| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑๐. มาติกากถา
10. Mātikākathā
๔๑. นิจฺฉาโตติ เนกฺขเมฺมน กามจฺฉนฺทโต นิจฺฉาโต, อพฺยาปาเทน พฺยาปาทโต นิจฺฉาโต…เป.… ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณหิ นิจฺฉาโต…เป.… อรหตฺตมเคฺคน สพฺพกิเลเสหิ นิจฺฉาโตฯ
41.Nicchātoti nekkhammena kāmacchandato nicchāto, abyāpādena byāpādato nicchāto…pe… paṭhamena jhānena nīvaraṇehi nicchāto…pe… arahattamaggena sabbakilesehi nicchāto.
โมโกฺข วิโมโกฺขติ เนกฺขเมฺมน กามจฺฉนฺทโต มุจฺจตีติ – โมโกฺข วิโมโกฺขฯ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทโต มุจฺจตีติ – โมโกฺข วิโมโกฺข…เป.… ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณหิ มุจฺจตีติ – โมโกฺข วิโมโกฺข…เป.… อรหตฺตมเคฺคน สพฺพกิเลเสหิ มุจฺจตีติ – โมโกฺข วิโมโกฺขฯ
Mokkho vimokkhoti nekkhammena kāmacchandato muccatīti – mokkho vimokkho. Abyāpādena byāpādato muccatīti – mokkho vimokkho…pe… paṭhamena jhānena nīvaraṇehi muccatīti – mokkho vimokkho…pe… arahattamaggena sabbakilesehi muccatīti – mokkho vimokkho.
วิชฺชาวิมุตฺตีติ เนกฺขมฺมํ วิชฺชตีติ วิชฺชา, กามจฺฉนฺทโต มุจฺจตีติ วิมุตฺติฯ วิชฺชโนฺต มุจฺจติ, มุจฺจโนฺต วิชฺชตีติ – วิชฺชาวิมุตฺติฯ อพฺยาปาโท 5 วิชฺชตีติ วิชฺชา, พฺยาปาทโต วิมุจฺจตีติ วิมุตฺติฯ วิชฺชโนฺต มุจฺจติ, มุจฺจโนฺต วิชฺชตีติ – วิชฺชาวิมุตฺติ…เป.… อรหตฺตมโคฺค วิชฺชตีติ วิชฺชา, สพฺพกิเลเสหิ มุจฺจตีติ วิมุตฺติฯ วิชฺชโนฺต มุจฺจติ, มุจฺจโนฺต วิชฺชตีติ – วิชฺชาวิมุตฺติฯ
Vijjāvimuttīti nekkhammaṃ vijjatīti vijjā, kāmacchandato muccatīti vimutti. Vijjanto muccati, muccanto vijjatīti – vijjāvimutti. Abyāpādo 6 vijjatīti vijjā, byāpādato vimuccatīti vimutti. Vijjanto muccati, muccanto vijjatīti – vijjāvimutti…pe… arahattamaggo vijjatīti vijjā, sabbakilesehi muccatīti vimutti. Vijjanto muccati, muccanto vijjatīti – vijjāvimutti.
อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญาติ เนกฺขเมฺมน กามจฺฉนฺทํ, สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ, อวิเกฺขปเฎฺฐน จิตฺตวิสุทฺธิ, ทสฺสนเฎฺฐน ทิฎฺฐิวิสุทฺธิฯ โย ตตฺถ สํวรโฎฺฐ, อยํ อธิสีลสิกฺขา ฯ โย ตตฺถ อวิเกฺขปโฎฺฐ, อยํ อธิจิตฺตสิกฺขาฯ โย ตตฺถ ทสฺสนโฎฺฐ, อยํ อธิปญฺญาสิกฺขาฯ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ…เป.… อรหตฺตมเคฺคน สพฺพกิเลเส สํวรเฎฺฐน สีลวิสุทฺธิ, อวิเกฺขปเฎฺฐน จิตฺตวิสุทฺธิฯ ทสฺสนเฎฺฐน ทิฎฺฐิวิสุทฺธิฯ โย ตตฺถ สํวรโฎฺฐ, อยํ อธิสีลสิกฺขาฯ โย ตตฺถ อวิเกฺขปโฎฺฐ, อยํ อธิจิตฺตสิกฺขาฯ โย ตตฺถ ทสฺสนโฎฺฐ, อยํ อธิปญฺญาสิกฺขาฯ
Adhisīlaṃ adhicittaṃ adhipaññāti nekkhammena kāmacchandaṃ, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā . Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Abyāpādena byāpādaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… arahattamaggena sabbakilese saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi. Dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā.
ปสฺสทฺธีติ เนกฺขเมฺมน กามจฺฉนฺทํ ปฎิปฺปสฺสเมฺภติ, อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ ปฎิปฺปสฺสเมฺภติ…เป.… อรหตฺตมเคฺคน สพฺพกิเลเส ปฎิปฺปสฺสเมฺภติฯ
Passaddhīti nekkhammena kāmacchandaṃ paṭippassambheti, abyāpādena byāpādaṃ paṭippassambheti…pe… arahattamaggena sabbakilese paṭippassambheti.
ญาณนฺติ กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺมํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ ; พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาโท ญาตเฎฺฐน ญาณํ…เป.… สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมโคฺค ญาตเฎฺฐน ญาณํฯ
Ñāṇanti kāmacchandassa pahīnattā nekkhammaṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ ; byāpādassa pahīnattā abyāpādo ñātaṭṭhena ñāṇaṃ…pe… sabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo ñātaṭṭhena ñāṇaṃ.
ทสฺสนนฺติ กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺมํ ทิฎฺฐตฺตา ทสฺสนํฯ พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาโท ทิฎฺฐตฺตา ทสฺสนํ…เป.… สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมโคฺค ทิฎฺฐตฺตา ทสฺสนํฯ
Dassananti kāmacchandassa pahīnattā nekkhammaṃ diṭṭhattā dassanaṃ. Byāpādassa pahīnattā abyāpādo diṭṭhattā dassanaṃ…pe… sabbakilesānaṃ pahīnattā arahattamaggo diṭṭhattā dassanaṃ.
วิสุทฺธีติ กามจฺฉนฺทํ ปชหโนฺต เนกฺขเมฺมน วิสุชฺฌติฯ พฺยาปาทํ ปชหโนฺต อพฺยาปาเทน วิสุชฺฌติ…เป.… สพฺพกิเลเส ปชหโนฺต อรหตฺตมเคฺคน วิสุชฺฌติฯ
Visuddhīti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammena visujjhati. Byāpādaṃ pajahanto abyāpādena visujjhati…pe… sabbakilese pajahanto arahattamaggena visujjhati.
เนกฺขมฺมนฺติ กามานเมตํ นิสฺสรณํ, ยทิทํ เนกฺขมฺมํฯ รูปานเมตํ นิสฺสรณํ, ยทิทํ อารุปฺปํฯ ยํ โข ปน กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ, นิโรโธ ตสฺส เนกฺขมฺมํฯ พฺยาปาทสฺส อพฺยาปาโท เนกฺขมฺมํฯ ถินมิทฺธสฺส อาโลกสญฺญา เนกฺขมฺมํ…เป.… สพฺพกิเลสานํ อรหตฺตมโคฺค เนกฺขมฺมํฯ
Nekkhammanti kāmānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ nekkhammaṃ. Rūpānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ āruppaṃ. Yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa nekkhammaṃ. Byāpādassa abyāpādo nekkhammaṃ. Thinamiddhassa ālokasaññā nekkhammaṃ…pe… sabbakilesānaṃ arahattamaggo nekkhammaṃ.
นิสฺสรณนฺติ กามานเมตํ นิสฺสรณํ, ยทิทํ เนกฺขมฺมํฯ รูปานเมตํ นิสฺสรณํ, ยทิทํ อารุปฺปํฯ ยํ โข ปน กิญฺจิ ภูตํ สงฺขตํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ, นิโรโธ ตสฺส นิสฺสรณํฯ กามจฺฉนฺทสฺส เนกฺขมฺมํ นิสฺสรณํฯ พฺยาปาทสฺส อพฺยาปาโท นิสฺสรณํ…เป.… สพฺพกิเลสานํ อรหตฺตมโคฺค นิสฺสรณํฯ
Nissaraṇanti kāmānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ nekkhammaṃ. Rūpānametaṃ nissaraṇaṃ, yadidaṃ āruppaṃ. Yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa nissaraṇaṃ. Kāmacchandassa nekkhammaṃ nissaraṇaṃ. Byāpādassa abyāpādo nissaraṇaṃ…pe… sabbakilesānaṃ arahattamaggo nissaraṇaṃ.
ปวิเวโกติ กามจฺฉนฺทสฺส เนกฺขมฺมํ ปวิเวโก …เป.… สพฺพกิเลสานํ อรหตฺตมโคฺค ปวิเวโก ฯ
Pavivekoti kāmacchandassa nekkhammaṃ paviveko …pe… sabbakilesānaṃ arahattamaggo paviveko .
โวสฺสโคฺคติ เนกฺขเมฺมน กามจฺฉนฺทํ โวสฺสชฺชตีติ – โวสฺสโคฺคฯ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ โวสฺสชฺชตีติ – โวสฺสโคฺค…เป.… อรหตฺตมเคฺคน สพฺพกิเลเส โวสฺสชฺชตีติ – โวสฺสโคฺคฯ
Vossaggoti nekkhammena kāmacchandaṃ vossajjatīti – vossaggo. Abyāpādena byāpādaṃ vossajjatīti – vossaggo…pe… arahattamaggena sabbakilese vossajjatīti – vossaggo.
จริยาติ กามจฺฉนฺทํ ปชหโนฺต เนกฺขเมฺมน จรติฯ พฺยาปาทํ ปชหโนฺต อพฺยาปาเทน จรติ…เป.… สพฺพกิเลเส ปชหโนฺต อรหตฺตมเคฺคน จรติฯ
Cariyāti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammena carati. Byāpādaṃ pajahanto abyāpādena carati…pe… sabbakilese pajahanto arahattamaggena carati.
ฌานวิโมโกฺขติ เนกฺขมฺมํ ฌายตีติ – ฌานํฯ กามจฺฉนฺทํ ฌาเปตีติ – ฌานํฯ ฌายโนฺต มุจฺจตีติ – ฌานวิโมโกฺขฯ ฌาเปโนฺต มุจฺจตีติ – ฌานวิโมโกฺขฯ ฌายนฺตีติ ธมฺมาฯ ฌาเปนฺตีติ กิเลเสฯ ฌาเต จ ฌาเป จ ชานาตีติ – ฌานฌายี 7ฯ อพฺยาปาโท ฌายตีติ ฌานํฯ พฺยาปาทํ ฌาเปตีติ – ฌานํ…เป.… อาโลกสญฺญา ฌายตีติ – ฌานํฯ ถินมิทฺธํ ฌาเปตีติ – ฌานํ…เป.… อรหตฺตมโคฺค ฌายตีติ – ฌานํฯ สพฺพกิเลเส ฌาเปตีติ – ฌานํฯ ฌายโนฺต มุจฺจตีติ – ฌานวิโมโกฺขฯ ฌาเปโนฺต มุจฺจตีติ – ฌานวิโมโกฺขฯ ฌายนฺตีติ – ธมฺมาฯ ฌาเปนฺตีติ – กิเลเสฯ ฌาเต จ ฌาเป จ ชานาตีติ – ฌานฌายีฯ
Jhānavimokkhoti nekkhammaṃ jhāyatīti – jhānaṃ. Kāmacchandaṃ jhāpetīti – jhānaṃ. Jhāyanto muccatīti – jhānavimokkho. Jhāpento muccatīti – jhānavimokkho. Jhāyantīti dhammā. Jhāpentīti kilese. Jhāte ca jhāpe ca jānātīti – jhānajhāyī 8. Abyāpādo jhāyatīti jhānaṃ. Byāpādaṃ jhāpetīti – jhānaṃ…pe… ālokasaññā jhāyatīti – jhānaṃ. Thinamiddhaṃ jhāpetīti – jhānaṃ…pe… arahattamaggo jhāyatīti – jhānaṃ. Sabbakilese jhāpetīti – jhānaṃ. Jhāyanto muccatīti – jhānavimokkho. Jhāpento muccatīti – jhānavimokkho. Jhāyantīti – dhammā. Jhāpentīti – kilese. Jhāte ca jhāpe ca jānātīti – jhānajhāyī.
๔๒. ภาวนา อธิฎฺฐานํ ชีวิตนฺติ กามจฺฉนฺทํ ปชหโนฺต เนกฺขมฺมํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺนฯ เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ อธิฎฺฐาตีติ – อธิฎฺฐานสมฺปโนฺนฯ สฺวายํ เอวํ ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน สมํ ชีวติ, โน วิสมํ; สมฺมา ชีวติ, โน มิจฺฉา; วิสุทฺธํ ชีวติ, โน กิลิฎฺฐนฺติ – อาชีวสมฺปโนฺนฯ สฺวายํ เอวํ ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน อาชีวสมฺปโนฺน ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ – ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ – วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโตฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ โส ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน อาชีวสมฺปโนฺนฯ
42.Bhāvanā adhiṭṭhānaṃ jīvitanti kāmacchandaṃ pajahanto nekkhammaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno. Nekkhammavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhānasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ; sammā jīvati, no micchā; visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti – ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati – yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ – visārado upasaṅkamati amaṅkubhūto. Taṃ kissa hetu? Tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno.
พฺยาปาทํ ปชหโนฺต อพฺยาปาทํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… ถินมิทฺธํ ปชหโนฺต อาโลกสญฺญํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… อุทฺธจฺจํ ปชหโนฺต อวิเกฺขปํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… วิจิกิจฺฉํ ปชหโนฺต ธมฺมววตฺถานํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… อวิชฺชํ ปชหโนฺต วิชฺชํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… อรติํ ปชหโนฺต ปาโมชฺชํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… นีวรเณ ปชหโนฺต ปฐมํ ฌานํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺน…เป.… สพฺพกิเลเส ปชหโนฺต อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตีติ – ภาวนาสมฺปโนฺนฯ อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ อธิฎฺฐาตีติ – อธิฎฺฐานสมฺปโนฺนฯ สฺวายํ เอวํ ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน สมํ ชีวติ, โน วิสมํ; สมฺมา ชีวติ, โน มิจฺฉา; วิสุทฺธํ ชีวติ, โน กิลิฎฺฐนฺติ – อาชีวสมฺปโนฺนฯ สฺวายํ เอวํ ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน อาชีวสมฺปโนฺน ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ – ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ – วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโตฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ โส ภาวนาสมฺปโนฺน อธิฎฺฐานสมฺปโนฺน อาชีวสมฺปโนฺนติฯ
Byāpādaṃ pajahanto abyāpādaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… thinamiddhaṃ pajahanto ālokasaññaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… uddhaccaṃ pajahanto avikkhepaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… vicikicchaṃ pajahanto dhammavavatthānaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… avijjaṃ pajahanto vijjaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… aratiṃ pajahanto pāmojjaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… nīvaraṇe pajahanto paṭhamaṃ jhānaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno…pe… sabbakilese pajahanto arahattamaggaṃ bhāvetīti – bhāvanāsampanno. Arahattamaggavasena cittaṃ adhiṭṭhātīti – adhiṭṭhānasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno samaṃ jīvati, no visamaṃ; sammā jīvati, no micchā; visuddhaṃ jīvati, no kiliṭṭhanti – ājīvasampanno. Svāyaṃ evaṃ bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampanno yaññadeva parisaṃ upasaṅkamati – yadi khattiyaparisaṃ yadi brāhmaṇaparisaṃ yadi gahapatiparisaṃ yadi samaṇaparisaṃ – visārado upasaṅkamati amaṅkubhūto. Taṃ kissa hetu? Tathā hi so bhāvanāsampanno adhiṭṭhānasampanno ājīvasampannoti.
มาติกากถา นิฎฺฐิตาฯ
Mātikākathā niṭṭhitā.
ปญฺญาวโคฺค ตติโยฯ
Paññāvaggo tatiyo.
ตสฺสุทฺทานํ –
Tassuddānaṃ –
ปญฺญา อิทฺธิ อภิสมโย, วิเวโก จริยปญฺจโม;
Paññā iddhi abhisamayo, viveko cariyapañcamo;
ปาฎิหาริ สมสีสิ, สติปฎฺฐานา วิปสฺสนา;
Pāṭihāri samasīsi, satipaṭṭhānā vipassanā;
ตติเย ปญฺญาวคฺคมฺหิ, มาติกาย จ เต ทสาติฯ
Tatiye paññāvaggamhi, mātikāya ca te dasāti.
มหาวโคฺค ยุคนโทฺธ, ปญฺญาวโคฺค จ นามโต;
Mahāvaggo yuganaddho, paññāvaggo ca nāmato;
อนนฺตนยมเคฺคสุ, คมฺภีโร สาครูปโม;
Anantanayamaggesu, gambhīro sāgarūpamo;
นภญฺจ ตารกากิณฺณํ, ถูโล ชาตสฺสโร ยถา;
Nabhañca tārakākiṇṇaṃ, thūlo jātassaro yathā;
กถิกานํ วิสาลาย, โยคีนํ ญาณโชตนนฺติฯ
Kathikānaṃ visālāya, yogīnaṃ ñāṇajotananti.
ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ นิฎฺฐิตาฯ
Paṭisambhidāmaggapāḷi niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / มาติกากถาวณฺณนา • Mātikākathāvaṇṇanā
