| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
मतसन्तककथावण्णना
Matasantakakathāvaṇṇanā
३६९. भिक्खुस्साति भिक्खुस्मिं कालंकते। तत्थ ‘‘पत्तचीवरे’’ति पधानपरिक्खारदस्सनमुखेन सब्बपरिक्खारनिदस्सनन्ति वेदितब्बं। अधम्मेन उप्पन्नञ्चेतं होति, सङ्घस्स कप्पियमेव मतत्ताति एके। नोति तक्को पत्तचतुक्के सब्बथा अकप्पियपत्तनयविरोधतो। अधम्मेन उप्पन्नसेनासने च वसतो अनापत्ति। अञ्ञतरस्मिं आवासे द्वे भिक्खू वसन्ति, तत्थ चेको कालंकतो, इतरो तस्स परिक्खारं अपापेत्वा तं थेय्यचित्तेन गण्हाति, सङ्घसन्तकं गहितं होति, भण्डग्घेन कारेतब्बो। अनावासे गण्हाति, न कारेतब्बो अस्सामिकस्स गहितत्ता। मरणसमये वत्तुं असहन्तो चे चित्तेनेव देति, पुञ्ञं पसवति, सङ्घोव तस्स सामी। परो वा अविस्सासिको सयमेव गण्हाति, गहणं न रुहति, थेय्यचित्तेन चे, भण्डग्घेन कारेतब्बो। तस्स च आवासगतस्स को सामी। ‘‘सङ्घो सामी’’ति वचनतो सङ्घेन बलक्कारेन सो वारेतब्बोति एके। जीवमानकाले गहितत्ता न सङ्घो सामीति एके। सामिको चे सयं पस्सित्वा अच्छिन्दितुं लभति, सङ्घोपि लभति सामिठाने ठितत्ताति इतरे, विचारेत्वा गहेतब्बं।
369.Bhikkhussāti bhikkhusmiṃ kālaṃkate. Tattha ‘‘pattacīvare’’ti padhānaparikkhāradassanamukhena sabbaparikkhāranidassananti veditabbaṃ. Adhammena uppannañcetaṃ hoti, saṅghassa kappiyameva matattāti eke. Noti takko pattacatukke sabbathā akappiyapattanayavirodhato. Adhammena uppannasenāsane ca vasato anāpatti. Aññatarasmiṃ āvāse dve bhikkhū vasanti, tattha ceko kālaṃkato, itaro tassa parikkhāraṃ apāpetvā taṃ theyyacittena gaṇhāti, saṅghasantakaṃ gahitaṃ hoti, bhaṇḍagghena kāretabbo. Anāvāse gaṇhāti, na kāretabbo assāmikassa gahitattā. Maraṇasamaye vattuṃ asahanto ce citteneva deti, puññaṃ pasavati, saṅghova tassa sāmī. Paro vā avissāsiko sayameva gaṇhāti, gahaṇaṃ na ruhati, theyyacittena ce, bhaṇḍagghena kāretabbo. Tassa ca āvāsagatassa ko sāmī. ‘‘Saṅgho sāmī’’ti vacanato saṅghena balakkārena so vāretabboti eke. Jīvamānakāle gahitattā na saṅgho sāmīti eke. Sāmiko ce sayaṃ passitvā acchindituṃ labhati, saṅghopi labhati sāmiṭhāne ṭhitattāti itare, vicāretvā gahetabbaṃ.
मतकस्स हिरञ्ञादिअकप्पियभण्डं होति। उग्गहितञ्चेतं होति, उग्गहिते वुत्तनयेन पटिपज्जितब्बं। धम्मेन उप्पन्नं चे, कप्पियकारको आचिक्खितब्बो। दासो चे गहितो होति, न सङ्घो सामी, आरामिको चे, सङ्घो सामी। गावीमहिंसीआदयो होन्ति, आवासगतानं सङ्घो सामी, अनावासगतानं न सङ्घो सामी। सङ्घो चे आवासं आनेत्वा अत्तनो सन्तकं कत्वा पच्छा समीपे बहिसीमाय ठपेति, कारकसङ्घो सामी, तथा आरामिके। मतकस्स परिक्खारो निक्खेपवसेन ठपितो होति, एसोव सामी। महग्घो चे होति, सेसस्स सङ्घो सामी। ‘‘केनचि गिलानुपट्ठाकेना’’ति वत्तब्बक्कमो एतेन दस्सितो। पुन उपट्ठाकानं बहुभावे सति सब्बेसं दातब्बकम्मं दस्सेन्तेन भगवता कम्मवाचायं ‘‘गिलानुपट्ठाकान’’न्ति वुत्तं। सामणेरवारे ‘‘चीवर’’न्ति पाठो। ‘‘इमं तुय्हं देमि ददामि दज्जामि ओणोजेमि परिच्चजामि विस्सज्जामि निस्सज्जामी’ति वा ‘इत्थन्नामस्स देमि…पे॰… निस्सज्जामी’ति वा वदति, ‘सम्मुखा वा परम्मुखा वा वुत्ते दिन्नंयेव होती’ति दानलक्खणस्स च ‘तुय्हं गण्हाही’ति वुत्ते ‘मय्हं गण्हामी’ति वदति, ‘सुदिन्नं सुग्गहितञ्चा’ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.४६९) गहणलक्खणस्स च वुत्तत्ता ‘मम सन्तकं तव च मम च होतू’ति एवमादिवचनेन समानपरिक्खारं कातुं वट्टतीति आचरिया’’ति लिखितं।
Matakassa hiraññādiakappiyabhaṇḍaṃ hoti. Uggahitañcetaṃ hoti, uggahite vuttanayena paṭipajjitabbaṃ. Dhammena uppannaṃ ce, kappiyakārako ācikkhitabbo. Dāso ce gahito hoti, na saṅgho sāmī, ārāmiko ce, saṅgho sāmī. Gāvīmahiṃsīādayo honti, āvāsagatānaṃ saṅgho sāmī, anāvāsagatānaṃ na saṅgho sāmī. Saṅgho ce āvāsaṃ ānetvā attano santakaṃ katvā pacchā samīpe bahisīmāya ṭhapeti, kārakasaṅgho sāmī, tathā ārāmike. Matakassa parikkhāro nikkhepavasena ṭhapito hoti, esova sāmī. Mahaggho ce hoti, sesassa saṅgho sāmī. ‘‘Kenaci gilānupaṭṭhākenā’’ti vattabbakkamo etena dassito. Puna upaṭṭhākānaṃ bahubhāve sati sabbesaṃ dātabbakammaṃ dassentena bhagavatā kammavācāyaṃ ‘‘gilānupaṭṭhākāna’’nti vuttaṃ. Sāmaṇeravāre ‘‘cīvara’’nti pāṭho. ‘‘Imaṃ tuyhaṃ demi dadāmi dajjāmi oṇojemi pariccajāmi vissajjāmi nissajjāmī’ti vā ‘itthannāmassa demi…pe… nissajjāmī’ti vā vadati, ‘sammukhā vā parammukhā vā vutte dinnaṃyeva hotī’ti dānalakkhaṇassa ca ‘tuyhaṃ gaṇhāhī’ti vutte ‘mayhaṃ gaṇhāmī’ti vadati, ‘sudinnaṃ suggahitañcā’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) gahaṇalakkhaṇassa ca vuttattā ‘mama santakaṃ tava ca mama ca hotū’ti evamādivacanena samānaparikkhāraṃ kātuṃ vaṭṭatīti ācariyā’’ti likhitaṃ.
अनुगण्ठिपदे पन अतीव पपञ्चं कत्वा पुन ‘‘इदमेत्थ आचरियानं सन्निट्ठानं – सचेसम्बहुला, द्वे वा समानपरिक्खारं कत्तुकामा होन्ति, ते सब्बे अत्तनो सन्तकं वत्तमानं उप्पज्जनकेन सद्धिं पेसलस्स एकस्स परिच्चजन्ति, सो पुन तेसमेव परिच्चजति, एत्तावता ते समानपरिक्खारिका होन्तीति। इदं समानपरिक्खारलक्खणं पाळिआदीसु वुत्तलक्खणेयेव पतनतो अचलप्पत्तं होति, तथापि पोराणविधिं अज्झोत्थरित्वा वत्तनतो पटिसेधेतब्बो, आचरियानं मतानुसारेन कातब्बं कातुकामेनाति अपरे’’ति वुत्तं, ‘‘वस्संवुत्थसामणेरो पञ्चसु सिक्खापदेसु एकं अतिक्कमित्वा पुन गहितो लाभं न लभति, अन्तिमवत्थुं अज्झापन्नो नाम होती’’ति वदन्ति।
Anugaṇṭhipade pana atīva papañcaṃ katvā puna ‘‘idamettha ācariyānaṃ sanniṭṭhānaṃ – sacesambahulā, dve vā samānaparikkhāraṃ kattukāmā honti, te sabbe attano santakaṃ vattamānaṃ uppajjanakena saddhiṃ pesalassa ekassa pariccajanti, so puna tesameva pariccajati, ettāvatā te samānaparikkhārikā hontīti. Idaṃ samānaparikkhāralakkhaṇaṃ pāḷiādīsu vuttalakkhaṇeyeva patanato acalappattaṃ hoti, tathāpi porāṇavidhiṃ ajjhottharitvā vattanato paṭisedhetabbo, ācariyānaṃ matānusārena kātabbaṃ kātukāmenāti apare’’ti vuttaṃ, ‘‘vassaṃvutthasāmaṇero pañcasu sikkhāpadesu ekaṃ atikkamitvā puna gahito lābhaṃ na labhati, antimavatthuṃ ajjhāpanno nāma hotī’’ti vadanti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / २२५. मतसन्तककथा • 225. Matasantakakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / मतसन्तककथा • Matasantakakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / मतसन्तककथावण्णना • Matasantakakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / मतसन्तककथादिवण्णना • Matasantakakathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २२५. मतसन्तककथा • 225. Matasantakakathā
