| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
ಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾ
Mātikāvaṇṇanā
(ಖ-ಜ) ಇದಾನಿ ‘‘ಸಮಾತಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮಾತಿಕಾಪದಾನಿ ತಾವ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಏತ್ಥಾಹ – ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾವ ಕಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾತಿ? ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾನಂ ಮೂಲಭೂತತ್ತಾ। ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ, ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವಯ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೨; ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೧.೯) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಪಿ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜತ್ತಾ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾವ ಪಠಮಂ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮಾತಿಕಾಪದಾನಂ ಪನ ಅತ್ಥೋ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸವಸೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ನ ಇಧ ವಿಸುಂ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮ। ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಂ ಪನ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪಕಾಸಯಿಸ್ಸಾಮ।
(Kha-ja) idāni ‘‘samātika’’nti vuttattā mātikāpadāni tāva uddisituṃ ‘‘pārājikā ca cattāro’’tiādi āraddhaṃ. Etthāha – tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhāva kasmā paṭhamaṃ vuttāti? Sabbasikkhānaṃ mūlabhūtattā. ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) hi vuttaṃ. Tatrāpi mahāsāvajjattā mūlacchejjavasena pavattanato sabbapaṭhamaṃ jānitabbāti pārājikāva paṭhamaṃ vuttāti veditabbaṃ. Mātikāpadānaṃ pana attho tassa tassa mātikāpadassa niddesavaseneva viññāyatīti na idha visuṃ dassayissāma. Aviññāyamānaṃ pana tattha tattheva pakāsayissāma.
ಇದಾನಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸಂ ಆರಭನ್ತೋ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಾ ಚ ಚತ್ತಾರೋ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಮಾತಿಕಾಪದಂ ಉದ್ಧರಿ। ಏವಮುಪರಿಪಿ। ಇದಾನಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸಂ ಆರಭನ್ತೋ ‘‘ಗರುಕಾ ನವಾ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಉದ್ಧರೀತಿಆದಿನಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ತಾಯ ಪರಾಜಯನ್ತೀತಿ ಪರಾಜಿಯಾ। ತೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಾ ಉಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಯ-ಕಾರಸ್ಸ ಕ-ಕಾರಕರಣೇನ। ತೇ ಪನ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Idāni uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘pārājikā ca cattāro’’ti paṭhamaṃ mātikāpadaṃ uddhari. Evamuparipi. Idāni pārājikāyo uddisitvā uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘garukā navā’’ti dutiyaṃ padaṃ uddharītiādinā yathāyogaṃ vattabbaṃ. Tattha sikkhāpadaṃ atikkamitvā āpattiṃ āpannā puggalā tāya parājayantīti parājiyā. Teyeva pārājikā upasaggassa vuddhiṃ katvā ya-kārassa ka-kārakaraṇena. Te pana gaṇanaparicchedavasena cattāroti attho.
