| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ಮಾರತಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā
೫೦೬. ಕೋಟ್ಠಮನುಪವಿಟ್ಠೋತಿ ಆಸಯೋ ವಚ್ಚಗುತ್ತಟ್ಠಾನತಾಯ ಕೋಟ್ಠಂ, ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಞ್ಹೇತ್ಥ ಕೋಟ್ಠಂ। ಅನುರೂಪೋ ಹುತ್ವಾ ಪವಿಟ್ಠೋ ಅನುಪವಿಟ್ಠೋ। ಸುಖುಮಞ್ಹಿ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅಯಂ ತತ್ಥ ಪವಿಟ್ಠೋ। ಗರುಗರೋ ವಿಯಾತಿ ಗರುಕಗರುಕೋ ವಿಯ। ಉ-ಕಾರಸ್ಸ ಹಿ ಓ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ, ಅತಿವಿಯ ಗರುಕೋ ಮಞ್ಞೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗರುಗರು ವಿಯ ಇಚ್ಚೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಮಾಸಭತ್ತಂ ಮಾಸೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ಮಾಸಭತ್ತೇನ ಆಚಿತಂ ಪೂರಿತಂ ಮಾಸಾಚಿತಂ ಮಞ್ಞೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಾಸಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ವಿನಾ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಾಸಪೂರಿತಪಸಿಬ್ಬಕೋ ವಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಿನ್ತಮಾಸೋ ವಿಯಾತಿ ತಿನ್ತಮಾಸೋ ಪಸಿಬ್ಬಕೋ ವಿಯ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತಂ ಮಮ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪುಬ್ಬಂ ಭಾರಿಕತ್ತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಥಂ ನು ಖೋ ಜಾತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ? ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಪಥೇನ ಞಾಯೇನ। ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಪನಸ್ಸ ಅನುಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತಾನಮೇವ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಮಾ ತಥಾಗತಂ ವಿಹೇಸೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಅರಿಯಸಙ್ಘೋ ‘‘ತಥಾಗತಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಪೂಜಿತಂ, ಸಙ್ಘಂ ನಮಸ್ಸಾಮ ಸುವತ್ಥಿ ಹೋತೂ’’ತಿಆದೀಸು (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧೮; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೪೧) ತಥಾಗತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ತಪ್ಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ, ಯಥಾ ಚ ಪುರಿಮಕಾ ದುತಿಯಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಂ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಗತಾ, ಅಯಮ್ಪಿ ಮಹಾಥೇರೋ ತಥಾ ಆಗತೋತಿ ತಥಾಗತೋತಿ। ಪತಿಅಗ್ಗಳೇವ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಅಗ್ಗಳಸ್ಸ ಬಹಿಭಾಗೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
506.Koṭṭhamanupaviṭṭhoti āsayo vaccaguttaṭṭhānatāya koṭṭhaṃ, tassa abbhantarañhettha koṭṭhaṃ. Anurūpo hutvā paviṭṭho anupaviṭṭho. Sukhumañhi tadanucchavikaṃ attabhāvaṃ māpetvā ayaṃ tattha paviṭṭho. Garugaro viyāti garukagaruko viya. U-kārassa hi o-kāraṃ katvā ayaṃ niddeso, ativiya garuko maññeti attho. Garugaru viya icceva vā pāṭho. Māsabhattaṃ māso uttarapadalopena, māsabhattena ācitaṃ pūritaṃ māsācitaṃ maññe. Tenāha ‘‘māsabhattaṃ bhuttassa kucchi viyā’’ti. Uttarapadalopena vinā atthaṃ dassetuṃ ‘‘māsapūritapasibbako viyā’’ti vuttaṃ. Tintamāso viyāti tintamāso pasibbako viya. Kiṃ nu kho etaṃ mama kucchiyaṃ pubbaṃ bhārikattaṃ, kiṃ nu kho kathaṃ nu kho jātanti adhippāyo? Upāyenāti pathena ñāyena. Byatirekato panassa anupāyaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Attānameva vā sandhāya ‘‘mā tathāgataṃ vihesesī’’ti āha. Yathā hi ariyasaṅgho ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’tiādīsu (khu. pā. 6.18; su. ni. 241) tathāgatoti vuccati, evaṃ tappariyāpannā ariyapuggalā, yathā ca purimakā dutiyaaggasāvakā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūretvā āgatā, ayampi mahāthero tathā āgatoti tathāgatoti. Patiaggaḷeva aṭṭhāsīti aggaḷassa bahibhāge aṭṭhāsi.
೫೦೭. ರುಕ್ಖದೇವತಾ ನಾಮ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕೇಸು ನಿಹೀನೋ ಕಾಯೋ, ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ಮನುಸ್ಸಗನ್ಧೋ ಪರಿಚಿತತ್ತಾ ನಾತಿಜೇಗುಚ್ಛೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಕಾಸಟ್ಠದೇವತಾನ’’ನ್ತಿ। ಆಬಾಧಂ ಕರೋತೀತಿ ದುಕ್ಖಂ ಜನೇತಿ। ನಾಗರಿಕೋತಿ ಸುಕುಮಾರೋ। ಪರಿಚೋಕ್ಖೋತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಸುಚಿರೂಪೋ। ಞಾತಿಕೋಟಿನ್ತಿ ಞಾತಿಭಾಗಂ। ಅನಾದಿಮತಿ ಹಿ ಸಂಸಾರೇ ಞಾತಿಭಾಗರಹಿತೋ ನಾಮ ಸತ್ತೋ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇದನ್ತಿ ‘‘ಸೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಹೋಸೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ। ಪವೇಣಿವಸೇನಾತಿ ತದಾ ಮಯ್ಹಂ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮಾರಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪವೇಣಿಯಾ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಾ ವೇಸಮಂ ಧುರೋ ವಿಧುರೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಸದಿಸೋ’’ತಿ। ಅಪ್ಪದುಕ್ಖೇನಾತಿ ಸುಖೇನೇವ। ಪನ್ಥಾನಂ ಅವನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಥಾವಿನೋ। ಏತ್ತಕೇನಾತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಚಿತಕಸನ್ನಿಸಯೇನ। ಉದಕಲೇಣನ್ತಿ ಉದಕನಿಸ್ಸನ್ದನಲೇಣಂ। ಸಮಾಪತ್ತಿತೋತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ। ಸಮಾಪತ್ತಿಫಲನ್ತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಫಲಂ।
507. Rukkhadevatā nāma cātumahārājikesu nihīno kāyo, tasmā nesaṃ manussagandho paricitattā nātijegucchoti āha ‘‘ākāsaṭṭhadevatāna’’nti. Ābādhaṃ karotīti dukkhaṃ janeti. Nāgarikoti sukumāro. Paricokkhoti sabbaso sucirūpo. Ñātikoṭinti ñātibhāgaṃ. Anādimati hi saṃsāre ñātibhāgarahito nāma satto kassacipi natthīti adhippāyo. Idanti ‘‘so me tvaṃ bhāgineyyo hosī’’ti idaṃ vacanaṃ. Paveṇivasenāti tadā mayhaṃ bhāgineyyo hutvā idāni māraṭṭhāne ṭhitoti imissā paveṇiyā vasena vuttaṃ. Aññassa vā vesamaṃ dhuro vidhuro. Tenāha ‘‘aññehi saddhiṃ asadiso’’ti. Appadukkhenāti sukheneva. Panthānaṃ avanti gacchantīti pathāvino. Ettakenāti ettāvatā citakasannisayena. Udakaleṇanti udakanissandanaleṇaṃ. Samāpattitoti nirodhasamāpattito. Samāpattiphalanti nirodhasamāpattiphalaṃ.
೫೦೮. ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹೀತಿ ದಸಹಿಪಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ, ತತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಹಾಪೇನ್ತಾ। ಪರಿಭಾಸಥಾತಿ ಗರಹಥ। ಘಟ್ಟೇಥಾತಿ ಅನೂನಾಹಿ ಕಥಾಹಿ ಇಮೇಸು ಓವಿಜ್ಝಥ। ದುಕ್ಖಾಪೇಥಾತಿ ಚಿತ್ತೇ ದುಕ್ಖಂ ಜನೇಥ। ಏತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಕ್ಕೋಸನಾದೀಹಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ। ತೇನೇತ್ಥ ದೂಸೀ ಮಾರೋ ಓತಾರಂ ಲಭತಿ ನಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಇಭಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಇಬ್ಭಾ, ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡಕಾ, ಹೀನಜೀವಿಕತಾಯ ಹೇತೇ ಇಬ್ಭಾ ವಿಯಾತಿ ಇಬ್ಭಾ, ತೇ ಪನ ಸದುತಿಯಕವಸೇನ ‘‘ಗಹಪತಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಕಣ್ಹಾತಿ ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಕಾ। ಪಾದತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಪಾದಾನಂ ಅಪಚ್ಚಾ। ಆಲಸಿಯಜಾತಾತಿ ಕಸಿವಣಿಜ್ಜಾದಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕರಣೇನ ಸಞ್ಜಾತಾಲಸಿಯಾ। ಗೂಥನಿದ್ಧಮನಪನಾಳೀತಿ ವಚ್ಚಕೂಪತೋ ಗೂಥಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮಪದೇಸೋ।
508.Dasahi akkosavatthūhīti dasahipi akkosavatthūhi, tato kiñci ahāpentā. Paribhāsathāti garahatha. Ghaṭṭethāti anūnāhi kathāhi imesu ovijjhatha. Dukkhāpethāti citte dukkhaṃ janetha. Etesanti tesaṃ bhikkhūnaṃ tumhākaṃ akkosanādīhi bhikkhūnaṃ kilesuppattiyā. Tenettha dūsī māro otāraṃ labhati nāmāti adhippāyo. Upaṭṭhātabbaṃ ibhaṃ arahantīti ibbhā, hatthibhaṇḍakā, hīnajīvikatāya hete ibbhā viyāti ibbhā, te pana sadutiyakavasena ‘‘gahapatikā’’ti vuttā. Kaṇhāti kaṇhābhijātikā. Pādato jātattā pādānaṃ apaccā. Ālasiyajātāti kasivaṇijjādikammassa akaraṇena sañjātālasiyā. Gūthaniddhamanapanāḷīti vaccakūpato gūthassa nikkhamapadeso.
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಕುಸಲಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ ತೇಸಂ ತಾದಿಸಾಯ ಅಭಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ಆವೇಸಕಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಆವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿ ವಿಪರಿವತ್ತತೀತಿ ವುತ್ತೋವಾಯಮತ್ಥೋ। ವಿಸಭಾಗವತ್ಥುನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ, ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಪುರಿಸರೂಪನ್ತಿ ಈದಿಸಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಿಸಭಾಗವತ್ಥುಂ। ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ। ಲೇಪಯಟ್ಠಿನ್ತಿ ಲೇಪಲಿತ್ತಂ ವಾಕುರಯಟ್ಠಿಂ।
Manussānaṃ akusalaṃ na bhaveyya tesaṃ tādisāya abhisandhiyā abhāvato. Āvesakassa ānubhāvena āviṭṭhassa cittasantati viparivattatīti vuttovāyamattho. Visabhāgavatthunti bhikkhūnaṃ santike itthirūpaṃ, bhikkhunīnaṃ santike purisarūpanti īdisaṃ, aññaṃ vā pabbajitānaṃ asāruppaṃ visabhāgavatthuṃ. Vippaṭisārārammaṇanti passantānaṃ vippaṭisārassa paccayaṃ. Lepayaṭṭhinti lepalittaṃ vākurayaṭṭhiṃ.
೫೧೦. ಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನಾತಿ ಗೇಹಸ್ಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನ। ಅಞ್ಞಥತ್ತನ್ತಿ ಉಪ್ಪಿಲಾವಿತತ್ತಂ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಮಾರೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ। ಯದಿ ಮಾರೋವ ತಥಾ ಕರೇಯ್ಯ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕುಸಲಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಾರಸ್ಸೇವ ಭವೇಯ್ಯ, ಸರೀರೇ ಪನ ಅನಧಿಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಪಸಾದನೀಯಂ ಪಸಾದವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
510.Somanassavasenāti gehassitasomanassavasena. Aññathattanti uppilāvitattaṃ. Purimanayenevāti ‘‘sace māro manussānaṃ sarīre adhimuccitvā’’tiādinā pubbe vuttanayena. Yadi mārova tathā kareyya, manussānaṃ kusalaṃ na bhaveyya, mārasseva bhaveyya, sarīre pana anadhimuccitvā tādisaṃ pasādanīyaṃ pasādavatthuṃ dassesi. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
೫೧೧. ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಪರಿಚಿತೇನಾತಿ ಸಕಲಂ ಕಾಯಂ ಅಸುಭನ್ತಿ ಪವತ್ತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಸಹಗತಜ್ಝಾನಂ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ, ತೇನ ಪರಿಚಿತೇನ ಪರಿಭಾವಿತೇನ। ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತೇನ। ಬಹುಲನ್ತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ। ವಿಹರತೋತಿ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ, ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಬಹುಲಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿಲೀಯತೀತಿ ಸಙ್ಕುಚತಿ ತತ್ಥ ಪಟಿಕೂಲತಾಯ ಸಣ್ಠಿತತ್ತಾ। ಪತಿಕುಟತೀತಿ ಅಪಸಕ್ಕತಿ। ಪತಿವತ್ತತೀತಿ ನಿವತ್ತತಿ। ತತೋ ಏವ ನ ಸಮ್ಪಸಾರಿಯತಿ। ರಸತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಮಧುರಾದಿರಸವಿಸಯಾಯ ತಣ್ಹಾಯ।
511.Asubhasaññāparicitenāti sakalaṃ kāyaṃ asubhanti pavattāya saññāya sahagatajjhānaṃ asubhasaññā, tena paricitena paribhāvitena. Cetasā cittena. Bahulanti abhiṇhaṃ. Viharatoti viharantassa, asubhasamāpattibahulassāti attho. Patilīyatīti saṅkucati tattha paṭikūlatāya saṇṭhitattā. Patikuṭatīti apasakkati. Pativattatīti nivattati. Tato eva na sampasāriyati. Rasataṇhāyāti madhurādirasavisayāya taṇhāya.
ಸಬ್ಬಲೋಕೇ ಅನಭಿರತಿಸಞ್ಞಾತಿ ತೀಸುಪಿ ಭವೇಸು ಅರುಚ್ಚನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ। ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾ ಹೇಸಾ। ಲೋಕಚಿತ್ರೇಸೂತಿ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರಥಪಾಸಾದಕೂಟಾಗಾರಾದಿಭೇದೇಸು ಚೇವ ಆರಾಮರಾಮಣೇಯ್ಯಕಾದಿಭೇದೇಸು ಚ ಲೋಕೇ ಚಿತ್ತವಿಚಿತ್ತೇಸು। ರಾಗಸನ್ತಾನಿ ವೂಪಸನ್ತರಾಗಾನಿ। ದೋಸಮೋಹಸನ್ತಾನೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಮೇಸಂ ಏವಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯಭಾವತೋ।
Sabbaloke anabhiratisaññāti tīsupi bhavesu aruccanavasena pavattā vipassanābhāvanā. Nibbidānupassanā hesā. Lokacitresūti hatthiassarathapāsādakūṭāgārādibhedesu ceva ārāmarāmaṇeyyakādibhedesu ca loke cittavicittesu. Rāgasantāni vūpasantarāgāni. Dosamohasantānīti etthāpi eseva nayo. Imesaṃ evaṃ kammaṭṭhānaggahaṇaṃ sabbesaṃ sappāyabhāvato.
೫೧೨. ಸಕ್ಖರಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಸಕ್ಖರಾಸೀಸೇನ ತತ್ತಕಂ ಭಿನ್ನಪಾಸಾಣಮುಟ್ಠಿನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅನ್ತೋಮುಟ್ಠಿಯಂ ತಿಟ್ಠನಪಮಾಣಂ ಪಾಸಾಣ’’ನ್ತಿ। ಮುಟ್ಠಿಪರಿಯಾಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿ। ಹತ್ಥಿನಾಗೋತಿ ಮಹಾಹತ್ಥೀ। ಮಹನ್ತಪರಿಯಾಯೋ ನಾಗ-ಸದ್ದೋತಿ ಕೇಚಿ। ಅಹಿನಾಗಾದಿತೋ ವಾ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ಹತ್ಥಿನಾಗೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಕಲಸರೀರೇನೇವ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪಲೋಕೇಸೀತಿ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ನ ವಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ನೇವ ಪಮಾಣಂ ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ। ಸಹಾಪಲೋಕನಾಯಾತಿ ಚ ವಚನತೋತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ಇಮಂ ವಚನಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಳಾರೇತಿ ಉಳಾರಗುಣೇ। ಭಗವನ್ತಞ್ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ನತ್ಥಿ ತದಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ತಾದಿಸೋ ಗುಣವಿಸೇಸಯುತ್ತೋತಿ।
512.Sakkharaṃgahetvāti sakkharāsīsena tattakaṃ bhinnapāsāṇamuṭṭhinti āha ‘‘antomuṭṭhiyaṃ tiṭṭhanapamāṇaṃ pāsāṇa’’nti. Muṭṭhipariyāpannanti attho. Ayañhi pāsāṇassa heṭṭhimakoṭi. Hatthināgoti mahāhatthī. Mahantapariyāyo nāga-saddoti keci. Ahināgādito vā visesanatthaṃ hatthināgoti vuttaṃ. Sakalasarīreneva nivattitvā apalokesīti vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Na vāyanti ettha vā-saddo avadhāraṇatthoti āha ‘‘neva pamāṇaṃ aññāsī’’ti. Sahāpalokanāyāti ca vacanatoti iminā vacanena imaṃ vacanamattaṃ gahetvāti adhippāyo. Uḷāreti uḷāraguṇe. Bhagavantañhi ṭhapetvā natthi tadā sadevake loke tādiso guṇavisesayuttoti.
ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಪಚ್ಚತ್ತವೇದನಿಯೋ ಅಯಸೂಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಭೂತಾನಿ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಂ, ದುಕ್ಖಂ। ತಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಛ ಫಸ್ಸಾಯತನಿಕೋ, ನಿರಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಛಸು ಫಸ್ಸಾ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ। ಸಮಾಹನತೀತಿ ಸಮಾಹತೋ, ಅನೇಕಸತಭೇದೋ ಸಙ್ಕುಸಮಾಹತೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಕುಸಮಾಹತೋ, ನಿರಯೋ। ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯತಾಯ ವೇದನಾಯ ಠಿತೋತಿ ವೇದನಿಯೋ, ಕಾರಣಾಕಾರಕೇನ ವಿನಾ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಸಯಮೇವ ವೇದನಿಯೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ತವೇದನಿಯೋ। ಅಯಸೂಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಯಸೂಲನ್ತಿ ಪಾದಪದೇಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಂ ಅಭಿಹನನವಸೇನ ಆಗತೇನ ಪಣ್ಣಾಸಾಯ ಜನೇಹಿ ಗಹಿತೇನ ಅಯಸೂಲೇನ ಸಹ ಸೀಸಪದೇಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತಂ। ಅಯಸೂಲಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಚೇತಂ ಏಕವಚನಂ, ಸತಮತ್ತಾನಿ ಪತಿತಾನಿ ಸೂಲಾನಿ। ಇಮಿನಾ ತೇ ಠಾನೇನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾತಿ ನಿಸ್ಸಿತವೋಹಾರೇನ ನಿಸ್ಸಯಂ ವದತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ತದಾ ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಮೇ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ವುಟ್ಠಾನಿಮನ್ತಿ ವುಟ್ಠಾನೇ ಭವಂ, ಅನ್ತಿಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಪಾಕವುಟ್ಠಾನವೇದನ’’ನ್ತಿ, ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ವೇದನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖತರಾ ಹೋತಿ ಪದೀಪಸ್ಸ ವಿಜ್ಝಾಯನಕ್ಖಣೇ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ವಿಯ।
Visuṃ visuṃ paccattavedaniyo ayasūlena saddhiṃ bhūtāni cha phassāyatanāni etassāti cha phassāyatanaṃ, dukkhaṃ. Taṃ ettha atthīti cha phassāyataniko, nirayo. Tenāha ‘‘chasu phassā…pe… paccayo’’ti. Samāhanatīti samāhato, anekasatabhedo saṅkusamāhato ettha atthīti saṅkusamāhato, nirayo. Visesapaccayatāya vedanāya ṭhitoti vedaniyo, kāraṇākārakena vinā paccattaṃ sayameva vedaniyoti paccattavedaniyo. Ayasūlena saddhiṃ ayasūlanti pādapadesato paṭṭhāya nirantaraṃ abhihananavasena āgatena paṇṇāsāya janehi gahitena ayasūlena saha sīsapadesato paṭṭhāya āgataṃ. Ayasūlabhāvasāmaññena cetaṃ ekavacanaṃ, satamattāni patitāni sūlāni. Iminā te ṭhānena cintetvāti nissitavohārena nissayaṃ vadati. Evaṃ vuttanti ‘‘tadā jāneyyāsi vassasahassaṃ me niraye paccamānassā’’ti evaṃ vuttaṃ. Vuṭṭhānimanti vuṭṭhāne bhavaṃ, antimanti attho. Tenāha ‘‘vipākavuṭṭhānavedana’’nti, vipākassa pariyosānaṃ vedananti attho. Dukkhatarā hoti padīpassa vijjhāyanakkhaṇe mahantabhāvo viya.
೫೧೩. ಘಟ್ಟಯಿತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ। ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕವೇದನಾಜನಕಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಸಮುಪ್ಪಾದಕಾ। ಅಯತೋ ಅಪಗತೋ ನಿರಯೋ, ಸೋ ದೇವದೂತಸುತ್ತೇನ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೬೧) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಪನಸ್ಸ ಪರತೋ ಸಯಮೇವ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಇಮಂ ಪನ ಅತೀತವತ್ಥುಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಾನುಭಾವದೀಪನಮುಖೇನ ಮಾರಂ ಸನ್ತಜ್ಜೇನ್ತೋ ಮಹಾಥೇರೋ ‘‘ಯೋ ಏತಮಭಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಮಹಾಭಿಞ್ಞೋ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಫಲಞ್ಚ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪಿತಂ ಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಜಾನಾತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸತಾಯ ಭಿಕ್ಖು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗಸಾವಕೋ, ತಾದಿಸಂ ಉಳಾರಗುಣಂ ಆಸಜ್ಜ ಘಟ್ಟಯಿತ್ವಾ ಏಕನ್ತಕಾಳಕೇಹಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಕಣ್ಹ ಮಾರ ಆಯತಿಂ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ವಿನ್ದಿಸ್ಸಸಿ।
513.Ghaṭṭayitvā pothetvā. Pāṭiyekkavedanājanakāti paccekaṃ mahādukkhasamuppādakā. Ayato apagato nirayo, so devadūtasuttena (ma. ni. 3.261) dīpetabbo. Atthavaṇṇanā panassa parato sayameva āgamissati. Imaṃ pana atītavatthuṃ āharitvā attano ñāṇānubhāvadīpanamukhena māraṃ santajjento mahāthero ‘‘yoetamabhijānātī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo mahābhiñño etaṃ kammaṃ kammaphalañca hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya abhimukhaṃ katvā paccakkhato jānāti. Sabbaso bhinnakilesatāya bhikkhu sammāsambuddhassa aggasāvako, tādisaṃ uḷāraguṇaṃ āsajja ghaṭṭayitvā ekantakāḷakehi pāpadhammehi samannāgatattā kaṇha māra āyatiṃ mahādukkhaṃ vindissasi.
ಉದಕಂ ವತ್ಥುಂ ಕತ್ವಾತಿ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನಕಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣಕಮ್ಮಫಲೇನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಉದಕಮೇವ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ। ತಥಾ ಹಿ ತಾನಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯಿನೋ’’ತಿ। ತೇಸನ್ತಿ ವಿಮಾನಾನಂ। ಏತಂ ಯಥಾವುತ್ತವಿಮಾನವತ್ಥುಂ ತಾಸಂ ಅಚ್ಛರಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ತಸ್ಸ ಚ ಕಾರಣಂ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ। ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪಯೀತಿ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಸಾಖಾಯ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾಯ ಕಾರಿತಂ ಸಹಸ್ಸಗಬ್ಭಪಟಿಮಣ್ಡಿತಮಹಾಪಾಸಾದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಾದಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಕಮ್ಪೇಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಂ ಪಾಸಾದಕಮ್ಪನಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಇದನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ವೇಜಯನ್ತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಜಾತಂ ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಸುತ್ತೇನೇವ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೯೩) ದೀಪೇತಬ್ಬಂ।
Udakaṃ vatthuṃ katvāti tattha nibbattanakasattānaṃ sādhāraṇakammaphalena mahāsamuddaudakameva adhiṭṭhānaṃ katvā. Tathā hi tāni kappaṭṭhitikāni honti. Tenāha ‘‘kappaṭṭhāyino’’ti. Tesanti vimānānaṃ. Etaṃ yathāvuttavimānavatthuṃ tāsaṃ accharānaṃ sampattiṃ, tassa ca kāraṇaṃ attapaccakkhaṃ katvā jānāti. Pādaṅguṭṭhena kampayīti pubbārāme visākhāya mahāupāsikāya kāritaṃ sahassagabbhapaṭimaṇḍitamahāpāsādaṃ attano pādaṅguṭṭhena kampesi. Tenāha ‘‘idaṃ pāsādakampanasuttena dīpetabba’’nti. Idanti ‘‘yo vejayanta’’nti imissā gāthāya atthajātaṃ cūḷataṇhāsaṅkhayavimuttisutteneva (ma. ni. 1.393) dīpetabbaṃ.
ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಗಣಸ್ಸ ತಥಾಚಿನ್ತನಸಮನನ್ತರಮೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಸುಧಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ। ತೇಪೀತಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದಯೋ। ಪಚ್ಚೇಕಂ ದಿಸಾಸೂತಿ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಂ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯಂ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯಂ, ಅನುರುದ್ಧತ್ಥೇರೋ ಉತ್ತರದಿಸಾಯನ್ತಿ ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋ ಥೇರಾ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಮತ್ಥಕೇ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಮನ್ತತೋ ಚತುದ್ದಿಸಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಗಾಥಾ ವುತ್ತಾತಿ ‘‘ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಪರಿಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಗಾಥಾ ವುತ್ತಾ। ಅಞ್ಞತರಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತೇನಾತಿ – ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಕಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೬) ಮಹಾವಗ್ಗೇ ಆಗತೇನ ಅಞ್ಞತರಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತೇನ।
Tassa brahmagaṇassa tathācintanasamanantarameva tasmiṃ brahmaloke sudhammaṃ brahmasabhaṃ gantvā. Tepīti mahāmoggallānādayo. Paccekaṃ disāsūti mahāmoggallānatthero puratthimadisāyaṃ, mahākassapatthero dakkhiṇadisāyaṃ, mahākappinatthero pacchimadisāyaṃ, anuruddhatthero uttaradisāyanti evaṃ cattāro therā brahmaparisamatthake majjhe nisinnassa bhagavato samantato catuddisā nisīdiṃsu. Gāthā vuttāti ‘‘yo brahmaṃ paripucchatī’’ti gāthā vuttā. Aññatarabrahmasuttenāti – ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (saṃ. ni. 1.176) mahāvagge āgatena aññatarabrahmasuttena.
ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಫುಸೀತಿ ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಸನ್ನಿಸ್ಸಯೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾಞಾಣೇನ ಫಸ್ಸಯಿ। ವನನ್ತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಅಫಸ್ಸಯೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಹಿ ವನಬಹುಲತಾಯ ಇಧ ‘‘ವನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಜಮ್ಬುಸಣ್ಡಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಾನಂ ದೀಪನ್ತಿ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹವಾಸೀನಂ ದೀಪಂ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹದೀಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂಮಿಸಯಾ ನರಾ ನಾಮ ಅಪರಗೋಯಾನಕಾ ಉತ್ತರಕುರುಕಾ ಚ। ಯಸ್ಮಾ ತೇ ಗೇಹಪರಿಗ್ಗಹಾಭಾವತೋ ಭೂಮಿಯಂಯೇವ ಸಯನ್ತಿ, ನ ಪಾಸಾದಾದೀಸು। ಪಟಿಲಭೀತಿ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ಏತಂ ಆಸಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀತಿ ಏಸಾ ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ದೂಸಿಮಾರಸ್ಸ, ಏವಂ ತುಯ್ಹಂ ಆಸಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಅನತ್ಥಾವಹಾ, ತಸ್ಮಾ ಏದಿಸಂ ಆಸಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀತಿ ಮಾರಸ್ಸ ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Jhānavimokkhena phusīti jhānavimokkhasannissayena abhiññāñāṇena phassayi. Vananti jambudīpaṃ aphassayīti sambandho. Jambudīpo hi vanabahulatāya idha ‘‘vana’’nti vutto. Tenāha ‘‘jambusaṇḍassa issaro’’ti. Pubbavidehānaṃ dīpanti pubbavidehavāsīnaṃ dīpaṃ, pubbavidehadīpanti attho. Bhūmisayā narā nāma aparagoyānakā uttarakurukā ca. Yasmā te gehapariggahābhāvato bhūmiyaṃyeva sayanti, na pāsādādīsu. Paṭilabhīti uppādesi. Etaṃ āsaṃ mā akāsīti esā yathā pubbe dūsimārassa, evaṃ tuyhaṃ āsā dīgharattaṃ anatthāvahā, tasmā edisaṃ āsaṃ mā akāsīti mārassa ovādaṃ adāsi. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಮಾರತಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Māratajjanīyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಚೂಳಯಮಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca cūḷayamakavaggavaṇṇanā.
ಮೂಲಪಣ್ಣಾಸಟೀಕಾ ಸಮತ್ತಾ।
Mūlapaṇṇāsaṭīkā samattā.
ದುತಿಯೋ ಭಾಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Dutiyo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧೦. ಮಾರತಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತಂ • 10. Māratajjanīyasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ಮಾರತಜ್ಜನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā
