Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮಾನವತ್ಥು-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
೯. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ
9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā
ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀತಿ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅದ್ಧೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ದೇತಿ, ಅದಾನತೋ ಏವ ‘‘ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಭಾವೇನ ಚ ಲುದ್ಧಭಾವೇನ ಚ ತಥಾಗತಂ ವಾ ತಥಾಗತಸಾವಕಂ ವಾ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಂ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪೇಸಿ ‘‘ತಾತ , ತಯಾ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಚ ನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ ನ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಸೋಪಿ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಗಿಲಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಧನಕ್ಖಯಭಯೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಕಾರೇಸಿ, ರೋಗೇ ಪನ ವಡ್ಢಿತೇವ ವೇಜ್ಜೇ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ವೇಜ್ಜಾ ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ’’ತಿ ತಂ ಞತ್ವಾ ಅಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಪುತ್ತೇ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಮತೇ ನೀಹರಣಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪುತ್ತಂ ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇಸಿ।
Alaṅkatomaṭṭhakuṇḍalīti maṭṭhakuṇḍalīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena sāvatthivāsī eko brāhmaṇo addho mahaddhano mahābhogo assaddho appasanno micchādiṭṭhiko kassaci kiñci na deti, adānato eva ‘‘adinnapubbako’’ti paññāyittha. So micchādiṭṭhibhāvena ca luddhabhāvena ca tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā daṭṭhumpi na icchati. Maṭṭhakuṇḍalaṃ nāma attano puttañca sikkhāpesi ‘‘tāta , tayā samaṇo gotamo tassa sāvakā ca na upasaṅkamitabbā na daṭṭhabbā’’ti. Sopi tathā akāsi. Athassa putto gilāno ahosi, brāhmaṇo dhanakkhayabhayena bhesajjaṃ na kāresi, roge pana vaḍḍhiteva vejje pakkositvā dassesi. Vejjā tassa sarīraṃ oloketvā ‘‘atekiccho’’ti taṃ ñatvā apakkamiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘putte abbhantare mate nīharaṇaṃ dukkha’’nti puttaṃ bahidvārakoṭṭhake nipajjāpesi.
ಭಗವಾ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀಮಾಣವಂ ಖೀಣಾಯುಕಂ ತದಹೇವ ಚವನಧಮ್ಮಂ, ನಿರಯಸಂವತ್ತನಿಕಞ್ಚಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಕತೋಕಾಸಂ। ‘‘ಸಚೇ ಪನಾಹಂ ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸೋ ಮಯಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಆಳಾಹನೇ ರೋದಮಾನಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಂವೇಜೇಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಸೋ ಚ ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಚ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿಸ್ಸತಿ ತತ್ಥ ಮಯಾ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿತೇ ಮಹಾಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪನ ಞತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀಮಾಣವಸ್ಸ ಪಿತು ಗೇಹಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ತಾ ದಿಸ್ವಾ ಮಾಣವೋ ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸ ಭಗವನ್ತಂ ದನ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಅಸೀತಿಯಾ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಕೇತುಮಾಲಾಯ ಚ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಂ ಅನುಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಸಿರಿಯಾ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೇನ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ವಿರೋಚಮಾನಂ। ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ನು ಖೋ ಭಗವಾ ಇಧಾನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಯಸ್ಸಾಯಂ ರೂಪಸಮ್ಪದಾ ಅತ್ತನೋ ತೇಜಸಾ ಸೂರಿಯಮ್ಪಿ ಅಭಿಭವತಿ, ಕನ್ತಭಾವೇನ ಚನ್ದಿಮಂ, ಉಪಸನ್ತಭಾವೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ, ಉಪಸಮೇನ ನಾಮ ಏತ್ಥೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಅಯಮೇವ ಚ ಮಞ್ಞೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ, ಮಮೇವ ಚ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಇಧಾನುಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಫುಟಸರೀರೋ ಅನಪ್ಪಕಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ನಿಪಜ್ಜಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವಾ ‘‘ಅಲಂ ಇಮಸ್ಸ ಏತ್ತಕೇನ ಸಗ್ಗೂಪಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
Bhagavā rattiyā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento addasa maṭṭhakuṇḍalīmāṇavaṃ khīṇāyukaṃ tadaheva cavanadhammaṃ, nirayasaṃvattanikañcassa kammaṃ katokāsaṃ. ‘‘Sace panāhaṃ tattha gamissāmi, so mayi cittaṃ pasādetvā devaloke nibbattitvā pitaraṃ āḷāhane rodamānaṃ upagantvā saṃvejessati, evaṃ so ca tassa pitā ca mama santikaṃ āgamissati, mahājanakāyo sannipatissati tattha mayā dhamme desite mahādhammābhisamayo bhavissatī’’ti evaṃ pana ñatvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭho maṭṭhakuṇḍalīmāṇavassa pitu gehasamīpe ṭhatvā chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjesi. Tā disvā māṇavo ‘‘kimeta’’nti ito cito ca vilokento addasa bhagavantaṃ dantaṃ guttaṃ santindriyaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇehi asītiyā anubyañjanehi byāmappabhāya ketumālāya ca vijjotamānaṃ anupamāya buddhasiriyā acinteyyena buddhānubhāvena virocamānaṃ. Disvā tassa etadahosi ‘‘buddho nu kho bhagavā idhānuppatto, yassāyaṃ rūpasampadā attano tejasā sūriyampi abhibhavati, kantabhāvena candimaṃ, upasantabhāvena sabbepi samaṇabrāhmaṇe, upasamena nāma ettheva bhavitabbaṃ, ayameva ca maññe imasmiṃ loke aggapuggalo, mameva ca anukampāya idhānuppatto’’ti buddhārammaṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭasarīro anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento pasannacitto añjaliṃ paggayha nipajji. Taṃ disvā bhagavā ‘‘alaṃ imassa ettakena saggūpapattiyā’’ti pakkāmi.
ಸೋಪಿ ತಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಾವತಿಂಸೇಸು ದ್ವಾದಸಯೋಜನಿಕೇ ವಿಮಾನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಪಿತಾ ಪನಸ್ಸ ಸರೀರಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿತ್ವಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೂಸವೇಲಾಯಂ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಹಾ ಹಾ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿ, ಹಾ ಹಾ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ’’ತಿ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ಆಳಾಹನಂ ಅನುಪರಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ರೋದತಿ। ದೇವಪುತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಇಧಾಗತೋ ಕಿಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪುರಿಮತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತ್ಥ ಚ ಮರಣಕಾಲೇ ಭಗವತಿ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದಂ ಮನೋಹರಂ ಅಞ್ಜಲಿಕರಣಮತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ಮಹಾನುಭಾವಾ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ’’ತಿ ಸಾತಿಸಯಂ ತಥಾಗತೇ ಸಞ್ಜಾತಪ್ಪಸಾದಬಹುಮಾನೋ ‘‘ಅದಿನ್ನಪುಬ್ಬಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನು ಖೋ ಕಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಆಳಾಹನೇ ರೋದಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಭೇಸಜ್ಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಿರತ್ಥಕಂ ಆಳಾಹನೇ ರೋದತಿ, ಹನ್ದ ನಂ ಸಂವೇಜೇತ್ವಾ ಕುಸಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದೇವಲೋಕತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀರೂಪೇನ ರೋದಮಾನೋ ‘‘ಹಾ ಹಾ ಚನ್ದ, ಹಾ ಹಾ ಸೂರಿಯಾ’’ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದನ್ತೋ ಪಿತು ಸಮೀಪೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ ಆಗತೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
Sopi taṃ pītisomanassaṃ avijahantova kālaṃ katvā tāvatiṃsesu dvādasayojanike vimāne nibbatti. Pitā panassa sarīrasakkāraṃ karitvā dutiyadivase paccūsavelāyaṃ āḷāhanaṃ gantvā ‘‘hā hā maṭṭhakuṇḍali, hā hā maṭṭhakuṇḍalī’’ti paridevamāno āḷāhanaṃ anuparikkamanto rodati. Devaputto attano vibhavasampattiṃ oloketvā ‘‘kuto nu kho ahaṃ idhāgato kiñca kammaṃ katvā’’ti upadhārento attano purimattabhāvaṃ ñatvā tattha ca maraṇakāle bhagavati pavattitaṃ cittappasādaṃ manoharaṃ añjalikaraṇamattaṃ disvā ‘‘aho mahānubhāvā buddhā bhagavanto’’ti sātisayaṃ tathāgate sañjātappasādabahumāno ‘‘adinnapubbakabrāhmaṇo nu kho kiṃ karotī’’ti upadhārento āḷāhane rodamānaṃ disvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ pubbe bhesajjamattampi akatvā idāni niratthakaṃ āḷāhane rodati, handa naṃ saṃvejetvā kusale patiṭṭhāpessāmī’’ti devalokato āgantvā maṭṭhakuṇḍalīrūpena rodamāno ‘‘hā hā canda, hā hā sūriyā’’ti bāhā paggayha kandanto pitu samīpe aṭṭhāsi. Atha naṃ brāhmaṇo ‘‘ayaṃ maṭṭhakuṇḍalī āgato’’ti cintetvā gāthāya ajjhabhāsi –
೧೨೦೭.
1207.
‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀ, ಮಾಲಧಾರೀ ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋ।
‘‘Alaṅkato maṭṭhakuṇḍalī, māladhārī haricandanussado;
ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಕನ್ದಸಿ, ವನಮಜ್ಝೇ ಕಿಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ತುವ’’ನ್ತಿ॥
Bāhā paggayha kandasi, vanamajjhe kiṃ dukkhito tuva’’nti.
ತತ್ಥ ಅಲಙ್ಕತೋತಿ ವಿಭೂಸಿತೋ। ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀತಿ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸಸ್ಸ ಅಘಂಸನತ್ಥಂ ಮಾಲಾಲತಾದಯೋ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾಕಾರೇನೇವ ಕತಕುಣ್ಡಲೋ। ಅಥ ವಾ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಕುಣ್ಡಲೋ, ತಾಪೇತ್ವಾ ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಿಕಾಯ ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಸೂಕರಲೋಮೇನ ಮಜ್ಜಿತಕುಣ್ಡಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ । ಮಾಲಧಾರೀತಿ ಮಾಲಂ ಧಾರೇನ್ತೋ, ಪಿಳನ್ಧಿತಮಾಲೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಹರಿಚನ್ದನುಸ್ಸದೋತಿ ರತ್ತಚನ್ದನೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಅನುಲಿತ್ತಗತ್ತೋ। ಕಿನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾವಚನಂ। ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತೋ। ಕಿಂದುಕ್ಖಿತೋತಿ ವಾ ಏಕಮೇವ ಪದಂ, ಕೇನ ದುಕ್ಖೇನ ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha alaṅkatoti vibhūsito. Maṭṭhakuṇḍalīti sarīrappadesassa aghaṃsanatthaṃ mālālatādayo adassetvā maṭṭhākāreneva katakuṇḍalo. Atha vā maṭṭhakuṇḍalīti visuddhakuṇḍalo, tāpetvā jātihiṅgulikāya majjitvā dhovitvā sūkaralomena majjitakuṇḍaloti attho . Māladhārīti mālaṃ dhārento, piḷandhitamāloti attho. Haricandanussadoti rattacandanena sabbaso anulittagatto. Kinti pucchāvacanaṃ. Dukkhitoti dukkhappatto. Kiṃdukkhitoti vā ekameva padaṃ, kena dukkhena dukkhitoti attho.
ಅಥ ನಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಆಹ –
Atha naṃ devaputto āha –
೧೨೦೮.
1208.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ಪಭಸ್ಸರೋ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಥಪಞ್ಜರೋ ಮಮ।
‘‘Sovaṇṇamayo pabhassaro, uppanno rathapañjaro mama;
ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ನ ವಿನ್ದಾಮಿ, ತೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಜಹಾಮಿ ಜೀವಿತ’’ನ್ತಿ॥
Tassa cakkayugaṃ na vindāmi, tena dukkhena jahāmi jīvita’’nti.
ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
೧೨೦೯.
1209.
‘‘ಸೋವಣ್ಣಮಯಂ ಮಣಿಮಯಂ, ಲೋಹಿತಕಮಯಂ ಅಥ ರೂಪಿಯಮಯಂ।
‘‘Sovaṇṇamayaṃ maṇimayaṃ, lohitakamayaṃ atha rūpiyamayaṃ;
ಆಚಿಕ್ಖ ಮೇ ಭದ್ದಮಾಣವ, ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಪಟಿಪಾದಯಾಮಿ ತೇ’’ತಿ॥
Ācikkha me bhaddamāṇava, cakkayugaṃ paṭipādayāmi te’’ti.
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಾಣವೋ ‘‘ಅಯಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುತ್ತಪತಿರೂಪಕಂ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ರೋದನ್ತೋ ‘ಸುವಣ್ಣಾದಿಮಯಂ ರಥಚಕ್ಕಂ ಕರೋಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ಹೋತು ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕೀವ ಮಹನ್ತಂ ಮೇ ಚಕ್ಕಯುಗಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಯಾವ ಮಹನ್ತಂ ಆಕಙ್ಖಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ಮೇ ಅತ್ಥೋ, ತೇ ಮೇ ದೇಹೀ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತೋ –
Taṃ sutvā māṇavo ‘‘ayaṃ puttassa bhesajjaṃ akatvā puttapatirūpakaṃ maṃ disvā rodanto ‘suvaṇṇādimayaṃ rathacakkaṃ karomī’ti vadati, hotu niggaṇhissāmi na’’nti cintetvā ‘‘kīva mahantaṃ me cakkayugaṃ karissasī’’ti vatvā ‘‘yāva mahantaṃ ākaṅkhasī’’ti vutte ‘‘candimasūriyehi me attho, te me dehī’’ti yācanto –
೧೨೧೦.
1210.
‘‘ಸೋ ಮಾಣವೋ ತಸ್ಸ ಪಾವದಿ, ಚನ್ದಸೂರಿಯಾ ಉಭಯೇತ್ಥ ದಿಸ್ಸರೇ।
‘‘So māṇavo tassa pāvadi, candasūriyā ubhayettha dissare;
ಸೋವಣ್ಣಮಯೋ ರಥೋ ಮಮ, ತೇನ ಚಕ್ಕಯುಗೇನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ॥
Sovaṇṇamayo ratho mama, tena cakkayugena sobhatī’’ti.
ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
೧೨೧೧.
1211.
‘‘ಬಾಲೋ ಖೋ ತ್ವಂ ಅಸಿ ಮಾಣವ, ಯೋ ತ್ವಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ಅಪತ್ಥಿಯಂ।
‘‘Bālo kho tvaṃ asi māṇava, yo tvaṃ patthayase apatthiyaṃ;
ಮಞ್ಞಾಮಿ ತುವಂ ಮರಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಹಿ ತ್ವಂ ಲಚ್ಛಸಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯೇ’’ತಿ॥
Maññāmi tuvaṃ marissasi, na hi tvaṃ lacchasi candasūriye’’ti.
ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತೋ ಬಾಲೋ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ –
Atha naṃ māṇavo ‘‘kiṃ pana paññāyamānassatthāya rodanto bālo hoti, udāhu apaññāyamānassā’’ti vatvā –
೧೨೧೨.
1212.
‘‘ಗಮನಾಗಮನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ವಣ್ಣಧಾತು ಉಭಯತ್ಥ ವೀಥಿಯಾ।
‘‘Gamanāgamanampi dissati, vaṇṇadhātu ubhayattha vīthiyā;
ಪೇತೋ ಕಾಲಕತೋ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕೋ ನಿಧ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ’’ತಿ॥
Peto kālakato na dissati, ko nidha kandataṃ bālyataro’’ti.
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಯುತ್ತಂ ಏಸ ವದತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ –
Taṃ sutvā brāhmaṇo ‘‘yuttaṃ esa vadatī’’ti sallakkhetvā –
೧೨೧೩.
1213.
‘‘ಸಚ್ಚಂ ಖೋ ವದೇಸಿ ಮಾಣವ, ಅಹಮೇವ ಕನ್ದತಂ ಬಾಲ್ಯತರೋ।
‘‘Saccaṃ kho vadesi māṇava, ahameva kandataṃ bālyataro;
ಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಾರಕೋ ರುದಂ, ಪೇತಂ ಕಾಲಕತಾಭಿಪತ್ಥಯಿ’’ನ್ತಿ॥ –
Candaṃ viya dārako rudaṃ, petaṃ kālakatābhipatthayi’’nti. –
ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಕಥಾಯ ನಿಸ್ಸೋಕೋ ಹುತ್ವಾ ಮಾಣವಸ್ಸ ಥುತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
Vatvā tassa kathāya nissoko hutvā māṇavassa thutiṃ karonto imā gāthā abhāsi –
೧೨೧೪.
1214.
‘‘ಆದಿತ್ತಂ ವತ ಮಂ ಸನ್ತಂ, ಘತಸಿತ್ತಂವ ಪಾವಕಂ।
‘‘Ādittaṃ vata maṃ santaṃ, ghatasittaṃva pāvakaṃ;
ವಾರಿನಾ ವಿಯ ಓಸಿಞ್ಚಂ, ಸಬ್ಬಂ ನಿಬ್ಬಾಪಯೇ ದರಂ॥
Vārinā viya osiñcaṃ, sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.
೧೨೧೫.
1215.
‘‘ಅಬ್ಬಹೀ ವತ ಮೇ ಸಲ್ಲಂ, ಸೋಕಂ ಹದಯನಿಸ್ಸಿತಂ।
‘‘Abbahī vata me sallaṃ, sokaṃ hadayanissitaṃ;
ಯೋ ಮೇ ಸೋಕಪರೇತಸ್ಸ, ಪುತ್ತಸೋಕಂ ಅಪಾನುದಿ॥
Yo me sokaparetassa, puttasokaṃ apānudi.
೧೨೧೬.
1216.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಅಬ್ಬೂಳ್ಹಸಲ್ಲೋಸ್ಮಿ, ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋ।
‘‘Svāhaṃ abbūḷhasallosmi, sītibhūtosmi nibbuto;
ನ ಸೋಚಾಮಿ ನ ರೋದಾಮಿ, ತವ ಸುತ್ವಾನ ಮಾಣವಾ’’ತಿ॥
Na socāmi na rodāmi, tava sutvāna māṇavā’’ti.
೧೨೦೮-೧೦. ತತ್ಥ ರಥಪಞ್ಜರೋತಿ ರಥೂಪತ್ಥಂ। ನ ವಿನ್ದಾಮೀತಿ ನ ಲಭಾಮಿ। ಭದ್ದಮಾಣವಾತಿ ಆಲಪನಂ। ಪಟಿಪಾದಯಾಮೀತಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದದಾಮಿ, ಮಾ ಚಕ್ಕಯುಗಾಭಾವೇನ ಜೀವಿತಂ ಜಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಭಯೇತ್ಥ ದಿಸ್ಸರೇತಿ ಉಭೋಪಿ ಏತ್ಥ ಚನ್ದಸೂರಿಯಾ ಆಕಾಸೇ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಯ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ, ಉಭಯೇ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಪದವಿಭಾಗೋ।
1208-10. Tattha rathapañjaroti rathūpatthaṃ. Na vindāmīti na labhāmi. Bhaddamāṇavāti ālapanaṃ. Paṭipādayāmīti sampādetvā dadāmi, mā cakkayugābhāvena jīvitaṃ jahīti adhippāyo. Ubhayettha dissareti ubhopi ettha candasūriyā ākāse dissanti. Ya-kāro padasandhikaro, ubhaye etthāti vā padavibhāgo.
೧೨೧೨. ಗಮನಾಗಮನನ್ತಿ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಓಗಮನುಗ್ಗಮನವಸೇನ ಚನ್ದಸೂರಿಯಾನಂ ಗಮನಂ ಆಗಮನಞ್ಚ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಗಮನೋಗಮನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಉಗ್ಗಮನಂ ಓಗಮನಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಣ್ಣಧಾತೂತಿ ಸೀತಿಭಾವವಿಸಿಟ್ಠಾ ಕನ್ತಭಾವಭಾಸುರಾ, ಉಣ್ಹಭಾವವಿಸಿಟ್ಠಾ ತಿಕ್ಖಭಾವಭಾಸುರಾ ಚ ವಣ್ಣನಿಭಾ। ಉಭಯತ್ಥಾತಿ ಚನ್ದೇ ಸೂರಿಯೇ ಚಾತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ವಣ್ಣಧಾತು ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ವೀಥಿಯಾತಿ ಪವತ್ತನವೀಥಿಯಂ ಆಕಾಸೇ, ನಾಗವೀಥಿಯಾದಿವೀಥಿಯಂ ವಾ। ‘‘ಉಭಯೇತ್ಥಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಉಭಯೇ ಏತ್ಥಾತಿ ಪದವಿಸನ್ಧಿ। ಬಾಲ್ಯತರೋತಿ ಬಾಲತರೋ ಅತಿಸಯೇನ ಬಾಲೋ।
1212.Gamanāgamananti divase divase ogamanuggamanavasena candasūriyānaṃ gamanaṃ āgamanañca dissati. ‘‘Gamanogamana’’ntipi pāḷi, uggamanaṃ ogamanañcāti attho. Vaṇṇadhātūti sītibhāvavisiṭṭhā kantabhāvabhāsurā, uṇhabhāvavisiṭṭhā tikkhabhāvabhāsurā ca vaṇṇanibhā. Ubhayatthāti cande sūriye cāti dvīsupi vaṇṇadhātu dissatīti yojetabbaṃ. Vīthiyāti pavattanavīthiyaṃ ākāse, nāgavīthiyādivīthiyaṃ vā. ‘‘Ubhayetthā’’tipi pāṭho, ubhaye etthāti padavisandhi. Bālyataroti bālataro atisayena bālo.
೧೨೧೩. ಇಮಂ ಪನ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಲಬ್ಭನೀಯವತ್ಥುಂ ವತಾಹಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಸೋಕಗ್ಗಿನಾ ಡಯ್ಹಾಮಿ, ಕಿಂ ಮೇ ನಿರತ್ಥಕೇನ ಅನಯಬ್ಯಸನೇನಾ’’ತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ದೇವಪುತ್ತೋ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀರೂಪಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದಿಬ್ಬರೂಪೇನೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪನ ತಂ ಅನೋಲೋಕೇತ್ವಾ ಮಾಣವವೋಹಾರೇನೇವ ವೋಹರನ್ತೋ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಖೋ ವದೇಸಿ ಮಾಣವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚನ್ದಂ ವಿಯ ದಾರಕೋ ರುದನ್ತಿ ಚನ್ದಂ ಅಭಿಪತ್ಥಯಂ ರುದನ್ತೋ ದಾರಕೋ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲಕತಾಭಿಪತ್ಥಯಿನ್ತಿ ಕಾಲಕತಂ ಅಭಿಪತ್ಥಯಿಂ। ‘‘ಅಭಿಪತ್ಥಯ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
1213. Imaṃ pana kathaṃ sutvā ‘‘alabbhanīyavatthuṃ vatāhaṃ patthetvā kevalaṃ sokagginā ḍayhāmi, kiṃ me niratthakena anayabyasanenā’’ti paṭisaṅkhāne aṭṭhāsi. Atha devaputto maṭṭhakuṇḍalīrūpaṃ paṭisaṃharitvā attano dibbarūpeneva aṭṭhāsi. Brāhmaṇo pana taṃ anoloketvā māṇavavohāreneva voharanto ‘‘saccaṃ kho vadesi māṇavā’’tiādimāha. Tattha candaṃ viya dārako rudanti candaṃ abhipatthayaṃ rudanto dārako viyāti attho. Kālakatābhipatthayinti kālakataṃ abhipatthayiṃ. ‘‘Abhipatthaya’’ntipi pāṭho.
೧೨೧೪-೫. ಆದಿತ್ತನ್ತಿ ಸೋಕಗ್ಗಿನಾ ಆದಿತ್ತಂ। ನಿಬ್ಬಾಪಯೇ ದರನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾಪಯಿ ದರಥಂ ಸೋಕಪರಿಳಾಹಂ। ಅಬ್ಬಹೀತಿ ಉದ್ಧರಿ।
1214-5.Ādittanti sokagginā ādittaṃ. Nibbāpaye daranti nibbāpayi darathaṃ sokapariḷāhaṃ. Abbahīti uddhari.
ಅಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋಕಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಉಪದೇಸದಾಯಕಂ ದಿಬ್ಬರೂಪೇನ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ –
Atha brāhmaṇo sokaṃ vinodetvā attano upadesadāyakaṃ dibbarūpena ṭhitaṃ disvā ‘‘ko nāma tva’’nti pucchanto –
೧೨೧೭.
1217.
‘‘ದೇವತಾ ನುಸಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ಅದು ಸಕ್ಕೋ ಪುರಿನ್ದದೋ।
‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;
ಕೋ ವಾ ತ್ವಂ ಕಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ, ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯ’’ನ್ತಿ॥ –
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti. –
ಆಹ। ಸೋಪಿ ತಸ್ಸ –
Āha. Sopi tassa –
೧೨೧೮.
1218.
‘‘ಯಞ್ಚ ಕನ್ದಸಿ ಯಞ್ಚ ರೋದಸಿ, ಪುತ್ತಂ ಆಳಾಹನೇ ಸಯಂ ದಹಿತ್ವಾ।
‘‘Yañca kandasi yañca rodasi, puttaṃ āḷāhane sayaṃ dahitvā;
ಸ್ವಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ॥ –
Svāhaṃ kusalaṃ karitvā kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti. –
ಅತ್ತಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ಕನ್ದಸಿ ಯಞ್ಚ ರೋದಸೀತಿ ಯಂ ತವ ಪುತ್ತಂ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ರೋದಸಿ, ಅಸ್ಸೂನಿ ಮುಞ್ಚಸಿ।
Attānaṃ kathesi. Tattha yañca kandasi yañca rodasīti yaṃ tava puttaṃ maṭṭhakuṇḍaliṃ uddissa rodasi, assūni muñcasi.
ಅಥ ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
೧೨೧೯.
1219.
‘‘ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಬಹುಂ ವಾ ನಾದ್ದಸಾಮ, ದಾನಂ ದದನ್ತಸ್ಸ ಸಕೇ ಅಗಾರೇ।
‘‘Appaṃ vā bahuṃ vā nāddasāma, dānaṃ dadantassa sake agāre;
ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ, ಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಗತೋಸಿ ದೇವಲೋಕ’’ನ್ತಿ॥
Uposathakammaṃ vā tādisaṃ, kena kammena gatosi devaloka’’nti.
ತತ್ಥ ‘‘ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ವಾ ತಾದಿಸಂ ನಾದ್ದಸಾಮಾ’’ತಿ ಯೋಜನಾ।
Tattha ‘‘uposathakammaṃ vā tādisaṃ nāddasāmā’’ti yojanā.
ಅಥ ನಂ ಮಾಣವೋ ಆಹ –
Atha naṃ māṇavo āha –
೧೨೨೦.
1220.
‘‘ಆಬಾಧಿಕೋಹಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಗಿಲಾನೋ, ಆತುರರೂಪೋಮ್ಹಿ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ।
‘‘Ābādhikohaṃ dukkhito gilāno, āturarūpomhi sake nivesane;
ಬುದ್ಧಂ ವಿಗತರಜಂ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ, ಅದ್ದಕ್ಖಿಂ ಸುಗತಂ ಅನೋಮಪಞ್ಞಂ॥
Buddhaṃ vigatarajaṃ vitiṇṇakaṅkhaṃ, addakkhiṃ sugataṃ anomapaññaṃ.
೧೨೨೧.
1221.
‘‘ಸ್ವಾಹಂ ಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಅಞ್ಜಲಿಂ ಅಕರಿಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ।
‘‘Svāhaṃ muditamano pasannacitto, añjaliṃ akariṃ tathāgatassa;
ತಾಹಂ ಕುಸಲಂ ಕರಿತ್ವಾನ ಕಮ್ಮಂ, ತಿದಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಗತೋ’’ತಿ॥
Tāhaṃ kusalaṃ karitvāna kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti.
೧೨೨೦-೨೧. ತತ್ಥ ಆಬಾಧಿಕೋತಿ ಆಬಾಧಸಮಙ್ಗೀ। ದುಕ್ಖಿತೋತಿ ತೇನೇವ ಆಬಾಧಿಕಭಾವೇನ ಜಾತದುಕ್ಖೋ। ಗಿಲಾನೋತಿ ಗಿಲಾಯಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆತುರರೂಪೋತಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾಭಿತುನ್ನಕಾಯೋ। ವಿಗತರಜನ್ತಿ ವಿಗತರಾಗಾದಿರಜಂ। ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಂಸಯಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ। ಅನೋಮಪಞ್ಞನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಞಂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕರಿನ್ತಿ ಅಕಾಸಿಂ। ತಾಹನ್ತಿ ತಂ ಅಹಂ।
1220-21. Tattha ābādhikoti ābādhasamaṅgī. Dukkhitoti teneva ābādhikabhāvena jātadukkho. Gilānoti gilāyamānoti attho. Āturarūpoti dukkhavedanābhitunnakāyo. Vigatarajanti vigatarāgādirajaṃ. Vitiṇṇakaṅkhanti sabbaso saṃsayānaṃ samucchinnattā tiṇṇavicikicchaṃ. Anomapaññanti paripuṇṇapaññaṃ, sabbaññunti attho. Akarinti akāsiṃ. Tāhanti taṃ ahaṃ.
ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೀತಿಯಾ ಪರಿಪೂರಿ। ಸೋ ತಂ ಪೀತಿಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ –
Evaṃ tasmiṃ kathenteyeva brāhmaṇassa sakalasarīraṃ pītiyā paripūri. So taṃ pītiṃ pavedento –
೧೨೨೨.
1222.
‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ ಅಬ್ಭುತಂ ವತ,
‘‘Acchariyaṃ vata abbhutaṃ vata,
ಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಯಮೀದಿಸೋ ವಿಪಾಕೋ।
Añjalikammassa ayamīdiso vipāko;
ಅಹಮ್ಪಿ ಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ,
Ahampi muditamano pasannacitto,
ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಮೀ’’ತಿ॥ – ಆಹ।
Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti. – āha;
ತತ್ಥ ಅನಭಿಣ್ಹಪ್ಪವತ್ತಿತಾಯ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿತುಂ ಯೋಗ್ಗನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಅಭೂತಪುಬ್ಬತಾಯ ಅಬ್ಭುತಂ। ಉಭಯೇನಪಿ ವಿಮ್ಹಯಾವಹತಂಯೇವ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಮುದಿತಮನೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ, ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ।
Tattha anabhiṇhappavattitāya accharaṃ paharituṃ yogganti acchariyaṃ, abhūtapubbatāya abbhutaṃ. Ubhayenapi vimhayāvahataṃyeva dassetvā ‘‘ahampi muditamano pasannacitto, ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti āha.
ಅಥ ನಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಸರಣಗಮನೇ ಸೀಲಸಮಾದಾನೇ ಚ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ –
Atha naṃ devaputto saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojento –
೧೨೨೩.
1223.
‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜಾಹಿ, ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ।
‘‘Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāhi, dhammañca saṅghañca pasannacitto;
ತಥೇವ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಪದಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಅಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಸ್ಸು॥
Tatheva sikkhāya padāni pañca, akhaṇḍaphullāni samādiyassu.
೧೨೨೪.
1224.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಸ್ಸು ಖಿಪ್ಪಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಸ್ಸು।
‘‘Pāṇātipātā viramassu khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayassu;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ಮಾ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಹಿ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಹಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ॥ –
Amajjapo mā ca musā bhaṇāhi, sakena dārena ca hohi tuṭṭho’’ti. –
ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ।
Gāthādvayamāha.
೧೨೨೩. ತತ್ಥ ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ವಜೇಸಿ, ತಥೇವ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಸರಣಂ ವಜಾಹಿ। ಯಥಾ ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ರತನತ್ತಯಂ ಸರಣಂ ವಜೇಸಿ, ತಥೇವ ‘‘ಅಯಂ ಏಕಂಸತೋ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಞ್ಚ ಹಿತಸುಖಾವಹೋ’’ತಿ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಯ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಪದಾನಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಭೂತಾನಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾಯ ವಾ ಉಪಾಯಭೂತಾನಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಾನಿ ಅವಿಕೋಪನತೋ ಚ ಅಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನತೋ ಚ ಅಖಣ್ಡಫುಲ್ಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಸ್ಸು, ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತಸ್ಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
1223. Tattha tathevāti yathā pasannacitto ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti buddhaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti pasannacitto dhammañca saṅghañca saraṇaṃ vajāhi. Yathā vā pasannacitto ratanattayaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘ayaṃ ekaṃsato diṭṭheva dhamme abhisamparāyañca hitasukhāvaho’’ti pasannacitto sikkhāya adhisīlasikkhāya padāni koṭṭhāsabhūtāni adhicittaadhipaññāsikkhāya vā upāyabhūtāni pañcasīlāni avikopanato ca asaṃkilissanato ca akhaṇḍaphullāni samādiyassu, samādāya vattassūti attho.
ಏವಂ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಸರಣಗಮನೇ ಸೀಲಸಮಾದಾನೇ ಚ ನಿಯೋಜಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಿರಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ –
Evaṃ devaputtena saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojito brāhmaṇo tassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchanto –
೧೨೨೫.
1225.
‘‘ಅತ್ಥಕಾಮೋಸಿ ಮೇ ಯಕ್ಖ, ಹಿತಕಾಮೋಸಿ ದೇವತೇ।
‘‘Atthakāmosi me yakkha, hitakāmosi devate;
ಕರೋಮಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ, ತ್ವಂಸಿ ಆಚರಿಯೋ ಮಮಾ’’ತಿ॥ –
Karomi tuyhaṃ vacanaṃ, tvaṃsi ācariyo mamā’’ti. –
ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತೋ –
Gāthaṃ vatvā tattha patiṭṭhahanto –
೧೨೨೬.
1226.
‘‘ಉಪೇಮಿ ಸರಣಂ ಬುದ್ಧಂ, ಧಮ್ಮಞ್ಚಾಪಿ ಅನುತ್ತರಂ।
‘‘Upemi saraṇaṃ buddhaṃ, dhammañcāpi anuttaraṃ;
ಸಙ್ಘಞ್ಚ ನರದೇವಸ್ಸ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಸರಣಂ ಅಹಂ॥
Saṅghañca naradevassa, gacchāmi saraṇaṃ ahaṃ.
೧೨೨೭.
1227.
‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಾಮಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಲೋಕೇ ಅದಿನ್ನಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಾಮಿ।
‘‘Pāṇātipātā viramāmi khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayāmi;
ಅಮಜ್ಜಪೋ ನೋ ಚ ಮುಸಾ ಭಣಾಮಿ, ಸಕೇನ ದಾರೇನ ಚ ಹೋಮಿ ತುಟ್ಠೋ’’ತಿ॥ –
Amajjapo no ca musā bhaṇāmi, sakena dārena ca homi tuṭṭho’’ti. –
ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ। ತಮ್ಪಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Gāthādvayamāha. Tampi suviññeyyameva.
ತತೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ‘‘ಕತಂ ಮಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ, ಇದಾನಿ ಸಯಮೇವ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ಖೋ ಭಗವತಿ ಸಞ್ಜಾತಪಸಾದಬಹುಮಾನೋ ದೇವತಾಯ ಚ ಚೋದಿಯಮಾನೋ ‘‘ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರಾಭಿಮುಖೋ ಗಚ್ಛತಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ತಥಾಗತಂ ಅನುಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಪುತ್ತಸೋಕೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ, ಕೀದಿಸೀ ನು ಖೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಅನುಬನ್ಧಿ।
Tato devaputto ‘‘kataṃ mayā brāhmaṇassa kattabbayuttakaṃ, idāni sayameva bhagavantaṃ upasaṅkamissatī’’ti tattheva antaradhāyi. Brāhmaṇopi kho bhagavati sañjātapasādabahumāno devatāya ca codiyamāno ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamissāmī’’ti vihārābhimukho gacchati. Taṃ disvā mahājano ‘‘ayaṃ brāhmaṇo ettakaṃ kālaṃ tathāgataṃ anupasaṅkamitvā ajja puttasokena upasaṅkamati, kīdisī nu kho dhammadesanā bhavissatī’’ti taṃ anubandhi.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಭೋ ಗೋತಮ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾನಂ ಅದತ್ವಾ ಸೀಲಂ ವಾ ಅರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ತುಮ್ಹೇಸು ಪಸಾದಮತ್ತೇನ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ನನು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅಜ್ಜ ಪಚ್ಚೂಸವೇಲಾಯಂ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲಿನಾ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ದೇವಲೋಕೂಪಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ತುಯ್ಹಂ ಕಥಿಕ’’ನ್ತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀದೇವಪುತ್ತೋ ಸಹ ವಿಮಾನೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಿಸ್ಸಮಾನರೂಪೋ ವಿಮಾನತೋ ಓರುಯ್ಹ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ತಸ್ಸಂ ಪರಿಸತಿ ತೇನ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಕತಸುಚರಿತಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪರಿಸಾಯ ಚಿತ್ತಕಲ್ಲತಂ ಞತ್ವಾ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಅಕಾಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವಪುತ್ತೋ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚ ಸನ್ನಿಪತಿತಪರಿಸಾ ಚಾತಿ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ।
Brāhmaṇo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā evamāha ‘‘sakkā nu kho bho gotama kiñci dānaṃ adatvā sīlaṃ vā arakkhitvā kevalaṃ tumhesu pasādamattena sagge nibbattitu’’nti. ‘‘Nanu, brāhmaṇa, ajja paccūsavelāyaṃ maṭṭhakuṇḍalinā devaputtena attano devalokūpapattikāraṇaṃ tuyhaṃ kathika’’nti bhagavā avoca. Tasmiṃ khaṇe maṭṭhakuṇḍalīdevaputto saha vimānena āgantvā dissamānarūpo vimānato oruyha bhagavantaṃ abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha bhagavā tassaṃ parisati tena devaputtena katasucaritaṃ kathetvā parisāya cittakallataṃ ñatvā sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ akāsi. Desanāpariyosāne devaputto ca brāhmaṇo ca sannipatitaparisā cāti caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.
ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ವಿಮಾನವತ್ಥುಪಾಳಿ • Vimānavatthupāḷi / ೯. ಮಟ್ಠಕುಣ್ಡಲೀವಿಮಾನವತ್ಥು • 9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavatthu