| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ขุทฺทสิกฺขา-มูลสิกฺขา • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
มาติกาวณฺณนา
Mātikāvaṇṇanā
(ข-ช) อิทานิ ‘‘สมาติก’’นฺติ วุตฺตตฺตา มาติกาปทานิ ตาว อุทฺทิสิตุํ ‘‘ปาราชิกา จ จตฺตาโร’’ติอาทิ อารทฺธํฯ เอตฺถาห – ตีสุ สิกฺขาสุ อธิสีลสิกฺขาว กสฺมา ปฐมํ วุตฺตาติ? สพฺพสิกฺขานํ มูลภูตตฺตาฯ ‘‘สีเล ปติฎฺฐาย นโร สปโญฺญ, จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาวย’’นฺติ (สํ. นิ. ๑.๒๓; เปฎโก. ๒๒; มิ. ป. ๒.๑.๙) หิ วุตฺตํฯ ตตฺราปิ มหาสาวชฺชตฺตา มูลเจฺฉชฺชวเสน ปวตฺตนโต สพฺพปฐมํ ชานิตพฺพาติ ปาราชิกาว ปฐมํ วุตฺตาติ เวทิตพฺพํฯ มาติกาปทานํ ปน อโตฺถ ตสฺส ตสฺส มาติกาปทสฺส นิเทฺทสวเสเนว วิญฺญายตีติ น อิธ วิสุํ ทสฺสยิสฺสามฯ อวิญฺญายมานํ ปน ตตฺถ ตเตฺถว ปกาสยิสฺสามฯ
(Kha-ja) idāni ‘‘samātika’’nti vuttattā mātikāpadāni tāva uddisituṃ ‘‘pārājikā ca cattāro’’tiādi āraddhaṃ. Etthāha – tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhāva kasmā paṭhamaṃ vuttāti? Sabbasikkhānaṃ mūlabhūtattā. ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) hi vuttaṃ. Tatrāpi mahāsāvajjattā mūlacchejjavasena pavattanato sabbapaṭhamaṃ jānitabbāti pārājikāva paṭhamaṃ vuttāti veditabbaṃ. Mātikāpadānaṃ pana attho tassa tassa mātikāpadassa niddesavaseneva viññāyatīti na idha visuṃ dassayissāma. Aviññāyamānaṃ pana tattha tattheva pakāsayissāma.
อิทานิ อุทฺทิฎฺฐปทานุกฺกเมน นิเทฺทสํ อารภโนฺต ‘‘ปาราชิกา จ จตฺตาโร’’ติ ปฐมํ มาติกาปทํ อุทฺธริฯ เอวมุปริปิฯ อิทานิ ปาราชิกาโย อุทฺทิสิตฺวา อุทฺทิฎฺฐปทานุกฺกเมน นิเทฺทสํ อารภโนฺต ‘‘ครุกา นวา’’ติ ทุติยํ ปทํ อุทฺธรีติอาทินา ยถาโยคํ วตฺตพฺพํฯ ตตฺถ สิกฺขาปทํ อติกฺกมิตฺวา อาปตฺติํ อาปนฺนา ปุคฺคลา ตาย ปราชยนฺตีติ ปราชิยาฯ เตเยว ปาราชิกา อุปสคฺคสฺส วุทฺธิํ กตฺวา ย-การสฺส ก-การกรเณนฯ เต ปน คณนปริเจฺฉทวเสน จตฺตาโรติ อโตฺถฯ
Idāni uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘pārājikā ca cattāro’’ti paṭhamaṃ mātikāpadaṃ uddhari. Evamuparipi. Idāni pārājikāyo uddisitvā uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘garukā navā’’ti dutiyaṃ padaṃ uddharītiādinā yathāyogaṃ vattabbaṃ. Tattha sikkhāpadaṃ atikkamitvā āpattiṃ āpannā puggalā tāya parājayantīti parājiyā. Teyeva pārājikā upasaggassa vuddhiṃ katvā ya-kārassa ka-kārakaraṇena. Te pana gaṇanaparicchedavasena cattāroti attho.
