Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. మాతఙ్గపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    5. Mātaṅgaputtattheragāthāvaṇṇanā

    అతిసీతన్తి ఆయస్మతో మాతఙ్గపుత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హిమవన్తసమీపే మహతో జాతస్సరస్స హేట్ఠా మహతి నాగభవనే మహానుభావో నాగరాజా హుత్వా నిబ్బత్తో ఏకదివసం నాగభవనతో నిక్ఖమిత్వా విచరన్తో సత్థారం ఆకాసేన గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసో అత్తనో సీసమణినా పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కోసలరట్ఠే మాతఙ్గస్స నామ కుటుమ్బికస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తో మాతఙ్గపుత్తోత్వేవ పఞ్ఞాయిత్థ. సో విఞ్ఞుతం పత్తో అలసజాతికో హుత్వా కిఞ్చి కమ్మం అకరోన్తో ఞాతకేహి అఞ్ఞేహి చ గరహితో ‘‘సుఖజీవినో ఇమే సమణా సక్యపుత్తియా’’తి సుఖజీవితం ఆకఙ్ఖన్తో భిక్ఖూహి కతపరిచయో హుత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా అఞ్ఞే భిక్ఖూ ఇద్ధిమన్తే దిస్వా ఇద్ధిబలం పత్థేత్వా సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా భావనం అనుయుఞ్జన్తో ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౮.౮-౨౯) –

    Atisītanti āyasmato mātaṅgaputtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantasamīpe mahato jātassarassa heṭṭhā mahati nāgabhavane mahānubhāvo nāgarājā hutvā nibbatto ekadivasaṃ nāgabhavanato nikkhamitvā vicaranto satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso attano sīsamaṇinā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe mātaṅgassa nāma kuṭumbikassa putto hutvā nibbatto mātaṅgaputtotveva paññāyittha. So viññutaṃ patto alasajātiko hutvā kiñci kammaṃ akaronto ñātakehi aññehi ca garahito ‘‘sukhajīvino ime samaṇā sakyaputtiyā’’ti sukhajīvitaṃ ākaṅkhanto bhikkhūhi kataparicayo hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā aññe bhikkhū iddhimante disvā iddhibalaṃ patthetvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.8-29) –

    ‘‘పదుముత్తరో నామ జినో, సబ్బధమ్మాన పారగూ;

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

    వివేకకామో సమ్బుద్ధో, గచ్ఛతే అనిలఞ్జసే.

    Vivekakāmo sambuddho, gacchate anilañjase.

    ‘‘అవిదూరే హిమవన్తస్స, మహాజాతస్సరో అహు;

    ‘‘Avidūre himavantassa, mahājātassaro ahu;

    తత్థ మే భవనం ఆసి, పుఞ్ఞకమ్మేన సంయుతం.

    Tattha me bhavanaṃ āsi, puññakammena saṃyutaṃ.

    ‘‘భవనా అభినిక్ఖమ్మ, అద్దసం లోకనాయకం;

    ‘‘Bhavanā abhinikkhamma, addasaṃ lokanāyakaṃ;

    ఇన్దీవరంవ జలితం, ఆదిత్తంవ హుతాసనం.

    Indīvaraṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.

    ‘‘విచినం నద్దసం పుప్ఫం, పూజయిస్సన్తి నాయకం;

    ‘‘Vicinaṃ naddasaṃ pupphaṃ, pūjayissanti nāyakaṃ;

    సకం చిత్తం పసాదేత్వా, అవన్దిం సత్థునో అహం.

    Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, avandiṃ satthuno ahaṃ.

    ‘‘మమ సీసే మణిం గయ్హ, పూజయిం లోకనాయకం;

    ‘‘Mama sīse maṇiṃ gayha, pūjayiṃ lokanāyakaṃ;

    ఇమాయ మణిపూజాయ, విపాకో హోతు భద్దకో.

    Imāya maṇipūjāya, vipāko hotu bhaddako.

    ‘‘పదుముత్తరో లోకవిదూ, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;

    ‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    అన్తలిక్ఖే ఠితో సత్థా, ఇమం గాథం అభాసథ.

    Antalikkhe ṭhito satthā, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.

    ‘‘సో తే ఇజ్ఝతు సఙ్కప్పో, లభస్సు విపులం సుఖం;

    ‘‘So te ijjhatu saṅkappo, labhassu vipulaṃ sukhaṃ;

    ఇమాయ మణిపూజాయ, అనుభోహి మహాయసం.

    Imāya maṇipūjāya, anubhohi mahāyasaṃ.

    ‘‘ఇదం వత్వాన భగవా, జలజుత్తమనామకో;

    ‘‘Idaṃ vatvāna bhagavā, jalajuttamanāmako;

    అగమాసి బుద్ధసేట్ఠో, యత్థ చిత్తం పణీహితం.

    Agamāsi buddhaseṭṭho, yattha cittaṃ paṇīhitaṃ.

    ‘‘సట్ఠికప్పాని దేవిన్దో, దేవరజ్జమకారయిం;

    ‘‘Saṭṭhikappāni devindo, devarajjamakārayiṃ;

    అనేకసతక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ అహోసహం.

    Anekasatakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘పుబ్బకమ్మం సరన్తస్స, దేవభూతస్స మే సతో;

    ‘‘Pubbakammaṃ sarantassa, devabhūtassa me sato;

    మణి నిబ్బత్తతే మయ్హం, ఆలోకకరణో మమం.

    Maṇi nibbattate mayhaṃ, ālokakaraṇo mamaṃ.

    ‘‘ఛళసీతిసహస్సాని , నారియో మే పరిగ్గహా;

    ‘‘Chaḷasītisahassāni , nāriyo me pariggahā;

    విచిత్తవత్థాభరణా, ఆముక్కమణికుణ్డలా.

    Vicittavatthābharaṇā, āmukkamaṇikuṇḍalā.

    ‘‘అళారపమ్హా హసులా, సుసఞ్ఞా తనుమజ్ఝిమా;

    ‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;

    పరివారేన్తి మం నిచ్చం, మణిపూజాయిదం ఫలం.

    Parivārenti maṃ niccaṃ, maṇipūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘సోణ్ణమయా మణిమయా, లోహితఙ్కమయా తథా;

    ‘‘Soṇṇamayā maṇimayā, lohitaṅkamayā tathā;

    భణ్డా మే సుకతా హోన్తి, యదిచ్ఛసి పిళన్ధనా.

    Bhaṇḍā me sukatā honti, yadicchasi piḷandhanā.

    ‘‘కూటాగారా గహా రమ్మా, సయనఞ్చ మహారహం;

    ‘‘Kūṭāgārā gahā rammā, sayanañca mahārahaṃ;

    మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, నిబ్బత్తన్తి యదిచ్ఛకం.

    Mama saṅkappamaññāya, nibbattanti yadicchakaṃ.

    ‘‘లాభా తేసం సులద్ధఞ్చ, యే లభన్తి ఉపస్సుతిం;

    ‘‘Lābhā tesaṃ suladdhañca, ye labhanti upassutiṃ;

    పుఞ్ఞక్ఖేత్తం మనుస్సానం, ఓసధం సబ్బపాణినం.

    Puññakkhettaṃ manussānaṃ, osadhaṃ sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘మయ్హమ్పి సుకతం కమ్మం, యోహం అదక్ఖి నాయకం;

    ‘‘Mayhampi sukataṃ kammaṃ, yohaṃ adakkhi nāyakaṃ;

    వినిపాతా పముత్తోమ్హి, పత్తోమ్హి అచలం పదం.

    Vinipātā pamuttomhi, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘యం యం యోనూపపజ్జామి, దేవత్తం అథ మానుసం;

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonūpapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    దివసఞ్చేవ రత్తిఞ్చ, ఆలోకో హోతి మే సదా.

    Divasañceva rattiñca, āloko hoti me sadā.

    ‘‘తాయేవ మణిపూజాయ, అనుభోత్వాన సమ్పదా;

    ‘‘Tāyeva maṇipūjāya, anubhotvāna sampadā;

    ఞాణాలోకో మయా దిట్ఠో, పత్తోమ్హి అచలం పదం.

    Ñāṇāloko mayā diṭṭho, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం మణిం అభిపూజయిం;

    ‘‘Satasahassito kappe, yaṃ maṇiṃ abhipūjayiṃ;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, మణిపూజాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, maṇipūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా పుగ్గలాధిట్ఠానవసేన కోసజ్జం గరహన్తో అత్తనో చ వీరియారమ్భం కిత్తేన్తో –

    Chaḷabhiñño pana hutvā puggalādhiṭṭhānavasena kosajjaṃ garahanto attano ca vīriyārambhaṃ kittento –

    ౨౩౧.

    231.

    ‘‘అతిసీతం అతిఉణ్హం, అతిసాయమిదం అహు;

    ‘‘Atisītaṃ atiuṇhaṃ, atisāyamidaṃ ahu;

    ఇతి విస్సట్ఠకమ్మన్తే, ఖణా అచ్చేన్తి మాణవే.

    Iti vissaṭṭhakammante, khaṇā accenti māṇave.

    ౨౩౨.

    232.

    ‘‘యో చ సీతఞ్చ ఉణ్హఞ్చ, తిణా భియ్యో న మఞ్ఞతి;

    ‘‘Yo ca sītañca uṇhañca, tiṇā bhiyyo na maññati;

    కరం పురిసకిచ్చాని, సో సుఖా న విహాయతి.

    Karaṃ purisakiccāni, so sukhā na vihāyati.

    ౨౩౩.

    233.

    ‘‘దబ్బం కుసం పోటకిలం, ఉసీరం ముఞ్జపబ్బజం;

    ‘‘Dabbaṃ kusaṃ poṭakilaṃ, usīraṃ muñjapabbajaṃ;

    ఉరసా పనుదిస్సామి, వివేకమనుబ్రూహయ’’న్తి. – గాథాత్తయమాహ;

    Urasā panudissāmi, vivekamanubrūhaya’’nti. – gāthāttayamāha;

    తత్థ అతిసీతన్తి హిమపాతవద్దలాదినా అతివియ సీతం, ఇదం అహూతి ఆనేత్వా సమ్బన్ధో. అతిఉణ్హన్తి ధమ్మపరితాపాదినా అతివియ ఉణ్హం, ఉభయేనపి ఉతువసేన కోసజ్జవత్థుమాహ. అతిసాయన్తి దివసస్స పరిణతియా అతిసాయం, సాయగ్గహణేనేవ చేత్థ పాతోపి సఙ్గయ్హతి , తదుభయేన కాలవసేన కోసజ్జవత్థుమాహ. ఇతీతి ఇమినా పకారేన. ఏతేన ‘‘ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖునా కమ్మం కత్తబ్బం హోతీ’’తిఆదినా (అ॰ ని॰ ౮.౮౦; దీ॰ ని॰ ౩.౩౩౪) వుత్తం కోసజ్జవత్థుం సఙ్గణ్హాతి. విస్సట్ఠకమ్మన్తేతి పరిచ్చత్తయోగకమ్మన్తే. ఖణాతి బుద్ధుప్పాదాదయో బ్రహ్మచరియవాసస్స ఓకాసా. అచ్చేన్తీతి అతిక్కమన్తి. మాణవేతి సత్తే. తిణా భియ్యో న మఞ్ఞతీతి తిణతో ఉపరి న మఞ్ఞతి, తిణం వియ మఞ్ఞతి, సీతుణ్హాని అభిభవిత్వా అత్తనా కత్తబ్బం కరోతి. కరన్తి కరోన్తో. పురిసకిచ్చానీతి వీరపురిసేన కత్తబ్బాని అత్తహితపరహితాని. సుఖాతి సుఖతో, నిబ్బానసుఖతోతి అధిప్పాయో. తతియగాథాయ అత్థో హేట్ఠా వుత్తోయేవ.

    Tattha atisītanti himapātavaddalādinā ativiya sītaṃ, idaṃ ahūti ānetvā sambandho. Atiuṇhanti dhammaparitāpādinā ativiya uṇhaṃ, ubhayenapi utuvasena kosajjavatthumāha. Atisāyanti divasassa pariṇatiyā atisāyaṃ, sāyaggahaṇeneva cettha pātopi saṅgayhati , tadubhayena kālavasena kosajjavatthumāha. Itīti iminā pakārena. Etena ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhunā kammaṃ kattabbaṃ hotī’’tiādinā (a. ni. 8.80; dī. ni. 3.334) vuttaṃ kosajjavatthuṃ saṅgaṇhāti. Vissaṭṭhakammanteti pariccattayogakammante. Khaṇāti buddhuppādādayo brahmacariyavāsassa okāsā. Accentīti atikkamanti. Māṇaveti satte. Tiṇā bhiyyo na maññatīti tiṇato upari na maññati, tiṇaṃ viya maññati, sītuṇhāni abhibhavitvā attanā kattabbaṃ karoti. Karanti karonto. Purisakiccānīti vīrapurisena kattabbāni attahitaparahitāni. Sukhāti sukhato, nibbānasukhatoti adhippāyo. Tatiyagāthāya attho heṭṭhā vuttoyeva.

    మాతఙ్గపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mātaṅgaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. మాతఙ్గపుత్తత్థేరగాథా • 5. Mātaṅgaputtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact