියා බුජ්‌ඣිං පටිබුජ්‌ඣිං. තස්‌මාති යථාවුත්‌තවිවෙකසුඛසමධිගමනිමිත්‌තං. අකරණෙනාති මිත්‌තසන්‌ථවස්‌ස අකරණෙන. සක්‌ඛීති සක්‌ඛිභාවො.
Atthassa pattinti ekantato hitānuppattiṃ. Hadayassa santinti paramacittupasamaṃ. Kilesasenanti kāmaguṇasaṅkhātaṃ paṭhamaṃ kilesasenaṃ. Sā hi kilesasenā accharāsaṅghātasabhāvāpi paṭipatthayamānā piyāyitabbaicchitabbarūpabhāvato piyarūpasātarūpā nāma attano kiccavasena. Eko ahaṃ jhāyantoti gaṇasaṅgaṇikāya kilesasaṅgaṇikāya ca abhāvato eko asahāyo ahaṃ lakkhaṇūpanijjhānena nijjhāyanto. Anubujjhinti anukkamena maggapaṭipāṭiyā bujjhiṃ paṭibujjhiṃ. Tasmāti yathāvuttavivekasukhasamadhigamanimittaṃ. Akaraṇenāti mittasanthavassa akaraṇena. Sakkhīti sakkhibhāvo.
කතමෙන විහාරෙනාති ඣානසමාපත්‌තීනං කතමෙන විහාරෙන. ඉධ දුතියපදස්‌ස අත්‌ථො විස්‌සජ්‌ජනගාථාවණ්‌ණනායමෙව ආවි භවිස්‌සති. අනාමන්‌තෙන ‘‘තං පුග්‌ගල’’න්‌ති සම්‌මුඛා ඨිතම්‌පි භගවන්‌තං අසම්‌මුඛා විය කත්‌වා වදති, කථං ත්‌වන්‌ති අත්‌ථො.
Katamenavihārenāti jhānasamāpattīnaṃ katamena vihārena. Idha dutiyapadassa attho vissajjanagāthāvaṇṇanāyameva āvi bhavissati. Anāmantena ‘‘taṃ puggala’’nti sammukhā ṭhitampi bhagavantaṃ asammukhā viya katvā vadati, kathaṃ tvanti attho.
‘‘අවිතක්‌කඣායී’’ති වක්‌ඛමානත්‌තා අයමෙවෙත්‌ථ කායපස්‌සද්‌ධි වෙදිතබ්‌බාති ආහ ‘‘චතුත්‌ථජ්‌ඣානෙන අස්‌සාසපස්‌සාසකායස්‌ස පස්‌සද්‌ධත්‌තා පස්‌සද්‌ධකායො’’ති. පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරාදිකෙ කම්‌මාභිසඞ්‌ඛාරෙ. කාමාලයාදීනං අභාවතො අනාලයො. න සරතීති න සවති. රාගවසෙන හි සත්‌තා සංසාරමනුසවන්‌ති. න ථිනොති න ථිනමිද්‌ධචිත්‌තො. මොහවසෙන හි සත්‌තා ථිනමිද්‌ධං ආපජ්‌ජන්‌තීති. දියඩ්‌ඪකිලෙසසහස්‌සන්‌ති ඛුද්‌දකවත්‌ථුවිභඞ්‌ගෙ (විභ. 842, 976) ආගතෙසු අට්‌ඨසු කිලෙසසතෙසු අට්‌ඨසතං තණ්‌හාවිචරිතානි අපනෙත්‌වා සෙසා පඤ්‌ඤාසාධිකං සතං කිලෙසා, තෙ බ්‍රහ්‌මජාලෙ (දී. නි. 1.31) ආගතාහි ද්‌වාසට්‌ඨියා දිට්‌ඨීහි සහ පඤ්‌චපඤ්‌ඤාසාධිකං සත්‌තසතං හොති; තා ච උප්‌පන්‌නානුප්‌පන්‌නභාවෙන දිගුණිතා දියඩ්‌ඪකිලෙසසහස්‌සං දසාධිකං හොති; තං අප්‌පකං පන ඌනමධිකං වා ගණනුපගං න හොතීති ‘‘දියඩ්‌ඪකිලෙසසහස්‌ස’’න්‌ති වුත්‌තං. ඉතරෙසං අතීතාදිභාවාමසනතො අග්‌ගහණං පහානස්‌ස අධිප්‌පෙතත්‌තා. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන අභිධම්‌මටීකායං (ධ. ස. අනුටී. නිදානකථාවණ්‌ණනා) වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො. පඨමපදෙනාති ‘‘න කුප්‌පතී’’ති ඉමිනා පදෙන. දුතියෙනාති ‘‘න සරතී’’ති පදෙන. තතියෙනාති ‘‘න ථිනො’’ති පදෙන. නීවරණප්‌පහානෙන ඛීණාසවතං දස්‌සෙති, අනවසෙසතො නීවරණානං අච්‌චන්‌තප්‌පහානං අධිප්‌පෙතං.
‘‘Avitakkajhāyī’’ti vakkhamānattā ayamevettha kāyapassaddhi veditabbāti āha ‘‘catutthajjhānena assāsapassāsakāyassa passaddhattā passaddhakāyo’’ti. Puññābhisaṅkhārādike kammābhisaṅkhāre. Kāmālayādīnaṃ abhāvato anālayo. Na saratīti na savati. Rāgavasena hi sattā saṃsāramanusavanti. Na thinoti na thinamiddhacitto. Mohavasena hi sattā thinamiddhaṃ āpajjantīti. Diyaḍḍhakilesasahassanti khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 842, 976) āgatesu aṭṭhasu kilesasatesu aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni apanetvā sesā paññāsādhikaṃ sataṃ kilesā, te brahmajāle (dī. ni. 1.31) āgatāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi saha pañcapaññāsādhikaṃ sattasataṃ hoti; tā ca uppannānuppannabhāvena diguṇitā diyaḍḍhakilesasahassaṃ dasādhikaṃ hoti; taṃ appakaṃ pana ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti ‘‘diyaḍḍhakilesasahassa’’nti vuttaṃ. Itaresaṃ atītādibhāvāmasanato aggahaṇaṃ pahānassa adhippetattā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. anuṭī. nidānakathāvaṇṇanā) vuttanayena veditabbo. Paṭhamapadenāti ‘‘na kuppatī’’ti iminā padena. Dutiyenāti ‘‘na saratī’’ti padena. Tatiyenāti ‘‘na thino’’ti padena. Nīvaraṇappahānena khīṇāsavataṃ dasseti, anavasesato nīvaraṇānaṃ accantappahānaṃ adhippetaṃ.
පඤ්‌චද්‌වාරිකකිලෙසොඝං තිණ්‌ණොති ඡන්‌නං ද්‌වාරානං වසෙන පවත්‌තනකිලෙසොඝං තරිත්‌වා ඨිතො. කාමොඝදිට්‌ඨොඝභවොඝට්‌ඨකිලෙසභාවතො ‘‘පඤ්‌චොඝග්‌ගහණෙන වා පඤ්‌චොරම්‌භාගියානි සංයොජනානි වෙදිතබ්‌බානී’’ති ආහ. රූපරාගාදයො විසෙසතො න පඤ්‌චද්‌වාරිකාති වුත්‌තං ‘‘ඡට්‌ඨග්‌ගහණෙන පඤ්‌චුද්‌ධම්‌භාගියානි වෙදිතබ්‌බානී’’ති.
Pañcadvārikakilesoghaṃ tiṇṇoti channaṃ dvārānaṃ vasena pavattanakilesoghaṃ taritvā ṭhito. Kāmoghadiṭṭhoghabhavoghaṭṭhakilesabhāvato ‘‘pañcoghaggahaṇena vā pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni veditabbānī’’ti āha. Rūparāgādayo visesato na pañcadvārikāti vuttaṃ ‘‘chaṭṭhaggahaṇena pañcuddhambhāgiyāni veditabbānī’’ti.
මච්‌චුරාජස්‌සාති සම්‌බන්‌ධෙ සාමිවචනන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘මච්‌චුරාජස්‌ස හත්‌ථතො’’ති ආහ. නයමානානන්‌ති අනාදරෙ සාමිවචනන්‌ති කත්‌වා වුත්‌තං ‘‘නයමානෙසූ’’ති.
Maccurājassāti sambandhe sāmivacananti dassento ‘‘maccurājassa hatthato’’ti āha. Nayamānānanti anādare sāmivacananti katvā vuttaṃ ‘‘nayamānesū’’ti.
ඌහච්‌චාති බුද්‌ධං නිස්‌සාය. ‘‘ඉදමවොචා’’ති දෙසනං නිට්‌ඨාපෙත්‌වාති එතෙන සංයුත්‌තෙසු අයං නිගමනපාළි, හෙට්‌ඨා අනාගතනයත්‌තා පන කෙසුචි පොත්‌ථකෙසු න ලිඛීයතීති දස්‌සෙති. දද්‌දල්‌ලමානාති ජජ්‌ජකාරස්‌ස හි දද්‌දකාරං කත්‌වා නිද්‌දෙසො. තෙනාහ ‘‘අතිවිය ජලමානා’’ති. නීහරීති තාසං කායවචීවිකාරං න මනසිකරොන්‌තො තිණායපි අමඤ්‌ඤමානොව අනපෙක්‌ඛෙනෙව නීහරි. ඵලතො භට්‌ඨන්‌ති ඵලසිපාටිකතො භට්‌ඨං. කුණ්‌ඩතිණාදිගච්‌ඡතූලං පොටකිතූලං.
Ūhaccāti buddhaṃ nissāya. ‘‘Idamavocā’’ti desanaṃ niṭṭhāpetvāti etena saṃyuttesu ayaṃ nigamanapāḷi, heṭṭhā anāgatanayattā pana kesuci potthakesu na likhīyatīti dasseti. Daddallamānāti jajjakārassa hi daddakāraṃ katvā niddeso. Tenāha ‘‘ativiya jalamānā’’ti. Nīharīti tāsaṃ kāyavacīvikāraṃ na manasikaronto tiṇāyapi amaññamānova anapekkheneva nīhari. Phalato bhaṭṭhanti phalasipāṭikato bhaṭṭhaṃ. Kuṇḍatiṇādigacchatūlaṃ poṭakitūlaṃ.
මාරධීතුසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Māradhītusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
තතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
සාරත්‌ථප්‌පකාසිනියා සංයුත්‌තනිකාය-අට්‌ඨකථාය
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
මාරසංයුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Mārasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 5. මාරධීතුසුත්‌තං • 5. Māradhītusuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 5. මාරධීතුසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
