Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
അഭിധമ്മപിടകേ
Abhidhammapiṭake
പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തി-അട്ഠകഥാ
Puggalapaññatti-aṭṭhakathā
നിപുണത്ഥം പകരണം, ധാതുഭേദപ്പകാസനോ;
Nipuṇatthaṃ pakaraṇaṃ, dhātubhedappakāsano;
സത്ഥാ ധാതുകഥം നാമ, ദേസയിത്വാ സുരാലയേ.
Satthā dhātukathaṃ nāma, desayitvā surālaye.
അനന്തരം തസ്സ ജിനോ, പഞ്ഞത്തിഭേദദീപനം;
Anantaraṃ tassa jino, paññattibhedadīpanaṃ;
ആഹ പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിം, യം ലോകേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ.
Āha puggalapaññattiṃ, yaṃ loke aggapuggalo.
തസ്സാ സംവണ്ണനോകാസോ, യസ്മാ ദാനി ഉപാഗതോ;
Tassā saṃvaṇṇanokāso, yasmā dāni upāgato;
തസ്മാ നം വണ്ണയിസ്സാമി, തം സുണാഥ സമാഹിതാതി.
Tasmā naṃ vaṇṇayissāmi, taṃ suṇātha samāhitāti.
൧. മാതികാവണ്ണനാ
1. Mātikāvaṇṇanā
൧. ഛ പഞ്ഞത്തിയോ – ഖന്ധപഞ്ഞത്തി…പേ॰… പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തീതി അയം താവ പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിയാ ഉദ്ദേസോ. തത്ഥ ഛാതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. തേന യേ ധമ്മേ ഇധ പഞ്ഞപേതുകാമോ തേസം ഗണനവസേന സംഖേപതോ പഞ്ഞത്തിപരിച്ഛേദം ദസ്സേതി. പഞ്ഞത്തിയോതി പരിച്ഛിന്നധമ്മനിദസ്സനം. തത്ഥ ‘‘ആചിക്ഖതി ദേസേതി പഞ്ഞപേതി പട്ഠപേതീ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൨൦) ആഗതട്ഠാനേ പഞ്ഞാപനാ ദസ്സനാ പകാസനാ പഞ്ഞത്തി നാമ. ‘‘സുപഞ്ഞത്തം മഞ്ചപീഠ’’ന്തി (പാരാ॰ ൨൬൯) ആഗതട്ഠാനേ ഠപനാ നിക്ഖിപനാ പഞ്ഞത്തി നാമ. ഇധ ഉഭയമ്പി വട്ടതി. ഛ പഞ്ഞത്തിയോതി ഹി ഛ പഞ്ഞാപനാ, ഛ ദസ്സനാ പകാസനാതിപി; ഛ ഠപനാ നിക്ഖിപനാതിപി ഇധ അധിപ്പേതമേവ. നാമപഞ്ഞത്തി ഹി തേ തേ ധമ്മേ ദസ്സേതിപി, തേന തേന കോട്ഠാസേന ഠപേതിപി.
1. Chapaññattiyo – khandhapaññatti…pe… puggalapaññattīti ayaṃ tāva puggalapaññattiyā uddeso. Tattha chāti gaṇanaparicchedo. Tena ye dhamme idha paññapetukāmo tesaṃ gaṇanavasena saṃkhepato paññattiparicchedaṃ dasseti. Paññattiyoti paricchinnadhammanidassanaṃ. Tattha ‘‘ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapetī’’ti (saṃ. ni. 2.20) āgataṭṭhāne paññāpanā dassanā pakāsanā paññatti nāma. ‘‘Supaññattaṃ mañcapīṭha’’nti (pārā. 269) āgataṭṭhāne ṭhapanā nikkhipanā paññatti nāma. Idha ubhayampi vaṭṭati. Cha paññattiyoti hi cha paññāpanā, cha dassanā pakāsanātipi; cha ṭhapanā nikkhipanātipi idha adhippetameva. Nāmapaññatti hi te te dhamme dassetipi, tena tena koṭṭhāsena ṭhapetipi.
ഖന്ധപഞ്ഞത്തീതിആദി പന സംഖേപതോ താസം പഞ്ഞത്തീനം സരൂപദസ്സനം. തത്ഥ ഖന്ധാനം ‘ഖന്ധാ’തി പഞ്ഞാപനാ ദസ്സനാ പകാസനാ ഠപനാ നിക്ഖിപനാ ഖന്ധപഞ്ഞത്തി നാമ. ആയതനാനം ആയതനാനീതി, ധാതൂനം ധാതുയോതി, സച്ചാനം സച്ചാനീതി, ഇന്ദ്രിയാനം ഇന്ദ്രിയാനീതി, പുഗ്ഗലാനം പുഗ്ഗലാതി പഞ്ഞാപനാ ദസ്സനാ പകാസനാ ഠപനാ നിക്ഖിപനാ പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തി നാമ.
Khandhapaññattītiādi pana saṃkhepato tāsaṃ paññattīnaṃ sarūpadassanaṃ. Tattha khandhānaṃ ‘khandhā’ti paññāpanā dassanā pakāsanā ṭhapanā nikkhipanā khandhapaññatti nāma. Āyatanānaṃ āyatanānīti, dhātūnaṃ dhātuyoti, saccānaṃ saccānīti, indriyānaṃ indriyānīti, puggalānaṃ puggalāti paññāpanā dassanā pakāsanā ṭhapanā nikkhipanā puggalapaññatti nāma.
പാളിമുത്തകേന പന അട്ഠകഥാനയേന അപരാപി ഛ പഞ്ഞത്തിയോ – വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി, അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി, വിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി, അവിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി, വിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി, അവിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തീതി. തത്ഥ കുസലാകുസലസ്സേവ സച്ചികട്ഠപരമത്ഥവസേന വിജ്ജമാനസ്സ സതോ സമ്ഭൂതസ്സ ധമ്മസ്സ പഞ്ഞാപനാ വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. തഥാ അവിജ്ജമാനസ്സ ലോകനിരുത്തിമത്തസിദ്ധസ്സ ഇത്ഥിപുരിസാദികസ്സ പഞ്ഞാപനാ അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. സബ്ബാകാരേനപി അനുപലബ്ഭനേയ്യസ്സ വാചാവത്ഥുമത്തസ്സേവ പഞ്ചമസച്ചാദികസ്സ തിത്ഥിയാനം അണുപകതിപുരിസാദികസ്സ വാ പഞ്ഞാപനാപി അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തിയേവ. സാ പന സാസനാവചരാ ന ഹോതീതി ഇധ ന ഗഹിതാ. ഇതി ഇമേസം വിജ്ജമാനാവിജ്ജമാനാനം വികപ്പനവസേന സേസാ വേദിതബ്ബാ. ‘തേവിജ്ജോ’, ‘ഛളഭിഞ്ഞോ’തിആദീസു ഹി തിസ്സോ വിജ്ജാ ഛ അഭിഞ്ഞാ ച വിജ്ജമാനാ, പുഗ്ഗലോ അവിജ്ജമാനോ. തസ്മാ തിസ്സോ വിജ്ജാ അസ്സാതി തേവിജ്ജോ, ഛ അഭിഞ്ഞാ അസ്സാതി ഛളഭിഞ്ഞോതി ഏവം വിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനസ്സ പഞ്ഞാപനതോ ഏവരൂപാ വിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. ‘ഇത്ഥിരൂപം’, ‘പുരിസരൂപ’ന്തിആദീസു പന ഇത്ഥിപുരിസാ അവിജ്ജമാനാ, രൂപം വിജ്ജമാനം. തസ്മാ ഇത്ഥിയാ രൂപം ഇത്ഥിരൂപം, പുരിസസ്സ രൂപം പുരിസരൂപന്തി ഏവം അവിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനസ്സ പഞ്ഞാപനതോ ഏവരൂപാ അവിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. ചക്ഖുസമ്ഫസ്സോ, സോതസമ്ഫസ്സോതിആദീസു ചക്ഖുസോതാദയോപി ഫസ്സോപി വിജ്ജമാനോയേവ. തസ്മാ ചക്ഖുമ്ഹി സമ്ഫസ്സോ, ചക്ഖുതോ ജാതോ സമ്ഫസ്സോ, ചക്ഖുസ്സ വാ ഫലഭൂതോ സമ്ഫസ്സോ ചക്ഖുസമ്ഫസ്സോതി ഏവം വിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനസ്സ പഞ്ഞാപനതോ ഏവരൂപാ വിജ്ജമാനേന വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. ഖത്തിയപുത്തോ, ബ്രാഹ്മണപുത്തോ, സേട്ഠിപുത്തോതിആദീസു ഖത്തിയാദയോപി അവിജ്ജമാനാ, പുത്തോപി. തസ്മാ ഖത്തിയസ്സ പുത്തോ ഖത്തിയപുത്തോതി ഏവം അവിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനസ്സ പഞ്ഞാപനതോ ഏവരൂപാ അവിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി നാമ. താസു ഇമസ്മിം പകരണേ പുരിമാ തിസ്സോവ പഞ്ഞത്തിയോ ലബ്ഭന്തി. ‘‘ഖന്ധപഞ്ഞത്തി…പേ॰… ഇന്ദ്രിയപഞ്ഞത്തീ’’തി ഇമസ്മിഞ്ഹി ഠാനേ വിജ്ജമാനസ്സേവ പഞ്ഞാപിതത്താ വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി ലബ്ഭതി. ‘‘പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തീ’’തി പദേ അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി. പരതോ പന ‘തേവിജ്ജോ’, ‘ഛളഭിഞ്ഞോ’തിആദീസു വിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തി ലബ്ഭതീതി.
Pāḷimuttakena pana aṭṭhakathānayena aparāpi cha paññattiyo – vijjamānapaññatti, avijjamānapaññatti, vijjamānena avijjamānapaññatti, avijjamānena vijjamānapaññatti, vijjamānena vijjamānapaññatti, avijjamānena avijjamānapaññattīti. Tattha kusalākusalasseva saccikaṭṭhaparamatthavasena vijjamānassa sato sambhūtassa dhammassa paññāpanā vijjamānapaññatti nāma. Tathā avijjamānassa lokaniruttimattasiddhassa itthipurisādikassa paññāpanā avijjamānapaññatti nāma. Sabbākārenapi anupalabbhaneyyassa vācāvatthumattasseva pañcamasaccādikassa titthiyānaṃ aṇupakatipurisādikassa vā paññāpanāpi avijjamānapaññattiyeva. Sā pana sāsanāvacarā na hotīti idha na gahitā. Iti imesaṃ vijjamānāvijjamānānaṃ vikappanavasena sesā veditabbā. ‘Tevijjo’, ‘chaḷabhiñño’tiādīsu hi tisso vijjā cha abhiññā ca vijjamānā, puggalo avijjamāno. Tasmā tisso vijjā assāti tevijjo, cha abhiññā assāti chaḷabhiññoti evaṃ vijjamānena avijjamānassa paññāpanato evarūpā vijjamānena avijjamānapaññatti nāma. ‘Itthirūpaṃ’, ‘purisarūpa’ntiādīsu pana itthipurisā avijjamānā, rūpaṃ vijjamānaṃ. Tasmā itthiyā rūpaṃ itthirūpaṃ, purisassa rūpaṃ purisarūpanti evaṃ avijjamānena vijjamānassa paññāpanato evarūpā avijjamānena vijjamānapaññatti nāma. Cakkhusamphasso, sotasamphassotiādīsu cakkhusotādayopi phassopi vijjamānoyeva. Tasmā cakkhumhi samphasso, cakkhuto jāto samphasso, cakkhussa vā phalabhūto samphasso cakkhusamphassoti evaṃ vijjamānena vijjamānassa paññāpanato evarūpā vijjamānena vijjamānapaññatti nāma. Khattiyaputto, brāhmaṇaputto, seṭṭhiputtotiādīsu khattiyādayopi avijjamānā, puttopi. Tasmā khattiyassa putto khattiyaputtoti evaṃ avijjamānena avijjamānassa paññāpanato evarūpā avijjamānena avijjamānapaññatti nāma. Tāsu imasmiṃ pakaraṇe purimā tissova paññattiyo labbhanti. ‘‘Khandhapaññatti…pe… indriyapaññattī’’ti imasmiñhi ṭhāne vijjamānasseva paññāpitattā vijjamānapaññatti labbhati. ‘‘Puggalapaññattī’’ti pade avijjamānapaññatti. Parato pana ‘tevijjo’, ‘chaḷabhiñño’tiādīsu vijjamānena avijjamānapaññatti labbhatīti.
അട്ഠകഥാമുത്തകേന പന ആചരിയനയേന അപരാപി ഛ പഞ്ഞത്തിയോ – ഉപാദാപഞ്ഞത്തി, ഉപനിധാപഞ്ഞത്തി, സമോധാനപഞ്ഞത്തി, ഉപനിക്ഖിത്തപഞ്ഞത്തി, തജ്ജാപഞ്ഞത്തി, സന്തതിപഞ്ഞത്തീതി . തത്ഥ യോ രൂപവേദനാദീഹി ഏകത്തേന വാ അഞ്ഞത്തേന വാ രൂപവേദനാദയോ വിയ സച്ചികട്ഠപരമത്ഥേന അനുപലബ്ഭസഭാവോപി രൂപവേദനാദിഭേദേ ഖന്ധേ ഉപാദായ നിസ്സായ കാരണം കത്വാ സമ്മതോ സത്തോ. താനി താനി അങ്ഗാനി ഉപാദായ രഥോ ഗേഹം മുട്ഠി ഉദ്ധനന്തി ച; തേ തേയേവ രൂപാദയോ ഉപാദായ ഘടോ പടോ; ചന്ദസൂരിയപരിവത്താദയോ ഉപാദായ കാലോ, ദിസാ; തം തം ഭൂതനിമിത്തഞ്ചേവ ഭാവനാനിസംസഞ്ച ഉപാദായ നിസ്സായ കാരണം കത്വാ സമ്മതം തേന തേനാകാരേന ഉപട്ഠിതം ഉഗ്ഗഹനിമിത്തം പടിഭാഗനിമിത്തന്തി അയം ഏവരൂപാ ഉപാദാപഞ്ഞത്തി നാമ. പഞ്ഞപേതബ്ബട്ഠേന ചേസാ പഞ്ഞത്തി നാമ, ന പഞ്ഞാപനട്ഠേന. യാ പന തസ്സത്ഥസ്സ പഞ്ഞാപനാ, അയം അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തിയേവ.
Aṭṭhakathāmuttakena pana ācariyanayena aparāpi cha paññattiyo – upādāpaññatti, upanidhāpaññatti, samodhānapaññatti, upanikkhittapaññatti, tajjāpaññatti, santatipaññattīti . Tattha yo rūpavedanādīhi ekattena vā aññattena vā rūpavedanādayo viya saccikaṭṭhaparamatthena anupalabbhasabhāvopi rūpavedanādibhede khandhe upādāya nissāya kāraṇaṃ katvā sammato satto. Tāni tāni aṅgāni upādāya ratho gehaṃ muṭṭhi uddhananti ca; te teyeva rūpādayo upādāya ghaṭo paṭo; candasūriyaparivattādayo upādāya kālo, disā; taṃ taṃ bhūtanimittañceva bhāvanānisaṃsañca upādāya nissāya kāraṇaṃ katvā sammataṃ tena tenākārena upaṭṭhitaṃ uggahanimittaṃ paṭibhāganimittanti ayaṃ evarūpā upādāpaññatti nāma. Paññapetabbaṭṭhena cesā paññatti nāma, na paññāpanaṭṭhena. Yā pana tassatthassa paññāpanā, ayaṃ avijjamānapaññattiyeva.
യാ പഠമദുതിയാദീനി ഉപനിധായ ദുതിയം തതിയന്തിആദികാ, അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച ഉപനിധായ ദീഘം രസ്സം, ദൂരം, സന്തികന്തിആദികാ പഞ്ഞാപനാ; അയം ഉപനിധാപഞ്ഞത്തി നാമ. അപിചേസാ ഉപനിധാപഞ്ഞത്തി – തദഞ്ഞാപേക്ഖൂപനിധാ, ഹത്ഥഗതൂപനിധാ, സമ്പയുത്തൂപനിധാ, സമാരോപിതൂപനിധാ, അവിദൂരഗതൂപനിധാ , പടിഭാഗൂപനിധാ, തബ്ബഹുലൂപനിധാ, തബ്ബിസിട്ഠൂപനിധാതിആദിനാ ഭേദേന അനേകപ്പകാരാ.
Yā paṭhamadutiyādīni upanidhāya dutiyaṃ tatiyantiādikā, aññamaññañca upanidhāya dīghaṃ rassaṃ, dūraṃ, santikantiādikā paññāpanā; ayaṃ upanidhāpaññatti nāma. Apicesā upanidhāpaññatti – tadaññāpekkhūpanidhā, hatthagatūpanidhā, sampayuttūpanidhā, samāropitūpanidhā, avidūragatūpanidhā , paṭibhāgūpanidhā, tabbahulūpanidhā, tabbisiṭṭhūpanidhātiādinā bhedena anekappakārā.
തത്ഥ ദുതിയം തതിയന്തിആദികാവ തദഞ്ഞം അപേക്ഖിത്വാ വുത്തതായ തദഞ്ഞാപേക്ഖൂപനിധാ നാമ. ഛത്തപാണി, സത്ഥപാണീതിആദികാ ഹത്ഥഗതം ഉപനിധായ വുത്തതായ ഹത്ഥഗതൂപനിധാ നാമ. കുണ്ഡലീ, സിഖരീ, കിരിടീതിആദികാ സമ്പയുത്തം ഉപനിധായ വുത്തതായ സമ്പയുത്തൂപനിധാ നാമ. ധഞ്ഞസകടം, സപ്പികുമ്ഭോതിആദികാ സമാരോപിതം ഉപനിധായ വുത്തതായ സമാരോപിതൂപനിധാ നാമ. ഇന്ദസാലഗുഹാ, പിയങ്ഗുഗുഹാ, സേരീസകന്തിആദികാ അവിദൂരഗതം ഉപനിധായ വുത്തതായ അവിദൂരഗതൂപനിധാ നാമ. സുവണ്ണവണ്ണോ, ഉസഭഗാമീതിആദികാ പടിഭാഗം ഉപനിധായ വുത്തതായ പടിഭാഗൂപനിധാ നാമ. പദുമസ്സരോ, ബ്രാഹ്മണഗാമോതിആദികാ തബ്ബഹുലം ഉപനിധായ വുത്തതായ തബ്ബഹുലൂപനിധാ നാമ. മണികടകം, വജിരകടകന്തിആദികാ തബ്ബിസിട്ഠം ഉപനിധായ വുത്തതായ തബ്ബിസിട്ഠൂപനിധാ നാമ.
Tattha dutiyaṃ tatiyantiādikāva tadaññaṃ apekkhitvā vuttatāya tadaññāpekkhūpanidhā nāma. Chattapāṇi, satthapāṇītiādikā hatthagataṃ upanidhāya vuttatāya hatthagatūpanidhā nāma. Kuṇḍalī, sikharī, kiriṭītiādikā sampayuttaṃ upanidhāya vuttatāya sampayuttūpanidhā nāma. Dhaññasakaṭaṃ, sappikumbhotiādikā samāropitaṃ upanidhāya vuttatāya samāropitūpanidhā nāma. Indasālaguhā, piyaṅguguhā, serīsakantiādikā avidūragataṃ upanidhāya vuttatāya avidūragatūpanidhā nāma. Suvaṇṇavaṇṇo, usabhagāmītiādikā paṭibhāgaṃ upanidhāya vuttatāya paṭibhāgūpanidhā nāma. Padumassaro, brāhmaṇagāmotiādikā tabbahulaṃ upanidhāya vuttatāya tabbahulūpanidhā nāma. Maṇikaṭakaṃ, vajirakaṭakantiādikā tabbisiṭṭhaṃ upanidhāya vuttatāya tabbisiṭṭhūpanidhā nāma.
യാ പന തേസം തേസം സമോധാനമപേക്ഖിത്വാ തിദണ്ഡം, അട്ഠപദം, ധഞ്ഞരാസി, പുപ്ഫരാസീതിആദികാ പഞ്ഞാപനാ, അയം സമോധാനപഞ്ഞത്തി നാമ. യാ പുരിമസ്സ പുരിമസ്സ ഉപനിക്ഖിപിത്വാ ദ്വേ, തീണി, ചത്താരീതിആദികാ പഞ്ഞാപനാ, അയം ഉപനിക്ഖിത്തപഞ്ഞത്തി നാമ. യാ തം തം ധമ്മസഭാവം അപേക്ഖിത്വാ പഥവീ, തേജോ, കക്ഖളതാ, ഉണ്ഹതാതിആദികാ പഞ്ഞാപനാ, അയം തജ്ജാപഞ്ഞത്തി നാമ. യാ പന സന്തതിവിച്ഛേദാഭാവം അപേക്ഖിത്വാ ആസീതികോ, നാവുതികോതിആദികാ പഞ്ഞാപനാ, അയം സന്തതിപഞ്ഞത്തി നാമ. ഏതാസു പന തജ്ജാപഞ്ഞത്തി വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തിയേവ. സേസാ അവിജ്ജമാനപക്ഖഞ്ചേവ, അവിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപക്ഖഞ്ച ഭജന്തി.
Yā pana tesaṃ tesaṃ samodhānamapekkhitvā tidaṇḍaṃ, aṭṭhapadaṃ, dhaññarāsi, puppharāsītiādikā paññāpanā, ayaṃ samodhānapaññatti nāma. Yā purimassa purimassa upanikkhipitvā dve, tīṇi, cattārītiādikā paññāpanā, ayaṃ upanikkhittapaññatti nāma. Yā taṃ taṃ dhammasabhāvaṃ apekkhitvā pathavī, tejo, kakkhaḷatā, uṇhatātiādikā paññāpanā, ayaṃ tajjāpaññatti nāma. Yā pana santativicchedābhāvaṃ apekkhitvā āsītiko, nāvutikotiādikā paññāpanā, ayaṃ santatipaññatti nāma. Etāsu pana tajjāpaññatti vijjamānapaññattiyeva. Sesā avijjamānapakkhañceva, avijjamānena avijjamānapakkhañca bhajanti.
അട്ഠകഥാമുത്തകേന ആചരിയനയേനേവ അപരാപി ഛ പഞ്ഞത്തിയോ – കിച്ചപഞ്ഞത്തി, സണ്ഠാനപഞ്ഞത്തി, ലിങ്ഗപഞ്ഞത്തി, ഭൂമിപഞ്ഞത്തി, പച്ചത്തപഞ്ഞത്തി, അസങ്ഖതപഞ്ഞത്തീതി. തത്ഥ ഭാണകോ, ധമ്മകഥികോതിആദികാ കിച്ചവസേന പഞ്ഞാപനാ കിച്ചപഞ്ഞത്തി നാമ. കിസോ, ഥൂലോ, പരിമണ്ഡലോ, ചതുരസ്സോതിആദികാ സണ്ഠാനവസേന പഞ്ഞാപനാ സണ്ഠാനപഞ്ഞത്തി നാമ. ഇത്ഥീ, പുരിസോതിആദികാ ലിങ്ഗവസേന പഞ്ഞാപനാ ലിങ്ഗപഞ്ഞതി നാമ. കാമാവചരാ, രൂപാവചരാ, അരൂപാവചരാ, കോസലകാ, മാധുരാതിആദികാ ഭൂമിവസേന പഞ്ഞാപനാ ഭൂമിപഞ്ഞത്തി നാമ. തിസ്സോ , നാഗോ, സുമനോതിആദികാ പച്ചത്തനാമകരണമത്തവസേന പഞ്ഞാപനാ പച്ചത്തപഞ്ഞത്തി നാമ. നിരോധോ, നിബ്ബാനന്തിആദികാ അസങ്ഖതധമ്മസ്സ പഞ്ഞാപനാ അസങ്ഖതപഞ്ഞത്തി നാമ. തത്ഥ ഏകച്ചാ ഭൂമിപഞ്ഞത്തി അസങ്ഖതപഞ്ഞത്തി ച വിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തിയേവ, കിച്ചപഞ്ഞത്തി വിജ്ജമാനേന അവിജ്ജമാനപക്ഖം ഭജതി. സേസാ അവിജ്ജമാനപഞ്ഞത്തിയോ നാമ.
Aṭṭhakathāmuttakena ācariyanayeneva aparāpi cha paññattiyo – kiccapaññatti, saṇṭhānapaññatti, liṅgapaññatti, bhūmipaññatti, paccattapaññatti, asaṅkhatapaññattīti. Tattha bhāṇako, dhammakathikotiādikā kiccavasena paññāpanā kiccapaññatti nāma. Kiso, thūlo, parimaṇḍalo, caturassotiādikā saṇṭhānavasena paññāpanā saṇṭhānapaññatti nāma. Itthī, purisotiādikā liṅgavasena paññāpanā liṅgapaññati nāma. Kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, kosalakā, mādhurātiādikā bhūmivasena paññāpanā bhūmipaññatti nāma. Tisso , nāgo, sumanotiādikā paccattanāmakaraṇamattavasena paññāpanā paccattapaññatti nāma. Nirodho, nibbānantiādikā asaṅkhatadhammassa paññāpanā asaṅkhatapaññatti nāma. Tattha ekaccā bhūmipaññatti asaṅkhatapaññatti ca vijjamānapaññattiyeva, kiccapaññatti vijjamānena avijjamānapakkhaṃ bhajati. Sesā avijjamānapaññattiyo nāma.
൨. ഇദാനി യാസം പഞ്ഞത്തീനം ഉദ്ദേസവാരേ സങ്ഖേപതോ സരൂപദസ്സനം കതം, സങ്ഖേപതോയേവ താവ താസം വത്ഥും വിഭജിത്വാ ദസ്സനവസേന താ ദസ്സേതും കിത്താവതാതിആദിമാഹ. തത്ഥ പുച്ഛായ താവ ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ – യാ അയം ഖന്ധാനം ‘ഖന്ധാ’തി പഞ്ഞാപനാ, ദസ്സനാ, ഠപനാ, സാ കിത്തകേന ഹോതീതി കഥേതുകമ്യതാപുച്ഛാ. പരതോ കിത്താവതാ ആയതനാനന്തിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. വിസ്സജ്ജനേപി ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ – യത്തകേന പഞ്ഞാപനേന സങ്ഖേപതോ പഞ്ചക്ഖന്ധാതി വാ പഭേദതോ ‘‘രൂപക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ’’തി വാ; തത്രാപി രൂപക്ഖന്ധോ കാമാവചരോ, സേസാ ചതുഭൂമികാതി വാ ഏവരൂപം പഞ്ഞാപനം ഹോതി; ഏത്തകേന ഖന്ധാനം ‘ഖന്ധാ’തി പഞ്ഞത്തി ഹോതി.
2. Idāni yāsaṃ paññattīnaṃ uddesavāre saṅkhepato sarūpadassanaṃ kataṃ, saṅkhepatoyeva tāva tāsaṃ vatthuṃ vibhajitvā dassanavasena tā dassetuṃ kittāvatātiādimāha. Tattha pucchāya tāva evamattho veditabbo – yā ayaṃ khandhānaṃ ‘khandhā’ti paññāpanā, dassanā, ṭhapanā, sā kittakena hotīti kathetukamyatāpucchā. Parato kittāvatā āyatanānantiādīsupi eseva nayo. Vissajjanepi evamattho veditabbo – yattakena paññāpanena saṅkhepato pañcakkhandhāti vā pabhedato ‘‘rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti vā; tatrāpi rūpakkhandho kāmāvacaro, sesā catubhūmikāti vā evarūpaṃ paññāpanaṃ hoti; ettakena khandhānaṃ ‘khandhā’ti paññatti hoti.
൩. തഥാ യത്തകേന പഞ്ഞാപനേന സങ്ഖേപതോ ദ്വാദസായതനാനീതി വാ, പഭേദതോ ‘‘ചക്ഖായതനം…പേ॰… ധമ്മായതന’’ന്തി വാ; തത്രാപി ദസായതനാ കാമാവചരാ , ദ്വായതനാ ചതുഭൂമികാതി വാ, ഏവരൂപം പഞ്ഞാപനം ഹോതി; ഏത്തകേന ആയതനാനം ആയതനാനീതി പഞ്ഞത്തി ഹോതി.
3. Tathā yattakena paññāpanena saṅkhepato dvādasāyatanānīti vā, pabhedato ‘‘cakkhāyatanaṃ…pe… dhammāyatana’’nti vā; tatrāpi dasāyatanā kāmāvacarā , dvāyatanā catubhūmikāti vā, evarūpaṃ paññāpanaṃ hoti; ettakena āyatanānaṃ āyatanānīti paññatti hoti.
൪. യത്തകേന പഞ്ഞാപനേന സങ്ഖേപതോ അട്ഠാരസ ധാതുയോതി വാ , പഭേദതോ ‘‘ചക്ഖുധാതു…പേ॰… മനോവിഞ്ഞാണധാതൂ’’തി വാ; തത്രാപി സോളസ ധാതുയോ കാമാവചരാ, ദ്വേ ധാതുയോ ചതുഭൂമികാതി വാ ഏവരൂപം പഞ്ഞാപനം ഹോതി; ഏത്തകേന ധാതൂനം ധാതൂതി പഞ്ഞത്തി ഹോതി.
4. Yattakena paññāpanena saṅkhepato aṭṭhārasa dhātuyoti vā , pabhedato ‘‘cakkhudhātu…pe… manoviññāṇadhātū’’ti vā; tatrāpi soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve dhātuyo catubhūmikāti vā evarūpaṃ paññāpanaṃ hoti; ettakena dhātūnaṃ dhātūti paññatti hoti.
൫. യത്തകേന പഞ്ഞാപനേന സങ്ഖേപതോ ചത്താരി സച്ചാനീതി വാ, പഭേദതോ ‘‘ദുക്ഖസച്ചം…പേ॰… നിരോധസച്ച’’ന്തി വാ; തത്രാപി ദ്വേ സച്ചാ ലോകിയാ, ദ്വേ സച്ചാ ലോകുത്തരാതി വാ ഏവരൂപം പഞ്ഞാപനം ഹോതി; ഏത്തകേന സച്ചാനം ‘സച്ചാനീ’തി പഞ്ഞത്തി ഹോതി.
5. Yattakena paññāpanena saṅkhepato cattāri saccānīti vā, pabhedato ‘‘dukkhasaccaṃ…pe… nirodhasacca’’nti vā; tatrāpi dve saccā lokiyā, dve saccā lokuttarāti vā evarūpaṃ paññāpanaṃ hoti; ettakena saccānaṃ ‘saccānī’ti paññatti hoti.
൬. യത്തകേന പഞ്ഞാപനേന സങ്ഖേപതോ ബാവീസതിന്ദ്രിയാനീതി വാ, പഭേദതോ ‘‘ചക്ഖുന്ദ്രിയം…പേ॰… അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയ’’ന്തി വാ; തത്രാപി ദസിന്ദ്രിയാനി കാമാവചരാനി, നവിന്ദ്രിയാനി മിസ്സകാനി, തീണി ഇന്ദ്രിയാനി ലോകുത്തരാനീതി വാ ഏവരൂപം പഞ്ഞാപനം ഹോതി; ഏത്തകേന ഇന്ദ്രിയാനം ഇന്ദ്രിയാനീതി പഞ്ഞത്തി ഹോതി. ഏത്താവതാ സങ്ഖേപതോ വത്ഥും വിഭജിത്വാ ദസ്സനവസേന പഞ്ച പഞ്ഞത്തിയോ ദസ്സിതാ ഹോന്തി.
6. Yattakena paññāpanena saṅkhepato bāvīsatindriyānīti vā, pabhedato ‘‘cakkhundriyaṃ…pe… aññātāvindriya’’nti vā; tatrāpi dasindriyāni kāmāvacarāni, navindriyāni missakāni, tīṇi indriyāni lokuttarānīti vā evarūpaṃ paññāpanaṃ hoti; ettakena indriyānaṃ indriyānīti paññatti hoti. Ettāvatā saṅkhepato vatthuṃ vibhajitvā dassanavasena pañca paññattiyo dassitā honti.
൭. ഇദാനി വിത്ഥാരതോ വത്ഥും വിഭജിത്വാ ദസ്സനവസേന പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിം ദസ്സേതും സമയവിമുത്തോ അസമയവിമുത്തോതിആദിമാഹ. സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ഹി തിലേ വിസാരയമാനേന വിയ, വാകേ ഹീരയമാനേന വിയ ച, ഹേട്ഠാ വിഭങ്ഗപ്പകരണേ ഇമാസം പഞ്ചന്നം പഞ്ഞത്തീനം വത്ഥുഭൂതാ ഖന്ധാദയോ നിപ്പദേസേന കഥിതാതി തേന തേ ഇധ ഏകദേസേനേവ കഥേസി. ഛട്ഠാ പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തി ഹേട്ഠാ അകഥിതാവ. ഇധാപി ഉദ്ദേസവാരേ ഏകദേസേനേവ കഥിതാ; തസ്മാ തം വിത്ഥാരതോ കഥേതുകാമോ സമയവിമുത്തോ അസമയവിമുത്തോതി ഏകകതോ പട്ഠായ യാവ ദസകാ മാതികം ഠപേസീതി.
7. Idāni vitthārato vatthuṃ vibhajitvā dassanavasena puggalapaññattiṃ dassetuṃ samayavimutto asamayavimuttotiādimāha. Sammāsambuddhena hi tile visārayamānena viya, vāke hīrayamānena viya ca, heṭṭhā vibhaṅgappakaraṇe imāsaṃ pañcannaṃ paññattīnaṃ vatthubhūtā khandhādayo nippadesena kathitāti tena te idha ekadeseneva kathesi. Chaṭṭhā puggalapaññatti heṭṭhā akathitāva. Idhāpi uddesavāre ekadeseneva kathitā; tasmā taṃ vitthārato kathetukāmo samayavimutto asamayavimuttoti ekakato paṭṭhāya yāva dasakā mātikaṃ ṭhapesīti.
മാതികാവണ്ണനാ.
Mātikāvaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിപാളി • Puggalapaññattipāḷi
൧. ഏകകഉദ്ദേസോ • 1. Ekakauddeso
൨. ദുകഉദ്ദേസോ • 2. Dukauddeso
൩. തികഉദ്ദേസോ • 3. Tikauddeso
൪. ചതുക്കഉദ്ദേസോ • 4. Catukkauddeso
൫. പഞ്ചകഉദ്ദേസോ • 5. Pañcakauddeso
൬. ഛക്കഉദ്ദേസോ • 6. Chakkauddeso
൭. സത്തകഉദ്ദേസോ • 7. Sattakauddeso
൮. അട്ഠകഉദ്ദേസോ • 8. Aṭṭhakauddeso
൯. നവകഉദ്ദേസോ • 9. Navakauddeso
൧൦. ദസകഉദ്ദേസോ • 10. Dasakauddeso
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൧. മാതികാവണ്ണനാ • 1. Mātikāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൧. മാതികാവണ്ണനാ • 1. Mātikāvaṇṇanā