Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
൧൦. മാരതജ്ജനീയസുത്തവണ്ണനാ
10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā
൫൦൬. കോട്ഠമനുപവിട്ഠോതി ആസയോ വച്ചഗുത്തട്ഠാനതായ കോട്ഠം, തസ്സ അബ്ഭന്തരഞ്ഹേത്ഥ കോട്ഠം. അനുരൂപോ ഹുത്വാ പവിട്ഠോ അനുപവിട്ഠോ. സുഖുമഞ്ഹി തദനുച്ഛവികം അത്തഭാവം മാപേത്വാ അയം തത്ഥ പവിട്ഠോ. ഗരുഗരോ വിയാതി ഗരുകഗരുകോ വിയ. ഉ-കാരസ്സ ഹി ഓ-കാരം കത്വാ അയം നിദ്ദേസോ, അതിവിയ ഗരുകോ മഞ്ഞേതി അത്ഥോ. ഗരുഗരു വിയ ഇച്ചേവ വാ പാഠോ. മാസഭത്തം മാസോ ഉത്തരപദലോപേന, മാസഭത്തേന ആചിതം പൂരിതം മാസാചിതം മഞ്ഞേ. തേനാഹ ‘‘മാസഭത്തം ഭുത്തസ്സ കുച്ഛി വിയാ’’തി. ഉത്തരപദലോപേന വിനാ അത്ഥം ദസ്സേതും ‘‘മാസപൂരിതപസിബ്ബകോ വിയാ’’തി വുത്തം. തിന്തമാസോ വിയാതി തിന്തമാസോ പസിബ്ബകോ വിയ. കിം നു ഖോ ഏതം മമ കുച്ഛിയം പുബ്ബം ഭാരികത്തം, കിം നു ഖോ കഥം നു ഖോ ജാതന്തി അധിപ്പായോ? ഉപായേനാതി പഥേന ഞായേന. ബ്യതിരേകതോ പനസ്സ അനുപായം ദസ്സേതും ‘‘സചേ പനാ’’തിആദി വുത്തം. അത്താനമേവ വാ സന്ധായ ‘‘മാ തഥാഗതം വിഹേസേസീ’’തി ആഹ. യഥാ ഹി അരിയസങ്ഘോ ‘‘തഥാഗതം ദേവമനുസ്സപൂജിതം, സങ്ഘം നമസ്സാമ സുവത്ഥി ഹോതൂ’’തിആദീസു (ഖു॰ പാ॰ ൬.൧൮; സു॰ നി॰ ൨൪൧) തഥാഗതോതി വുച്ചതി, ഏവം തപ്പരിയാപന്നാ അരിയപുഗ്ഗലാ, യഥാ ച പുരിമകാ ദുതിയഅഗ്ഗസാവകാ കപ്പാനം സതസഹസ്സാധികം ഏകം അസങ്ഖ്യേയ്യം പാരമിയോ പൂരേത്വാ ആഗതാ, അയമ്പി മഹാഥേരോ തഥാ ആഗതോതി തഥാഗതോതി. പതിഅഗ്ഗളേവ അട്ഠാസീതി അഗ്ഗളസ്സ ബഹിഭാഗേ അട്ഠാസി.
506.Koṭṭhamanupaviṭṭhoti āsayo vaccaguttaṭṭhānatāya koṭṭhaṃ, tassa abbhantarañhettha koṭṭhaṃ. Anurūpo hutvā paviṭṭho anupaviṭṭho. Sukhumañhi tadanucchavikaṃ attabhāvaṃ māpetvā ayaṃ tattha paviṭṭho. Garugaro viyāti garukagaruko viya. U-kārassa hi o-kāraṃ katvā ayaṃ niddeso, ativiya garuko maññeti attho. Garugaru viya icceva vā pāṭho. Māsabhattaṃ māso uttarapadalopena, māsabhattena ācitaṃ pūritaṃ māsācitaṃ maññe. Tenāha ‘‘māsabhattaṃ bhuttassa kucchi viyā’’ti. Uttarapadalopena vinā atthaṃ dassetuṃ ‘‘māsapūritapasibbako viyā’’ti vuttaṃ. Tintamāso viyāti tintamāso pasibbako viya. Kiṃ nu kho etaṃ mama kucchiyaṃ pubbaṃ bhārikattaṃ, kiṃ nu kho kathaṃ nu kho jātanti adhippāyo? Upāyenāti pathena ñāyena. Byatirekato panassa anupāyaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Attānameva vā sandhāya ‘‘mā tathāgataṃ vihesesī’’ti āha. Yathā hi ariyasaṅgho ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’tiādīsu (khu. pā. 6.18; su. ni. 241) tathāgatoti vuccati, evaṃ tappariyāpannā ariyapuggalā, yathā ca purimakā dutiyaaggasāvakā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūretvā āgatā, ayampi mahāthero tathā āgatoti tathāgatoti. Patiaggaḷeva aṭṭhāsīti aggaḷassa bahibhāge aṭṭhāsi.
൫൦൭. രുക്ഖദേവതാ നാമ ചാതുമഹാരാജികേസു നിഹീനോ കായോ, തസ്മാ നേസം മനുസ്സഗന്ധോ പരിചിതത്താ നാതിജേഗുച്ഛോതി ആഹ ‘‘ആകാസട്ഠദേവതാന’’ന്തി. ആബാധം കരോതീതി ദുക്ഖം ജനേതി. നാഗരികോതി സുകുമാരോ. പരിചോക്ഖോതി സബ്ബസോ സുചിരൂപോ. ഞാതികോടിന്തി ഞാതിഭാഗം. അനാദിമതി ഹി സംസാരേ ഞാതിഭാഗരഹിതോ നാമ സത്തോ കസ്സചിപി നത്ഥീതി അധിപ്പായോ. ഇദന്തി ‘‘സോ മേ ത്വം ഭാഗിനേയ്യോ ഹോസീ’’തി ഇദം വചനം. പവേണിവസേനാതി തദാ മയ്ഹം ഭാഗിനേയ്യോ ഹുത്വാ ഇദാനി മാരട്ഠാനേ ഠിതോതി ഇമിസ്സാ പവേണിയാ വസേന വുത്തം. അഞ്ഞസ്സ വാ വേസമം ധുരോ വിധുരോ. തേനാഹ ‘‘അഞ്ഞേഹി സദ്ധിം അസദിസോ’’തി. അപ്പദുക്ഖേനാതി സുഖേനേവ. പന്ഥാനം അവന്തി ഗച്ഛന്തീതി പഥാവിനോ. ഏത്തകേനാതി ഏത്താവതാ ചിതകസന്നിസയേന. ഉദകലേണന്തി ഉദകനിസ്സന്ദനലേണം. സമാപത്തിതോതി നിരോധസമാപത്തിതോ. സമാപത്തിഫലന്തി നിരോധസമാപത്തിഫലം.
507. Rukkhadevatā nāma cātumahārājikesu nihīno kāyo, tasmā nesaṃ manussagandho paricitattā nātijegucchoti āha ‘‘ākāsaṭṭhadevatāna’’nti. Ābādhaṃ karotīti dukkhaṃ janeti. Nāgarikoti sukumāro. Paricokkhoti sabbaso sucirūpo. Ñātikoṭinti ñātibhāgaṃ. Anādimati hi saṃsāre ñātibhāgarahito nāma satto kassacipi natthīti adhippāyo. Idanti ‘‘so me tvaṃ bhāgineyyo hosī’’ti idaṃ vacanaṃ. Paveṇivasenāti tadā mayhaṃ bhāgineyyo hutvā idāni māraṭṭhāne ṭhitoti imissā paveṇiyā vasena vuttaṃ. Aññassa vā vesamaṃ dhuro vidhuro. Tenāha ‘‘aññehi saddhiṃ asadiso’’ti. Appadukkhenāti sukheneva. Panthānaṃ avanti gacchantīti pathāvino. Ettakenāti ettāvatā citakasannisayena. Udakaleṇanti udakanissandanaleṇaṃ. Samāpattitoti nirodhasamāpattito. Samāpattiphalanti nirodhasamāpattiphalaṃ.
൫൦൮. ദസഹി അക്കോസവത്ഥൂഹീതി ദസഹിപി അക്കോസവത്ഥൂഹി, തതോ കിഞ്ചി അഹാപേന്താ. പരിഭാസഥാതി ഗരഹഥ. ഘട്ടേഥാതി അനൂനാഹി കഥാഹി ഇമേസു ഓവിജ്ഝഥ. ദുക്ഖാപേഥാതി ചിത്തേ ദുക്ഖം ജനേഥ. ഏതേസന്തി തേസം ഭിക്ഖൂനം തുമ്ഹാകം അക്കോസനാദീഹി ഭിക്ഖൂനം കിലേസുപ്പത്തിയാ. തേനേത്ഥ ദൂസീ മാരോ ഓതാരം ലഭതി നാമാതി അധിപ്പായോ. ഉപട്ഠാതബ്ബം ഇഭം അരഹന്തീതി ഇബ്ഭാ, ഹത്ഥിഭണ്ഡകാ, ഹീനജീവികതായ ഹേതേ ഇബ്ഭാ വിയാതി ഇബ്ഭാ, തേ പന സദുതിയകവസേന ‘‘ഗഹപതികാ’’തി വുത്താ. കണ്ഹാതി കണ്ഹാഭിജാതികാ. പാദതോ ജാതത്താ പാദാനം അപച്ചാ. ആലസിയജാതാതി കസിവണിജ്ജാദികമ്മസ്സ അകരണേന സഞ്ജാതാലസിയാ. ഗൂഥനിദ്ധമനപനാളീതി വച്ചകൂപതോ ഗൂഥസ്സ നിക്ഖമപദേസോ.
508.Dasahi akkosavatthūhīti dasahipi akkosavatthūhi, tato kiñci ahāpentā. Paribhāsathāti garahatha. Ghaṭṭethāti anūnāhi kathāhi imesu ovijjhatha. Dukkhāpethāti citte dukkhaṃ janetha. Etesanti tesaṃ bhikkhūnaṃ tumhākaṃ akkosanādīhi bhikkhūnaṃ kilesuppattiyā. Tenettha dūsī māro otāraṃ labhati nāmāti adhippāyo. Upaṭṭhātabbaṃ ibhaṃ arahantīti ibbhā, hatthibhaṇḍakā, hīnajīvikatāya hete ibbhā viyāti ibbhā, te pana sadutiyakavasena ‘‘gahapatikā’’ti vuttā. Kaṇhāti kaṇhābhijātikā. Pādato jātattā pādānaṃ apaccā. Ālasiyajātāti kasivaṇijjādikammassa akaraṇena sañjātālasiyā. Gūthaniddhamanapanāḷīti vaccakūpato gūthassa nikkhamapadeso.
മനുസ്സാനം അകുസലം ന ഭവേയ്യ തേസം താദിസായ അഭിസന്ധിയാ അഭാവതോ. ആവേസകസ്സ ആനുഭാവേന ആവിട്ഠസ്സ ചിത്തസന്തതി വിപരിവത്തതീതി വുത്തോവായമത്ഥോ. വിസഭാഗവത്ഥുന്തി ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ഇത്ഥിരൂപം, ഭിക്ഖുനീനം സന്തികേ പുരിസരൂപന്തി ഈദിസം, അഞ്ഞം വാ പബ്ബജിതാനം അസാരുപ്പം വിസഭാഗവത്ഥും. വിപ്പടിസാരാരമ്മണന്തി പസ്സന്താനം വിപ്പടിസാരസ്സ പച്ചയം. ലേപയട്ഠിന്തി ലേപലിത്തം വാകുരയട്ഠിം.
Manussānaṃ akusalaṃ na bhaveyya tesaṃ tādisāya abhisandhiyā abhāvato. Āvesakassa ānubhāvena āviṭṭhassa cittasantati viparivattatīti vuttovāyamattho. Visabhāgavatthunti bhikkhūnaṃ santike itthirūpaṃ, bhikkhunīnaṃ santike purisarūpanti īdisaṃ, aññaṃ vā pabbajitānaṃ asāruppaṃ visabhāgavatthuṃ. Vippaṭisārārammaṇanti passantānaṃ vippaṭisārassa paccayaṃ. Lepayaṭṭhinti lepalittaṃ vākurayaṭṭhiṃ.
൫൧൦. സോമനസ്സവസേനാതി ഗേഹസ്സിതസോമനസ്സവസേന. അഞ്ഞഥത്തന്തി ഉപ്പിലാവിതത്തം. പുരിമനയേനേവാതി ‘‘സചേ മാരോ മനുസ്സാനം സരീരേ അധിമുച്ചിത്വാ’’തിആദിനാ പുബ്ബേ വുത്തനയേന. യദി മാരോവ തഥാ കരേയ്യ, മനുസ്സാനം കുസലം ന ഭവേയ്യ, മാരസ്സേവ ഭവേയ്യ, സരീരേ പന അനധിമുച്ചിത്വാ താദിസം പസാദനീയം പസാദവത്ഥും ദസ്സേസി. തേനാഹ ‘‘യഥാ ഹീ’’തിആദി.
510.Somanassavasenāti gehassitasomanassavasena. Aññathattanti uppilāvitattaṃ. Purimanayenevāti ‘‘sace māro manussānaṃ sarīre adhimuccitvā’’tiādinā pubbe vuttanayena. Yadi mārova tathā kareyya, manussānaṃ kusalaṃ na bhaveyya, mārasseva bhaveyya, sarīre pana anadhimuccitvā tādisaṃ pasādanīyaṃ pasādavatthuṃ dassesi. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
൫൧൧. അസുഭസഞ്ഞാപരിചിതേനാതി സകലം കായം അസുഭന്തി പവത്തായ സഞ്ഞായ സഹഗതജ്ഝാനം അസുഭസഞ്ഞാ, തേന പരിചിതേന പരിഭാവിതേന. ചേതസാ ചിത്തേന. ബഹുലന്തി അഭിണ്ഹം. വിഹരതോതി വിഹരന്തസ്സ, അസുഭസമാപത്തിബഹുലസ്സാതി അത്ഥോ. പതിലീയതീതി സങ്കുചതി തത്ഥ പടികൂലതായ സണ്ഠിതത്താ. പതികുടതീതി അപസക്കതി. പതിവത്തതീതി നിവത്തതി. തതോ ഏവ ന സമ്പസാരിയതി. രസതണ്ഹായാതി മധുരാദിരസവിസയായ തണ്ഹായ.
511.Asubhasaññāparicitenāti sakalaṃ kāyaṃ asubhanti pavattāya saññāya sahagatajjhānaṃ asubhasaññā, tena paricitena paribhāvitena. Cetasā cittena. Bahulanti abhiṇhaṃ. Viharatoti viharantassa, asubhasamāpattibahulassāti attho. Patilīyatīti saṅkucati tattha paṭikūlatāya saṇṭhitattā. Patikuṭatīti apasakkati. Pativattatīti nivattati. Tato eva na sampasāriyati. Rasataṇhāyāti madhurādirasavisayāya taṇhāya.
സബ്ബലോകേ അനഭിരതിസഞ്ഞാതി തീസുപി ഭവേസു അരുച്ചനവസേന പവത്താ വിപസ്സനാഭാവനാ. നിബ്ബിദാനുപസ്സനാ ഹേസാ. ലോകചിത്രേസൂതി ഹത്ഥിഅസ്സരഥപാസാദകൂടാഗാരാദിഭേദേസു ചേവ ആരാമരാമണേയ്യകാദിഭേദേസു ച ലോകേ ചിത്തവിചിത്തേസു. രാഗസന്താനി വൂപസന്തരാഗാനി. ദോസമോഹസന്താനീതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. ഇമേസം ഏവം കമ്മട്ഠാനഗ്ഗഹണം സബ്ബേസം സപ്പായഭാവതോ.
Sabbaloke anabhiratisaññāti tīsupi bhavesu aruccanavasena pavattā vipassanābhāvanā. Nibbidānupassanā hesā. Lokacitresūti hatthiassarathapāsādakūṭāgārādibhedesu ceva ārāmarāmaṇeyyakādibhedesu ca loke cittavicittesu. Rāgasantāni vūpasantarāgāni. Dosamohasantānīti etthāpi eseva nayo. Imesaṃ evaṃ kammaṭṭhānaggahaṇaṃ sabbesaṃ sappāyabhāvato.
൫൧൨. സക്ഖരം ഗഹേത്വാതി സക്ഖരാസീസേന തത്തകം ഭിന്നപാസാണമുട്ഠിന്തി ആഹ ‘‘അന്തോമുട്ഠിയം തിട്ഠനപമാണം പാസാണ’’ന്തി. മുട്ഠിപരിയാപന്നന്തി അത്ഥോ. അയഞ്ഹി പാസാണസ്സ ഹേട്ഠിമകോടി. ഹത്ഥിനാഗോതി മഹാഹത്ഥീ. മഹന്തപരിയായോ നാഗ-സദ്ദോതി കേചി. അഹിനാഗാദിതോ വാ വിസേസനത്ഥം ഹത്ഥിനാഗോതി വുത്തം. സകലസരീരേനേവ നിവത്തിത്വാ അപലോകേസീതി വുത്തമത്ഥം വിവരിതും ‘‘യഥാ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ന വായന്തി ഏത്ഥ വാ-സദ്ദോ അവധാരണത്ഥോതി ആഹ ‘‘നേവ പമാണം അഞ്ഞാസീ’’തി. സഹാപലോകനായാതി ച വചനതോതി ഇമിനാ വചനേന ഇമം വചനമത്തം ഗഹേത്വാതി അധിപ്പായോ. ഉളാരേതി ഉളാരഗുണേ. ഭഗവന്തഞ്ഹി ഠപേത്വാ നത്ഥി തദാ സദേവകേ ലോകേ താദിസോ ഗുണവിസേസയുത്തോതി.
512.Sakkharaṃgahetvāti sakkharāsīsena tattakaṃ bhinnapāsāṇamuṭṭhinti āha ‘‘antomuṭṭhiyaṃ tiṭṭhanapamāṇaṃ pāsāṇa’’nti. Muṭṭhipariyāpannanti attho. Ayañhi pāsāṇassa heṭṭhimakoṭi. Hatthināgoti mahāhatthī. Mahantapariyāyo nāga-saddoti keci. Ahināgādito vā visesanatthaṃ hatthināgoti vuttaṃ. Sakalasarīreneva nivattitvā apalokesīti vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Na vāyanti ettha vā-saddo avadhāraṇatthoti āha ‘‘neva pamāṇaṃ aññāsī’’ti. Sahāpalokanāyāti ca vacanatoti iminā vacanena imaṃ vacanamattaṃ gahetvāti adhippāyo. Uḷāreti uḷāraguṇe. Bhagavantañhi ṭhapetvā natthi tadā sadevake loke tādiso guṇavisesayuttoti.
വിസും വിസും പച്ചത്തവേദനിയോ അയസൂലേന സദ്ധിം ഭൂതാനി ഛ ഫസ്സായതനാനി ഏതസ്സാതി ഛ ഫസ്സായതനം, ദുക്ഖം. തം ഏത്ഥ അത്ഥീതി ഛ ഫസ്സായതനികോ, നിരയോ. തേനാഹ ‘‘ഛസു ഫസ്സാ…പേ॰… പച്ചയോ’’തി. സമാഹനതീതി സമാഹതോ, അനേകസതഭേദോ സങ്കുസമാഹതോ ഏത്ഥ അത്ഥീതി സങ്കുസമാഹതോ, നിരയോ. വിസേസപച്ചയതായ വേദനായ ഠിതോതി വേദനിയോ, കാരണാകാരകേന വിനാ പച്ചത്തം സയമേവ വേദനിയോതി പച്ചത്തവേദനിയോ. അയസൂലേന സദ്ധിം അയസൂലന്തി പാദപദേസതോ പട്ഠായ നിരന്തരം അഭിഹനനവസേന ആഗതേന പണ്ണാസായ ജനേഹി ഗഹിതേന അയസൂലേന സഹ സീസപദേസതോ പട്ഠായ ആഗതം. അയസൂലഭാവസാമഞ്ഞേന ചേതം ഏകവചനം, സതമത്താനി പതിതാനി സൂലാനി. ഇമിനാ തേ ഠാനേന ചിന്തേത്വാതി നിസ്സിതവോഹാരേന നിസ്സയം വദതി. ഏവം വുത്തന്തി ‘‘തദാ ജാനേയ്യാസി വസ്സസഹസ്സം മേ നിരയേ പച്ചമാനസ്സാ’’തി ഏവം വുത്തം. വുട്ഠാനിമന്തി വുട്ഠാനേ ഭവം, അന്തിമന്തി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘വിപാകവുട്ഠാനവേദന’’ന്തി, വിപാകസ്സ പരിയോസാനം വേദനന്തി അത്ഥോ. ദുക്ഖതരാ ഹോതി പദീപസ്സ വിജ്ഝായനക്ഖണേ മഹന്തഭാവോ വിയ.
Visuṃ visuṃ paccattavedaniyo ayasūlena saddhiṃ bhūtāni cha phassāyatanāni etassāti cha phassāyatanaṃ, dukkhaṃ. Taṃ ettha atthīti cha phassāyataniko, nirayo. Tenāha ‘‘chasu phassā…pe… paccayo’’ti. Samāhanatīti samāhato, anekasatabhedo saṅkusamāhato ettha atthīti saṅkusamāhato, nirayo. Visesapaccayatāya vedanāya ṭhitoti vedaniyo, kāraṇākārakena vinā paccattaṃ sayameva vedaniyoti paccattavedaniyo. Ayasūlena saddhiṃ ayasūlanti pādapadesato paṭṭhāya nirantaraṃ abhihananavasena āgatena paṇṇāsāya janehi gahitena ayasūlena saha sīsapadesato paṭṭhāya āgataṃ. Ayasūlabhāvasāmaññena cetaṃ ekavacanaṃ, satamattāni patitāni sūlāni. Iminā te ṭhānena cintetvāti nissitavohārena nissayaṃ vadati. Evaṃ vuttanti ‘‘tadā jāneyyāsi vassasahassaṃ me niraye paccamānassā’’ti evaṃ vuttaṃ. Vuṭṭhānimanti vuṭṭhāne bhavaṃ, antimanti attho. Tenāha ‘‘vipākavuṭṭhānavedana’’nti, vipākassa pariyosānaṃ vedananti attho. Dukkhatarā hoti padīpassa vijjhāyanakkhaṇe mahantabhāvo viya.
൫൧൩. ഘട്ടയിത്വാ പോഥേത്വാ. പാടിയേക്കവേദനാജനകാതി പച്ചേകം മഹാദുക്ഖസമുപ്പാദകാ. അയതോ അപഗതോ നിരയോ, സോ ദേവദൂതസുത്തേന (മ॰ നി॰ ൩.൨൬൧) ദീപേതബ്ബോ. അത്ഥവണ്ണനാ പനസ്സ പരതോ സയമേവ ആഗമിസ്സതി. ഇമം പന അതീതവത്ഥും ആഹരിത്വാ അത്തനോ ഞാണാനുഭാവദീപനമുഖേന മാരം സന്തജ്ജേന്തോ മഹാഥേരോ ‘‘യോ ഏതമഭിജാനാതീ’’തി ഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – യോ മഹാഭിഞ്ഞോ ഏതം കമ്മം കമ്മഫലഞ്ച ഹത്ഥതലേ ഠപിതം ആമലകം വിയ അഭിമുഖം കത്വാ പച്ചക്ഖതോ ജാനാതി. സബ്ബസോ ഭിന്നകിലേസതായ ഭിക്ഖു സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ അഗ്ഗസാവകോ, താദിസം ഉളാരഗുണം ആസജ്ജ ഘട്ടയിത്വാ ഏകന്തകാളകേഹി പാപധമ്മേഹി സമന്നാഗതത്താ കണ്ഹ മാര ആയതിം മഹാദുക്ഖം വിന്ദിസ്സസി.
513.Ghaṭṭayitvā pothetvā. Pāṭiyekkavedanājanakāti paccekaṃ mahādukkhasamuppādakā. Ayato apagato nirayo, so devadūtasuttena (ma. ni. 3.261) dīpetabbo. Atthavaṇṇanā panassa parato sayameva āgamissati. Imaṃ pana atītavatthuṃ āharitvā attano ñāṇānubhāvadīpanamukhena māraṃ santajjento mahāthero ‘‘yoetamabhijānātī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo mahābhiñño etaṃ kammaṃ kammaphalañca hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya abhimukhaṃ katvā paccakkhato jānāti. Sabbaso bhinnakilesatāya bhikkhu sammāsambuddhassa aggasāvako, tādisaṃ uḷāraguṇaṃ āsajja ghaṭṭayitvā ekantakāḷakehi pāpadhammehi samannāgatattā kaṇha māra āyatiṃ mahādukkhaṃ vindissasi.
ഉദകം വത്ഥും കത്വാതി തത്ഥ നിബ്ബത്തനകസത്താനം സാധാരണകമ്മഫലേന മഹാസമുദ്ദഉദകമേവ അധിട്ഠാനം കത്വാ. തഥാ ഹി താനി കപ്പട്ഠിതികാനി ഹോന്തി. തേനാഹ ‘‘കപ്പട്ഠായിനോ’’തി. തേസന്തി വിമാനാനം. ഏതം യഥാവുത്തവിമാനവത്ഥും താസം അച്ഛരാനം സമ്പത്തിം, തസ്സ ച കാരണം അത്തപച്ചക്ഖം കത്വാ ജാനാതി. പാദങ്ഗുട്ഠേന കമ്പയീതി പുബ്ബാരാമേ വിസാഖായ മഹാഉപാസികായ കാരിതം സഹസ്സഗബ്ഭപടിമണ്ഡിതമഹാപാസാദം അത്തനോ പാദങ്ഗുട്ഠേന കമ്പേസി. തേനാഹ ‘‘ഇദം പാസാദകമ്പനസുത്തേന ദീപേതബ്ബ’’ന്തി. ഇദന്തി ‘‘യോ വേജയന്ത’’ന്തി ഇമിസ്സാ ഗാഥായ അത്ഥജാതം ചൂളതണ്ഹാസങ്ഖയവിമുത്തിസുത്തേനേവ (മ॰ നി॰ ൧.൩൯൩) ദീപേതബ്ബം.
Udakaṃ vatthuṃ katvāti tattha nibbattanakasattānaṃ sādhāraṇakammaphalena mahāsamuddaudakameva adhiṭṭhānaṃ katvā. Tathā hi tāni kappaṭṭhitikāni honti. Tenāha ‘‘kappaṭṭhāyino’’ti. Tesanti vimānānaṃ. Etaṃ yathāvuttavimānavatthuṃ tāsaṃ accharānaṃ sampattiṃ, tassa ca kāraṇaṃ attapaccakkhaṃ katvā jānāti. Pādaṅguṭṭhena kampayīti pubbārāme visākhāya mahāupāsikāya kāritaṃ sahassagabbhapaṭimaṇḍitamahāpāsādaṃ attano pādaṅguṭṭhena kampesi. Tenāha ‘‘idaṃ pāsādakampanasuttena dīpetabba’’nti. Idanti ‘‘yo vejayanta’’nti imissā gāthāya atthajātaṃ cūḷataṇhāsaṅkhayavimuttisutteneva (ma. ni. 1.393) dīpetabbaṃ.
തസ്സ ബ്രഹ്മഗണസ്സ തഥാചിന്തനസമനന്തരമേവ തസ്മിം ബ്രഹ്മലോകേ സുധമ്മം ബ്രഹ്മസഭം ഗന്ത്വാ. തേപീതി മഹാമോഗ്ഗല്ലാനാദയോ. പച്ചേകം ദിസാസൂതി മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ പുരത്ഥിമദിസായം, മഹാകസ്സപത്ഥേരോ ദക്ഖിണദിസായം, മഹാകപ്പിനത്ഥേരോ പച്ഛിമദിസായം, അനുരുദ്ധത്ഥേരോ ഉത്തരദിസായന്തി ഏവം ചത്താരോ ഥേരാ ബ്രഹ്മപരിസമത്ഥകേ മജ്ഝേ നിസിന്നസ്സ ഭഗവതോ സമന്തതോ ചതുദ്ദിസാ നിസീദിംസു. ഗാഥാ വുത്താതി ‘‘യോ ബ്രഹ്മം പരിപുച്ഛതീ’’തി ഗാഥാ വുത്താ. അഞ്ഞതരബ്രഹ്മസുത്തേനാതി – ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന അഞ്ഞതരസ്സ ബ്രഹ്മുനോ ഏവരൂപം പാപകം ദിട്ഠിഗതം ഉപ്പന്നം ഹോതീ’’തിആദിനാ (സം॰ നി॰ ൧.൧൭൬) മഹാവഗ്ഗേ ആഗതേന അഞ്ഞതരബ്രഹ്മസുത്തേന.
Tassa brahmagaṇassa tathācintanasamanantarameva tasmiṃ brahmaloke sudhammaṃ brahmasabhaṃ gantvā. Tepīti mahāmoggallānādayo. Paccekaṃ disāsūti mahāmoggallānatthero puratthimadisāyaṃ, mahākassapatthero dakkhiṇadisāyaṃ, mahākappinatthero pacchimadisāyaṃ, anuruddhatthero uttaradisāyanti evaṃ cattāro therā brahmaparisamatthake majjhe nisinnassa bhagavato samantato catuddisā nisīdiṃsu. Gāthā vuttāti ‘‘yo brahmaṃ paripucchatī’’ti gāthā vuttā. Aññatarabrahmasuttenāti – ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (saṃ. ni. 1.176) mahāvagge āgatena aññatarabrahmasuttena.
ഝാനവിമോക്ഖേന ഫുസീതി ഝാനവിമോക്ഖസന്നിസ്സയേന അഭിഞ്ഞാഞാണേന ഫസ്സയി. വനന്തി ജമ്ബുദീപം അഫസ്സയീതി സമ്ബന്ധോ. ജമ്ബുദീപോ ഹി വനബഹുലതായ ഇധ ‘‘വന’’ന്തി വുത്തോ. തേനാഹ ‘‘ജമ്ബുസണ്ഡസ്സ ഇസ്സരോ’’തി. പുബ്ബവിദേഹാനം ദീപന്തി പുബ്ബവിദേഹവാസീനം ദീപം, പുബ്ബവിദേഹദീപന്തി അത്ഥോ. ഭൂമിസയാ നരാ നാമ അപരഗോയാനകാ ഉത്തരകുരുകാ ച. യസ്മാ തേ ഗേഹപരിഗ്ഗഹാഭാവതോ ഭൂമിയംയേവ സയന്തി, ന പാസാദാദീസു. പടിലഭീതി ഉപ്പാദേസി. ഏതം ആസം മാ അകാസീതി ഏസാ യഥാ പുബ്ബേ ദൂസിമാരസ്സ, ഏവം തുയ്ഹം ആസാ ദീഘരത്തം അനത്ഥാവഹാ, തസ്മാ ഏദിസം ആസം മാ അകാസീതി മാരസ്സ ഓവാദം അദാസി. സേസം സബ്ബത്ഥ സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.
Jhānavimokkhena phusīti jhānavimokkhasannissayena abhiññāñāṇena phassayi. Vananti jambudīpaṃ aphassayīti sambandho. Jambudīpo hi vanabahulatāya idha ‘‘vana’’nti vutto. Tenāha ‘‘jambusaṇḍassa issaro’’ti. Pubbavidehānaṃ dīpanti pubbavidehavāsīnaṃ dīpaṃ, pubbavidehadīpanti attho. Bhūmisayā narā nāma aparagoyānakā uttarakurukā ca. Yasmā te gehapariggahābhāvato bhūmiyaṃyeva sayanti, na pāsādādīsu. Paṭilabhīti uppādesi. Etaṃ āsaṃ mā akāsīti esā yathā pubbe dūsimārassa, evaṃ tuyhaṃ āsā dīgharattaṃ anatthāvahā, tasmā edisaṃ āsaṃ mā akāsīti mārassa ovādaṃ adāsi. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.
പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
മാരതജ്ജനീയസുത്തവണ്ണനായ ലീനത്ഥപ്പകാസനാ സമത്താ.
Māratajjanīyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
നിട്ഠിതാ ച ചൂളയമകവഗ്ഗവണ്ണനാ.
Niṭṭhitā ca cūḷayamakavaggavaṇṇanā.
മൂലപണ്ണാസടീകാ സമത്താ.
Mūlapaṇṇāsaṭīkā samattā.
ദുതിയോ ഭാഗോ നിട്ഠിതോ.
Dutiyo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൧൦. മാരതജ്ജനീയസുത്തം • 10. Māratajjanīyasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൧൦. മാരതജ്ജനീയസുത്തവണ്ണനാ • 10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā