| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३९९] ४. मातुपोसकगिज्झजातकवण्णना
[399] 4. Mātuposakagijjhajātakavaṇṇanā
ते कथं नु करिस्सन्तीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं मातुपोसकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु सामजातके (जा॰ २.२२.२९६ आदयो) आवि भविस्सति।
Te kathaṃ nu karissantīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu sāmajātake (jā. 2.22.296 ādayo) āvi bhavissati.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो गिज्झयोनियं निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो वुद्धे परिहीनचक्खुके मातापितरो गिज्झगुहायं ठपेत्वा गोमंसादीनि आहरित्वा पोसेसि। तस्मिं काले बाराणसियं सुसाने एको नेसादो अनियमेत्वा गिज्झानं पासे ओड्डेसि। अथेकदिवसं बोधिसत्तो गोमंसादिं परियेसन्तो सुसानं पविट्ठो पादेन पासे बज्झित्वा अत्तनो न चिन्तेसि, वुद्धे परिहीनचक्खुके मातापितरो अनुस्सरित्वा ‘‘कथं नु खो मे मातापितरो यापेस्सन्ति, मम बद्धभावम्पि अजानन्ता अनाथा निप्पच्चया पब्बतगुहायमेव सुस्सित्वा मरिस्सन्ति मञ्ञे’’ति विलपन्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gijjhayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto vuddhe parihīnacakkhuke mātāpitaro gijjhaguhāyaṃ ṭhapetvā gomaṃsādīni āharitvā posesi. Tasmiṃ kāle bārāṇasiyaṃ susāne eko nesādo aniyametvā gijjhānaṃ pāse oḍḍesi. Athekadivasaṃ bodhisatto gomaṃsādiṃ pariyesanto susānaṃ paviṭṭho pādena pāse bajjhitvā attano na cintesi, vuddhe parihīnacakkhuke mātāpitaro anussaritvā ‘‘kathaṃ nu kho me mātāpitaro yāpessanti, mama baddhabhāvampi ajānantā anāthā nippaccayā pabbataguhāyameva sussitvā marissanti maññe’’ti vilapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
२२.
22.
‘‘ते कथं नु करिस्सन्ति, वुद्धा गिरिदरीसया।
‘‘Te kathaṃ nu karissanti, vuddhā giridarīsayā;
अहं बद्धोस्मि पासेन, निलीयस्स वसं गतो’’ति॥
Ahaṃ baddhosmi pāsena, nilīyassa vasaṃ gato’’ti.
तत्थ निलीयस्साति एवंनामकस्स नेसादपुत्तस्स।
Tattha nilīyassāti evaṃnāmakassa nesādaputtassa.
अथ नेसादपुत्तो गिज्झराजस्स परिदेवितसद्दं सुत्वा दुतियं गाथमाह –
Atha nesādaputto gijjharājassa paridevitasaddaṃ sutvā dutiyaṃ gāthamāha –
२३.
23.
‘‘किं गिज्झ परिदेवसि, का नु ते परिदेवना।
‘‘Kiṃ gijjha paridevasi, kā nu te paridevanā;
न मे सुतो वा दिट्ठो वा, भासन्तो मानुसिं दिजो’’ति॥
Na me suto vā diṭṭho vā, bhāsanto mānusiṃ dijo’’ti.
गिज्झो आह –
Gijjho āha –
२४.
24.
‘‘भरामि मातापितरो, वुद्धे गिरिदरीसये।
‘‘Bharāmi mātāpitaro, vuddhe giridarīsaye;
ते कथं नु करिस्सन्ति, अहं वसं गतो तवा’’ति॥
Te kathaṃ nu karissanti, ahaṃ vasaṃ gato tavā’’ti.
नेसादो आह –
Nesādo āha –
२५.
25.
‘‘यं नु गिज्झो योजनसतं, कुणपानि अवेक्खति।
‘‘Yaṃ nu gijjho yojanasataṃ, kuṇapāni avekkhati;
कस्मा जालञ्च पासञ्च, आसज्जापि न बुज्झसी’’ति॥
Kasmā jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhasī’’ti.
गिज्झराजा आह –
Gijjharājā āha –
२६.
26.
‘‘यदा पराभवो होति, पोसो जीवितसङ्खये।
‘‘Yadā parābhavo hoti, poso jīvitasaṅkhaye;
अथ जालञ्च पासञ्च, आसज्जापि न बुज्झती’’ति॥
Atha jālañca pāsañca, āsajjāpi na bujjhatī’’ti.
२७.
27.
‘‘भरस्सु मातापितरो, वुद्धे गिरिदरीसये।
‘‘Bharassu mātāpitaro, vuddhe giridarīsaye;
मया त्वं समनुञ्ञातो, सोत्थिं पस्साहि ञातके॥
Mayā tvaṃ samanuññāto, sotthiṃ passāhi ñātake.
२८.
28.
‘‘एवं लुद्दक नन्दस्सु, सह सब्बेहि ञातिभि।
‘‘Evaṃ luddaka nandassu, saha sabbehi ñātibhi;
भरिस्सं मातापितरो, वुद्धे गिरिदरीसये’’ति॥ –
Bharissaṃ mātāpitaro, vuddhe giridarīsaye’’ti. –
नेसादपुत्तेन दुतिया, गिज्झेन ततियाति इमा गाथा पटिपाटिया वुत्ता।
Nesādaputtena dutiyā, gijjhena tatiyāti imā gāthā paṭipāṭiyā vuttā.
तत्थ यं नूति यं नु एतं लोके कथीयति। गिज्झो योजनसतं, कुणपानि अवेक्खतीति योजनसतं अतिक्कम्म ठितानिपि कुणपानि पस्सति, तं यदि तथं, अथ कस्मा त्वं इमं जालञ्च पासञ्च आसज्जापि न बुज्झसि, सन्तिकं आगन्त्वापि न जानासीति।
Tattha yaṃ nūti yaṃ nu etaṃ loke kathīyati. Gijjho yojanasataṃ, kuṇapāni avekkhatīti yojanasataṃ atikkamma ṭhitānipi kuṇapāni passati, taṃ yadi tathaṃ, atha kasmā tvaṃ imaṃ jālañca pāsañca āsajjāpi na bujjhasi, santikaṃ āgantvāpi na jānāsīti.
पराभवोति विनासो। भरस्सूति इदं सो बोधिसत्तस्स धम्मकथं सुत्वा ‘‘पण्डितो गिज्झराजा परिदेवन्तो न अत्तनो परिदेवति, मातापितूनं परिदेवति, नायं मारेतुं युत्तो’’ति तुस्सित्वा आह, वत्वा च पन पियचित्तेन मुदुचित्तेन पासं मोचेसि।
Parābhavoti vināso. Bharassūti idaṃ so bodhisattassa dhammakathaṃ sutvā ‘‘paṇḍito gijjharājā paridevanto na attano paridevati, mātāpitūnaṃ paridevati, nāyaṃ māretuṃ yutto’’ti tussitvā āha, vatvā ca pana piyacittena muducittena pāsaṃ mocesi.
अथस्स बोधिसत्तो मरणमुखा पमुत्तो सुखितो अनुमोदनं करोन्तो ओसानगाथं वत्वा मुखपूरं मंसं आदाय मातापितूनं अदासि।
Athassa bodhisatto maraṇamukhā pamutto sukhito anumodanaṃ karonto osānagāthaṃ vatvā mukhapūraṃ maṃsaṃ ādāya mātāpitūnaṃ adāsi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने मातुपोसकभिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne mātuposakabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi .
तदा नेसादपुत्तो छन्नो अहोसि, मातापितरो महाराजकुलानि, गिज्झराजा पन अहमेव अहोसिन्ति।
Tadā nesādaputto channo ahosi, mātāpitaro mahārājakulāni, gijjharājā pana ahameva ahosinti.
मातुपोसकगिज्झजातकवण्णना चतुत्था।
Mātuposakagijjhajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३९९. मातुपोसकगिज्झजातकं • 399. Mātuposakagijjhajātakaṃ
