Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പേതവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Petavatthu-aṭṭhakathā |
൩. മത്താപേതിവത്ഥുവണ്ണനാ
3. Mattāpetivatthuvaṇṇanā
നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസീതി ഇദം സത്ഥരി ജേതവനേ വിഹരന്തേ മത്തം നാമ പേതിം ആരബ്ഭ വുത്തം. സാവത്ഥിയം കിര അഞ്ഞതരോ കുടുമ്ബികോ സദ്ധോ പസന്നോ അഹോസി. തസ്സ ഭരിയാ അസ്സദ്ധാ അപ്പസന്നാ കോധനാ വഞ്ഝാ ച അഹോസി നാമേന മത്താ നാമ. അഥ സോ കുടുമ്ബികോ കുലവംസൂപച്ഛേദനഭയേന സദിസകുലതോ തിസ്സം നാമ അഞ്ഞം കഞ്ഞം ആനേസി. സാ അഹോസി സദ്ധാ പസന്നാ സാമിനോ ച പിയാ മനാപാ, സാ നചിരസ്സേവ ഗബ്ഭിനീ ഹുത്വാ ദസമാസച്ചയേന പുത്തം വിജായി, ‘‘ഭൂതോ’’തിസ്സ നാമം അഹോസി. സാ ഗേഹസ്സാമിനീ ഹുത്വാ ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ സക്കച്ചം ഉപട്ഠഹി, വഞ്ഝാ പന തം ഉസൂയതി.
Naggā dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari jetavane viharante mattaṃ nāma petiṃ ārabbha vuttaṃ. Sāvatthiyaṃ kira aññataro kuṭumbiko saddho pasanno ahosi. Tassa bhariyā assaddhā appasannā kodhanā vañjhā ca ahosi nāmena mattā nāma. Atha so kuṭumbiko kulavaṃsūpacchedanabhayena sadisakulato tissaṃ nāma aññaṃ kaññaṃ ānesi. Sā ahosi saddhā pasannā sāmino ca piyā manāpā, sā nacirasseva gabbhinī hutvā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi, ‘‘bhūto’’tissa nāmaṃ ahosi. Sā gehassāminī hutvā cattāro bhikkhū sakkaccaṃ upaṭṭhahi, vañjhā pana taṃ usūyati.
താ ഉഭോപി ഏകസ്മിം ദിവസേ സീസം ന്ഹത്വാ അല്ലകേസാ അട്ഠംസു, കുടുമ്ബികോ ഗുണവസേന തിസ്സായ ആബദ്ധസിനേഹോ മനുഞ്ഞേന ഹദയേന തായ സദ്ധിം ബഹും സല്ലപന്തോ അട്ഠാസി. തം അസഹമാനാ മത്താ ഇസ്സാപകതാ ഗേഹേ സമ്മജ്ജിത്വാ ഠപിതം സങ്കാരം തിസ്സായ മത്ഥകേ ഓകിരി. സാ അപരേന സമയേന കാലം കത്വാ പേതയോനിയം നിബ്ബത്തിത്വാ അത്തനോ കമ്മബലേന പഞ്ചവിധം ദുക്ഖം അനുഭവതി. തം പന ദുക്ഖം പാളിതോ ഏവ വിഞ്ഞായതി. അഥേകദിവസം സാ പേതീ സഞ്ഝായ വീതിവത്തായ ഗേഹസ്സ പിട്ഠിപസ്സേ ന്ഹായന്തിയാ തിസ്സായ അത്താനം ദസ്സേസി. തം ദിസ്വാ തിസ്സാ –
Tā ubhopi ekasmiṃ divase sīsaṃ nhatvā allakesā aṭṭhaṃsu, kuṭumbiko guṇavasena tissāya ābaddhasineho manuññena hadayena tāya saddhiṃ bahuṃ sallapanto aṭṭhāsi. Taṃ asahamānā mattā issāpakatā gehe sammajjitvā ṭhapitaṃ saṅkāraṃ tissāya matthake okiri. Sā aparena samayena kālaṃ katvā petayoniyaṃ nibbattitvā attano kammabalena pañcavidhaṃ dukkhaṃ anubhavati. Taṃ pana dukkhaṃ pāḷito eva viññāyati. Athekadivasaṃ sā petī sañjhāya vītivattāya gehassa piṭṭhipasse nhāyantiyā tissāya attānaṃ dassesi. Taṃ disvā tissā –
൧൩൪.
134.
‘‘നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാസി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;
‘‘Naggā dubbaṇṇarūpāsi, kisā dhamanisanthatā;
ഉപ്ഫാസുലികേ കിസികേ, കാ നു ത്വം ഇധ തിട്ഠസീ’’തി. –
Upphāsulike kisike, kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasī’’ti. –
ഗാഥായ പടിപുച്ഛി. ഇതരാ –
Gāthāya paṭipucchi. Itarā –
൧൩൫.
135.
‘‘അഹം മത്താ തുവം തിസ്സാ, സപത്തീ തേ പുരേ അഹും;
‘‘Ahaṃ mattā tuvaṃ tissā, sapattī te pure ahuṃ;
പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി. –
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
ഗാഥായ പടിവചനം അദാസി. തത്ഥ അഹം മത്താ തുവം തിസ്സാതി അഹം മത്താ നാമ, തുവം തിസ്സാ നാമ. പുരേതി പുരിമത്തഭാവേ. തേതി തുയ്ഹം സപത്തീ അഹും, അഹോസിന്തി അത്ഥോ. പുന തിസ്സാ –
Gāthāya paṭivacanaṃ adāsi. Tattha ahaṃ mattā tuvaṃ tissāti ahaṃ mattā nāma, tuvaṃ tissā nāma. Pureti purimattabhāve. Teti tuyhaṃ sapattī ahuṃ, ahosinti attho. Puna tissā –
൧൩൬.
136.
‘‘കിം നു കായേന വാചായ, മനസാ ദുക്കടം കതം;
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
കിസ്സകമ്മവിപാകേന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി. –
Kissakammavipākena, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
ഗാഥായ കതകമ്മം പുച്ഛി. പുന ഇതരാ –
Gāthāya katakammaṃ pucchi. Puna itarā –
൧൩൭.
137.
‘‘ചണ്ഡീ ച ഫരുസാ ചാസിം, ഇസ്സുകീ മച്ഛരീ സഠാ;
‘‘Caṇḍī ca pharusā cāsiṃ, issukī maccharī saṭhā;
താഹം ദുരുത്തം വത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ’’തി. –
Tāhaṃ duruttaṃ vatvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
ഗാഥായ അത്തനാ കതകമ്മം ആചിക്ഖി. തത്ഥ ചണ്ഡീതി കോധനാ. ഫരുസാതി ഫരുസവചനാ. ആസിന്തി അഹോസിം. താഹന്തി തം അഹം. ദുരുത്തന്തി ദുബ്ഭാസിതം നിരത്ഥകവചനം. ഇതോ പരമ്പി താസം വചനപടിവചനവസേനേവ ഗാഥാ പവത്താ –
Gāthāya attanā katakammaṃ ācikkhi. Tattha caṇḍīti kodhanā. Pharusāti pharusavacanā. Āsinti ahosiṃ. Tāhanti taṃ ahaṃ. Duruttanti dubbhāsitaṃ niratthakavacanaṃ. Ito parampi tāsaṃ vacanapaṭivacanavaseneva gāthā pavattā –
൧൩൮.
138.
‘‘സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, യഥാ ത്വം ചണ്ഡികാ അഹു;
‘‘Sabbaṃ ahampi jānāmi, yathā tvaṃ caṇḍikā ahu;
അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി പംസുകുന്ഥിതാ.
Aññañca kho taṃ pucchāmi, kenāsi paṃsukunthitā.
൧൩൯.
139.
‘‘സീസംന്ഹാതാ തുവം ആസി, സുചിവത്ഥാ അലങ്കതാ;
‘‘Sīsaṃnhātā tuvaṃ āsi, sucivatthā alaṅkatā;
അഹഞ്ച ഖോ അധിമത്തം, സമലങ്കതതരാ തയാ.
Ahañca kho adhimattaṃ, samalaṅkatatarā tayā.
൧൪൦.
140.
‘‘തസ്സാ മേ പേക്ഖമാനായ, സാമികേന സമന്തയി;
‘‘Tassā me pekkhamānāya, sāmikena samantayi;
തതോ മേ ഇസ്സാ വിപുലാ, കോധോ മേ സമജായഥ.
Tato me issā vipulā, kodho me samajāyatha.
൧൪൧.
141.
‘‘തതോ പംസും ഗഹേത്വാന, പംസുനാ തഞ്ഹി ഓകിരിം;
‘‘Tato paṃsuṃ gahetvāna, paṃsunā tañhi okiriṃ;
തസ്സകമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി പംസുകുന്ഥിതാ.
Tassakammavipākena, tenamhi paṃsukunthitā.
൧൪൨.
142.
‘‘സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, പംസുനാ മം ത്വമോകിരി;
‘‘Sabbaṃ ahampi jānāmi, paṃsunā maṃ tvamokiri;
അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേന ഖജ്ജസി കച്ഛുയാ.
Aññañca kho taṃ pucchāmi, kena khajjasi kacchuyā.
൧൪൩.
143.
‘‘ഭേസജ്ജഹാരീ ഉഭയോ, വനന്തം അഗമിമ്ഹസേ;
‘‘Bhesajjahārī ubhayo, vanantaṃ agamimhase;
ത്വഞ്ച ഭേസജ്ജമാഹരി, അഹഞ്ച കപികച്ഛുനോ.
Tvañca bhesajjamāhari, ahañca kapikacchuno.
൧൪൪.
144.
‘‘തസ്സാ ത്യാജാനമാനായ, സേയ്യം ത്യാഹം സമോകിരിം;
‘‘Tassā tyājānamānāya, seyyaṃ tyāhaṃ samokiriṃ;
തസ്സകമ്മവിപാകേന, തേന ഖജ്ജാമി കച്ഛുയാ.
Tassakammavipākena, tena khajjāmi kacchuyā.
൧൪൫.
145.
‘‘സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, സേയ്യം മേ ത്വം സമോകിരി;
‘‘Sabbaṃ ahampi jānāmi, seyyaṃ me tvaṃ samokiri;
അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി നഗ്ഗിയാ തുവം.
Aññañca kho taṃ pucchāmi, kenāsi naggiyā tuvaṃ.
൧൪൬.
146.
‘‘സഹായാനം സമയോ ആസി, ഞാതീനം സമിതീ അഹു;
‘‘Sahāyānaṃ samayo āsi, ñātīnaṃ samitī ahu;
ത്വഞ്ച ആമന്തിതാ ആസി, സസാമിനീ നോ ച ഖോഹം.
Tvañca āmantitā āsi, sasāminī no ca khohaṃ.
൧൪൭.
147.
‘‘തസ്സാ ത്യാജാനമാനായ, ദുസ്സം ത്യാഹം അപാനുദിം;
‘‘Tassā tyājānamānāya, dussaṃ tyāhaṃ apānudiṃ;
തസ്സകമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി നഗ്ഗിയാ അഹം.
Tassakammavipākena, tenamhi naggiyā ahaṃ.
൧൪൮.
148.
‘‘സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, ദുസ്സം മേ ത്വം അപാനുദി;
‘‘Sabbaṃ ahampi jānāmi, dussaṃ me tvaṃ apānudi;
അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി ഗൂഥഗന്ധിനീ.
Aññañca kho taṃ pucchāmi, kenāsi gūthagandhinī.
൧൪൯.
149.
‘‘തവ ഗന്ധഞ്ച മാലഞ്ച, പച്ചഗ്ഘഞ്ച വിലേപനം;
‘‘Tava gandhañca mālañca, paccagghañca vilepanaṃ;
ഗൂഥകൂപേ അതാരേസിം, തം പാപം പകതം മയാ;
Gūthakūpe atāresiṃ, taṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;
തസ്സകമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി ഗൂഥഗന്ധിനീ.
Tassakammavipākena, tenamhi gūthagandhinī.
൧൫൦.
150.
‘‘സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, തം പാപം പകതം തയാ;
‘‘Sabbaṃ ahampi jānāmi, taṃ pāpaṃ pakataṃ tayā;
അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമി, കേനാസി ദുഗ്ഗതാ തുവം.
Aññañca kho taṃ pucchāmi, kenāsi duggatā tuvaṃ.
൧൫൧.
151.
‘‘ഉഭിന്നം സമകം ആസി, യം ഗേഹേ വിജ്ജതേ ധനം;
‘‘Ubhinnaṃ samakaṃ āsi, yaṃ gehe vijjate dhanaṃ;
സന്തേസു ദേയ്യധമ്മേസു, ദീപം നാകാസിമത്തനോ;
Santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano;
തസ്സകമ്മവിപാകേന, തേനമ്ഹി ദുഗ്ഗതാ അഹം.
Tassakammavipākena, tenamhi duggatā ahaṃ.
൧൫൨.
152.
‘‘തദേവ മം ത്വം അവച, പാപകമ്മം നിസേവസി;
‘‘Tadeva maṃ tvaṃ avaca, pāpakammaṃ nisevasi;
ന ഹി പാപേഹി കമ്മേഹി, സുലഭാ ഹോതി സുഗ്ഗതി.
Na hi pāpehi kammehi, sulabhā hoti suggati.
൧൫൩.
153.
‘‘വാമതോ മം ത്വം പച്ചേസി, അഥോപി മം ഉസൂയസി;
‘‘Vāmato maṃ tvaṃ paccesi, athopi maṃ usūyasi;
പസ്സ പാപാനം കമ്മാനം, വിപാകോ ഹോതി യാദിസോ.
Passa pāpānaṃ kammānaṃ, vipāko hoti yādiso.
൧൫൪.
154.
‘‘തേ ഘരാ താ ച ദാസിയോ, താനേവാഭരണാനിമേ;
‘‘Te gharā tā ca dāsiyo, tānevābharaṇānime;
തേ അഞ്ഞേ പരിചാരേന്തി, ന ഭോഗാ ഹോന്തി സസ്സതാ.
Te aññe paricārenti, na bhogā honti sassatā.
൧൫൫.
155.
‘‘ഇദാനി ഭൂതസ്സ പിതാ, ആപണാ ഗേഹമേഹിതി;
‘‘Idāni bhūtassa pitā, āpaṇā gehamehiti;
അപ്പേവ തേ ദദേ കിഞ്ചി, മാ സു താവ ഇതോ അഗാ.
Appeva te dade kiñci, mā su tāva ito agā.
൧൫൬.
156.
‘‘നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാമ്ഹി, കിസാ ധമനിസന്ഥതാ;
‘‘Naggā dubbaṇṇarūpāmhi, kisā dhamanisanthatā;
കോപീനമേതം ഇത്ഥീനം, മാ മം ഭൂതപിതാദ്ദസ.
Kopīnametaṃ itthīnaṃ, mā maṃ bhūtapitāddasa.
൧൫൭.
157.
‘‘ഹന്ദ കിം വാ ത്യാഹം ദമ്മി, കിം വാ തേച കരോമഹം;
‘‘Handa kiṃ vā tyāhaṃ dammi, kiṃ vā teca karomahaṃ;
യേന ത്വം സുഖിതാ അസ്സ, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ.
Yena tvaṃ sukhitā assa, sabbakāmasamiddhinī.
൧൫൮.
158.
‘‘ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘതോ, ചത്താരോ പന പുഗ്ഗലേ;
‘‘Cattāro bhikkhū saṅghato, cattāro pana puggale;
അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഭോജയിത്വാ, മമ ദക്ഖിണമാദിസ;
Aṭṭha bhikkhū bhojayitvā, mama dakkhiṇamādisa;
തദാഹം സുഖിതാ ഹേസ്സം, സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ.
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī.
൧൫൯.
159.
‘‘സാധൂതി സാ പടിസ്സുത്വാ, ഭോജയിത്വാട്ഠ ഭിക്ഖവോ;
‘‘Sādhūti sā paṭissutvā, bhojayitvāṭṭha bhikkhavo;
വത്ഥേഹച്ഛാദയിത്വാന, തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസീ.
Vatthehacchādayitvāna, tassā dakkhiṇamādisī.
൧൬൦.
160.
‘‘സമനന്തരാനുദ്ദിട്ഠേ, വിപാകോ ഉദപജ്ജഥ;
‘‘Samanantarānuddiṭṭhe, vipāko udapajjatha;
ഭോജനച്ഛാദനപാനീയം, ദക്ഖിണായ ഇദം ഫലം.
Bhojanacchādanapānīyaṃ, dakkhiṇāya idaṃ phalaṃ.
൧൬൧.
161.
‘‘തതോ സുദ്ധാ സുചിവസനാ, കാസികുത്തമധാരിനീ;
‘‘Tato suddhā sucivasanā, kāsikuttamadhārinī;
വിചിത്തവത്ഥാഭരണാ, സപത്തിം ഉപസങ്കമി.
Vicittavatthābharaṇā, sapattiṃ upasaṅkami.
൧൬൨.
162.
‘‘അഭിക്കന്തേന വണ്ണേന, യാ ത്വം തിട്ഠസി ദേവതേ;
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;
ഓഭാസേന്തീ ദിസാ സബ്ബാ, ഓസധീ വിയ താരകാ.
Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.
൧൬൩.
163.
‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
൧൬൪.
164.
‘‘പുച്ഛാമി തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസീ പുഞ്ഞം;
‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsī puññaṃ;
കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീതി.
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatīti.
൧൬൫.
165.
‘‘അഹം മത്താ തുവം തിസ്സാ, സപത്തീ തേ പുരേ അഹും;
‘‘Ahaṃ mattā tuvaṃ tissā, sapattī te pure ahuṃ;
പാപകമ്മം കരിത്വാന, പേതലോകം ഇതോ ഗതാ.
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
൧൬൬.
166.
‘‘തവ ദിന്നേന ദാനേന, മോദാമി അകുതോഭയാ;
‘‘Tava dinnena dānena, modāmi akutobhayā;
ചിരം ജീവാഹി ഭഗിനി, സഹ സബ്ബേഹി ഞാതിഭി;
Ciraṃ jīvāhi bhagini, saha sabbehi ñātibhi;
അസോകം വിരജം ഠാനം, ആവാസം വസവത്തിനം.
Asokaṃ virajaṃ ṭhānaṃ, āvāsaṃ vasavattinaṃ.
൧൬൭.
167.
‘‘ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, ദാനം ദത്വാന സോഭനേ;
‘‘Idha dhammaṃ caritvāna, dānaṃ datvāna sobhane;
വിനേയ്യ മച്ഛേരമലം സമൂലം, അനിന്ദിതാ സഗ്ഗമുപേഹി ഠാന’’ന്തി.
Vineyya maccheramalaṃ samūlaṃ, aninditā saggamupehi ṭhāna’’nti.
൧൩൮. തത്ഥ സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, യഥാ ത്വം ചണ്ഡികാ അഹൂതി ‘‘ചണ്ഡീ ച ഫരുസാ ചാസി’’ന്തി യം തയാ വുത്തം, തം സബ്ബം അഹമ്പി ജാനാമി, യഥാ ത്വം ചണ്ഡികാ കോധനാ ഫരുസവചനാ ഇസ്സുകീ മച്ഛരീ സഠാ ച അഹോസി. അഞ്ഞഞ്ച ഖോ തം പുച്ഛാമീതി അഞ്ഞം പുന തം ഇദാനി പുച്ഛാമി. കേനാസി പംസുകുന്ഥിതാതി കേന കമ്മേന സങ്കാരപംസൂതി ഓഗുണ്ഠിതാ സബ്ബസോ ഓകിണ്ണസരീരാ അഹൂതി അത്ഥോ.
138. Tattha sabbaṃ ahampi jānāmi, yathā tvaṃ caṇḍikā ahūti ‘‘caṇḍī ca pharusā cāsi’’nti yaṃ tayā vuttaṃ, taṃ sabbaṃ ahampi jānāmi, yathā tvaṃ caṇḍikā kodhanā pharusavacanā issukī maccharī saṭhā ca ahosi. Aññañca kho taṃ pucchāmīti aññaṃ puna taṃ idāni pucchāmi. Kenāsi paṃsukunthitāti kena kammena saṅkārapaṃsūti oguṇṭhitā sabbaso okiṇṇasarīrā ahūti attho.
൧൩൯-൪൦. സീസംന്ഹാതാതി സസീസം ന്ഹാതാ. അധിമത്തന്തി അധികതരം. സമലങ്കതതരാതി സമ്മാ അതിസയേന അലങ്കതാ. ‘‘അധിമത്താ’’തി വാ പാഠോ, അതിവിയ മത്താ മാനമദമത്താ, മാനനിസ്സിതാതി അത്ഥോ. തയാതി ഭോതിയാ . സാമികേന സമന്തയീതി സാമികേന സദ്ധിം അല്ലോപസല്ലാപവസേന കഥേസി.
139-40.Sīsaṃnhātāti sasīsaṃ nhātā. Adhimattanti adhikataraṃ. Samalaṅkatatarāti sammā atisayena alaṅkatā. ‘‘Adhimattā’’ti vā pāṭho, ativiya mattā mānamadamattā, mānanissitāti attho. Tayāti bhotiyā . Sāmikena samantayīti sāmikena saddhiṃ allopasallāpavasena kathesi.
൧൪൨-൧൪൪. ഖജ്ജസി കച്ഛുയാതി കച്ഛുരോഗേന ഖാദീയസി, ബാധീയസീതി അത്ഥോ. ഭേസജ്ജഹാരീതി ഭേസജ്ജഹാരിനിയോ ഓസധഹാരികായോ. ഉഭയോതി ദുവേ, ത്വഞ്ച അഹഞ്ചാതി അത്ഥോ. വനന്തന്തി വനം. ത്വഞ്ച ഭേസജ്ജമാഹരീതി ത്വം വേജ്ജേഹി വുത്തം അത്തനോ ഉപകാരാവഹം ഭേസജ്ജം ആഹരി. അഹഞ്ച കപികച്ഛുനോതി അഹം പന കപികച്ഛുഫലാനി ദുഫസ്സഫലാനി ആഹരിം. കപികച്ഛൂതി വാ സയംഭൂതാ വുച്ചതി, തസ്മാ സയംഭൂതായ പത്തഫലാനി ആഹരിന്തി അത്ഥോ. സേയ്യം ത്യാഹം സമോകിരിന്തി തവ സേയ്യം അഹം കപികച്ഛുഫലപത്തേഹി സമന്തതോ അവകിരിം.
142-144.Khajjasi kacchuyāti kacchurogena khādīyasi, bādhīyasīti attho. Bhesajjahārīti bhesajjahāriniyo osadhahārikāyo. Ubhayoti duve, tvañca ahañcāti attho. Vanantanti vanaṃ. Tvañca bhesajjamāharīti tvaṃ vejjehi vuttaṃ attano upakārāvahaṃ bhesajjaṃ āhari. Ahañca kapikacchunoti ahaṃ pana kapikacchuphalāni duphassaphalāni āhariṃ. Kapikacchūti vā sayaṃbhūtā vuccati, tasmā sayaṃbhūtāya pattaphalāni āharinti attho. Seyyaṃ tyāhaṃ samokirinti tava seyyaṃ ahaṃ kapikacchuphalapattehi samantato avakiriṃ.
൧൪൬-൧൪൭. സഹായാനന്തി മിത്താനം. സമയോതി സമാഗമോ. ഞാതീനന്തി ബന്ധൂനം. സമിതീതി സന്നിപാതോ. ആമന്തിതാതി മങ്ഗലകിരിയാവസേന നിമന്തിതാ. സസാമിനീതി സഭത്തികാ, സഹ ഭത്തുനാതി അത്ഥോ. നോ ച ഖോഹന്തി നോ ച ഖോ അഹം ആമന്തിതാ ആസിന്തി യോജനാ. ദുസ്സം ത്യാഹന്തി ദുസ്സം തേ അഹം. അപാനുദിന്തി ചോരികായ അവഹരിം അഗ്ഗഹോസിം.
146-147.Sahāyānanti mittānaṃ. Samayoti samāgamo. Ñātīnanti bandhūnaṃ. Samitīti sannipāto. Āmantitāti maṅgalakiriyāvasena nimantitā. Sasāminīti sabhattikā, saha bhattunāti attho. No ca khohanti no ca kho ahaṃ āmantitā āsinti yojanā. Dussaṃ tyāhanti dussaṃ te ahaṃ. Apānudinti corikāya avahariṃ aggahosiṃ.
൧൪൯. പച്ചഗ്ഘന്തി അഭിനവം, മഹഗ്ഘം വാ. അതാരേസിന്തി ഖിപിം. ഗൂഥഗന്ധിനീതി ഗൂഥഗന്ധഗന്ധിനീ കരീസവായിനീ.
149.Paccagghanti abhinavaṃ, mahagghaṃ vā. Atāresinti khipiṃ. Gūthagandhinīti gūthagandhagandhinī karīsavāyinī.
൧൫൧. യം ഗേഹേ വിജ്ജതേ ധനന്തി യം ഗേഹേ ധനം ഉപലബ്ഭതി, തം തുയ്ഹം മയ്ഹഞ്ചാതി അമ്ഹാകം ഉഭിന്ന സമകം തുല്യമേവ ആസി. സന്തേസൂതി വിജ്ജമാനേസു. ദീപന്തി പതിട്ഠം, പുഞ്ഞകമ്മം സന്ധായ വദതി.
151.Yaṃ gehe vijjate dhananti yaṃ gehe dhanaṃ upalabbhati, taṃ tuyhaṃ mayhañcāti amhākaṃ ubhinna samakaṃ tulyameva āsi. Santesūti vijjamānesu. Dīpanti patiṭṭhaṃ, puññakammaṃ sandhāya vadati.
൧൫൨. ഏവം സാ പേതീ തിസ്സായ പുച്ഛിതമത്ഥം കത്ഥേത്വാ പുന പുബ്ബേ തസ്സാ വചനം അകത്വാ അത്തനാ കതം അപരാധം പകാസേന്തീ ‘‘തദേവ മം ത്വ’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ തദേവാതി തദാ ഏവ, മയ്ഹം മനുസ്സത്തഭാവേ ഠിതകാലേയേവ. തഥേവാതി വാ പാഠോ, യഥാ ഏതരഹി ജാതം, തം തഥാ ഏവാതി അത്ഥോ. മന്തി അത്താനം നിദ്ദിസതി, ത്വന്തി തിസ്സം. അവചാതി അഭണി. യഥാ പന അവച, തം ദസ്സേതും ‘‘പാപകമ്മ’’ന്തിആദി വുത്തം. ‘‘പാപകമ്മാനീ’’തി പാളി. ‘‘ത്വം പാപകമ്മാനിയേവ കരോസി, പാപേഹി പന കമ്മേഹി സുഗതി സുലഭാ ന ഹോതി, അഥ ഖോ ദുഗ്ഗതി ഏവ സുലഭാ’’തി യഥാ മം ത്വം പുബ്ബേ അവച ഓവദി, തം തഥേവാതി വദതി.
152. Evaṃ sā petī tissāya pucchitamatthaṃ katthetvā puna pubbe tassā vacanaṃ akatvā attanā kataṃ aparādhaṃ pakāsentī ‘‘tadeva maṃ tva’’ntiādimāha. Tattha tadevāti tadā eva, mayhaṃ manussattabhāve ṭhitakāleyeva. Tathevāti vā pāṭho, yathā etarahi jātaṃ, taṃ tathā evāti attho. Manti attānaṃ niddisati, tvanti tissaṃ. Avacāti abhaṇi. Yathā pana avaca, taṃ dassetuṃ ‘‘pāpakamma’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Pāpakammānī’’ti pāḷi. ‘‘Tvaṃ pāpakammāniyeva karosi, pāpehi pana kammehi sugati sulabhā na hoti, atha kho duggati eva sulabhā’’ti yathā maṃ tvaṃ pubbe avaca ovadi, taṃ tathevāti vadati.
൧൫൩. തം സുത്വാ തിസ്സാ ‘‘വാമതോ മം ത്വം പച്ചേസീ’’തിആദിനാ തിസ്സോ ഗാഥാ ആഹ. തത്ഥ വാമതോ മം ത്വം പച്ചേസീതി വിലോമതോ മം ത്വം അധിഗച്ഛസി, തുയ്ഹം ഹിതേസിമ്പി വിപച്ചനീകകാരിനിം കത്വാ മം ഗണ്ഹാസി. മം ഉസൂയസീതി മയ്ഹം ഉസൂയസി, മയി ഇസ്സം കരോസി. പസ്സ പാപാനം കമ്മാനം, വിപാകോ ഹോതി യാദിസോതി പാപകാനം നാമ കമ്മാനം വിപാകോ യാദിസോ യഥാ ഘോരതരോ, തം പച്ചക്ഖതോ പസ്സാതി വദതി.
153. Taṃ sutvā tissā ‘‘vāmato maṃ tvaṃ paccesī’’tiādinā tisso gāthā āha. Tattha vāmato maṃ tvaṃ paccesīti vilomato maṃ tvaṃ adhigacchasi, tuyhaṃ hitesimpi vipaccanīkakāriniṃ katvā maṃ gaṇhāsi. Maṃ usūyasīti mayhaṃ usūyasi, mayi issaṃ karosi. Passa pāpānaṃ kammānaṃ, vipāko hoti yādisoti pāpakānaṃ nāma kammānaṃ vipāko yādiso yathā ghorataro, taṃ paccakkhato passāti vadati.
൧൫൪. തേ അഞ്ഞേ പരിചാരേന്തീതി തേ ഘരേ ദാസിയോ ആഭരണാനി ച ഇമാനി തയാ പുബ്ബേ പരിഗ്ഗഹിതാനി ഇദാനി അഞ്ഞേ പരിചാരേന്തി പരിഭുഞ്ജന്തി. ‘‘ഇമേ’’തി ഹി ലിങ്ഗവിപല്ലാസേന വുത്തം. ന ഭോഗാ ഹോന്തി സസ്സതാതി ഭോഗാ നാമേതേ ന സസ്സതാ അനവട്ഠിതാ താവകാലികാ മഹായഗമനീയാ, തസ്മാ തദത്ഥം ഇസ്സാമച്ഛരിയാദീനി ന കത്തബ്ബാനീതി അധിപ്പായോ.
154.Te aññe paricārentīti te ghare dāsiyo ābharaṇāni ca imāni tayā pubbe pariggahitāni idāni aññe paricārenti paribhuñjanti. ‘‘Ime’’ti hi liṅgavipallāsena vuttaṃ. Na bhogā honti sassatāti bhogā nāmete na sassatā anavaṭṭhitā tāvakālikā mahāyagamanīyā, tasmā tadatthaṃ issāmacchariyādīni na kattabbānīti adhippāyo.
൧൫൫. ഇദാനി ഭൂതസ്സ പിതാതി ഇദാനേവ ഭൂതസ്സ മയ്ഹം പുത്തസ്സ പിതാ കുടുമ്ബികോ. ആപണാതി ആപണതോ ഇമം ഗേഹം ഏഹിതി ആഗമിസ്സതി. അപ്പേവ തേ ദദേ കിഞ്ചീതി ഗേഹം ആഗതോ കുടുമ്ബികോ തുയ്ഹം ദാതബ്ബയുത്തകം കിഞ്ചി ദേയ്യധമ്മം അപി നാമ ദദേയ്യ. മാ സു താവ ഇതോ അഗാതി ഇതോ ഗേഹസ്സ പച്ഛാ വത്ഥുതോ മാ താവ അഗമാസീതി തം അനുകമ്പമാനാ ആഹ.
155.Idānibhūtassa pitāti idāneva bhūtassa mayhaṃ puttassa pitā kuṭumbiko. Āpaṇāti āpaṇato imaṃ gehaṃ ehiti āgamissati. Appeva te dade kiñcīti gehaṃ āgato kuṭumbiko tuyhaṃ dātabbayuttakaṃ kiñci deyyadhammaṃ api nāma dadeyya. Mā su tāva ito agāti ito gehassa pacchā vatthuto mā tāva agamāsīti taṃ anukampamānā āha.
൧൫൬. തം സുത്വാ പേതീ അത്തനോ അജ്ഝാസയം പകാസേന്തീ ‘‘നഗ്ഗാ ദുബ്ബണ്ണരൂപാമ്ഹീ’’തി ഗാഥമാഹ. തത്ഥ കോപീനമേതം ഇത്ഥീനന്തി ഏതം നഗ്ഗദുബ്ബണ്ണതാദികം പടിച്ഛാദേതബ്ബതായ ഇത്ഥീനം കോപീനം രുന്ധനീയം. മാ മം ഭൂതപിതാദ്ദസാതി തസ്മാ ഭൂതസ്സ പിതാ കുടുമ്ബികോ മം മാ അദ്ദക്ഖീതി ലജ്ജമാനാ വദതി.
156. Taṃ sutvā petī attano ajjhāsayaṃ pakāsentī ‘‘naggā dubbaṇṇarūpāmhī’’ti gāthamāha. Tattha kopīnametaṃ itthīnanti etaṃ naggadubbaṇṇatādikaṃ paṭicchādetabbatāya itthīnaṃ kopīnaṃ rundhanīyaṃ. Mā maṃ bhūtapitāddasāti tasmā bhūtassa pitā kuṭumbiko maṃ mā addakkhīti lajjamānā vadati.
൧൫൭. തം സുത്വാ തിസ്സാ സഞ്ജാതനുദ്ദയാ ‘‘ഹന്ദ കിം വാ ത്യാഹം ദമ്മീ’’തി ഗാഥമാഹ. തത്ഥ ഹന്ദാതി ചോദനത്ഥേ നിപാതോ. കിം വാ ത്യാഹം ദമ്മീതി കിം തേ അഹം ദമ്മി, കിം വത്ഥം ദസ്സാമി, ഉദാഹു ഭത്തന്തി. കിം വാ തേധ കരോമഹന്തി കിം വാ അഞ്ഞം തേ ഇധ ഇമസ്മിം കാലേ ഉപകാരം കരിസ്സാമി.
157. Taṃ sutvā tissā sañjātanuddayā ‘‘handa kiṃ vā tyāhaṃ dammī’’ti gāthamāha. Tattha handāti codanatthe nipāto. Kiṃ vā tyāhaṃ dammīti kiṃ te ahaṃ dammi, kiṃ vatthaṃ dassāmi, udāhu bhattanti. Kiṃ vā tedha karomahanti kiṃ vā aññaṃ te idha imasmiṃ kāle upakāraṃ karissāmi.
൧൫൮. തം സുത്വാ പേതീ ‘‘ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘതോ’’തി ഗാഥമാഹ. തത്ഥ ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ സങ്ഘതോ, ചത്താരോ പന പുഗ്ഗലേതി ഭിക്ഖുസങ്ഘതോ സങ്ഘവസേന ചത്താരോ ഭിക്ഖൂ, പുഗ്ഗലവസേന ചത്താരോ ഭിക്ഖൂതി ഏവം അട്ഠ ഭിക്ഖൂ യഥാരുചിം ഭോജേത്വാ തം ദക്ഖിണം മമ ആദിസ, മയ്ഹം പത്തിദാനം ദേഹി. തദാഹം സുഖിതാ ഹേസ്സന്തി യദാ ത്വം ദക്ഖിണം മമ ഉദ്ദിസിസ്സസി, തദാ അഹം സുഖിതാ സുഖപ്പത്താ സബ്ബകാമസമിദ്ധിനീ ഭവിസ്സാമീതി അത്ഥോ.
158. Taṃ sutvā petī ‘‘cattāro bhikkhū saṅghato’’ti gāthamāha. Tattha cattāro bhikkhū saṅghato, cattāro pana puggaleti bhikkhusaṅghato saṅghavasena cattāro bhikkhū, puggalavasena cattāro bhikkhūti evaṃ aṭṭha bhikkhū yathāruciṃ bhojetvā taṃ dakkhiṇaṃ mama ādisa, mayhaṃ pattidānaṃ dehi. Tadāhaṃ sukhitā hessanti yadā tvaṃ dakkhiṇaṃ mama uddisissasi, tadā ahaṃ sukhitā sukhappattā sabbakāmasamiddhinī bhavissāmīti attho.
൧൫൯-൧൬൧. തം സുത്വാ തിസ്സാ തമത്ഥം അത്തനോ സാമികസ്സ ആരോചേത്വാ ദുതിയദിവസേ അട്ഠ ഭിക്ഖൂ ഭോജേത്വാ തസ്സാ ദക്ഖിണമാദിസി, സാ താവദേവ പടിലദ്ധദിബ്ബസമ്പത്തികാ പുന തിസ്സായ സന്തികം ഉപസങ്കമി. തമത്ഥം ദസ്സേതും സങ്ഗീതികാരേഹി ‘‘സാധൂതി സാ പടിസ്സുത്വാ’’തിആദികാ തിസ്സോ ഗാഥാ ഠപിതാ.
159-161. Taṃ sutvā tissā tamatthaṃ attano sāmikassa ārocetvā dutiyadivase aṭṭha bhikkhū bhojetvā tassā dakkhiṇamādisi, sā tāvadeva paṭiladdhadibbasampattikā puna tissāya santikaṃ upasaṅkami. Tamatthaṃ dassetuṃ saṅgītikārehi ‘‘sādhūti sā paṭissutvā’’tiādikā tisso gāthā ṭhapitā.
൧൬൨-൧൬൭. ഉപസങ്കമിത്വാ ഠിതം പന നം തിസ്സാ ‘‘അഭിക്കന്തേന വണ്ണേനാ’’തിആദീഹി തീഹി ഗാഥാഹി പടിപുച്ഛി. ഇതരാ ‘‘അഹം മത്താ’’തി ഗാഥായ അത്താനം ആചിക്ഖിത്വാ ‘‘ചിരം ജീവാഹീ’’തി ഗാഥായ തസ്സാ അനുമോദനം ദത്വാ ‘‘ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാനാ’’തി ഗാഥായ ഓവാദം അദാസി. തത്ഥ തവ ദിന്നേനാതി തയാ ദിന്നേന. അസോകം വിരജം ഠാനന്തി സോകാഭാവേന അസോകം, സേദജല്ലികാനം പന അഭാവേന വിരജം ദിബ്ബട്ഠാനം, സബ്ബമേതം ദേവലോകം സന്ധായ വദതി. ആവാസന്തി ഠാനം. വസവത്തിനന്തി ദിബ്ബേന ആധിപതേയ്യേന അത്തനോ വസം വത്തേന്താനം. സമൂലന്തി സലോഭദോസം. ലോഭദോസാ ഹി മച്ഛരിയസ്സ മൂലം നാമ. അനിന്ദിതാതി അഗരഹിതാ പാസംസാ, സഗ്ഗമുപേഹി ഠാനന്തി രൂപാദീഹി വിസയേഹി സുട്ഠു അഗ്ഗത്താ ‘‘സഗ്ഗ’’ന്തി ലദ്ധനാമം ദിബ്ബട്ഠാനം ഉപേഹി, സുഗതിപരായണാ ഹോഹീതി അത്ഥോ. സേസം ഉത്താനമേവ.
162-167. Upasaṅkamitvā ṭhitaṃ pana naṃ tissā ‘‘abhikkantena vaṇṇenā’’tiādīhi tīhi gāthāhi paṭipucchi. Itarā ‘‘ahaṃ mattā’’ti gāthāya attānaṃ ācikkhitvā ‘‘ciraṃ jīvāhī’’ti gāthāya tassā anumodanaṃ datvā ‘‘idha dhammaṃ caritvānā’’ti gāthāya ovādaṃ adāsi. Tattha tava dinnenāti tayā dinnena. Asokaṃ virajaṃ ṭhānanti sokābhāvena asokaṃ, sedajallikānaṃ pana abhāvena virajaṃ dibbaṭṭhānaṃ, sabbametaṃ devalokaṃ sandhāya vadati. Āvāsanti ṭhānaṃ. Vasavattinanti dibbena ādhipateyyena attano vasaṃ vattentānaṃ. Samūlanti salobhadosaṃ. Lobhadosā hi macchariyassa mūlaṃ nāma. Aninditāti agarahitā pāsaṃsā, saggamupehi ṭhānanti rūpādīhi visayehi suṭṭhu aggattā ‘‘sagga’’nti laddhanāmaṃ dibbaṭṭhānaṃ upehi, sugatiparāyaṇā hohīti attho. Sesaṃ uttānameva.
അഥ തിസ്സാ തം പവത്തിം കുടുമ്ബികസ്സ ആരോചേസി, കുടുമ്ബികോ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി, ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ആരോചേസും. ഭഗവാ തമത്ഥം അട്ഠുപ്പത്തിം കത്വാ സമ്പത്തപരിസായ ധമ്മം ദേസേസി, തം സുത്വാ മഹാജനോ പടിലദ്ധസംവേഗോ വിനേയ്യ മച്ഛേരാദിമലം ദാനസീലാദിരതോ സുഗതിപരായണോ അഹോസീതി.
Atha tissā taṃ pavattiṃ kuṭumbikassa ārocesi, kuṭumbiko bhikkhūnaṃ ārocesi, bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi, taṃ sutvā mahājano paṭiladdhasaṃvego vineyya maccherādimalaṃ dānasīlādirato sugatiparāyaṇo ahosīti.
മത്താപേതിവത്ഥുവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mattāpetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പേതവത്ഥുപാളി • Petavatthupāḷi / ൩. മത്താപേതിവത്ഥു • 3. Mattāpetivatthu