| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
मातिकावण्णना
Mātikāvaṇṇanā
(ख-ज) इदानि ‘‘समातिक’’न्ति वुत्तत्ता मातिकापदानि ताव उद्दिसितुं ‘‘पाराजिका च चत्तारो’’तिआदि आरद्धं। एत्थाह – तीसु सिक्खासु अधिसीलसिक्खाव कस्मा पठमं वुत्ताति? सब्बसिक्खानं मूलभूतत्ता। ‘‘सीले पतिट्ठाय नरो सपञ्ञो, चित्तं पञ्ञञ्च भावय’’न्ति (सं॰ नि॰ १.२३; पेटको॰ २२; मि॰ प॰ २.१.९) हि वुत्तं। तत्रापि महासावज्जत्ता मूलच्छेज्जवसेन पवत्तनतो सब्बपठमं जानितब्बाति पाराजिकाव पठमं वुत्ताति वेदितब्बं। मातिकापदानं पन अत्थो तस्स तस्स मातिकापदस्स निद्देसवसेनेव विञ्ञायतीति न इध विसुं दस्सयिस्साम। अविञ्ञायमानं पन तत्थ तत्थेव पकासयिस्साम।
(Kha-ja) idāni ‘‘samātika’’nti vuttattā mātikāpadāni tāva uddisituṃ ‘‘pārājikā ca cattāro’’tiādi āraddhaṃ. Etthāha – tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhāva kasmā paṭhamaṃ vuttāti? Sabbasikkhānaṃ mūlabhūtattā. ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) hi vuttaṃ. Tatrāpi mahāsāvajjattā mūlacchejjavasena pavattanato sabbapaṭhamaṃ jānitabbāti pārājikāva paṭhamaṃ vuttāti veditabbaṃ. Mātikāpadānaṃ pana attho tassa tassa mātikāpadassa niddesavaseneva viññāyatīti na idha visuṃ dassayissāma. Aviññāyamānaṃ pana tattha tattheva pakāsayissāma.
इदानि उद्दिट्ठपदानुक्कमेन निद्देसं आरभन्तो ‘‘पाराजिका च चत्तारो’’ति पठमं मातिकापदं उद्धरि। एवमुपरिपि। इदानि पाराजिकायो उद्दिसित्वा उद्दिट्ठपदानुक्कमेन निद्देसं आरभन्तो ‘‘गरुका नवा’’ति दुतियं पदं उद्धरीतिआदिना यथायोगं वत्तब्बं। तत्थ सिक्खापदं अतिक्कमित्वा आपत्तिं आपन्ना पुग्गला ताय पराजयन्तीति पराजिया। तेयेव पाराजिका उपसग्गस्स वुद्धिं कत्वा य-कारस्स क-कारकरणेन। ते पन गणनपरिच्छेदवसेन चत्तारोति अत्थो।
Idāni uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘pārājikā ca cattāro’’ti paṭhamaṃ mātikāpadaṃ uddhari. Evamuparipi. Idāni pārājikāyo uddisitvā uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘garukā navā’’ti dutiyaṃ padaṃ uddharītiādinā yathāyogaṃ vattabbaṃ. Tattha sikkhāpadaṃ atikkamitvā āpattiṃ āpannā puggalā tāya parājayantīti parājiyā. Teyeva pārājikā upasaggassa vuddhiṃ katvā ya-kārassa ka-kārakaraṇena. Te pana gaṇanaparicchedavasena cattāroti attho.
