| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
११. एकादसकनिपातो
11. Ekādasakanipāto
[४५५] १. मातुपोसकजातकवण्णना
[455] 1. Mātuposakajātakavaṇṇanā
तस्स नागस्स विप्पवासेनाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो मातुपोसकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। पच्चुप्पन्नवत्थु सामजातकवत्थुसदिसमेव। सत्था पन भिक्खू आमन्तेत्वा ‘‘मा भिक्खवे, एतं भिक्खुं उज्झायित्थ, पोराणकपण्डिता तिरच्छानयोनियं निब्बत्तापि मातरा वियुत्ता सत्ताहं निराहारताय सुस्समाना राजारहं भोजनं लभित्वापि ‘मातरा विना न भुञ्जिस्सामा’ति मातरं दिस्वाव गोचरं गण्हिंसू’’ति वत्वा तेहि याचितो अतीतमाहरि।
Tassanāgassa vippavāsenāti idaṃ satthā jetavane viharanto mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu sāmajātakavatthusadisameva. Satthā pana bhikkhū āmantetvā ‘‘mā bhikkhave, etaṃ bhikkhuṃ ujjhāyittha, porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi mātarā viyuttā sattāhaṃ nirāhāratāya sussamānā rājārahaṃ bhojanaṃ labhitvāpi ‘mātarā vinā na bhuñjissāmā’ti mātaraṃ disvāva gocaraṃ gaṇhiṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītamāhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो हिमवन्तपदेसे हत्थियोनियं निब्बत्तित्वा सब्बसेतो अहोसि अभिरूपो दस्सनीयो पासादिको लक्खणसम्पन्नो असीतिहत्थिसहस्सपरिवारो। सो जराजिण्णं मातरं पोसेसि, माता पनस्स अन्धा। सो मधुरमधुरानि फलाफलानि हत्थीनं दत्वा मातु सन्तिकं पेसेसि। हत्थी तस्सा अदत्वा अत्तनाव खादन्ति। सो परिग्गण्हन्तो तं पवत्तिं ञत्वा ‘‘यूथं छड्डेत्वा मातरमेव पोसेस्सामी’’ति रत्तिभागे अञ्ञेसं हत्थीनं अजानन्तानं मातरं गहेत्वा चण्डोरणपब्बतपादं गन्त्वा एकं नळिनिं उपनिस्साय ठिताय पब्बतगुहायं मातरं ठपेत्वा पोसेसि। अथेको बाराणसिवासी वनचरको मग्गमूळ्हो दिसं ववत्थपेतुं असक्कोन्तो महन्तेन सद्देन परिदेवि। बोधिसत्तो तस्स सद्दं सुत्वा ‘‘अयं पुरिसो अनाथो, न खो पन मेतं पतिरूपं, यं एस मयि ठिते इध विनस्सेय्या’’ति तस्स सन्तिकं गन्त्वा तं भयेन पलायन्तं दिस्वा ‘‘अम्भो पुरिस, नत्थि ते मं निस्साय भयं, मा पलायि, कस्मा त्वं परिदेवन्तो विचरसी’’ति पुच्छित्वा ‘‘सामि, अहं मग्गमूळ्हो, अज्ज मे सत्तमो दिवसो’’ति वुत्ते ‘‘भो पुरिस, मा भायि, अहं तं मनुस्सपथे ठपेस्सामी’’ति तं अत्तनो पिट्ठियं निसीदापेत्वा अरञ्ञा नीहरित्वा निवत्ति। सोपि पापो ‘‘नगरं गन्त्वा रञ्ञो आरोचेस्सामी’’ति रुक्खसञ्ञं पब्बतसञ्ञं करोन्तोव निक्खमित्वा बाराणसिं अगमासि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese hatthiyoniyaṃ nibbattitvā sabbaseto ahosi abhirūpo dassanīyo pāsādiko lakkhaṇasampanno asītihatthisahassaparivāro. So jarājiṇṇaṃ mātaraṃ posesi, mātā panassa andhā. So madhuramadhurāni phalāphalāni hatthīnaṃ datvā mātu santikaṃ pesesi. Hatthī tassā adatvā attanāva khādanti. So pariggaṇhanto taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘yūthaṃ chaḍḍetvā mātarameva posessāmī’’ti rattibhāge aññesaṃ hatthīnaṃ ajānantānaṃ mātaraṃ gahetvā caṇḍoraṇapabbatapādaṃ gantvā ekaṃ naḷiniṃ upanissāya ṭhitāya pabbataguhāyaṃ mātaraṃ ṭhapetvā posesi. Atheko bārāṇasivāsī vanacarako maggamūḷho disaṃ vavatthapetuṃ asakkonto mahantena saddena paridevi. Bodhisatto tassa saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ puriso anātho, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yaṃ esa mayi ṭhite idha vinasseyyā’’ti tassa santikaṃ gantvā taṃ bhayena palāyantaṃ disvā ‘‘ambho purisa, natthi te maṃ nissāya bhayaṃ, mā palāyi, kasmā tvaṃ paridevanto vicarasī’’ti pucchitvā ‘‘sāmi, ahaṃ maggamūḷho, ajja me sattamo divaso’’ti vutte ‘‘bho purisa, mā bhāyi, ahaṃ taṃ manussapathe ṭhapessāmī’’ti taṃ attano piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā araññā nīharitvā nivatti. Sopi pāpo ‘‘nagaraṃ gantvā rañño ārocessāmī’’ti rukkhasaññaṃ pabbatasaññaṃ karontova nikkhamitvā bārāṇasiṃ agamāsi.
तस्मिं काले रञ्ञो मङ्गलहत्थी कालमकासि। राजा ‘‘सचे केनचि कत्थचि ओपवय्हं कातुं युत्तरूपो हत्थी दिट्ठो अत्थि, सो आचिक्खतू’’ति भेरिं चरापेसि। सो पुरिसो राजानं उपसङ्कमित्वा ‘‘मया, देव, तुम्हाकं ओपवय्हो भवितुं युत्तरूपो सब्बसेतो सीलवा हत्थिराजा दिट्ठो, अहं मग्गं दस्सेस्सामि, मया सद्धिं हत्थाचरिये पेसेत्वा तं गण्हापेथा’’ति आह। राजा ‘‘साधू’’ति ‘‘इमं मग्गदेसकं कत्वा अरञ्ञं गन्त्वा इमिना वुत्तं हत्थिनागं आनेथा’’ति तेन सद्धिं महन्तेन परिवारेन हत्थाचरियं पेसेसि। सो तेन सद्धिं गन्त्वा बोधिसत्तं नळिनिं पविसित्वा गोचरं गण्हन्तं पस्सि। बोधिसत्तोपि हत्थाचरियं दिस्वा ‘‘इदं भयं न अञ्ञतो उप्पन्नं, तस्स पुरिसस्स सन्तिका उप्पन्नं भविस्सति, अहं खो पन महाबलो हत्थिसहस्सम्पि विद्धंसेतुं समत्थो होमि, कुज्झित्वा सरट्ठकं सेनावाहनं नासेतुं, सचे पन कुज्झिस्सामि, सीलं मे भिज्जिस्सति, तस्मा अज्ज सत्तीहि कोट्टियमानोपि न कुज्झिस्सामी’’ति अधिट्ठाय सीसं नामेत्वा निच्चलोव अट्ठासि। हत्थाचरियो पदुमसरं ओतरित्वा तस्स लक्खणसम्पत्तिं दिस्वा ‘‘एहि पुत्ता’’ति रजतदामसदिसाय सोण्डाय गहेत्वा सत्तमे दिवसे बाराणसिं पापुणि। बोधिसत्तमाता पन पुत्ते अनागच्छन्ते ‘‘पुत्तो मे राजराजमहामत्तादीहि नीतो भविस्सति, इदानि तस्स विप्पवासेन अयं वनसण्डो वड्ढिस्सती’’ति परिदेवमाना द्वे गाथा अभासि –
Tasmiṃ kāle rañño maṅgalahatthī kālamakāsi. Rājā ‘‘sace kenaci katthaci opavayhaṃ kātuṃ yuttarūpo hatthī diṭṭho atthi, so ācikkhatū’’ti bheriṃ carāpesi. So puriso rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘mayā, deva, tumhākaṃ opavayho bhavituṃ yuttarūpo sabbaseto sīlavā hatthirājā diṭṭho, ahaṃ maggaṃ dassessāmi, mayā saddhiṃ hatthācariye pesetvā taṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti ‘‘imaṃ maggadesakaṃ katvā araññaṃ gantvā iminā vuttaṃ hatthināgaṃ ānethā’’ti tena saddhiṃ mahantena parivārena hatthācariyaṃ pesesi. So tena saddhiṃ gantvā bodhisattaṃ naḷiniṃ pavisitvā gocaraṃ gaṇhantaṃ passi. Bodhisattopi hatthācariyaṃ disvā ‘‘idaṃ bhayaṃ na aññato uppannaṃ, tassa purisassa santikā uppannaṃ bhavissati, ahaṃ kho pana mahābalo hatthisahassampi viddhaṃsetuṃ samattho homi, kujjhitvā saraṭṭhakaṃ senāvāhanaṃ nāsetuṃ, sace pana kujjhissāmi, sīlaṃ me bhijjissati, tasmā ajja sattīhi koṭṭiyamānopi na kujjhissāmī’’ti adhiṭṭhāya sīsaṃ nāmetvā niccalova aṭṭhāsi. Hatthācariyo padumasaraṃ otaritvā tassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘ehi puttā’’ti rajatadāmasadisāya soṇḍāya gahetvā sattame divase bārāṇasiṃ pāpuṇi. Bodhisattamātā pana putte anāgacchante ‘‘putto me rājarājamahāmattādīhi nīto bhavissati, idāni tassa vippavāsena ayaṃ vanasaṇḍo vaḍḍhissatī’’ti paridevamānā dve gāthā abhāsi –
१.
1.
‘‘तस्स नागस्स विप्पवासेन, विरूळ्हो सल्लकी च कुटजा च।
‘‘Tassa nāgassa vippavāsena, virūḷho sallakī ca kuṭajā ca;
कुरुविन्दकरवीरा भिससामा च, निवाते पुप्फिता च कणिकारा॥
Kuruvindakaravīrā bhisasāmā ca, nivāte pupphitā ca kaṇikārā.
२.
2.
‘‘कोचिदेव सुवण्णकायुरा, नागराजं भरन्ति पिण्डेन।
‘‘Kocideva suvaṇṇakāyurā, nāgarājaṃ bharanti piṇḍena;
यत्थ राजा राजकुमारो वा, कवचमभिहेस्सति अछम्भितो’’ति॥
Yattha rājā rājakumāro vā, kavacamabhihessati achambhito’’ti.
तत्थ विरूळ्हाति वड्ढिता नाम, नत्थेत्थ संसयोति असंसयवसेनेवमाह। सल्लकी च कुटजा चाति इन्दसालरुक्खा च कुटजरुक्खा च। कुरुविन्दकरवीरा भिससामा चाति कुरुविन्दरुक्खा च करवीरनामकानि महातिणानि च भिसानि च सामाकानि चाति अत्थो। एते च सब्बे इदानि वड्ढिस्सन्तीति परिदेवति। निवातेति पब्बतपादे। पुप्फिताति मम पुत्तेन साखं भञ्जित्वा अखादियमाना कणिकारापि पुप्फिता भविस्सन्तीति वुत्तं होति। कोचिदेवाति कत्थचिदेव गामे वा नगरे वा। सुवण्णकायुराति सुवण्णाभरणा राजराजमहामत्ता। भरन्ति पिण्डेनाति अज्ज मातुपोसकं नागराजं राजारहस्स भोजनस्स सुवड्ढितेन पिण्डेन पोसेन्ति। यत्थाति यस्मिं नागराजे राजा निसीदित्वा। कवचमभिहेस्सतीति सङ्गामं पविसित्वा पच्चामित्तानं कवचं अभिहनिस्सति भिन्दिस्सति। इदं वुत्तं होति – ‘‘यत्थ मम पुत्ते निसिन्नो राजा वा राजकुमारो वा अछम्भितो हुत्वा सपत्तानं कवचं हनिस्सति, तं मे पुत्तं नागराजानं सुवण्णाभरणा अज्ज पिण्डेन भरन्ती’’ति।
Tattha virūḷhāti vaḍḍhitā nāma, natthettha saṃsayoti asaṃsayavasenevamāha. Sallakī ca kuṭajā cāti indasālarukkhā ca kuṭajarukkhā ca. Kuruvindakaravīrā bhisasāmā cāti kuruvindarukkhā ca karavīranāmakāni mahātiṇāni ca bhisāni ca sāmākāni cāti attho. Ete ca sabbe idāni vaḍḍhissantīti paridevati. Nivāteti pabbatapāde. Pupphitāti mama puttena sākhaṃ bhañjitvā akhādiyamānā kaṇikārāpi pupphitā bhavissantīti vuttaṃ hoti. Kocidevāti katthacideva gāme vā nagare vā. Suvaṇṇakāyurāti suvaṇṇābharaṇā rājarājamahāmattā. Bharanti piṇḍenāti ajja mātuposakaṃ nāgarājaṃ rājārahassa bhojanassa suvaḍḍhitena piṇḍena posenti. Yatthāti yasmiṃ nāgarāje rājā nisīditvā. Kavacamabhihessatīti saṅgāmaṃ pavisitvā paccāmittānaṃ kavacaṃ abhihanissati bhindissati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yattha mama putte nisinno rājā vā rājakumāro vā achambhito hutvā sapattānaṃ kavacaṃ hanissati, taṃ me puttaṃ nāgarājānaṃ suvaṇṇābharaṇā ajja piṇḍena bharantī’’ti.
हत्थाचरियोपि अन्तरामग्गेव रञ्ञो सासनं पेसेसि। तं सुत्वा राजा नगरं अलङ्कारापेसि। हत्थाचरियो बोधिसत्तं कतगन्धपरिभण्डं अलङ्कतपटियत्तं हत्थिसालं नेत्वा विचित्रसाणिया परिक्खिपापेत्वा रञ्ञो आरोचापेसि। राजा नानग्गरसभोजनं आदाय गन्त्वा बोधिसत्तस्स दापेसि। सो ‘‘मातरं विना गोचरं न गण्हिस्सामी’’ति पिण्डं न गण्हि। अथ नं याचन्तो राजा ततियं गाथमाह –
Hatthācariyopi antarāmaggeva rañño sāsanaṃ pesesi. Taṃ sutvā rājā nagaraṃ alaṅkārāpesi. Hatthācariyo bodhisattaṃ katagandhaparibhaṇḍaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ hatthisālaṃ netvā vicitrasāṇiyā parikkhipāpetvā rañño ārocāpesi. Rājā nānaggarasabhojanaṃ ādāya gantvā bodhisattassa dāpesi. So ‘‘mātaraṃ vinā gocaraṃ na gaṇhissāmī’’ti piṇḍaṃ na gaṇhi. Atha naṃ yācanto rājā tatiyaṃ gāthamāha –
३.
3.
‘‘गण्हाहि नाग कबळं, मा नाग किसको भव।
‘‘Gaṇhāhi nāga kabaḷaṃ, mā nāga kisako bhava;
बहूनि राजकिच्चानि, तानि नाग करिस्ससी’’ति॥
Bahūni rājakiccāni, tāni nāga karissasī’’ti.
तं सुत्वा बोधिसत्तो चतुत्थं गाथमाह –
Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –
४.
4.
‘‘सा नूनसा कपणिका, अन्धा अपरिणायिका।
‘‘Sā nūnasā kapaṇikā, andhā apariṇāyikā;
खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥
Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.
तत्थ सा नूनसाति महाराज, नून सा एसा। कपणिकाति पुत्तवियोगेन कपणा। खाणुन्ति तत्थ तत्थ पतितं रुक्खकलिङ्गरं। घट्टेतीति परिदेवमाना तत्थ तत्थ पादेन पोथेन्ती नून पादेन हनति । गिरिं चण्डोरणं पतीति चण्डोरणपब्बताभिमुखी, पब्बतपादे परिप्फन्दमानाति अत्थो।
Tattha sā nūnasāti mahārāja, nūna sā esā. Kapaṇikāti puttaviyogena kapaṇā. Khāṇunti tattha tattha patitaṃ rukkhakaliṅgaraṃ. Ghaṭṭetīti paridevamānā tattha tattha pādena pothentī nūna pādena hanati . Giriṃ caṇḍoraṇaṃ patīti caṇḍoraṇapabbatābhimukhī, pabbatapāde paripphandamānāti attho.
अथ नं पुच्छन्तो राजा पञ्चमं गाथमाह –
Atha naṃ pucchanto rājā pañcamaṃ gāthamāha –
५.
5.
‘‘का नु ते सा महानाग, अन्धा अपरिणायिका।
‘‘Kā nu te sā mahānāga, andhā apariṇāyikā;
खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥
Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.
बोधिसत्तो छट्ठं गाथमाह –
Bodhisatto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
६.
6.
‘‘माता मे सा महाराज, अन्धा अपरिणायिका।
‘‘Mātā me sā mahārāja, andhā apariṇāyikā;
खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥
Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.
राजा छट्ठगाथाय तमत्थं सुत्वा मुञ्चापेन्तो सत्तमं गाथमाह –
Rājā chaṭṭhagāthāya tamatthaṃ sutvā muñcāpento sattamaṃ gāthamāha –
७.
7.
‘‘मुञ्चथेतं महानागं, योयं भरति मातरं।
‘‘Muñcathetaṃ mahānāgaṃ, yoyaṃ bharati mātaraṃ;
समेतु मातरा नागो, सह सब्बेहि ञातिभी’’ति॥
Sametu mātarā nāgo, saha sabbehi ñātibhī’’ti.
तत्थ योयं भरतीति अयं नागो ‘‘अहं, महाराज, अन्धं मातरं पोसेमि, मया विना मय्हं माता जीवितक्खयं पापुणिस्सति, ताय विना मय्हं इस्सरियेन अत्थो नत्थि, अज्ज मे मातु गोचरं अलभन्तिया सत्तमो दिवसो’’ति वदति, तस्मा यो अयं मातरं भरति, एतं महानागं खिप्पं मुञ्चथ। सब्बेहि ञातिभीति सद्धिं एस मातरा समेतु समागच्छतूति।
Tattha yoyaṃ bharatīti ayaṃ nāgo ‘‘ahaṃ, mahārāja, andhaṃ mātaraṃ posemi, mayā vinā mayhaṃ mātā jīvitakkhayaṃ pāpuṇissati, tāya vinā mayhaṃ issariyena attho natthi, ajja me mātu gocaraṃ alabhantiyā sattamo divaso’’ti vadati, tasmā yo ayaṃ mātaraṃ bharati, etaṃ mahānāgaṃ khippaṃ muñcatha. Sabbehi ñātibhīti saddhiṃ esa mātarā sametu samāgacchatūti.
अट्ठमनवमा अभिसम्बुद्धगाथा होन्ति –
Aṭṭhamanavamā abhisambuddhagāthā honti –
८.
8.
‘‘मुत्तो च बन्धना नागो, मुत्तमादाय कुञ्जरो।
‘‘Mutto ca bandhanā nāgo, muttamādāya kuñjaro;
मुहुत्तं अस्सासयित्वा, अगमा येन पब्बतो॥
Muhuttaṃ assāsayitvā, agamā yena pabbato.
९.
9.
‘‘ततो सो नळिनिं गन्त्वा, सीतं कुञ्जरसेवितं।
‘‘Tato so naḷiniṃ gantvā, sītaṃ kuñjarasevitaṃ;
सोण्डायूदकमाहत्वा, मातरं अभिसिञ्चथा’’ति॥
Soṇḍāyūdakamāhatvā, mātaraṃ abhisiñcathā’’ti.
सो किर नागो बन्धना मुत्तो थोकं विस्समित्वा रञ्ञो दसराजधम्मगाथाय धम्मं देसेत्वा ‘‘अप्पमत्तो होहि, महाराजा’’ति ओवादं दत्वा महाजनेन गन्धमालादीहि पूजियमानो नगरा निक्खमित्वा तदहेव तं पदुमसरं पत्वा ‘‘मम मातरं गोचरं गाहापेत्वाव सयं गण्हिस्सामी’’ति बहुं भिसमुळालं आदाय सोण्डपूरं उदकं गहेत्वा गुहालेणतो निक्खमित्वा गुहाद्वारे निसिन्नाय मातुया सन्तिकं गन्त्वा सत्ताहं निराहारताय मातु सरीरस्स फस्सपटिलाभत्थं उपरि उदकं सिञ्चि, तमत्थं आविकरोन्तो सत्था द्वे गाथा अभासि। बोधिसत्तस्स मातापि ‘‘देवो वस्सती’’ति सञ्ञाय तं अक्कोसन्ती दसमं गाथमाह –
So kira nāgo bandhanā mutto thokaṃ vissamitvā rañño dasarājadhammagāthāya dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti ovādaṃ datvā mahājanena gandhamālādīhi pūjiyamāno nagarā nikkhamitvā tadaheva taṃ padumasaraṃ patvā ‘‘mama mātaraṃ gocaraṃ gāhāpetvāva sayaṃ gaṇhissāmī’’ti bahuṃ bhisamuḷālaṃ ādāya soṇḍapūraṃ udakaṃ gahetvā guhāleṇato nikkhamitvā guhādvāre nisinnāya mātuyā santikaṃ gantvā sattāhaṃ nirāhāratāya mātu sarīrassa phassapaṭilābhatthaṃ upari udakaṃ siñci, tamatthaṃ āvikaronto satthā dve gāthā abhāsi. Bodhisattassa mātāpi ‘‘devo vassatī’’ti saññāya taṃ akkosantī dasamaṃ gāthamāha –
१०.
10.
‘‘कोयं अनरियो देवो, अकालेनपि वस्सति।
‘‘Koyaṃ anariyo devo, akālenapi vassati;
गतो मे अत्रजो पुत्तो, यो मय्हं परिचारको’’ति॥
Gato me atrajo putto, yo mayhaṃ paricārako’’ti.
तत्थ अत्रजोति अत्ततो जातो।
Tattha atrajoti attato jāto.
अथ नं समस्सासेन्तो बोधिसत्तो एकादसमं गाथमाह –
Atha naṃ samassāsento bodhisatto ekādasamaṃ gāthamāha –
११.
11.
‘‘उट्ठेहि अम्म किं सेसि, आगतो त्याहमत्रजो।
‘‘Uṭṭhehi amma kiṃ sesi, āgato tyāhamatrajo;
मुत्तोम्हि कासिराजेन, वेदेहेन यसस्सिना’’ति॥
Muttomhi kāsirājena, vedehena yasassinā’’ti.
तत्थ आगतो त्याहन्ति आगतो ते अहं। वेदेहेनाति ञाणसम्पन्नेन। यसस्सिनाति महापरिवारेन तेन रञ्ञा मङ्गलहत्थिभावाय गहितोपि अहं मुत्तो, इदानि तव सन्तिकं आगतो उट्ठेहि गोचरं गण्हाहीति।
Tattha āgato tyāhanti āgato te ahaṃ. Vedehenāti ñāṇasampannena. Yasassināti mahāparivārena tena raññā maṅgalahatthibhāvāya gahitopi ahaṃ mutto, idāni tava santikaṃ āgato uṭṭhehi gocaraṃ gaṇhāhīti.
सा तुट्ठमानसा रञ्ञो अनुमोदनं करोन्ती ओसानगाथमाह –
Sā tuṭṭhamānasā rañño anumodanaṃ karontī osānagāthamāha –
१२.
12.
‘‘चिरं जीवतु सो राजा, कासीनं रट्ठवड्ढनो।
‘‘Ciraṃ jīvatu so rājā, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
यो मे पुत्तं पमोचेसि, सदा वुद्धापचायिक’’न्ति॥
Yo me puttaṃ pamocesi, sadā vuddhāpacāyika’’nti.
तदा राजा बोधिसत्तस्स गुणे पसीदित्वा नळिनिया अविदूरे गामं मापेत्वा बोधिसत्तस्स च मातु चस्स निबद्धं वत्तं पट्ठपेसि। अपरभागे बोधिसत्तो मातरि कालकताय तस्सा सरीरपरिहारं कत्वा कारण्डकअस्समपदं नाम गतो। तस्मिं पन ठाने हिमवन्ततो ओतरित्वा पञ्चसता इसयो वसिंसु, तं वत्तं तेसं अदासि। राजा बोधिसत्तस्स समानरूपं सिलापटिमं कारेत्वा महासक्कारं पवत्तेसि । सकलजम्बुदीपवासिनो अनुसंवच्छरं सन्निपतित्वा हत्थिमहं नाम करिंसु।
Tadā rājā bodhisattassa guṇe pasīditvā naḷiniyā avidūre gāmaṃ māpetvā bodhisattassa ca mātu cassa nibaddhaṃ vattaṃ paṭṭhapesi. Aparabhāge bodhisatto mātari kālakatāya tassā sarīraparihāraṃ katvā kāraṇḍakaassamapadaṃ nāma gato. Tasmiṃ pana ṭhāne himavantato otaritvā pañcasatā isayo vasiṃsu, taṃ vattaṃ tesaṃ adāsi. Rājā bodhisattassa samānarūpaṃ silāpaṭimaṃ kāretvā mahāsakkāraṃ pavattesi . Sakalajambudīpavāsino anusaṃvaccharaṃ sannipatitvā hatthimahaṃ nāma kariṃsu.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने मातुपोसकभिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तदा राजा आनन्दो अहोसि, पापपुरिसो देवदत्तो, हत्थाचरियो सारिपुत्तो, माता हत्थिनी महामाया, मातुपोसकनागो पन अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne mātuposakabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājā ānando ahosi, pāpapuriso devadatto, hatthācariyo sāriputto, mātā hatthinī mahāmāyā, mātuposakanāgo pana ahameva ahosinti.
मातुपोसकजातकवण्णना पठमा।
Mātuposakajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४५५. मातुपोसकजातकं • 455. Mātuposakajātakaṃ
