| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੫. ਮਾਰਧੀਤੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
5. Māradhītusuttavaṇṇanā
੧੬੧. ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਸੋਕવਸਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ। ਗਣਿਕਾਰਹਤ੍ਥਿਨਿਯੋਤਿ ਦੀਪਕਕਰੇਣੁਯੋ। ਏਕਸਤਂ ਏਕਸਤਨ੍ਤਿ ਏਕਸਤਂ ਏਕਸਤਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਸਤਂ ਸਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕੇਕਂ ਸਤਂ ਸਤਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਕੁਮਾਰਿવਣ੍ਣਸਤਨ੍ਤਿ ਕੁਮਾਰਿਤ੍ਥੀਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਸਤਂ। ਤਾ ਕਿਰ ਪਠਮਂ ਕਞ੍ਞਾਰੂਪੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ। ਅਨੁਪਗਤਪੁਪ੍ਫਾਨਞ੍ਹਿ ਸਮਞ੍ਞਾ ਕਞ੍ਞਾਤਿ। ਪੁਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕੁਮਾਰਿਰੂਪੇਨ ਉਪਗਤਪੁਪ੍ਫਾ ਹਿ ਕੁਮਾਰੀ। ਪੁਨ વਧੁਕਾਰੂਪੇਨ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅવਿਜਾਤવਣ੍ਣਸਤ’’ਨ੍ਤਿ । ਤਤਿਯવਾਰੇ ਯੁવਤਿਰੂਪੇਨ। વਿਜਾਤਾ ਹਿ ਇਤ੍ਥੀ ਅਨਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਜ੍ਝਿਮવਯਾ ਯੁવਤੀ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਬਾਲਾ ਤਰੁਣੀ ਪੋਰੀਤਿ ਤਿવਿਧਾਸੁ ਇਤ੍ਥੀਸੁ ਪੁਰਿਮਾ ਦ੍વੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਪਰਿਯੋਸਾਨવਾਰੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਜਾਤਿਕਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯੋવ ਰੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਰੂਪੇਨ ਤਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ।
161.Cintesīti sokavasiko hutvā cintayi. Gaṇikārahatthiniyoti dīpakakareṇuyo. Ekasataṃ ekasatanti ekasataṃ ekasataṃ paccekaṃ sataṃ satanti attho. Tenāha ‘‘ekekaṃ sataṃ sataṃ katvā’’ti. Kumārivaṇṇasatanti kumāritthīnaṃ attabhāvānaṃ sataṃ. Tā kira paṭhamaṃ kaññārūpena attānaṃ dassesuṃ. Anupagatapupphānañhi samaññā kaññāti. Puna yathāvuttakumārirūpena upagatapupphā hi kumārī. Puna vadhukārūpena. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘avijātavaṇṇasata’’nti . Tatiyavāre yuvatirūpena. Vijātā hi itthī anatikkantamajjhimavayā yuvatī. Ettāvatā bālā taruṇī porīti tividhāsu itthīsu purimā dve dassitā, pariyosānavāresu manussajātikānaṃ manussitthiyova ruccantīti tena manussarūpena tā attānaṃ dassesuṃ.
ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਹਿਤਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਹਦਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਪਰਮਚਿਤ੍ਤੁਪਸਮਂ। ਕਿਲੇਸਸੇਨਨ੍ਤਿ ਕਾਮਗੁਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਠਮਂ ਕਿਲੇਸਸੇਨਂ। ਸਾ ਹਿ ਕਿਲੇਸਸੇਨਾ ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤਸਭਾવਾਪਿ ਪਟਿਪਤ੍ਥਯਮਾਨਾ ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਰੂਪਭਾવਤੋ ਪਿਯਰੂਪਸਾਤਰੂਪਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ। ਏਕੋ ਅਹਂ ਝਾਯਨ੍ਤੋਤਿ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਾਯ ਕਿਲੇਸਸਙ੍ਗਣਿਕਾਯ ਚ ਅਭਾવਤੋ ਏਕੋ ਅਸਹਾਯੋ ਅਹਂ ਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨੇਨ ਨਿਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੋ। ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਿਨ੍ਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਬੁਜ੍ਝਿਂ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤવਿવੇਕਸੁਖਸਮਧਿਗਮਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਅਕਰਣੇਨਾਤਿ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવਸ੍ਸ ਅਕਰਣੇਨ। ਸਕ੍ਖੀਤਿ ਸਕ੍ਖਿਭਾવੋ।
Atthassa pattinti ekantato hitānuppattiṃ. Hadayassa santinti paramacittupasamaṃ. Kilesasenanti kāmaguṇasaṅkhātaṃ paṭhamaṃ kilesasenaṃ. Sā hi kilesasenā accharāsaṅghātasabhāvāpi paṭipatthayamānā piyāyitabbaicchitabbarūpabhāvato piyarūpasātarūpā nāma attano kiccavasena. Eko ahaṃ jhāyantoti gaṇasaṅgaṇikāya kilesasaṅgaṇikāya ca abhāvato eko asahāyo ahaṃ lakkhaṇūpanijjhānena nijjhāyanto. Anubujjhinti anukkamena maggapaṭipāṭiyā bujjhiṃ paṭibujjhiṃ. Tasmāti yathāvuttavivekasukhasamadhigamanimittaṃ. Akaraṇenāti mittasanthavassa akaraṇena. Sakkhīti sakkhibhāvo.
ਕਤਮੇਨ વਿਹਾਰੇਨਾਤਿ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਕਤਮੇਨ વਿਹਾਰੇਨ। ਇਧ ਦੁਤਿਯਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾਯਮੇવ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਠਿਤਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਸਮ੍ਮੁਖਾ વਿਯ ਕਤ੍વਾ વਦਤਿ, ਕਥਂ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Katamenavihārenāti jhānasamāpattīnaṃ katamena vihārena. Idha dutiyapadassa attho vissajjanagāthāvaṇṇanāyameva āvi bhavissati. Anāmantena ‘‘taṃ puggala’’nti sammukhā ṭhitampi bhagavantaṃ asammukhā viya katvā vadati, kathaṃ tvanti attho.
‘‘ਅવਿਤਕ੍ਕਝਾਯੀ’’ਤਿ વਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਾ ਅਯਮੇવੇਤ੍ਥ ਕਾਯਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੇਨ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਕਾਯਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਾਯੋ’’ਤਿ। ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕੇ ਕਮ੍ਮਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇ। ਕਾਮਾਲਯਾਦੀਨਂ ਅਭਾવਤੋ ਅਨਾਲਯੋ। ਨ ਸਰਤੀਤਿ ਨ ਸવਤਿ। ਰਾਗવਸੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਸਾਰਮਨੁਸવਨ੍ਤਿ। ਨ ਥਿਨੋਤਿ ਨ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ। ਮੋਹવਸੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ। ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੮੪੨, ੯੭੬) ਆਗਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਕਿਲੇਸਸਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸਤਂ ਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਨਿ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾ ਪਞ੍ਞਾਸਾਧਿਕਂ ਸਤਂ ਕਿਲੇਸਾ, ਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧) ਆਗਤਾਹਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਸਹ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਞਾਸਾਧਿਕਂ ਸਤ੍ਤਸਤਂ ਹੋਤਿ; ਤਾ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ ਦਿਗੁਣਿਤਾ ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸਂ ਦਸਾਧਿਕਂ ਹੋਤਿ; ਤਂ ਅਪ੍ਪਕਂ ਪਨ ਊਨਮਧਿਕਂ વਾ ਗਣਨੁਪਗਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਰੇਸਂ ਅਤੀਤਾਦਿਭਾવਾਮਸਨਤੋ ਅਗ੍ਗਹਣਂ ਪਹਾਨਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਅਭਿਧਮ੍ਮਟੀਕਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਨੁਟੀ॰ ਨਿਦਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਠਮਪਦੇਨਾਤਿ ‘‘ਨ ਕੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ। ਦੁਤਿਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਨ ਸਰਤੀ’’ਤਿ ਪਦੇਨ। ਤਤਿਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਨ ਥਿਨੋ’’ਤਿ ਪਦੇਨ। ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਖੀਣਾਸવਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਅਨવਸੇਸਤੋ ਨੀવਰਣਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪ੍ਪਹਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
‘‘Avitakkajhāyī’’ti vakkhamānattā ayamevettha kāyapassaddhi veditabbāti āha ‘‘catutthajjhānena assāsapassāsakāyassa passaddhattā passaddhakāyo’’ti. Puññābhisaṅkhārādike kammābhisaṅkhāre. Kāmālayādīnaṃ abhāvato anālayo. Na saratīti na savati. Rāgavasena hi sattā saṃsāramanusavanti. Na thinoti na thinamiddhacitto. Mohavasena hi sattā thinamiddhaṃ āpajjantīti. Diyaḍḍhakilesasahassanti khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 842, 976) āgatesu aṭṭhasu kilesasatesu aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni apanetvā sesā paññāsādhikaṃ sataṃ kilesā, te brahmajāle (dī. ni. 1.31) āgatāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi saha pañcapaññāsādhikaṃ sattasataṃ hoti; tā ca uppannānuppannabhāvena diguṇitā diyaḍḍhakilesasahassaṃ dasādhikaṃ hoti; taṃ appakaṃ pana ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti ‘‘diyaḍḍhakilesasahassa’’nti vuttaṃ. Itaresaṃ atītādibhāvāmasanato aggahaṇaṃ pahānassa adhippetattā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. anuṭī. nidānakathāvaṇṇanā) vuttanayena veditabbo. Paṭhamapadenāti ‘‘na kuppatī’’ti iminā padena. Dutiyenāti ‘‘na saratī’’ti padena. Tatiyenāti ‘‘na thino’’ti padena. Nīvaraṇappahānena khīṇāsavataṃ dasseti, anavasesato nīvaraṇānaṃ accantappahānaṃ adhippetaṃ.
ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਕਿਲੇਸੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਛਨ੍ਨਂ ਦ੍વਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਕਿਲੇਸੋਘਂ ਤਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਕਾਮੋਘਦਿਟ੍ਠੋਘਭવੋਘਟ੍ਠਕਿਲੇਸਭਾવਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਚੋਘਗ੍ਗਹਣੇਨ વਾ ਪਞ੍ਚੋਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਰੂਪਰਾਗਾਦਯੋ વਿਸੇਸਤੋ ਨ ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਿਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਛਟ੍ਠਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਞ੍ਚੁਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ।
Pañcadvārikakilesoghaṃ tiṇṇoti channaṃ dvārānaṃ vasena pavattanakilesoghaṃ taritvā ṭhito. Kāmoghadiṭṭhoghabhavoghaṭṭhakilesabhāvato ‘‘pañcoghaggahaṇena vā pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni veditabbānī’’ti āha. Rūparāgādayo visesato na pañcadvārikāti vuttaṃ ‘‘chaṭṭhaggahaṇena pañcuddhambhāgiyāni veditabbānī’’ti.
ਮਚ੍ਚੁਰਾਜਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਾਮਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਚ੍ਚੁਰਾਜਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਨਯਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਾਦਰੇ ਸਾਮਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਯਮਾਨੇਸੂ’’ਤਿ।
Maccurājassāti sambandhe sāmivacananti dassento ‘‘maccurājassa hatthato’’ti āha. Nayamānānanti anādare sāmivacananti katvā vuttaṃ ‘‘nayamānesū’’ti.
ਊਹਚ੍ਚਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ। ‘‘ਇਦਮવੋਚਾ’’ਤਿ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਯਂ ਨਿਗਮਨਪਾਲ਼ਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਨਾਗਤਨਯਤ੍ਤਾ ਪਨ ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਨ ਲਿਖੀਯਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਦਦ੍ਦਲ੍ਲਮਾਨਾਤਿ ਜਜ੍ਜਕਾਰਸ੍ਸ ਹਿ ਦਦ੍ਦਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਤਿવਿਯ ਜਲਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਨੀਹਰੀਤਿ ਤਾਸਂ ਕਾਯવਚੀવਿਕਾਰਂ ਨ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਿਣਾਯਪਿ ਅਮਞ੍ਞਮਾਨੋવ ਅਨਪੇਕ੍ਖੇਨੇવ ਨੀਹਰਿ। ਫਲਤੋ ਭਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਫਲਸਿਪਾਟਿਕਤੋ ਭਟ੍ਠਂ। ਕੁਣ੍ਡਤਿਣਾਦਿਗਚ੍ਛਤੂਲਂ ਪੋਟਕਿਤੂਲਂ।
Ūhaccāti buddhaṃ nissāya. ‘‘Idamavocā’’ti desanaṃ niṭṭhāpetvāti etena saṃyuttesu ayaṃ nigamanapāḷi, heṭṭhā anāgatanayattā pana kesuci potthakesu na likhīyatīti dasseti. Daddallamānāti jajjakārassa hi daddakāraṃ katvā niddeso. Tenāha ‘‘ativiya jalamānā’’ti. Nīharīti tāsaṃ kāyavacīvikāraṃ na manasikaronto tiṇāyapi amaññamānova anapekkheneva nīhari. Phalato bhaṭṭhanti phalasipāṭikato bhaṭṭhaṃ. Kuṇḍatiṇādigacchatūlaṃ poṭakitūlaṃ.
ਮਾਰਧੀਤੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Māradhītusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਤਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਾਰਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਿਨਿਯਾ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
ਮਾਰਸਂਯੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Mārasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੫. ਮਾਰਧੀਤੁਸੁਤ੍ਤਂ • 5. Māradhītusuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੫. ਮਾਰਧੀਤੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
