Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੯. ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā
ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਤਿ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀ ਏਕੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਦ੍ਧੋ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਮਹਾਭੋਗੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਦੇਤਿ, ਅਦਾਨਤੋ ਏવ ‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਕੋ’’ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਭਾવੇਨ ਚ ਲੁਦ੍ਧਭਾવੇਨ ਚ ਤਥਾਗਤਂ વਾ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ વਾ ਦਟ੍ਠੁਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਸਿ ‘‘ਤਾਤ , ਤਯਾ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਚ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਾ ਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਸੋਪਿ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਗਿਲਾਨੋ ਅਹੋਸਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਧਨਕ੍ਖਯਭਯੇਨ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਨ ਕਾਰੇਸਿ, ਰੋਗੇ ਪਨ વਡ੍ਢਿਤੇવ વੇਜ੍ਜੇ ਪਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। વੇਜ੍ਜਾ ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਅਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੇ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਮਤੇ ਨੀਹਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਸਿ।
Alaṅkatomaṭṭhakuṇḍalīti maṭṭhakuṇḍalīvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena sāvatthivāsī eko brāhmaṇo addho mahaddhano mahābhogo assaddho appasanno micchādiṭṭhiko kassaci kiñci na deti, adānato eva ‘‘adinnapubbako’’ti paññāyittha. So micchādiṭṭhibhāvena ca luddhabhāvena ca tathāgataṃ vā tathāgatasāvakaṃ vā daṭṭhumpi na icchati. Maṭṭhakuṇḍalaṃ nāma attano puttañca sikkhāpesi ‘‘tāta , tayā samaṇo gotamo tassa sāvakā ca na upasaṅkamitabbā na daṭṭhabbā’’ti. Sopi tathā akāsi. Athassa putto gilāno ahosi, brāhmaṇo dhanakkhayabhayena bhesajjaṃ na kāresi, roge pana vaḍḍhiteva vejje pakkositvā dassesi. Vejjā tassa sarīraṃ oloketvā ‘‘atekiccho’’ti taṃ ñatvā apakkamiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘putte abbhantare mate nīharaṇaṃ dukkha’’nti puttaṃ bahidvārakoṭṭhake nipajjāpesi.
ਭਗવਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਮਹਾਕਰੁਣਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਦਸ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਮਾਣવਂ ਖੀਣਾਯੁਕਂ ਤਦਹੇવ ਚવਨਧਮ੍ਮਂ, ਨਿਰਯਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਞ੍ਚਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤੋਕਾਸਂ। ‘‘ਸਚੇ ਪਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੋ ਮਯਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ ਆਲ਼ਾਹਨੇ ਰੋਦਮਾਨਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਂવੇਜੇਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਚ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਸ੍ਸਤਿ ਤਤ੍ਥ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਤੇ ਮਹਾਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਨ ਞਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਮਾਣવਸ੍ਸ ਪਿਤੁ ਗੇਹਸਮੀਪੇ ਠਤ੍વਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਬੁਦ੍ਧਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਾ ਦਿਸ੍વਾ ਮਾਣવੋ ‘‘ਕਿਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਦਸ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਨ੍ਤਂ ਗੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਯ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਅਸੀਤਿਯਾ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਹਿ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਯ ਕੇਤੁਮਾਲਾਯ ਚ વਿਜ੍ਜੋਤਮਾਨਂ ਅਨੁਪਮਾਯ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਯਾ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ વਿਰੋਚਮਾਨਂ। ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨੁ ਖੋ ਭਗવਾ ਇਧਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਯਸ੍ਸਾਯਂ ਰੂਪਸਮ੍ਪਦਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤੇਜਸਾ ਸੂਰਿਯਮ੍ਪਿ ਅਭਿਭવਤਿ, ਕਨ੍ਤਭਾવੇਨ ਚਨ੍ਦਿਮਂ, ਉਪਸਨ੍ਤਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ, ਉਪਸਮੇਨ ਨਾਮ ਏਤ੍ਥੇવ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਯਮੇવ ਚ ਮਞ੍ਞੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਮਮੇવ ਚ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਇਧਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟਸਰੀਰੋ ਅਨਪ੍ਪਕਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਾ ‘‘ਅਲਂ ਇਮਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਸਗ੍ਗੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
Bhagavā rattiyā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento addasa maṭṭhakuṇḍalīmāṇavaṃ khīṇāyukaṃ tadaheva cavanadhammaṃ, nirayasaṃvattanikañcassa kammaṃ katokāsaṃ. ‘‘Sace panāhaṃ tattha gamissāmi, so mayi cittaṃ pasādetvā devaloke nibbattitvā pitaraṃ āḷāhane rodamānaṃ upagantvā saṃvejessati, evaṃ so ca tassa pitā ca mama santikaṃ āgamissati, mahājanakāyo sannipatissati tattha mayā dhamme desite mahādhammābhisamayo bhavissatī’’ti evaṃ pana ñatvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭho maṭṭhakuṇḍalīmāṇavassa pitu gehasamīpe ṭhatvā chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjesi. Tā disvā māṇavo ‘‘kimeta’’nti ito cito ca vilokento addasa bhagavantaṃ dantaṃ guttaṃ santindriyaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇehi asītiyā anubyañjanehi byāmappabhāya ketumālāya ca vijjotamānaṃ anupamāya buddhasiriyā acinteyyena buddhānubhāvena virocamānaṃ. Disvā tassa etadahosi ‘‘buddho nu kho bhagavā idhānuppatto, yassāyaṃ rūpasampadā attano tejasā sūriyampi abhibhavati, kantabhāvena candimaṃ, upasantabhāvena sabbepi samaṇabrāhmaṇe, upasamena nāma ettheva bhavitabbaṃ, ayameva ca maññe imasmiṃ loke aggapuggalo, mameva ca anukampāya idhānuppatto’’ti buddhārammaṇāya pītiyā nirantaraṃ phuṭasarīro anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento pasannacitto añjaliṃ paggayha nipajji. Taṃ disvā bhagavā ‘‘alaṃ imassa ettakena saggūpapattiyā’’ti pakkāmi.
ਸੋਪਿ ਤਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਅવਿਜਹਨ੍ਤੋવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਿਕੇ વਿਮਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਪਿਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਪਚ੍ਚੂਸવੇਲਾਯਂ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਹਾ ਹਾ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲਿ, ਹਾ ਹਾ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀ’’ਤਿ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਅਨੁਪਰਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਰੋਦਤਿ। ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਭવਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੁਤੋ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਇਧਾਗਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਮਤ੍ਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਚ ਮਰਣਕਾਲੇ ਭਗવਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਂ ਮਨੋਹਰਂ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣਮਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਸਾਤਿਸਯਂ ਤਥਾਗਤੇ ਸਞ੍ਜਾਤਪ੍ਪਸਾਦਬਹੁਮਾਨੋ ‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਕਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨੁ ਖੋ ਕਿਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਲ਼ਾਹਨੇ ਰੋਦਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਭੇਸਜ੍ਜਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਕਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ ਆਲ਼ਾਹਨੇ ਰੋਦਤਿ, ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਸਂવੇਜੇਤ੍વਾ ਕੁਸਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਰੂਪੇਨ ਰੋਦਮਾਨੋ ‘‘ਹਾ ਹਾ ਚਨ੍ਦ, ਹਾ ਹਾ ਸੂਰਿਯਾ’’ਤਿ ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪਿਤੁ ਸਮੀਪੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਅਯਂ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
Sopi taṃ pītisomanassaṃ avijahantova kālaṃ katvā tāvatiṃsesu dvādasayojanike vimāne nibbatti. Pitā panassa sarīrasakkāraṃ karitvā dutiyadivase paccūsavelāyaṃ āḷāhanaṃ gantvā ‘‘hā hā maṭṭhakuṇḍali, hā hā maṭṭhakuṇḍalī’’ti paridevamāno āḷāhanaṃ anuparikkamanto rodati. Devaputto attano vibhavasampattiṃ oloketvā ‘‘kuto nu kho ahaṃ idhāgato kiñca kammaṃ katvā’’ti upadhārento attano purimattabhāvaṃ ñatvā tattha ca maraṇakāle bhagavati pavattitaṃ cittappasādaṃ manoharaṃ añjalikaraṇamattaṃ disvā ‘‘aho mahānubhāvā buddhā bhagavanto’’ti sātisayaṃ tathāgate sañjātappasādabahumāno ‘‘adinnapubbakabrāhmaṇo nu kho kiṃ karotī’’ti upadhārento āḷāhane rodamānaṃ disvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ pubbe bhesajjamattampi akatvā idāni niratthakaṃ āḷāhane rodati, handa naṃ saṃvejetvā kusale patiṭṭhāpessāmī’’ti devalokato āgantvā maṭṭhakuṇḍalīrūpena rodamāno ‘‘hā hā canda, hā hā sūriyā’’ti bāhā paggayha kandanto pitu samīpe aṭṭhāsi. Atha naṃ brāhmaṇo ‘‘ayaṃ maṭṭhakuṇḍalī āgato’’ti cintetvā gāthāya ajjhabhāsi –
੧੨੦੭.
1207.
‘‘ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀ, ਮਾਲਧਾਰੀ ਹਰਿਚਨ੍ਦਨੁਸ੍ਸਦੋ।
‘‘Alaṅkato maṭṭhakuṇḍalī, māladhārī haricandanussado;
ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਸਿ, વਨਮਜ੍ਝੇ ਕਿਂ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਤੁવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Bāhā paggayha kandasi, vanamajjhe kiṃ dukkhito tuva’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਅਲਙ੍ਕਤੋਤਿ વਿਭੂਸਿਤੋ। ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਤਿ ਸਰੀਰਪ੍ਪਦੇਸਸ੍ਸ ਅਘਂਸਨਤ੍ਥਂ ਮਾਲਾਲਤਾਦਯੋ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਮਟ੍ਠਾਕਾਰੇਨੇવ ਕਤਕੁਣ੍ਡਲੋ। ਅਥ વਾ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਕੁਣ੍ਡਲੋ, ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਜਾਤਿਹਿਙ੍ਗੁਲਿਕਾਯ ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਸੂਕਰਲੋਮੇਨ ਮਜ੍ਜਿਤਕੁਣ੍ਡਲੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਮਾਲਧਾਰੀਤਿ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ, ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਿਤਮਾਲੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਹਰਿਚਨ੍ਦਨੁਸ੍ਸਦੋਤਿ ਰਤ੍ਤਚਨ੍ਦਨੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਨੁਲਿਤ੍ਤਗਤ੍ਤੋ। ਕਿਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਚਨਂ। ਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਕਿਂਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ વਾ ਏਕਮੇવ ਪਦਂ, ਕੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha alaṅkatoti vibhūsito. Maṭṭhakuṇḍalīti sarīrappadesassa aghaṃsanatthaṃ mālālatādayo adassetvā maṭṭhākāreneva katakuṇḍalo. Atha vā maṭṭhakuṇḍalīti visuddhakuṇḍalo, tāpetvā jātihiṅgulikāya majjitvā dhovitvā sūkaralomena majjitakuṇḍaloti attho . Māladhārīti mālaṃ dhārento, piḷandhitamāloti attho. Haricandanussadoti rattacandanena sabbaso anulittagatto. Kinti pucchāvacanaṃ. Dukkhitoti dukkhappatto. Kiṃdukkhitoti vā ekameva padaṃ, kena dukkhena dukkhitoti attho.
ਅਥ ਨਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਆਹ –
Atha naṃ devaputto āha –
੧੨੦੮.
1208.
‘‘ਸੋવਣ੍ਣਮਯੋ ਪਭਸ੍ਸਰੋ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਰਥਪਞ੍ਜਰੋ ਮਮ।
‘‘Sovaṇṇamayo pabhassaro, uppanno rathapañjaro mama;
ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕਯੁਗਂ ਨ વਿਨ੍ਦਾਮਿ, ਤੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਜਹਾਮਿ ਜੀવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tassa cakkayugaṃ na vindāmi, tena dukkhena jahāmi jīvita’’nti.
ਅਥ ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
੧੨੦੯.
1209.
‘‘ਸੋવਣ੍ਣਮਯਂ ਮਣਿਮਯਂ, ਲੋਹਿਤਕਮਯਂ ਅਥ ਰੂਪਿਯਮਯਂ।
‘‘Sovaṇṇamayaṃ maṇimayaṃ, lohitakamayaṃ atha rūpiyamayaṃ;
ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ ਭਦ੍ਦਮਾਣવ, ਚਕ੍ਕਯੁਗਂ ਪਟਿਪਾਦਯਾਮਿ ਤੇ’’ਤਿ॥
Ācikkha me bhaddamāṇava, cakkayugaṃ paṭipādayāmi te’’ti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਾਣવੋ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਅਕਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਪਤਿਰੂਪਕਂ ਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰੋਦਨ੍ਤੋ ‘ਸੁવਣ੍ਣਾਦਿਮਯਂ ਰਥਚਕ੍ਕਂ ਕਰੋਮੀ’ਤਿ વਦਤਿ, ਹੋਤੁ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੀવ ਮਹਨ੍ਤਂ ਮੇ ਚਕ੍ਕਯੁਗਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવ ਮਹਨ੍ਤਂ ਆਕਙ੍ਖਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇਹਿ ਮੇ ਅਤ੍ਥੋ, ਤੇ ਮੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ ਯਾਚਨ੍ਤੋ –
Taṃ sutvā māṇavo ‘‘ayaṃ puttassa bhesajjaṃ akatvā puttapatirūpakaṃ maṃ disvā rodanto ‘suvaṇṇādimayaṃ rathacakkaṃ karomī’ti vadati, hotu niggaṇhissāmi na’’nti cintetvā ‘‘kīva mahantaṃ me cakkayugaṃ karissasī’’ti vatvā ‘‘yāva mahantaṃ ākaṅkhasī’’ti vutte ‘‘candimasūriyehi me attho, te me dehī’’ti yācanto –
੧੨੧੦.
1210.
‘‘ਸੋ ਮਾਣવੋ ਤਸ੍ਸ ਪਾવਦਿ, ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ ਉਭਯੇਤ੍ਥ ਦਿਸ੍ਸਰੇ।
‘‘So māṇavo tassa pāvadi, candasūriyā ubhayettha dissare;
ਸੋવਣ੍ਣਮਯੋ ਰਥੋ ਮਮ, ਤੇਨ ਚਕ੍ਕਯੁਗੇਨ ਸੋਭਤੀ’’ਤਿ॥
Sovaṇṇamayo ratho mama, tena cakkayugena sobhatī’’ti.
ਅਥ ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
੧੨੧੧.
1211.
‘‘ਬਾਲੋ ਖੋ ਤ੍વਂ ਅਸਿ ਮਾਣવ, ਯੋ ਤ੍વਂ ਪਤ੍ਥਯਸੇ ਅਪਤ੍ਥਿਯਂ।
‘‘Bālo kho tvaṃ asi māṇava, yo tvaṃ patthayase apatthiyaṃ;
ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਤੁવਂ ਮਰਿਸ੍ਸਸਿ, ਨ ਹਿ ਤ੍વਂ ਲਚ੍ਛਸਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯੇ’’ਤਿ॥
Maññāmi tuvaṃ marissasi, na hi tvaṃ lacchasi candasūriye’’ti.
ਅਥ ਨਂ ਮਾਣવੋ ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਰੋਦਨ੍ਤੋ ਬਾਲੋ ਹੋਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ –
Atha naṃ māṇavo ‘‘kiṃ pana paññāyamānassatthāya rodanto bālo hoti, udāhu apaññāyamānassā’’ti vatvā –
੧੨੧੨.
1212.
‘‘ਗਮਨਾਗਮਨਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, વਣ੍ਣਧਾਤੁ ਉਭਯਤ੍ਥ વੀਥਿਯਾ।
‘‘Gamanāgamanampi dissati, vaṇṇadhātu ubhayattha vīthiyā;
ਪੇਤੋ ਕਾਲਕਤੋ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਕੋ ਨਿਧ ਕਨ੍ਦਤਂ ਬਾਲ੍ਯਤਰੋ’’ਤਿ॥
Peto kālakato na dissati, ko nidha kandataṃ bālyataro’’ti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਯੁਤ੍ਤਂ ਏਸ વਦਤੀ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ –
Taṃ sutvā brāhmaṇo ‘‘yuttaṃ esa vadatī’’ti sallakkhetvā –
੧੨੧੩.
1213.
‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਖੋ વਦੇਸਿ ਮਾਣવ, ਅਹਮੇવ ਕਨ੍ਦਤਂ ਬਾਲ੍ਯਤਰੋ।
‘‘Saccaṃ kho vadesi māṇava, ahameva kandataṃ bālyataro;
ਚਨ੍ਦਂ વਿਯ ਦਾਰਕੋ ਰੁਦਂ, ਪੇਤਂ ਕਾਲਕਤਾਭਿਪਤ੍ਥਯਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Candaṃ viya dārako rudaṃ, petaṃ kālakatābhipatthayi’’nti. –
વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਕਥਾਯ ਨਿਸ੍ਸੋਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਥੁਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Vatvā tassa kathāya nissoko hutvā māṇavassa thutiṃ karonto imā gāthā abhāsi –
੧੨੧੪.
1214.
‘‘ਆਦਿਤ੍ਤਂ વਤ ਮਂ ਸਨ੍ਤਂ, ਘਤਸਿਤ੍ਤਂવ ਪਾવਕਂ।
‘‘Ādittaṃ vata maṃ santaṃ, ghatasittaṃva pāvakaṃ;
વਾਰਿਨਾ વਿਯ ਓਸਿਞ੍ਚਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਯੇ ਦਰਂ॥
Vārinā viya osiñcaṃ, sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.
੧੨੧੫.
1215.
‘‘ਅਬ੍ਬਹੀ વਤ ਮੇ ਸਲ੍ਲਂ, ਸੋਕਂ ਹਦਯਨਿਸ੍ਸਿਤਂ।
‘‘Abbahī vata me sallaṃ, sokaṃ hadayanissitaṃ;
ਯੋ ਮੇ ਸੋਕਪਰੇਤਸ੍ਸ, ਪੁਤ੍ਤਸੋਕਂ ਅਪਾਨੁਦਿ॥
Yo me sokaparetassa, puttasokaṃ apānudi.
੧੨੧੬.
1216.
‘‘ਸ੍વਾਹਂ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਸਲ੍ਲੋਸ੍ਮਿ, ਸੀਤਿਭੂਤੋਸ੍ਮਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।
‘‘Svāhaṃ abbūḷhasallosmi, sītibhūtosmi nibbuto;
ਨ ਸੋਚਾਮਿ ਨ ਰੋਦਾਮਿ, ਤવ ਸੁਤ੍વਾਨ ਮਾਣવਾ’’ਤਿ॥
Na socāmi na rodāmi, tava sutvāna māṇavā’’ti.
੧੨੦੮-੧੦. ਤਤ੍ਥ ਰਥਪਞ੍ਜਰੋਤਿ ਰਥੂਪਤ੍ਥਂ। ਨ વਿਨ੍ਦਾਮੀਤਿ ਨ ਲਭਾਮਿ। ਭਦ੍ਦਮਾਣવਾਤਿ ਆਲਪਨਂ। ਪਟਿਪਾਦਯਾਮੀਤਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਦਦਾਮਿ, ਮਾ ਚਕ੍ਕਯੁਗਾਭਾવੇਨ ਜੀવਿਤਂ ਜਹੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਉਭਯੇਤ੍ਥ ਦਿਸ੍ਸਰੇਤਿ ਉਭੋਪਿ ਏਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾ ਆਕਾਸੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਯ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ, ਉਭਯੇ ਏਤ੍ਥਾਤਿ વਾ ਪਦવਿਭਾਗੋ।
1208-10. Tattha rathapañjaroti rathūpatthaṃ. Na vindāmīti na labhāmi. Bhaddamāṇavāti ālapanaṃ. Paṭipādayāmīti sampādetvā dadāmi, mā cakkayugābhāvena jīvitaṃ jahīti adhippāyo. Ubhayettha dissareti ubhopi ettha candasūriyā ākāse dissanti. Ya-kāro padasandhikaro, ubhaye etthāti vā padavibhāgo.
੧੨੧੨. ਗਮਨਾਗਮਨਨ੍ਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਓਗਮਨੁਗ੍ਗਮਨવਸੇਨ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਾਨਂ ਗਮਨਂ ਆਗਮਨਞ੍ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਗਮਨੋਗਮਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, ਉਗ੍ਗਮਨਂ ਓਗਮਨਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਣ੍ਣਧਾਤੂਤਿ ਸੀਤਿਭਾવવਿਸਿਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਭਾવਭਾਸੁਰਾ, ਉਣ੍ਹਭਾવવਿਸਿਟ੍ਠਾ ਤਿਕ੍ਖਭਾવਭਾਸੁਰਾ ਚ વਣ੍ਣਨਿਭਾ। ਉਭਯਤ੍ਥਾਤਿ ਚਨ੍ਦੇ ਸੂਰਿਯੇ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁਪਿ વਣ੍ਣਧਾਤੁ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વੀਥਿਯਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਨવੀਥਿਯਂ ਆਕਾਸੇ, ਨਾਗવੀਥਿਯਾਦਿવੀਥਿਯਂ વਾ। ‘‘ਉਭਯੇਤ੍ਥਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਉਭਯੇ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਪਦવਿਸਨ੍ਧਿ। ਬਾਲ੍ਯਤਰੋਤਿ ਬਾਲਤਰੋ ਅਤਿਸਯੇਨ ਬਾਲੋ।
1212.Gamanāgamananti divase divase ogamanuggamanavasena candasūriyānaṃ gamanaṃ āgamanañca dissati. ‘‘Gamanogamana’’ntipi pāḷi, uggamanaṃ ogamanañcāti attho. Vaṇṇadhātūti sītibhāvavisiṭṭhā kantabhāvabhāsurā, uṇhabhāvavisiṭṭhā tikkhabhāvabhāsurā ca vaṇṇanibhā. Ubhayatthāti cande sūriye cāti dvīsupi vaṇṇadhātu dissatīti yojetabbaṃ. Vīthiyāti pavattanavīthiyaṃ ākāse, nāgavīthiyādivīthiyaṃ vā. ‘‘Ubhayetthā’’tipi pāṭho, ubhaye etthāti padavisandhi. Bālyataroti bālataro atisayena bālo.
੧੨੧੩. ਇਮਂ ਪਨ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਲਬ੍ਭਨੀਯવਤ੍ਥੁਂ વਤਾਹਂ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਸੋਕਗ੍ਗਿਨਾ ਡਯ੍ਹਾਮਿ, ਕਿਂ ਮੇ ਨਿਰਤ੍ਥਕੇਨ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨੇਨਾ’’ਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਰੂਪਂ ਪਟਿਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪੇਨੇવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਨ ਤਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮਾਣવવੋਹਾਰੇਨੇવ વੋਹਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਖੋ વਦੇਸਿ ਮਾਣવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦਂ વਿਯ ਦਾਰਕੋ ਰੁਦਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯਂ ਰੁਦਨ੍ਤੋ ਦਾਰਕੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਲਕਤਾਭਿਪਤ੍ਥਯਿਨ੍ਤਿ ਕਾਲਕਤਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯਿਂ। ‘‘ਅਭਿਪਤ੍ਥਯ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ।
1213. Imaṃ pana kathaṃ sutvā ‘‘alabbhanīyavatthuṃ vatāhaṃ patthetvā kevalaṃ sokagginā ḍayhāmi, kiṃ me niratthakena anayabyasanenā’’ti paṭisaṅkhāne aṭṭhāsi. Atha devaputto maṭṭhakuṇḍalīrūpaṃ paṭisaṃharitvā attano dibbarūpeneva aṭṭhāsi. Brāhmaṇo pana taṃ anoloketvā māṇavavohāreneva voharanto ‘‘saccaṃ kho vadesi māṇavā’’tiādimāha. Tattha candaṃ viya dārako rudanti candaṃ abhipatthayaṃ rudanto dārako viyāti attho. Kālakatābhipatthayinti kālakataṃ abhipatthayiṃ. ‘‘Abhipatthaya’’ntipi pāṭho.
੧੨੧੪-੫. ਆਦਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੋਕਗ੍ਗਿਨਾ ਆਦਿਤ੍ਤਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਪਯੇ ਦਰਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਪਯਿ ਦਰਥਂ ਸੋਕਪਰਿਲ਼ਾਹਂ। ਅਬ੍ਬਹੀਤਿ ਉਦ੍ਧਰਿ।
1214-5.Ādittanti sokagginā ādittaṃ. Nibbāpaye daranti nibbāpayi darathaṃ sokapariḷāhaṃ. Abbahīti uddhari.
ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸੋਕਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਦੇਸਦਾਯਕਂ ਦਿਬ੍ਬਰੂਪੇਨ ਠਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨਾਮ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ –
Atha brāhmaṇo sokaṃ vinodetvā attano upadesadāyakaṃ dibbarūpena ṭhitaṃ disvā ‘‘ko nāma tva’’nti pucchanto –
੧੨੧੭.
1217.
‘‘ਦੇવਤਾ ਨੁਸਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ, ਅਦੁ ਸਕ੍ਕੋ ਪੁਰਿਨ੍ਦਦੋ।
‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;
ਕੋ વਾ ਤ੍વਂ ਕਸ੍ਸ વਾ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਕਥਂ ਜਾਨੇਮੁ ਤਂ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti. –
ਆਹ। ਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸ –
Āha. Sopi tassa –
੧੨੧੮.
1218.
‘‘ਯਞ੍ਚ ਕਨ੍ਦਸਿ ਯਞ੍ਚ ਰੋਦਸਿ, ਪੁਤ੍ਤਂ ਆਲ਼ਾਹਨੇ ਸਯਂ ਦਹਿਤ੍વਾ।
‘‘Yañca kandasi yañca rodasi, puttaṃ āḷāhane sayaṃ dahitvā;
ਸ੍વਾਹਂ ਕੁਸਲਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਿਦਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਗਤੋ’’ਤਿ॥ –
Svāhaṃ kusalaṃ karitvā kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti. –
ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਕਨ੍ਦਸਿ ਯਞ੍ਚ ਰੋਦਸੀਤਿ ਯਂ ਤવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲਿਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਰੋਦਸਿ, ਅਸ੍ਸੂਨਿ ਮੁਞ੍ਚਸਿ।
Attānaṃ kathesi. Tattha yañca kandasi yañca rodasīti yaṃ tava puttaṃ maṭṭhakuṇḍaliṃ uddissa rodasi, assūni muñcasi.
ਅਥ ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਹ –
Atha naṃ brāhmaṇo āha –
੧੨੧੯.
1219.
‘‘ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਨਾਦ੍ਦਸਾਮ, ਦਾਨਂ ਦਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਕੇ ਅਗਾਰੇ।
‘‘Appaṃ vā bahuṃ vā nāddasāma, dānaṃ dadantassa sake agāre;
ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ વਾ ਤਾਦਿਸਂ, ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਗਤੋਸਿ ਦੇવਲੋਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
Uposathakammaṃ vā tādisaṃ, kena kammena gatosi devaloka’’nti.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ વਾ ਤਾਦਿਸਂ ਨਾਦ੍ਦਸਾਮਾ’’ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Tattha ‘‘uposathakammaṃ vā tādisaṃ nāddasāmā’’ti yojanā.
ਅਥ ਨਂ ਮਾਣવੋ ਆਹ –
Atha naṃ māṇavo āha –
੧੨੨੦.
1220.
‘‘ਆਬਾਧਿਕੋਹਂ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਗਿਲਾਨੋ, ਆਤੁਰਰੂਪੋਮ੍ਹਿ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ।
‘‘Ābādhikohaṃ dukkhito gilāno, āturarūpomhi sake nivesane;
ਬੁਦ੍ਧਂ વਿਗਤਰਜਂ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿਂ ਸੁਗਤਂ ਅਨੋਮਪਞ੍ਞਂ॥
Buddhaṃ vigatarajaṃ vitiṇṇakaṅkhaṃ, addakkhiṃ sugataṃ anomapaññaṃ.
੧੨੨੧.
1221.
‘‘ਸ੍વਾਹਂ ਮੁਦਿਤਮਨੋ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਅਕਰਿਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ।
‘‘Svāhaṃ muditamano pasannacitto, añjaliṃ akariṃ tathāgatassa;
ਤਾਹਂ ਕੁਸਲਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਿਦਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਗਤੋ’’ਤਿ॥
Tāhaṃ kusalaṃ karitvāna kammaṃ, tidasānaṃ sahabyataṃ gato’’ti.
੧੨੨੦-੨੧. ਤਤ੍ਥ ਆਬਾਧਿਕੋਤਿ ਆਬਾਧਸਮਙ੍ਗੀ। ਦੁਕ੍ਖਿਤੋਤਿ ਤੇਨੇવ ਆਬਾਧਿਕਭਾવੇਨ ਜਾਤਦੁਕ੍ਖੋ। ਗਿਲਾਨੋਤਿ ਗਿਲਾਯਮਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਤੁਰਰੂਪੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਕਾਯੋ। વਿਗਤਰਜਨ੍ਤਿ વਿਗਤਰਾਗਾਦਿਰਜਂ। વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਂਸਯਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ। ਅਨੋਮਪਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਞ੍ਞਂ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਕਰਿਨ੍ਤਿ ਅਕਾਸਿਂ। ਤਾਹਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਹਂ।
1220-21. Tattha ābādhikoti ābādhasamaṅgī. Dukkhitoti teneva ābādhikabhāvena jātadukkho. Gilānoti gilāyamānoti attho. Āturarūpoti dukkhavedanābhitunnakāyo. Vigatarajanti vigatarāgādirajaṃ. Vitiṇṇakaṅkhanti sabbaso saṃsayānaṃ samucchinnattā tiṇṇavicikicchaṃ. Anomapaññanti paripuṇṇapaññaṃ, sabbaññunti attho. Akarinti akāsiṃ. Tāhanti taṃ ahaṃ.
ਏવਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਯੇવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪੀਤਿਯਾ ਪਰਿਪੂਰਿ। ਸੋ ਤਂ ਪੀਤਿਂ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੋ –
Evaṃ tasmiṃ kathenteyeva brāhmaṇassa sakalasarīraṃ pītiyā paripūri. So taṃ pītiṃ pavedento –
੧੨੨੨.
1222.
‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ,
‘‘Acchariyaṃ vata abbhutaṃ vata,
ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਯਮੀਦਿਸੋ વਿਪਾਕੋ।
Añjalikammassa ayamīdiso vipāko;
ਅਹਮ੍ਪਿ ਮੁਦਿਤਮਨੋ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ,
Ahampi muditamano pasannacitto,
ਅਜ੍ਜੇવ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ વਜਾਮੀ’’ਤਿ॥ – ਆਹ।
Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti. – āha;
ਤਤ੍ਥ ਅਨਭਿਣ੍ਹਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ ਅਚ੍ਛਰਂ ਪਹਰਿਤੁਂ ਯੋਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਅਭੂਤਪੁਬ੍ਬਤਾਯ ਅਬ੍ਭੁਤਂ। ਉਭਯੇਨਪਿ વਿਮ੍ਹਯਾવਹਤਂਯੇવ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਮੁਦਿਤਮਨੋ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ, ਅਜ੍ਜੇવ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ વਜਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ।
Tattha anabhiṇhappavattitāya accharaṃ paharituṃ yogganti acchariyaṃ, abhūtapubbatāya abbhutaṃ. Ubhayenapi vimhayāvahataṃyeva dassetvā ‘‘ahampi muditamano pasannacitto, ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāmī’’ti āha.
ਅਥ ਨਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਸਰਣਗਮਨੇ ਸੀਲਸਮਾਦਾਨੇ ਚ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੋ –
Atha naṃ devaputto saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojento –
੧੨੨੩.
1223.
‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ વਜਾਹਿ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ।
‘‘Ajjeva buddhaṃ saraṇaṃ vajāhi, dhammañca saṅghañca pasannacitto;
ਤਥੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਪਦਾਨਿ ਪਞ੍ਚ, ਅਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਸ੍ਸੁ॥
Tatheva sikkhāya padāni pañca, akhaṇḍaphullāni samādiyassu.
੧੨੨੪.
1224.
‘‘ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਮਸ੍ਸੁ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਲੋਕੇ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਸ੍ਸੁ।
‘‘Pāṇātipātā viramassu khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayassu;
ਅਮਜ੍ਜਪੋ ਮਾ ਚ ਮੁਸਾ ਭਣਾਹਿ, ਸਕੇਨ ਦਾਰੇਨ ਚ ਹੋਹਿ ਤੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥ –
Amajjapo mā ca musā bhaṇāhi, sakena dārena ca hohi tuṭṭho’’ti. –
ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ।
Gāthādvayamāha.
੧੨੨੩. ਤਤ੍ਥ ਤਥੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ વਜੇਸਿ, ਤਥੇવ ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਸਰਣਂ વਜਾਹਿ। ਯਥਾ વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਰਤਨਤ੍ਤਯਂ ਸਰਣਂ વਜੇਸਿ, ਤਥੇવ ‘‘ਅਯਂ ਏਕਂਸਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਞ੍ਚ ਹਿਤਸੁਖਾવਹੋ’’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਧਿਸੀਲਸਿਕ੍ਖਾਯ ਪਦਾਨਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸਭੂਤਾਨਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾਯ વਾ ਉਪਾਯਭੂਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਾਨਿ ਅવਿਕੋਪਨਤੋ ਚ ਅਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਨਤੋ ਚ ਅਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਸ੍ਸੁ, ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਸ੍ਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
1223. Tattha tathevāti yathā pasannacitto ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti buddhaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti pasannacitto dhammañca saṅghañca saraṇaṃ vajāhi. Yathā vā pasannacitto ratanattayaṃ saraṇaṃ vajesi, tatheva ‘‘ayaṃ ekaṃsato diṭṭheva dhamme abhisamparāyañca hitasukhāvaho’’ti pasannacitto sikkhāya adhisīlasikkhāya padāni koṭṭhāsabhūtāni adhicittaadhipaññāsikkhāya vā upāyabhūtāni pañcasīlāni avikopanato ca asaṃkilissanato ca akhaṇḍaphullāni samādiyassu, samādāya vattassūti attho.
ਏવਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਰਣਗਮਨੇ ਸੀਲਸਮਾਦਾਨੇ ਚ ਨਿਯੋਜਿਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਿਰਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ –
Evaṃ devaputtena saraṇagamane sīlasamādāne ca niyojito brāhmaṇo tassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchanto –
੧੨੨੫.
1225.
‘‘ਅਤ੍ਥਕਾਮੋਸਿ ਮੇ ਯਕ੍ਖ, ਹਿਤਕਾਮੋਸਿ ਦੇવਤੇ।
‘‘Atthakāmosi me yakkha, hitakāmosi devate;
ਕਰੋਮਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ, ਤ੍વਂਸਿ ਆਚਰਿਯੋ ਮਮਾ’’ਤਿ॥ –
Karomi tuyhaṃ vacanaṃ, tvaṃsi ācariyo mamā’’ti. –
ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ –
Gāthaṃ vatvā tattha patiṭṭhahanto –
੧੨੨੬.
1226.
‘‘ਉਪੇਮਿ ਸਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ।
‘‘Upemi saraṇaṃ buddhaṃ, dhammañcāpi anuttaraṃ;
ਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਨਰਦੇવਸ੍ਸ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਸਰਣਂ ਅਹਂ॥
Saṅghañca naradevassa, gacchāmi saraṇaṃ ahaṃ.
੧੨੨੭.
1227.
‘‘ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਮਾਮਿ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਲੋਕੇ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯਾਮਿ।
‘‘Pāṇātipātā viramāmi khippaṃ, loke adinnaṃ parivajjayāmi;
ਅਮਜ੍ਜਪੋ ਨੋ ਚ ਮੁਸਾ ਭਣਾਮਿ, ਸਕੇਨ ਦਾਰੇਨ ਚ ਹੋਮਿ ਤੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ॥ –
Amajjapo no ca musā bhaṇāmi, sakena dārena ca homi tuṭṭho’’ti. –
ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਮ੍ਪਿ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Gāthādvayamāha. Tampi suviññeyyameva.
ਤਤੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਕਤਂ ਮਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ, ਇਦਾਨਿ ਸਯਮੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ ਖੋ ਭਗવਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਪਸਾਦਬਹੁਮਾਨੋ ਦੇવਤਾਯ ਚ ਚੋਦਿਯਮਾਨੋ ‘‘ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਹਾਰਾਭਿਮੁਖੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਤਥਾਗਤਂ ਅਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਪੁਤ੍ਤਸੋਕੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਕੀਦਿਸੀ ਨੁ ਖੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ।
Tato devaputto ‘‘kataṃ mayā brāhmaṇassa kattabbayuttakaṃ, idāni sayameva bhagavantaṃ upasaṅkamissatī’’ti tattheva antaradhāyi. Brāhmaṇopi kho bhagavati sañjātapasādabahumāno devatāya ca codiyamāno ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamissāmī’’ti vihārābhimukho gacchati. Taṃ disvā mahājano ‘‘ayaṃ brāhmaṇo ettakaṃ kālaṃ tathāgataṃ anupasaṅkamitvā ajja puttasokena upasaṅkamati, kīdisī nu kho dhammadesanā bhavissatī’’ti taṃ anubandhi.
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਨੁ ਖੋ ਭੋ ਗੋਤਮ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਾਨਂ ਅਦਤ੍વਾ ਸੀਲਂ વਾ ਅਰਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਪਸਾਦਮਤ੍ਤੇਨ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨਨੁ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਜ੍ਜ ਪਚ੍ਚੂਸવੇਲਾਯਂ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲਿਨਾ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇવਲੋਕੂਪਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਕਥਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਸਹ વਿਮਾਨੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਰੂਪੋ વਿਮਾਨਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸਂ ਪਰਿਸਤਿ ਤੇਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਤਸੁਚਰਿਤਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪਰਿਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਕਲ੍ਲਤਂ ਞਤ੍વਾ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਪਰਿਸਾ ਚਾਤਿ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Brāhmaṇo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā evamāha ‘‘sakkā nu kho bho gotama kiñci dānaṃ adatvā sīlaṃ vā arakkhitvā kevalaṃ tumhesu pasādamattena sagge nibbattitu’’nti. ‘‘Nanu, brāhmaṇa, ajja paccūsavelāyaṃ maṭṭhakuṇḍalinā devaputtena attano devalokūpapattikāraṇaṃ tuyhaṃ kathika’’nti bhagavā avoca. Tasmiṃ khaṇe maṭṭhakuṇḍalīdevaputto saha vimānena āgantvā dissamānarūpo vimānato oruyha bhagavantaṃ abhivādetvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha bhagavā tassaṃ parisati tena devaputtena katasucaritaṃ kathetvā parisāya cittakallataṃ ñatvā sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanaṃ akāsi. Desanāpariyosāne devaputto ca brāhmaṇo ca sannipatitaparisā cāti caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.
ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Maṭṭhakuṇḍalīvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੯. ਮਟ੍ਠਕੁਣ੍ਡਲੀવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 9. Maṭṭhakuṇḍalīvimānavatthu