Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమానవత్థు-అట్ఠకథా • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ౯. మట్ఠకుణ్డలీవిమానవణ్ణనా

    9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā

    అలఙ్కతో మట్ఠకుణ్డలీతి మట్ఠకుణ్డలీవిమానం. తస్స కా ఉప్పత్తి? భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే. తేన సమయేన సావత్థివాసీ ఏకో బ్రాహ్మణో అద్ధో మహద్ధనో మహాభోగో అస్సద్ధో అప్పసన్నో మిచ్ఛాదిట్ఠికో కస్సచి కిఞ్చి న దేతి, అదానతో ఏవ ‘‘అదిన్నపుబ్బకో’’తి పఞ్ఞాయిత్థ. సో మిచ్ఛాదిట్ఠిభావేన చ లుద్ధభావేన చ తథాగతం వా తథాగతసావకం వా దట్ఠుమ్పి న ఇచ్ఛతి. మట్ఠకుణ్డలం నామ అత్తనో పుత్తఞ్చ సిక్ఖాపేసి ‘‘తాత , తయా సమణో గోతమో తస్స సావకా చ న ఉపసఙ్కమితబ్బా న దట్ఠబ్బా’’తి. సోపి తథా అకాసి. అథస్స పుత్తో గిలానో అహోసి, బ్రాహ్మణో ధనక్ఖయభయేన భేసజ్జం న కారేసి, రోగే పన వడ్ఢితేవ వేజ్జే పక్కోసిత్వా దస్సేసి. వేజ్జా తస్స సరీరం ఓలోకేత్వా ‘‘అతేకిచ్ఛో’’తి తం ఞత్వా అపక్కమింసు. బ్రాహ్మణో ‘‘పుత్తే అబ్భన్తరే మతే నీహరణం దుక్ఖ’’న్తి పుత్తం బహిద్వారకోట్ఠకే నిపజ్జాపేసి.

    Alaṅkatomaṭṭhakuṇḍalīti maṭṭhakuṇḍalīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena sāvatthivāsī eko brāhmaṇo addho mahaddhano mahābhogo assaddho appasanno micchādiṭṭhiko kassaci kiñci na deti, adānato eva ‘‘adinnapubbako’’ti paññāyittha. So micchādiṭṭhibhāvena ca luddhabhāvena ca tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā daṭṭhumpi na icchati. Maṭṭhakuṇḍalaṃ nāma attano puttañca sikkhāpesi ‘‘tāta , tayā samaṇo gotamo tassa sāvakā ca na upasaṅkamitabbā na daṭṭhabbā’’ti. Sopi tathā akāsi. Athassa putto gilāno ahosi, brāhmaṇo dhanakkhayabhayena bhesajjaṃ na kāresi, roge pana vaḍḍhiteva vejje pakkositvā dassesi. Vejjā tassa sarīraṃ oloketvā ‘‘atekiccho’’ti taṃ ñatvā apakkamiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘putte abbhantare mate nīharaṇaṃ dukkha’’nti puttaṃ bahidvārakoṭṭhake nipajjāpesi.

    భగవా రత్తియా పచ్చూససమయే మహాకరుణాసమాపత్తితో వుట్ఠాయ లోకం వోలోకేన్తో అద్దస మట్ఠకుణ్డలీమాణవం ఖీణాయుకం తదహేవ చవనధమ్మం, నిరయసంవత్తనికఞ్చస్స కమ్మం కతోకాసం. ‘‘సచే పనాహం తత్థ గమిస్సామి, సో మయి చిత్తం పసాదేత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా పితరం ఆళాహనే రోదమానం ఉపగన్త్వా సంవేజేస్సతి, ఏవం సో చ తస్స పితా చ మమ సన్తికం ఆగమిస్సతి, మహాజనకాయో సన్నిపతిస్సతి తత్థ మయా ధమ్మే దేసితే మహాధమ్మాభిసమయో భవిస్సతీ’’తి ఏవం పన ఞత్వా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం సావత్థిం పిణ్డాయ పవిట్ఠో మట్ఠకుణ్డలీమాణవస్స పితు గేహసమీపే ఠత్వా ఛబ్బణ్ణబుద్ధరంసియో విస్సజ్జేసి. తా దిస్వా మాణవో ‘‘కిమేత’’న్తి ఇతో చితో చ విలోకేన్తో అద్దస భగవన్తం దన్తం గుత్తం సన్తిన్ద్రియం ద్వత్తింసాయ మహాపురిసలక్ఖణేహి అసీతియా అనుబ్యఞ్జనేహి బ్యామప్పభాయ కేతుమాలాయ చ విజ్జోతమానం అనుపమాయ బుద్ధసిరియా అచిన్తేయ్యేన బుద్ధానుభావేన విరోచమానం. దిస్వా తస్స ఏతదహోసి ‘‘బుద్ధో ను ఖో భగవా ఇధానుప్పత్తో, యస్సాయం రూపసమ్పదా అత్తనో తేజసా సూరియమ్పి అభిభవతి, కన్తభావేన చన్దిమం, ఉపసన్తభావేన సబ్బేపి సమణబ్రాహ్మణే, ఉపసమేన నామ ఏత్థేవ భవితబ్బం, అయమేవ చ మఞ్ఞే ఇమస్మిం లోకే అగ్గపుగ్గలో, మమేవ చ అనుకమ్పాయ ఇధానుప్పత్తో’’తి బుద్ధారమ్మణాయ పీతియా నిరన్తరం ఫుటసరీరో అనప్పకం పీతిసోమనస్సం పటిసంవేదేన్తో పసన్నచిత్తో అఞ్జలిం పగ్గయ్హ నిపజ్జి. తం దిస్వా భగవా ‘‘అలం ఇమస్స ఏత్తకేన సగ్గూపపత్తియా’’తి పక్కామి.

    Bhagavā rattiyā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento addasa maṭṭhakuṇḍalīmāṇavaṃ khīṇāyukaṃ tadaheva cavanadhammaṃ, nirayasaṃvattanikañcassa kammaṃ katokāsaṃ. ‘‘Sace panāhaṃ tattha gamissāmi, so mayi cittaṃ pasādetvā devaloke nibbattitvā pitaraṃ āḷāhane rodamānaṃ upagantvā saṃvejessati, evaṃ so ca tassa pitā ca mama santikaṃ āgamissati, mahājanakāyo sannipatissati tattha mayā dhamme desite mahādhammābhisamayo bhavissatī’’ti evaṃ pana ñatvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭho maṭṭhakuṇḍalīmāṇavassa pitu gehasamīpe ṭhatvā chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjesi. Tā disvā māṇavo ‘‘kimeta’’nti ito cito ca vilokento addasa bhagavantaṃ dantaṃ guttaṃ santindriyaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇehi asītiyā anubyañjanehi byāmappabhāya ketumālāya ca vijjotamānaṃ anupamāya buddhasiriyā acinteyyena buddhānubhāvena virocamānaṃ. Disvā tassa etadahosi ‘‘buddho nu kho bhagavā idhānuppatto, yassāyaṃ rūpasampadā attano tejasā sūriyampi abhibhavati, kantabhāvena candimaṃ, upasantabhāvena sabbepi samaṇabrāhmaṇe, upasamena nāma ettheva bhavitabbaṃ, ayameva ca maññe imasmiṃ loke aggapuggalo, mameva ca anukampāya idhānuppatto’’ti buddhārammaṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭasarīro anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento pasannacitto añjaliṃ paggayha nipajji. Taṃ disvā bhagavā ‘‘alaṃ imassa ettakena saggūpapattiyā’’ti pakkāmi.

    సోపి తం పీతిసోమనస్సం అవిజహన్తోవ కాలం కత్వా తావతింసేసు ద్వాదసయోజనికే విమానే నిబ్బత్తి. పితా పనస్స సరీరసక్కారం కరిత్వా దుతియదివసే పచ్చూసవేలాయం ఆళాహనం గన్త్వా ‘‘హా హా మట్ఠకుణ్డలి, హా హా మట్ఠకుణ్డలీ’’తి పరిదేవమానో ఆళాహనం అనుపరిక్కమన్తో రోదతి. దేవపుత్తో అత్తనో విభవసమ్పత్తిం ఓలోకేత్వా ‘‘కుతో ను ఖో అహం ఇధాగతో కిఞ్చ కమ్మం కత్వా’’తి ఉపధారేన్తో అత్తనో పురిమత్తభావం ఞత్వా తత్థ చ మరణకాలే భగవతి పవత్తితం చిత్తప్పసాదం మనోహరం అఞ్జలికరణమత్తం దిస్వా ‘‘అహో మహానుభావా బుద్ధా భగవన్తో’’తి సాతిసయం తథాగతే సఞ్జాతప్పసాదబహుమానో ‘‘అదిన్నపుబ్బకబ్రాహ్మణో ను ఖో కిం కరోతీ’’తి ఉపధారేన్తో ఆళాహనే రోదమానం దిస్వా ‘‘అయం మయ్హం పుబ్బే భేసజ్జమత్తమ్పి అకత్వా ఇదాని నిరత్థకం ఆళాహనే రోదతి, హన్ద నం సంవేజేత్వా కుసలే పతిట్ఠాపేస్సామీ’’తి దేవలోకతో ఆగన్త్వా మట్ఠకుణ్డలీరూపేన రోదమానో ‘‘హా హా చన్ద, హా హా సూరియా’’తి బాహా పగ్గయ్హ కన్దన్తో పితు సమీపే అట్ఠాసి. అథ నం బ్రాహ్మణో ‘‘అయం మట్ఠకుణ్డలీ ఆగతో’’తి చిన్తేత్వా గాథాయ అజ్ఝభాసి –

    Sopi taṃ pītisomanassaṃ avijahantova kālaṃ katvā tāvatiṃsesu dvādasayojanike vimāne nibbatti. Pitā panassa sarīrasakkāraṃ karitvā dutiyadivase paccūsavelāyaṃ āḷāhanaṃ gantvā ‘‘hā hā maṭṭhakuṇḍali, hā hā maṭṭhakuṇḍalī’’ti paridevamāno āḷāhanaṃ anuparikkamanto rodati. Devaputto attano vibhavasampattiṃ oloketvā ‘‘kuto nu kho ahaṃ idhāgato kiñca kammaṃ katvā’’ti upadhārento attano purimattabhāvaṃ ñatvā tattha ca maraṇakāle bhagavati pavattitaṃ cittappasādaṃ manoharaṃ añjalikaraṇamattaṃ disvā ‘‘aho mahānubhāvā buddhā bhagavanto’’ti sātisayaṃ tathāgate sañjātappasādabahumāno ‘‘adinnapubbakabrāhmaṇo nu kho kiṃ karotī’’ti upadhārento āḷāhane rodamānaṃ disvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ pubbe bhesajjamattampi akatvā idāni niratthakaṃ āḷāhane rodati, handa naṃ saṃvejetvā kusale patiṭṭhāpessāmī’’ti devalokato āgantvā maṭṭhakuṇḍalīrūpena rodamāno ‘‘hā hā canda, hā hā sūriyā’’ti bāhā paggayha kandanto pitu samīpe aṭṭhāsi. Atha naṃ brāhmaṇo ‘‘ayaṃ maṭṭhakuṇḍalī āgato’’ti cintetvā gāthāya ajjhabhāsi –

    ౧౨౦౭.

    1207.

    ‘‘అలఙ్కతో మట్ఠకుణ్డలీ, మాలధారీ హరిచన్దనుస్సదో;

    ‘‘Alaṅkato maṭṭhakuṇḍalī, māladhārī haricandanussado;

    బాహా పగ్గయ్హ కన్దసి, వనమజ్ఝే కిం దుక్ఖితో తువ’’న్తి.

    Bāhā paggayha kandasi, vanamajjhe kiṃ dukkhito tuva’’nti.

    తత్థ అలఙ్కతోతి విభూసితో. మట్ఠకుణ్డలీతి సరీరప్పదేసస్స అఘంసనత్థం మాలాలతాదయో అదస్సేత్వా మట్ఠాకారేనేవ కతకుణ్డలో. అథ వా మట్ఠకుణ్డలీతి విసుద్ధకుణ్డలో, తాపేత్వా జాతిహిఙ్గులికాయ మజ్జిత్వా ధోవిత్వా సూకరలోమేన మజ్జితకుణ్డలోతి అత్థో . మాలధారీతి మాలం ధారేన్తో, పిళన్ధితమాలోతి అత్థో. హరిచన్దనుస్సదోతి రత్తచన్దనేన సబ్బసో అనులిత్తగత్తో. కిన్తి పుచ్ఛావచనం. దుక్ఖితోతి దుక్ఖప్పత్తో. కిందుక్ఖితోతి వా ఏకమేవ పదం, కేన దుక్ఖేన దుక్ఖితోతి అత్థో.

    Tattha alaṅkatoti vibhūsito. Maṭṭhakuṇḍalīti sarīrappadesassa aghaṃsanatthaṃ mālālatādayo adassetvā maṭṭhākāreneva katakuṇḍalo. Atha vā maṭṭhakuṇḍalīti visuddhakuṇḍalo, tāpetvā jātihiṅgulikāya majjitvā dhovitvā sūkaralomena majjitakuṇḍaloti attho . Māladhārīti mālaṃ dhārento, piḷandhitamāloti attho. Haricandanussadoti rattacandanena sabbaso anulittagatto. Kinti pucchāvacanaṃ. Dukkhitoti dukkhappatto. Kiṃdukkhitoti vā ekameva padaṃ, kena dukkhena dukkhitoti attho.

    అథ నం దేవపుత్తో ఆహ –

    Atha naṃ devaputto āha –

    ౧౨౦౮.

    1208.

    ‘‘సోవణ్ణమయో పభస్సరో, ఉప్పన్నో రథపఞ్జరో మమ;

    ‘‘Sovaṇṇamayo pabhassaro, uppanno rathapañjaro mama;

    తస్స చక్కయుగం న విన్దామి, తేన దుక్ఖేన జహామి జీవిత’’న్తి.

    Tassa cakkayugaṃ na vindāmi, tena dukkhena jahāmi jīvita’’nti.

    అథ నం బ్రాహ్మణో ఆహ –

    Atha naṃ brāhmaṇo āha –

    ౧౨౦౯.

    1209.

    ‘‘సోవణ్ణమయం మణిమయం, లోహితకమయం అథ రూపియమయం;

    ‘‘Sovaṇṇamayaṃ maṇimayaṃ, lohitakamayaṃ atha rūpiyamayaṃ;

    ఆచిక్ఖ మే భద్దమాణవ, చక్కయుగం పటిపాదయామి తే’’తి.

    Ācikkha me bhaddamāṇava, cakkayugaṃ paṭipādayāmi te’’ti.

    తం సుత్వా మాణవో ‘‘అయం పుత్తస్స భేసజ్జం అకత్వా పుత్తపతిరూపకం మం దిస్వా రోదన్తో ‘సువణ్ణాదిమయం రథచక్కం కరోమీ’తి వదతి, హోతు నిగ్గణ్హిస్సామి న’’న్తి చిన్తేత్వా ‘‘కీవ మహన్తం మే చక్కయుగం కరిస్ససీ’’తి వత్వా ‘‘యావ మహన్తం ఆకఙ్ఖసీ’’తి వుత్తే ‘‘చన్దిమసూరియేహి మే అత్థో, తే మే దేహీ’’తి యాచన్తో –

    Taṃ sutvā māṇavo ‘‘ayaṃ puttassa bhesajjaṃ akatvā puttapatirūpakaṃ maṃ disvā rodanto ‘suvaṇṇādimayaṃ rathacakkaṃ karomī’ti vadati, hotu niggaṇhissāmi na’’nti cintetvā ‘‘kīva mahantaṃ me cakkayugaṃ karissasī’’ti vatvā ‘‘yāva mahantaṃ ākaṅkhasī’’ti vutte ‘‘candimasūriyehi me attho, te me dehī’’ti yācanto –

    ౧౨౧౦.

    1210.

    ‘‘సో మాణవో తస్స పావది, చన్దసూరియా ఉభయేత్థ దిస్సరే;

    ‘‘So māṇavo tassa pāvadi, candasūriyā ubhayettha dissare;

    సోవణ్ణమయో రథో మమ, తేన చక్కయుగేన సోభతీ’’తి.

    Sovaṇṇamayo ratho mama, tena cakkayugena sobhatī’’ti.

    అథ నం బ్రాహ్మణో ఆహ –

    Atha naṃ brāhmaṇo āha –

    ౧౨౧౧.

    1211.

    ‘‘బాలో ఖో త్వం అసి మాణవ, యో త్వం పత్థయసే అపత్థియం;

    ‘‘Bālo kho tvaṃ asi māṇava, yo tvaṃ patthayase apatthiyaṃ;

    మఞ్ఞామి తువం మరిస్ససి, న హి త్వం లచ్ఛసి చన్దసూరియే’’తి.

    Maññāmi tuvaṃ marissasi, na hi tvaṃ lacchasi candasūriye’’ti.

    అథ నం మాణవో ‘‘కిం పన పఞ్ఞాయమానస్సత్థాయ రోదన్తో బాలో హోతి, ఉదాహు అపఞ్ఞాయమానస్సా’’తి వత్వా –

    Atha naṃ māṇavo ‘‘kiṃ pana paññāyamānassatthāya rodanto bālo hoti, udāhu apaññāyamānassā’’ti vatvā –

    ౧౨౧౨.

    1212.

    ‘‘గమనాగమనమ్పి దిస్సతి, వణ్ణధాతు ఉభయత్థ వీథియా;

    ‘‘Gamanāgamanampi dissati, vaṇṇadhātu ubhayattha vīthiyā;

    పేతో కాలకతో న దిస్సతి, కో నిధ కన్దతం బాల్యతరో’’తి.

    Peto kālakato na dissati, ko nidha kandataṃ bālyataro’’ti.

    తం సుత్వా బ్రాహ్మణో ‘‘యుత్తం ఏస వదతీ’’తి సల్లక్ఖేత్వా –

    Taṃ sutvā brāhmaṇo ‘‘yuttaṃ esa vadatī’’ti sallakkhetvā –

    ౧౨౧౩.

    1213.

    ‘‘సచ్చం ఖో వదేసి మాణవ, అహమేవ కన్దతం బాల్యతరో;

    ‘‘Saccaṃ kho vadesi māṇava, ahameva kandataṃ bālyataro;

    చన్దం వియ దారకో రుదం, పేతం కాలకతాభిపత్థయి’’న్తి. –

    Candaṃ viya dārako rudaṃ, petaṃ kālakatābhipatthayi’’nti. –

    వత్వా తస్స కథాయ నిస్సోకో హుత్వా మాణవస్స థుతిం కరోన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    Vatvā tassa kathāya nissoko hutvā māṇavassa thutiṃ karonto imā gāthā abhāsi –

    ౧౨౧౪.

    1214.

    ‘‘ఆదిత్తం వత మం సన్తం, ఘతసిత్తంవ పావకం;

    ‘‘Ādittaṃ vata maṃ santaṃ, ghatasittaṃva pāvakaṃ;

    వారినా వియ ఓసిఞ్చం, సబ్బం నిబ్బాపయే దరం.

    Vārinā viya osiñcaṃ, sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.

    ౧౨౧౫.

    1215.

    ‘‘అబ్బహీ వత మే సల్లం, సోకం హదయనిస్సితం;

    ‘‘Abbahī vata me sallaṃ, sokaṃ hadayanissitaṃ;

    యో మే సోకపరేతస్స, పుత్తసోకం అపానుది.

    Yo me sokaparetassa, puttasokaṃ apānudi.

    ౧౨౧౬.

    1216.

    ‘‘స్వాహం అబ్బూళ్హసల్లోస్మి, సీతిభూతోస్మి నిబ్బుతో;

    ‘‘Svāhaṃ abbūḷhasallosmi, sītibhūtosmi nibbuto;

    న సోచామి న రోదామి, తవ సుత్వాన మాణవా’’తి.

    Na socāmi na rodāmi, tava sutvāna māṇavā’’ti.

    ౧౨౦౮-౧౦. తత్థ రథపఞ్జరోతి రథూపత్థం. న విన్దామీతి న లభామి. భద్దమాణవాతి ఆలపనం. పటిపాదయామీతి సమ్పాదేత్వా దదామి, మా చక్కయుగాభావేన జీవితం జహీతి అధిప్పాయో. ఉభయేత్థ దిస్సరేతి ఉభోపి ఏత్థ చన్దసూరియా ఆకాసే దిస్సన్తి. -కారో పదసన్ధికరో, ఉభయే ఏత్థాతి వా పదవిభాగో.

    1208-10. Tattha rathapañjaroti rathūpatthaṃ. Na vindāmīti na labhāmi. Bhaddamāṇavāti ālapanaṃ. Paṭipādayāmīti sampādetvā dadāmi, mā cakkayugābhāvena jīvitaṃ jahīti adhippāyo. Ubhayettha dissareti ubhopi ettha candasūriyā ākāse dissanti. Ya-kāro padasandhikaro, ubhaye etthāti vā padavibhāgo.

    ౧౨౧౨. గమనాగమనన్తి దివసే దివసే ఓగమనుగ్గమనవసేన చన్దసూరియానం గమనం ఆగమనఞ్చ దిస్సతి. ‘‘గమనోగమన’’న్తిపి పాళి, ఉగ్గమనం ఓగమనఞ్చాతి అత్థో. వణ్ణధాతూతి సీతిభావవిసిట్ఠా కన్తభావభాసురా, ఉణ్హభావవిసిట్ఠా తిక్ఖభావభాసురా చ వణ్ణనిభా. ఉభయత్థాతి చన్దే సూరియే చాతి ద్వీసుపి వణ్ణధాతు దిస్సతీతి యోజేతబ్బం. వీథియాతి పవత్తనవీథియం ఆకాసే, నాగవీథియాదివీథియం వా. ‘‘ఉభయేత్థా’’తిపి పాఠో, ఉభయే ఏత్థాతి పదవిసన్ధి. బాల్యతరోతి బాలతరో అతిసయేన బాలో.

    1212.Gamanāgamananti divase divase ogamanuggamanavasena candasūriyānaṃ gamanaṃ āgamanañca dissati. ‘‘Gamanogamana’’ntipi pāḷi, uggamanaṃ ogamanañcāti attho. Vaṇṇadhātūti sītibhāvavisiṭṭhā kantabhāvabhāsurā, uṇhabhāvavisiṭṭhā tikkhabhāvabhāsurā ca vaṇṇanibhā. Ubhayatthāti cande sūriye cāti dvīsupi vaṇṇadhātu dissatīti yojetabbaṃ. Vīthiyāti pavattanavīthiyaṃ ākāse, nāgavīthiyādivīthiyaṃ vā. ‘‘Ubhayetthā’’tipi pāṭho, ubhaye etthāti padavisandhi. Bālyataroti bālataro atisayena bālo.

    ౧౨౧౩. ఇమం పన కథం సుత్వా ‘‘అలబ్భనీయవత్థుం వతాహం పత్థేత్వా కేవలం సోకగ్గినా డయ్హామి, కిం మే నిరత్థకేన అనయబ్యసనేనా’’తి పటిసఙ్ఖానే అట్ఠాసి. అథ దేవపుత్తో మట్ఠకుణ్డలీరూపం పటిసంహరిత్వా అత్తనో దిబ్బరూపేనేవ అట్ఠాసి. బ్రాహ్మణో పన తం అనోలోకేత్వా మాణవవోహారేనేవ వోహరన్తో ‘‘సచ్చం ఖో వదేసి మాణవా’’తిఆదిమాహ. తత్థ చన్దం వియ దారకో రుదన్తి చన్దం అభిపత్థయం రుదన్తో దారకో వియాతి అత్థో. కాలకతాభిపత్థయిన్తి కాలకతం అభిపత్థయిం. ‘‘అభిపత్థయ’’న్తిపి పాఠో.

    1213. Imaṃ pana kathaṃ sutvā ‘‘alabbhanīyavatthuṃ vatāhaṃ patthetvā kevalaṃ sokagginā ḍayhāmi, kiṃ me niratthakena anayabyasanenā’’ti paṭisaṅkhāne aṭṭhāsi. Atha devaputto maṭṭhakuṇḍalīrūpaṃ paṭisaṃharitvā attano dibbarūpeneva aṭṭhāsi. Brāhmaṇo pana taṃ anoloketvā māṇavavohāreneva voharanto ‘‘saccaṃ kho vadesi māṇavā’’tiādimāha. Tattha candaṃ viya dārako rudanti candaṃ abhipatthayaṃ rudanto dārako viyāti attho. Kālakatābhipatthayinti kālakataṃ abhipatthayiṃ. ‘‘Abhipatthaya’’ntipi pāṭho.

    ౧౨౧౪-౫. ఆదిత్తన్తి సోకగ్గినా ఆదిత్తం. నిబ్బాపయే దరన్తి నిబ్బాపయి దరథం సోకపరిళాహం. అబ్బహీతి ఉద్ధరి.

    1214-5.Ādittanti sokagginā ādittaṃ. Nibbāpaye daranti nibbāpayi darathaṃ sokapariḷāhaṃ. Abbahīti uddhari.

    అథ బ్రాహ్మణో సోకం వినోదేత్వా అత్తనో ఉపదేసదాయకం దిబ్బరూపేన ఠితం దిస్వా ‘‘కో నామ త్వ’’న్తి పుచ్ఛన్తో –

    Atha brāhmaṇo sokaṃ vinodetvā attano upadesadāyakaṃ dibbarūpena ṭhitaṃ disvā ‘‘ko nāma tva’’nti pucchanto –

    ౧౨౧౭.

    1217.

    ‘‘దేవతా నుసి గన్ధబ్బో, అదు సక్కో పురిన్దదో;

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;

    కో వా త్వం కస్స వా పుత్తో, కథం జానేము తం మయ’’న్తి. –

    Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti. –

    ఆహ. సోపి తస్స –

    Āha. Sopi tassa –

    ౧౨౧౮.

    1218.

    ‘‘యఞ్చ కన్దసి యఞ్చ రోదసి, పుత్తం ఆళాహనే సయం దహిత్వా;

    ‘‘Yañca kandasi yañca rodasi, puttaṃ āḷāhane sayaṃ dahitvā;

    స్వాహం కుసలం కరిత్వా కమ్మం, తిదసానం సహబ్యతం గతో’’తి. –

    Svāhaṃ kusalaṃ karitvā kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti. –

    అత్తానం కథేసి. తత్థ యఞ్చ కన్దసి యఞ్చ రోదసీతి యం తవ పుత్తం మట్ఠకుణ్డలిం ఉద్దిస్స రోదసి, అస్సూని ముఞ్చసి.

    Attānaṃ kathesi. Tattha yañca kandasi yañca rodasīti yaṃ tava puttaṃ maṭṭhakuṇḍaliṃ uddissa rodasi, assūni muñcasi.

    అథ నం బ్రాహ్మణో ఆహ –

    Atha naṃ brāhmaṇo āha –

    ౧౨౧౯.

    1219.

    ‘‘అప్పం వా బహుం వా నాద్దసామ, దానం దదన్తస్స సకే అగారే;

    ‘‘Appaṃ vā bahuṃ vā nāddasāma, dānaṃ dadantassa sake agāre;

    ఉపోసథకమ్మం వా తాదిసం, కేన కమ్మేన గతోసి దేవలోక’’న్తి.

    Uposathakammaṃ vā tādisaṃ, kena kammena gatosi devaloka’’nti.

    తత్థ ‘‘ఉపోసథకమ్మం వా తాదిసం నాద్దసామా’’తి యోజనా.

    Tattha ‘‘uposathakammaṃ vā tādisaṃ nāddasāmā’’ti yojanā.

    అథ నం మాణవో ఆహ –

    Atha naṃ māṇavo āha –

    ౧౨౨౦.

    1220.

    ‘‘ఆబాధికోహం దుక్ఖితో గిలానో, ఆతురరూపోమ్హి సకే నివేసనే;

    ‘‘Ābādhikohaṃ dukkhito gilāno, āturarūpomhi sake nivesane;

    బుద్ధం విగతరజం వితిణ్ణకఙ్ఖం, అద్దక్ఖిం సుగతం అనోమపఞ్ఞం.

    Buddhaṃ vigatarajaṃ vitiṇṇakaṅkhaṃ, addakkhiṃ sugataṃ anomapaññaṃ.

    ౧౨౨౧.

    1221.

    ‘‘స్వాహం ముదితమనో పసన్నచిత్తో, అఞ్జలిం అకరిం తథాగతస్స;

    ‘‘Svāhaṃ muditamano pasannacitto, añjaliṃ akariṃ tathāgatassa;

    తాహం కుసలం కరిత్వాన కమ్మం, తిదసానం సహబ్యతం గతో’’తి.

    Tāhaṃ kusalaṃ karitvāna kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti.

    ౧౨౨౦-౨౧. తత్థ ఆబాధికోతి ఆబాధసమఙ్గీ. దుక్ఖితోతి తేనేవ ఆబాధికభావేన జాతదుక్ఖో. గిలానోతి గిలాయమానోతి అత్థో. ఆతురరూపోతి దుక్ఖవేదనాభితున్నకాయో. విగతరజన్తి విగతరాగాదిరజం. వితిణ్ణకఙ్ఖన్తి సబ్బసో సంసయానం సముచ్ఛిన్నత్తా తిణ్ణవిచికిచ్ఛం. అనోమపఞ్ఞన్తి పరిపుణ్ణపఞ్ఞం, సబ్బఞ్ఞున్తి అత్థో. అకరిన్తి అకాసిం. తాహన్తి తం అహం.

    1220-21. Tattha ābādhikoti ābādhasamaṅgī. Dukkhitoti teneva ābādhikabhāvena jātadukkho. Gilānoti gilāyamānoti attho. Āturarūpoti dukkhavedanābhitunnakāyo. Vigatarajanti vigatarāgādirajaṃ. Vitiṇṇakaṅkhanti sabbaso saṃsayānaṃ samucchinnattā tiṇṇavicikicchaṃ. Anomapaññanti paripuṇṇapaññaṃ, sabbaññunti attho. Akarinti akāsiṃ. Tāhanti taṃ ahaṃ.

    ఏవం తస్మిం కథేన్తేయేవ బ్రాహ్మణస్స సకలసరీరం పీతియా పరిపూరి. సో తం పీతిం పవేదేన్తో –

    Evaṃ tasmiṃ kathenteyeva brāhmaṇassa sakalasarīraṃ pītiyā paripūri. So taṃ pītiṃ pavedento –

    ౧౨౨౨.

    1222.

    ‘‘అచ్ఛరియం వత అబ్భుతం వత,

    ‘‘Acchariyaṃ vata abbhutaṃ vata,

    అఞ్జలికమ్మస్స అయమీదిసో విపాకో;

    Añjalikammassa ayamīdiso vipāko;

    అహమ్పి ముదితమనో పసన్నచిత్తో,

    Ahampi muditamano pasannacitto,

    అజ్జేవ బుద్ధం సరణం వజామీ’’తి. – ఆహ;

    Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti. – āha;

    తత్థ అనభిణ్హప్పవత్తితాయ అచ్ఛరం పహరితుం యోగ్గన్తి అచ్ఛరియం, అభూతపుబ్బతాయ అబ్భుతం. ఉభయేనపి విమ్హయావహతంయేవ దస్సేత్వా ‘‘అహమ్పి ముదితమనో పసన్నచిత్తో, అజ్జేవ బుద్ధం సరణం వజామీ’’తి ఆహ.

    Tattha anabhiṇhappavattitāya accharaṃ paharituṃ yogganti acchariyaṃ, abhūtapubbatāya abbhutaṃ. Ubhayenapi vimhayāvahataṃyeva dassetvā ‘‘ahampi muditamano pasannacitto, ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti āha.

    అథ నం దేవపుత్తో సరణగమనే సీలసమాదానే చ నియోజేన్తో –

    Atha naṃ devaputto saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojento –

    ౧౨౨౩.

    1223.

    ‘‘అజ్జేవ బుద్ధం సరణం వజాహి, ధమ్మఞ్చ సఙ్ఘఞ్చ పసన్నచిత్తో;

    ‘‘Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāhi, dhammañca saṅghañca pasannacitto;

    తథేవ సిక్ఖాయ పదాని పఞ్చ, అఖణ్డఫుల్లాని సమాదియస్సు.

    Tatheva sikkhāya padāni pañca, akhaṇḍaphullāni samādiyassu.

    ౧౨౨౪.

    1224.

    ‘‘పాణాతిపాతా విరమస్సు ఖిప్పం, లోకే అదిన్నం పరివజ్జయస్సు;

    ‘‘Pāṇātipātā viramassu khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayassu;

    అమజ్జపో మా చ ముసా భణాహి, సకేన దారేన చ హోహి తుట్ఠో’’తి. –

    Amajjapo mā ca musā bhaṇāhi, sakena dārena ca hohi tuṭṭho’’ti. –

    గాథాద్వయమాహ.

    Gāthādvayamāha.

    ౧౨౨౩. తత్థ తథేవాతి యథా పసన్నచిత్తో ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో భగవా’’తి బుద్ధం సరణం వజేసి, తథేవ ‘‘స్వాక్ఖాతో ధమ్మో, సుప్పటిపన్నో సఙ్ఘో’’తి పసన్నచిత్తో ధమ్మఞ్చ సఙ్ఘఞ్చ సరణం వజాహి. యథా వా పసన్నచిత్తో రతనత్తయం సరణం వజేసి, తథేవ ‘‘అయం ఏకంసతో దిట్ఠేవ ధమ్మే అభిసమ్పరాయఞ్చ హితసుఖావహో’’తి పసన్నచిత్తో సిక్ఖాయ అధిసీలసిక్ఖాయ పదాని కోట్ఠాసభూతాని అధిచిత్తఅధిపఞ్ఞాసిక్ఖాయ వా ఉపాయభూతాని పఞ్చసీలాని అవికోపనతో చ అసంకిలిస్సనతో చ అఖణ్డఫుల్లాని సమాదియస్సు, సమాదాయ వత్తస్సూతి అత్థో.

    1223. Tattha tathevāti yathā pasannacitto ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti buddhaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti pasannacitto dhammañca saṅghañca saraṇaṃ vajāhi. Yathā vā pasannacitto ratanattayaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘ayaṃ ekaṃsato diṭṭheva dhamme abhisamparāyañca hitasukhāvaho’’ti pasannacitto sikkhāya adhisīlasikkhāya padāni koṭṭhāsabhūtāni adhicittaadhipaññāsikkhāya vā upāyabhūtāni pañcasīlāni avikopanato ca asaṃkilissanato ca akhaṇḍaphullāni samādiyassu, samādāya vattassūti attho.

    ఏవం దేవపుత్తేన సరణగమనే సీలసమాదానే చ నియోజితో బ్రాహ్మణో తస్స వచనం సిరసా సమ్పటిచ్ఛన్తో –

    Evaṃ devaputtena saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojito brāhmaṇo tassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchanto –

    ౧౨౨౫.

    1225.

    ‘‘అత్థకామోసి మే యక్ఖ, హితకామోసి దేవతే;

    ‘‘Atthakāmosi me yakkha, hitakāmosi devate;

    కరోమి తుయ్హం వచనం, త్వంసి ఆచరియో మమా’’తి. –

    Karomi tuyhaṃ vacanaṃ, tvaṃsi ācariyo mamā’’ti. –

    గాథం వత్వా తత్థ పతిట్ఠహన్తో –

    Gāthaṃ vatvā tattha patiṭṭhahanto –

    ౧౨౨౬.

    1226.

    ‘‘ఉపేమి సరణం బుద్ధం, ధమ్మఞ్చాపి అనుత్తరం;

    ‘‘Upemi saraṇaṃ buddhaṃ, dhammañcāpi anuttaraṃ;

    సఙ్ఘఞ్చ నరదేవస్స, గచ్ఛామి సరణం అహం.

    Saṅghañca naradevassa, gacchāmi saraṇaṃ ahaṃ.

    ౧౨౨౭.

    1227.

    ‘‘పాణాతిపాతా విరమామి ఖిప్పం, లోకే అదిన్నం పరివజ్జయామి;

    ‘‘Pāṇātipātā viramāmi khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayāmi;

    అమజ్జపో నో చ ముసా భణామి, సకేన దారేన చ హోమి తుట్ఠో’’తి. –

    Amajjapo no ca musā bhaṇāmi, sakena dārena ca homi tuṭṭho’’ti. –

    గాథాద్వయమాహ. తమ్పి సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.

    Gāthādvayamāha. Tampi suviññeyyameva.

    తతో దేవపుత్తో ‘‘కతం మయా బ్రాహ్మణస్స కత్తబ్బయుత్తకం, ఇదాని సయమేవ భగవన్తం ఉపసఙ్కమిస్సతీ’’తి తత్థేవ అన్తరధాయి. బ్రాహ్మణోపి ఖో భగవతి సఞ్జాతపసాదబహుమానో దేవతాయ చ చోదియమానో ‘‘సమణం గోతమం ఉపసఙ్కమిస్సామీ’’తి విహారాభిముఖో గచ్ఛతి. తం దిస్వా మహాజనో ‘‘అయం బ్రాహ్మణో ఏత్తకం కాలం తథాగతం అనుపసఙ్కమిత్వా అజ్జ పుత్తసోకేన ఉపసఙ్కమతి, కీదిసీ ను ఖో ధమ్మదేసనా భవిస్సతీ’’తి తం అనుబన్ధి.

    Tato devaputto ‘‘kataṃ mayā brāhmaṇassa kattabbayuttakaṃ, idāni sayameva bhagavantaṃ upasaṅkamissatī’’ti tattheva antaradhāyi. Brāhmaṇopi kho bhagavati sañjātapasādabahumāno devatāya ca codiyamāno ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamissāmī’’ti vihārābhimukho gacchati. Taṃ disvā mahājano ‘‘ayaṃ brāhmaṇo ettakaṃ kālaṃ tathāgataṃ anupasaṅkamitvā ajja puttasokena upasaṅkamati, kīdisī nu kho dhammadesanā bhavissatī’’ti taṃ anubandhi.

    బ్రాహ్మణో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పటిసన్థారం కత్వా ఏవమాహ ‘‘సక్కా ను ఖో భో గోతమ కిఞ్చి దానం అదత్వా సీలం వా అరక్ఖిత్వా కేవలం తుమ్హేసు పసాదమత్తేన సగ్గే నిబ్బత్తితు’’న్తి. ‘‘నను, బ్రాహ్మణ, అజ్జ పచ్చూసవేలాయం మట్ఠకుణ్డలినా దేవపుత్తేన అత్తనో దేవలోకూపపత్తికారణం తుయ్హం కథిక’’న్తి భగవా అవోచ. తస్మిం ఖణే మట్ఠకుణ్డలీదేవపుత్తో సహ విమానేన ఆగన్త్వా దిస్సమానరూపో విమానతో ఓరుయ్హ భగవన్తం అభివాదేత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ఏకమన్తం అట్ఠాసి. అథ భగవా తస్సం పరిసతి తేన దేవపుత్తేన కతసుచరితం కథేత్వా పరిసాయ చిత్తకల్లతం ఞత్వా సాముక్కంసికం ధమ్మదేసనం అకాసి. దేసనాపరియోసానే దేవపుత్తో చ బ్రాహ్మణో చ సన్నిపతితపరిసా చాతి చతురాసీతియా పాణసహస్సానం ధమ్మాభిసమయో అహోసీతి.

    Brāhmaṇo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā evamāha ‘‘sakkā nu kho bho gotama kiñci dānaṃ adatvā sīlaṃ vā arakkhitvā kevalaṃ tumhesu pasādamattena sagge nibbattitu’’nti. ‘‘Nanu, brāhmaṇa, ajja paccūsavelāyaṃ maṭṭhakuṇḍalinā devaputtena attano devalokūpapattikāraṇaṃ tuyhaṃ kathika’’nti bhagavā avoca. Tasmiṃ khaṇe maṭṭhakuṇḍalīdevaputto saha vimānena āgantvā dissamānarūpo vimānato oruyha bhagavantaṃ abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha bhagavā tassaṃ parisati tena devaputtena katasucaritaṃ kathetvā parisāya cittakallataṃ ñatvā sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ akāsi. Desanāpariyosāne devaputto ca brāhmaṇo ca sannipatitaparisā cāti caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.

    మట్ఠకుణ్డలీవిమానవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / విమానవత్థుపాళి • Vimānavatthupāḷi / ౯. మట్ఠకుణ్డలీవిమానవత్థు • 9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact