Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā

    ༡༡. ཨེཀཱདསཀནིཔཱཏོ

    11. Ekādasakanipāto

    [༤༥༥] ༡. མཱཏུཔོསཀཛཱཏཀཝཎྞནཱ

    [455] 1. Mātuposakajātakavaṇṇanā

    ཏསྶ ནཱགསྶ ཝིཔྤཝཱསེནཱཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཛེཏཝནེ ཝིཧརནྟོ མཱཏུཔོསཀབྷིཀྑུཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། པཙྩུཔྤནྣཝཏྠུ སཱམཛཱཏཀཝཏྠུསདིསམེཝ། སཏྠཱ པན བྷིཀྑཱུ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘མཱ བྷིཀྑཝེ, ཨེཏཾ བྷིཀྑུཾ ཨུཛ྄ཛྷཱཡིཏྠ, པོརཱཎཀཔཎྜིཏཱ ཏིརཙྪཱནཡོནིཡཾ ནིབྦཏྟཱཔི མཱཏརཱ ཝིཡུཏྟཱ སཏྟཱཧཾ ནིརཱཧཱརཏཱཡ སུསྶམཱནཱ རཱཛཱརཧཾ བྷོཛནཾ ལབྷིཏྭཱཔི ‘མཱཏརཱ ཝིནཱ ན བྷུཉྫིསྶཱམཱ’ཏི མཱཏརཾ དིསྭཱཝ གོཙརཾ གཎྷིཾསཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེཧི ཡཱཙིཏོ ཨཏཱིཏམཱཧརི།

    Tassanāgassa vippavāsenāti idaṃ satthā jetavane viharanto mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu sāmajātakavatthusadisameva. Satthā pana bhikkhū āmantetvā ‘‘mā bhikkhave, etaṃ bhikkhuṃ ujjhāyittha, porāṇakapaṇḍitā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi mātarā viyuttā sattāhaṃ nirāhāratāya sussamānā rājārahaṃ bhojanaṃ labhitvāpi ‘mātarā vinā na bhuñjissāmā’ti mātaraṃ disvāva gocaraṃ gaṇhiṃsū’’ti vatvā tehi yācito atītamāhari.

    ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ བྲཧྨདཏྟེ རཛྫཾ ཀཱརེནྟེ བོདྷིསཏྟོ ཧིམཝནྟཔདེསེ ཧཏྠིཡོནིཡཾ ནིབྦཏྟིཏྭཱ སབྦསེཏོ ཨཧོསི ཨབྷིརཱུཔོ དསྶནཱིཡོ པཱསཱདིཀོ ལཀྑཎསམྤནྣོ ཨསཱིཏིཧཏྠིསཧསྶཔརིཝཱརོ། སོ ཛརཱཛིཎྞཾ མཱཏརཾ པོསེསི, མཱཏཱ པནསྶ ཨནྡྷཱ། སོ མདྷུརམདྷུརཱནི ཕལཱཕལཱནི ཧཏྠཱིནཾ དཏྭཱ མཱཏུ སནྟིཀཾ པེསེསི། ཧཏྠཱི ཏསྶཱ ཨདཏྭཱ ཨཏྟནཱཝ ཁཱདནྟི། སོ པརིགྒཎྷནྟོ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཡཱུཐཾ ཚཌྜེཏྭཱ མཱཏརམེཝ པོསེསྶཱམཱི’’ཏི རཏྟིབྷཱགེ ཨཉྙེསཾ ཧཏྠཱིནཾ ཨཛཱནནྟཱནཾ མཱཏརཾ གཧེཏྭཱ ཙཎྜོརཎཔབྦཏཔཱདཾ གནྟྭཱ ཨེཀཾ ནལི༹ནིཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ཋིཏཱཡ པབྦཏགུཧཱཡཾ མཱཏརཾ ཋཔེཏྭཱ པོསེསི། ཨཐེཀོ བཱརཱཎསིཝཱསཱི ཝནཙརཀོ མགྒམཱུལ༹ྷོ དིསཾ ཝཝཏྠཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ མཧནྟེན སདྡེན པརིདེཝི། བོདྷིསཏྟོ ཏསྶ སདྡཾ སུཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ པུརིསོ ཨནཱཐོ, ན ཁོ པན མེཏཾ པཏིརཱུཔཾ, ཡཾ ཨེས མཡི ཋིཏེ ཨིདྷ ཝིནསྶེཡྻཱ’’ཏི ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཏཾ བྷཡེན པལཱཡནྟཾ དིསྭཱ ‘‘ཨམྦྷོ པུརིས, ནཏྠི ཏེ མཾ ནིསྶཱཡ བྷཡཾ, མཱ པལཱཡི, ཀསྨཱ ཏྭཾ པརིདེཝནྟོ ཝིཙརསཱི’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘སཱམི, ཨཧཾ མགྒམཱུལ༹ྷོ, ཨཛྫ མེ སཏྟམོ དིཝསོ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘བྷོ པུརིས, མཱ བྷཱཡི, ཨཧཾ ཏཾ མནུསྶཔཐེ ཋཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཏཾ ཨཏྟནོ པིཊྛིཡཾ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ ཨརཉྙཱ ནཱིཧརིཏྭཱ ནིཝཏྟི། སོཔི པཱཔོ ‘‘ནགརཾ གནྟྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསྶཱམཱི’’ཏི རུཀྑསཉྙཾ པབྦཏསཉྙཾ ཀརོནྟོཝ ནིཀྑམིཏྭཱ བཱརཱཎསིཾ ཨགམཱསི།

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese hatthiyoniyaṃ nibbattitvā sabbaseto ahosi abhirūpo dassanīyo pāsādiko lakkhaṇasampanno asītihatthisahassaparivāro. So jarājiṇṇaṃ mātaraṃ posesi, mātā panassa andhā. So madhuramadhurāni phalāphalāni hatthīnaṃ datvā mātu santikaṃ pesesi. Hatthī tassā adatvā attanāva khādanti. So pariggaṇhanto taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘yūthaṃ chaḍḍetvā mātarameva posessāmī’’ti rattibhāge aññesaṃ hatthīnaṃ ajānantānaṃ mātaraṃ gahetvā caṇḍoraṇapabbatapādaṃ gantvā ekaṃ naḷiniṃ upanissāya ṭhitāya pabbataguhāyaṃ mātaraṃ ṭhapetvā posesi. Atheko bārāṇasivāsī vanacarako maggamūḷho disaṃ vavatthapetuṃ asakkonto mahantena saddena paridevi. Bodhisatto tassa saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ puriso anātho, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yaṃ esa mayi ṭhite idha vinasseyyā’’ti tassa santikaṃ gantvā taṃ bhayena palāyantaṃ disvā ‘‘ambho purisa, natthi te maṃ nissāya bhayaṃ, mā palāyi, kasmā tvaṃ paridevanto vicarasī’’ti pucchitvā ‘‘sāmi, ahaṃ maggamūḷho, ajja me sattamo divaso’’ti vutte ‘‘bho purisa, mā bhāyi, ahaṃ taṃ manussapathe ṭhapessāmī’’ti taṃ attano piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā araññā nīharitvā nivatti. Sopi pāpo ‘‘nagaraṃ gantvā rañño ārocessāmī’’ti rukkhasaññaṃ pabbatasaññaṃ karontova nikkhamitvā bārāṇasiṃ agamāsi.

    ཏསྨིཾ ཀཱལེ རཉྙོ མངྒལཧཏྠཱི ཀཱལམཀཱསི། རཱཛཱ ‘‘སཙེ ཀེནཙི ཀཏྠཙི ཨོཔཝཡ྄ཧཾ ཀཱཏུཾ ཡུཏྟརཱུཔོ ཧཏྠཱི དིཊྛོ ཨཏྠི, སོ ཨཱཙིཀྑཏཱུ’’ཏི བྷེརིཾ ཙརཱཔེསི། སོ པུརིསོ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ ‘‘མཡཱ, དེཝ, ཏུམྷཱཀཾ ཨོཔཝཡ྄ཧོ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟརཱུཔོ སབྦསེཏོ སཱིལཝཱ ཧཏྠིརཱཛཱ དིཊྛོ, ཨཧཾ མགྒཾ དསྶེསྶཱམི, མཡཱ སདྡྷིཾ ཧཏྠཱཙརིཡེ པེསེཏྭཱ ཏཾ གཎྷཱཔེཐཱ’’ཏི ཨཱཧ། རཱཛཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ‘‘ཨིམཾ མགྒདེསཀཾ ཀཏྭཱ ཨརཉྙཾ གནྟྭཱ ཨིམིནཱ ཝུཏྟཾ ཧཏྠིནཱགཾ ཨཱནེཐཱ’’ཏི ཏེན སདྡྷིཾ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཧཏྠཱཙརིཡཾ པེསེསི། སོ ཏེན སདྡྷིཾ གནྟྭཱ བོདྷིསཏྟཾ ནལི༹ནིཾ པཝིསིཏྭཱ གོཙརཾ གཎྷནྟཾ པསྶི། བོདྷིསཏྟོཔི ཧཏྠཱཙརིཡཾ དིསྭཱ ‘‘ཨིདཾ བྷཡཾ ན ཨཉྙཏོ ཨུཔྤནྣཾ, ཏསྶ པུརིསསྶ སནྟིཀཱ ཨུཔྤནྣཾ བྷཝིསྶཏི, ཨཧཾ ཁོ པན མཧཱབལོ ཧཏྠིསཧསྶམྤི ཝིདྡྷཾསེཏུཾ སམཏྠོ ཧོམི, ཀུཛ྄ཛྷིཏྭཱ སརཊྛཀཾ སེནཱཝཱཧནཾ ནཱསེཏུཾ, སཙེ པན ཀུཛ྄ཛྷིསྶཱམི, སཱིལཾ མེ བྷིཛྫིསྶཏི, ཏསྨཱ ཨཛྫ སཏྟཱིཧི ཀོཊྚིཡམཱནོཔི ན ཀུཛ྄ཛྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཨདྷིཊྛཱཡ སཱིསཾ ནཱམེཏྭཱ ནིཙྩལོཝ ཨཊྛཱསི། ཧཏྠཱཙརིཡོ པདུམསརཾ ཨོཏརིཏྭཱ ཏསྶ ལཀྑཎསམྤཏྟིཾ དིསྭཱ ‘‘ཨེཧི པུཏྟཱ’’ཏི རཛཏདཱམསདིསཱཡ སོཎྜཱཡ གཧེཏྭཱ སཏྟམེ དིཝསེ བཱརཱཎསིཾ པཱཔུཎི། བོདྷིསཏྟམཱཏཱ པན པུཏྟེ ཨནཱགཙྪནྟེ ‘‘པུཏྟོ མེ རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱདཱིཧི ནཱིཏོ བྷཝིསྶཏི, ཨིདཱནི ཏསྶ ཝིཔྤཝཱསེན ཨཡཾ ཝནསཎྜོ ཝཌྜྷིསྶཏཱི’’ཏི པརིདེཝམཱནཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Tasmiṃ kāle rañño maṅgalahatthī kālamakāsi. Rājā ‘‘sace kenaci katthaci opavayhaṃ kātuṃ yuttarūpo hatthī diṭṭho atthi, so ācikkhatū’’ti bheriṃ carāpesi. So puriso rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘mayā, deva, tumhākaṃ opavayho bhavituṃ yuttarūpo sabbaseto sīlavā hatthirājā diṭṭho, ahaṃ maggaṃ dassessāmi, mayā saddhiṃ hatthācariye pesetvā taṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā ‘‘sādhū’’ti ‘‘imaṃ maggadesakaṃ katvā araññaṃ gantvā iminā vuttaṃ hatthināgaṃ ānethā’’ti tena saddhiṃ mahantena parivārena hatthācariyaṃ pesesi. So tena saddhiṃ gantvā bodhisattaṃ naḷiniṃ pavisitvā gocaraṃ gaṇhantaṃ passi. Bodhisattopi hatthācariyaṃ disvā ‘‘idaṃ bhayaṃ na aññato uppannaṃ, tassa purisassa santikā uppannaṃ bhavissati, ahaṃ kho pana mahābalo hatthisahassampi viddhaṃsetuṃ samattho homi, kujjhitvā saraṭṭhakaṃ senāvāhanaṃ nāsetuṃ, sace pana kujjhissāmi, sīlaṃ me bhijjissati, tasmā ajja sattīhi koṭṭiyamānopi na kujjhissāmī’’ti adhiṭṭhāya sīsaṃ nāmetvā niccalova aṭṭhāsi. Hatthācariyo padumasaraṃ otaritvā tassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘ehi puttā’’ti rajatadāmasadisāya soṇḍāya gahetvā sattame divase bārāṇasiṃ pāpuṇi. Bodhisattamātā pana putte anāgacchante ‘‘putto me rājarājamahāmattādīhi nīto bhavissati, idāni tassa vippavāsena ayaṃ vanasaṇḍo vaḍḍhissatī’’ti paridevamānā dve gāthā abhāsi –

    .

    1.

    ‘‘ཏསྶ ནཱགསྶ ཝིཔྤཝཱསེན, ཝིརཱུལ༹ྷོ སལླཀཱི ཙ ཀུཊཛཱ ཙ།

    ‘‘Tassa nāgassa vippavāsena, virūḷho sallakī ca kuṭajā ca;

    ཀུརུཝིནྡཀརཝཱིརཱ བྷིསསཱམཱ ཙ, ནིཝཱཏེ པུཔྥིཏཱ ཙ ཀཎིཀཱརཱ༎

    Kuruvindakaravīrā bhisasāmā ca, nivāte pupphitā ca kaṇikārā.

    .

    2.

    ‘‘ཀོཙིདེཝ སུཝཎྞཀཱཡུརཱ, ནཱགརཱཛཾ བྷརནྟི པིཎྜེན།

    ‘‘Kocideva suvaṇṇakāyurā, nāgarājaṃ bharanti piṇḍena;

    ཡཏྠ རཱཛཱ རཱཛཀུམཱརོ ཝཱ, ཀཝཙམབྷིཧེསྶཏི ཨཚམྦྷིཏོ’’ཏི༎

    Yattha rājā rājakumāro vā, kavacamabhihessati achambhito’’ti.

    ཏཏྠ ཝིརཱུལ༹ྷཱཏི ཝཌྜྷིཏཱ ནཱམ, ནཏྠེཏྠ སཾསཡོཏི ཨསཾསཡཝསེནེཝམཱཧ། སལླཀཱི ཙ ཀུཊཛཱ ཙཱཏི ཨིནྡསཱལརུཀྑཱ ཙ ཀུཊཛརུཀྑཱ ཙ། ཀུརུཝིནྡཀརཝཱིརཱ བྷིསསཱམཱ ཙཱཏི ཀུརུཝིནྡརུཀྑཱ ཙ ཀརཝཱིརནཱམཀཱནི མཧཱཏིཎཱནི ཙ བྷིསཱནི ཙ སཱམཱཀཱནི ཙཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཏེ ཙ སབྦེ ཨིདཱནི ཝཌྜྷིསྶནྟཱིཏི པརིདེཝཏི། ནིཝཱཏེཏི པབྦཏཔཱདེ། པུཔྥིཏཱཏི མམ པུཏྟེན སཱཁཾ བྷཉྫིཏྭཱ ཨཁཱདིཡམཱནཱ ཀཎིཀཱརཱཔི པུཔྥིཏཱ བྷཝིསྶནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཀོཙིདེཝཱཏི ཀཏྠཙིདེཝ གཱམེ ཝཱ ནགརེ ཝཱ། སུཝཎྞཀཱཡུརཱཏི སུཝཎྞཱབྷརཎཱ རཱཛརཱཛམཧཱམཏྟཱ། བྷརནྟི པིཎྜེནཱཏི ཨཛྫ མཱཏུཔོསཀཾ ནཱགརཱཛཾ རཱཛཱརཧསྶ བྷོཛནསྶ སུཝཌྜྷིཏེན པིཎྜེན པོསེནྟི། ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ནཱགརཱཛེ རཱཛཱ ནིསཱིདིཏྭཱ། ཀཝཙམབྷིཧེསྶཏཱིཏི སངྒཱམཾ པཝིསིཏྭཱ པཙྩཱམིཏྟཱནཾ ཀཝཙཾ ཨབྷིཧནིསྶཏི བྷིནྡིསྶཏི། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ‘‘ཡཏྠ མམ པུཏྟེ ནིསིནྣོ རཱཛཱ ཝཱ རཱཛཀུམཱརོ ཝཱ ཨཚམྦྷིཏོ ཧུཏྭཱ སཔཏྟཱནཾ ཀཝཙཾ ཧནིསྶཏི, ཏཾ མེ པུཏྟཾ ནཱགརཱཛཱནཾ སུཝཎྞཱབྷརཎཱ ཨཛྫ པིཎྜེན བྷརནྟཱི’’ཏི།

    Tattha virūḷhāti vaḍḍhitā nāma, natthettha saṃsayoti asaṃsayavasenevamāha. Sallakī ca kuṭajā cāti indasālarukkhā ca kuṭajarukkhā ca. Kuruvindakaravīrā bhisasāmā cāti kuruvindarukkhā ca karavīranāmakāni mahātiṇāni ca bhisāni ca sāmākāni cāti attho. Ete ca sabbe idāni vaḍḍhissantīti paridevati. Nivāteti pabbatapāde. Pupphitāti mama puttena sākhaṃ bhañjitvā akhādiyamānā kaṇikārāpi pupphitā bhavissantīti vuttaṃ hoti. Kocidevāti katthacideva gāme vā nagare vā. Suvaṇṇakāyurāti suvaṇṇābharaṇā rājarājamahāmattā. Bharanti piṇḍenāti ajja mātuposakaṃ nāgarājaṃ rājārahassa bhojanassa suvaḍḍhitena piṇḍena posenti. Yatthāti yasmiṃ nāgarāje rājā nisīditvā. Kavacamabhihessatīti saṅgāmaṃ pavisitvā paccāmittānaṃ kavacaṃ abhihanissati bhindissati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yattha mama putte nisinno rājā vā rājakumāro vā achambhito hutvā sapattānaṃ kavacaṃ hanissati, taṃ me puttaṃ nāgarājānaṃ suvaṇṇābharaṇā ajja piṇḍena bharantī’’ti.

    ཧཏྠཱཙརིཡོཔི ཨནྟརཱམགྒེཝ རཉྙོ སཱསནཾ པེསེསི། ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ནགརཾ ཨལངྐཱརཱཔེསི། ཧཏྠཱཙརིཡོ བོདྷིསཏྟཾ ཀཏགནྡྷཔརིབྷཎྜཾ ཨལངྐཏཔཊིཡཏྟཾ ཧཏྠིསཱལཾ ནེཏྭཱ ཝིཙིཏྲསཱཎིཡཱ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙཱཔེསི། རཱཛཱ ནཱནགྒརསབྷོཛནཾ ཨཱདཱཡ གནྟྭཱ བོདྷིསཏྟསྶ དཱཔེསི། སོ ‘‘མཱཏརཾ ཝིནཱ གོཙརཾ ན གཎྷིསྶཱམཱི’’ཏི པིཎྜཾ ན གཎྷི། ཨཐ ནཾ ཡཱཙནྟོ རཱཛཱ ཏཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –

    Hatthācariyopi antarāmaggeva rañño sāsanaṃ pesesi. Taṃ sutvā rājā nagaraṃ alaṅkārāpesi. Hatthācariyo bodhisattaṃ katagandhaparibhaṇḍaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ hatthisālaṃ netvā vicitrasāṇiyā parikkhipāpetvā rañño ārocāpesi. Rājā nānaggarasabhojanaṃ ādāya gantvā bodhisattassa dāpesi. So ‘‘mātaraṃ vinā gocaraṃ na gaṇhissāmī’’ti piṇḍaṃ na gaṇhi. Atha naṃ yācanto rājā tatiyaṃ gāthamāha –

    .

    3.

    ‘‘གཎྷཱཧི ནཱག ཀབལ༹ཾ, མཱ ནཱག ཀིསཀོ བྷཝ།

    ‘‘Gaṇhāhi nāga kabaḷaṃ, mā nāga kisako bhava;

    བཧཱུནི རཱཛཀིཙྩཱནི, ཏཱནི ནཱག ཀརིསྶསཱི’’ཏི༎

    Bahūni rājakiccāni, tāni nāga karissasī’’ti.

    ཏཾ སུཏྭཱ བོདྷིསཏྟོ ཙཏུཏྠཾ གཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā bodhisatto catutthaṃ gāthamāha –

    .

    4.

    ‘‘སཱ ནཱུནསཱ ཀཔཎིཀཱ, ཨནྡྷཱ ཨཔརིཎཱཡིཀཱ།

    ‘‘Sā nūnasā kapaṇikā, andhā apariṇāyikā;

    ཁཱཎུཾ པཱདེན གྷཊྚེཏི, གིརིཾ ཙཎྜོརཎཾ པཏཱི’’ཏི༎

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.

    ཏཏྠ སཱ ནཱུནསཱཏི མཧཱརཱཛ, ནཱུན སཱ ཨེསཱ། ཀཔཎིཀཱཏི པུཏྟཝིཡོགེན ཀཔཎཱ། ཁཱཎུནྟི ཏཏྠ ཏཏྠ པཏིཏཾ རུཀྑཀལིངྒརཾ། གྷཊྚེཏཱིཏི པརིདེཝམཱནཱ ཏཏྠ ཏཏྠ པཱདེན པོཐེནྟཱི ནཱུན པཱདེན ཧནཏི ། གིརིཾ ཙཎྜོརཎཾ པཏཱིཏི ཙཎྜོརཎཔབྦཏཱབྷིམུཁཱི, པབྦཏཔཱདེ པརིཔྥནྡམཱནཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha sā nūnasāti mahārāja, nūna sā esā. Kapaṇikāti puttaviyogena kapaṇā. Khāṇunti tattha tattha patitaṃ rukkhakaliṅgaraṃ. Ghaṭṭetīti paridevamānā tattha tattha pādena pothentī nūna pādena hanati . Giriṃ caṇḍoraṇaṃ patīti caṇḍoraṇapabbatābhimukhī, pabbatapāde paripphandamānāti attho.

    ཨཐ ནཾ པུཙྪནྟོ རཱཛཱ པཉྩམཾ གཱཐམཱཧ –

    Atha naṃ pucchanto rājā pañcamaṃ gāthamāha –

    .

    5.

    ‘‘ཀཱ ནུ ཏེ སཱ མཧཱནཱག, ཨནྡྷཱ ཨཔརིཎཱཡིཀཱ།

    ‘‘Kā nu te sā mahānāga, andhā apariṇāyikā;

    ཁཱཎུཾ པཱདེན གྷཊྚེཏི, གིརིཾ ཙཎྜོརཎཾ པཏཱི’’ཏི༎

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.

    བོདྷིསཏྟོ ཚཊྛཾ གཱཐམཱཧ –

    Bodhisatto chaṭṭhaṃ gāthamāha –

    .

    6.

    ‘‘མཱཏཱ མེ སཱ མཧཱརཱཛ, ཨནྡྷཱ ཨཔརིཎཱཡིཀཱ།

    ‘‘Mātā me sā mahārāja, andhā apariṇāyikā;

    ཁཱཎུཾ པཱདེན གྷཊྚེཏི, གིརིཾ ཙཎྜོརཎཾ པཏཱི’’ཏི༎

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti.

    རཱཛཱ ཚཊྛགཱཐཱཡ ཏམཏྠཾ སུཏྭཱ མུཉྩཱཔེནྟོ སཏྟམཾ གཱཐམཱཧ –

    Rājā chaṭṭhagāthāya tamatthaṃ sutvā muñcāpento sattamaṃ gāthamāha –

    .

    7.

    ‘‘མུཉྩཐེཏཾ མཧཱནཱགཾ, ཡོཡཾ བྷརཏི མཱཏརཾ།

    ‘‘Muñcathetaṃ mahānāgaṃ, yoyaṃ bharati mātaraṃ;

    སམེཏུ མཱཏརཱ ནཱགོ, སཧ སབྦེཧི ཉཱཏིབྷཱི’’ཏི༎

    Sametu mātarā nāgo, saha sabbehi ñātibhī’’ti.

    ཏཏྠ ཡོཡཾ བྷརཏཱིཏི ཨཡཾ ནཱགོ ‘‘ཨཧཾ, མཧཱརཱཛ, ཨནྡྷཾ མཱཏརཾ པོསེམི, མཡཱ ཝིནཱ མཡ྄ཧཾ མཱཏཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔུཎིསྶཏི, ཏཱཡ ཝིནཱ མཡ྄ཧཾ ཨིསྶརིཡེན ཨཏྠོ ནཏྠི, ཨཛྫ མེ མཱཏུ གོཙརཾ ཨལབྷནྟིཡཱ སཏྟམོ དིཝསོ’’ཏི ཝདཏི, ཏསྨཱ ཡོ ཨཡཾ མཱཏརཾ བྷརཏི, ཨེཏཾ མཧཱནཱགཾ ཁིཔྤཾ མུཉྩཐ། སབྦེཧི ཉཱཏིབྷཱིཏི སདྡྷིཾ ཨེས མཱཏརཱ སམེཏུ སམཱགཙྪཏཱུཏི།

    Tattha yoyaṃ bharatīti ayaṃ nāgo ‘‘ahaṃ, mahārāja, andhaṃ mātaraṃ posemi, mayā vinā mayhaṃ mātā jīvitakkhayaṃ pāpuṇissati, tāya vinā mayhaṃ issariyena attho natthi, ajja me mātu gocaraṃ alabhantiyā sattamo divaso’’ti vadati, tasmā yo ayaṃ mātaraṃ bharati, etaṃ mahānāgaṃ khippaṃ muñcatha. Sabbehi ñātibhīti saddhiṃ esa mātarā sametu samāgacchatūti.

    ཨཊྛམནཝམཱ ཨབྷིསམྦུདྡྷགཱཐཱ ཧོནྟི –

    Aṭṭhamanavamā abhisambuddhagāthā honti –

    .

    8.

    ‘‘མུཏྟོ ཙ བནྡྷནཱ ནཱགོ, མུཏྟམཱདཱཡ ཀུཉྫརོ།

    ‘‘Mutto ca bandhanā nāgo, muttamādāya kuñjaro;

    མུཧུཏྟཾ ཨསྶཱསཡིཏྭཱ, ཨགམཱ ཡེན པབྦཏོ༎

    Muhuttaṃ assāsayitvā, agamā yena pabbato.

    .

    9.

    ‘‘ཏཏོ སོ ནལི༹ནིཾ གནྟྭཱ, སཱིཏཾ ཀུཉྫརསེཝིཏཾ།

    ‘‘Tato so naḷiniṃ gantvā, sītaṃ kuñjarasevitaṃ;

    སོཎྜཱཡཱུདཀམཱཧཏྭཱ, མཱཏརཾ ཨབྷིསིཉྩཐཱ’’ཏི༎

    Soṇḍāyūdakamāhatvā, mātaraṃ abhisiñcathā’’ti.

    སོ ཀིར ནཱགོ བནྡྷནཱ མུཏྟོ ཐོཀཾ ཝིསྶམིཏྭཱ རཉྙོ དསརཱཛདྷམྨགཱཐཱཡ དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ‘‘ཨཔྤམཏྟོ ཧོཧི, མཧཱརཱཛཱ’’ཏི ཨོཝཱདཾ དཏྭཱ མཧཱཛནེན གནྡྷམཱལཱདཱིཧི པཱུཛིཡམཱནོ ནགརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཏདཧེཝ ཏཾ པདུམསརཾ པཏྭཱ ‘‘མམ མཱཏརཾ གོཙརཾ གཱཧཱཔེཏྭཱཝ སཡཾ གཎྷིསྶཱམཱི’’ཏི བཧུཾ བྷིསམུལཱ༹ལཾ ཨཱདཱཡ སོཎྜཔཱུརཾ ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ གུཧཱལེཎཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ གུཧཱདྭཱརེ ནིསིནྣཱཡ མཱཏུཡཱ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ སཏྟཱཧཾ ནིརཱཧཱརཏཱཡ མཱཏུ སརཱིརསྶ ཕསྶཔཊིལཱབྷཏྠཾ ཨུཔརི ཨུདཀཾ སིཉྩི, ཏམཏྠཾ ཨཱཝིཀརོནྟོ སཏྠཱ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི། བོདྷིསཏྟསྶ མཱཏཱཔི ‘‘དེཝོ ཝསྶཏཱི’’ཏི སཉྙཱཡ ཏཾ ཨཀྐོསནྟཱི དསམཾ གཱཐམཱཧ –

    So kira nāgo bandhanā mutto thokaṃ vissamitvā rañño dasarājadhammagāthāya dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti ovādaṃ datvā mahājanena gandhamālādīhi pūjiyamāno nagarā nikkhamitvā tadaheva taṃ padumasaraṃ patvā ‘‘mama mātaraṃ gocaraṃ gāhāpetvāva sayaṃ gaṇhissāmī’’ti bahuṃ bhisamuḷālaṃ ādāya soṇḍapūraṃ udakaṃ gahetvā guhāleṇato nikkhamitvā guhādvāre nisinnāya mātuyā santikaṃ gantvā sattāhaṃ nirāhāratāya mātu sarīrassa phassapaṭilābhatthaṃ upari udakaṃ siñci, tamatthaṃ āvikaronto satthā dve gāthā abhāsi. Bodhisattassa mātāpi ‘‘devo vassatī’’ti saññāya taṃ akkosantī dasamaṃ gāthamāha –

    ༡༠.

    10.

    ‘‘ཀོཡཾ ཨནརིཡོ དེཝོ, ཨཀཱལེནཔི ཝསྶཏི།

    ‘‘Koyaṃ anariyo devo, akālenapi vassati;

    གཏོ མེ ཨཏྲཛོ པུཏྟོ, ཡོ མཡ྄ཧཾ པརིཙཱརཀོ’’ཏི༎

    Gato me atrajo putto, yo mayhaṃ paricārako’’ti.

    ཏཏྠ ཨཏྲཛོཏི ཨཏྟཏོ ཛཱཏོ།

    Tattha atrajoti attato jāto.

    ཨཐ ནཾ སམསྶཱསེནྟོ བོདྷིསཏྟོ ཨེཀཱདསམཾ གཱཐམཱཧ –

    Atha naṃ samassāsento bodhisatto ekādasamaṃ gāthamāha –

    ༡༡.

    11.

    ‘‘ཨུཊྛེཧི ཨམྨ ཀིཾ སེསི, ཨཱགཏོ ཏྱཱཧམཏྲཛོ།

    ‘‘Uṭṭhehi amma kiṃ sesi, āgato tyāhamatrajo;

    མུཏྟོམྷི ཀཱསིརཱཛེན, ཝེདེཧེན ཡསསྶིནཱ’’ཏི༎

    Muttomhi kāsirājena, vedehena yasassinā’’ti.

    ཏཏྠ ཨཱགཏོ ཏྱཱཧནྟི ཨཱགཏོ ཏེ ཨཧཾ། ཝེདེཧེནཱཏི ཉཱཎསམྤནྣེན། ཡསསྶིནཱཏི མཧཱཔརིཝཱརེན ཏེན རཉྙཱ མངྒལཧཏྠིབྷཱཝཱཡ གཧིཏོཔི ཨཧཾ མུཏྟོ, ཨིདཱནི ཏཝ སནྟིཀཾ ཨཱགཏོ ཨུཊྛེཧི གོཙརཾ གཎྷཱཧཱིཏི།

    Tattha āgato tyāhanti āgato te ahaṃ. Vedehenāti ñāṇasampannena. Yasassināti mahāparivārena tena raññā maṅgalahatthibhāvāya gahitopi ahaṃ mutto, idāni tava santikaṃ āgato uṭṭhehi gocaraṃ gaṇhāhīti.

    སཱ ཏུཊྛམཱནསཱ རཉྙོ ཨནུམོདནཾ ཀརོནྟཱི ཨོསཱནགཱཐམཱཧ –

    Sā tuṭṭhamānasā rañño anumodanaṃ karontī osānagāthamāha –

    ༡༢.

    12.

    ‘‘ཙིརཾ ཛཱིཝཏུ སོ རཱཛཱ, ཀཱསཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ།

    ‘‘Ciraṃ jīvatu so rājā, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    ཡོ མེ པུཏྟཾ པམོཙེསི, སདཱ ཝུདྡྷཱཔཙཱཡིཀ’’ནྟི༎

    Yo me puttaṃ pamocesi, sadā vuddhāpacāyika’’nti.

    ཏདཱ རཱཛཱ བོདྷིསཏྟསྶ གུཎེ པསཱིདིཏྭཱ ནལི༹ནིཡཱ ཨཝིདཱུརེ གཱམཾ མཱཔེཏྭཱ བོདྷིསཏྟསྶ ཙ མཱཏུ ཙསྶ ནིབདྡྷཾ ཝཏྟཾ པཊྛཔེསི། ཨཔརབྷཱགེ བོདྷིསཏྟོ མཱཏརི ཀཱལཀཏཱཡ ཏསྶཱ སརཱིརཔརིཧཱརཾ ཀཏྭཱ ཀཱརཎྜཀཨསྶམཔདཾ ནཱམ གཏོ། ཏསྨིཾ པན ཋཱནེ ཧིམཝནྟཏོ ཨོཏརིཏྭཱ པཉྩསཏཱ ཨིསཡོ ཝསིཾསུ, ཏཾ ཝཏྟཾ ཏེསཾ ཨདཱསི། རཱཛཱ བོདྷིསཏྟསྶ སམཱནརཱུཔཾ སིལཱཔཊིམཾ ཀཱརེཏྭཱ མཧཱསཀྐཱརཾ པཝཏྟེསི ། སཀལཛམྦུདཱིཔཝཱསིནོ ཨནུསཾཝཙྪརཾ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཧཏྠིམཧཾ ནཱམ ཀརིཾསུ།

    Tadā rājā bodhisattassa guṇe pasīditvā naḷiniyā avidūre gāmaṃ māpetvā bodhisattassa ca mātu cassa nibaddhaṃ vattaṃ paṭṭhapesi. Aparabhāge bodhisatto mātari kālakatāya tassā sarīraparihāraṃ katvā kāraṇḍakaassamapadaṃ nāma gato. Tasmiṃ pana ṭhāne himavantato otaritvā pañcasatā isayo vasiṃsu, taṃ vattaṃ tesaṃ adāsi. Rājā bodhisattassa samānarūpaṃ silāpaṭimaṃ kāretvā mahāsakkāraṃ pavattesi . Sakalajambudīpavāsino anusaṃvaccharaṃ sannipatitvā hatthimahaṃ nāma kariṃsu.

    སཏྠཱ ཨིམཾ དྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ སཙྩཱནི པཀཱསེཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི, སཙྩཔརིཡོསཱནེ མཱཏུཔོསཀབྷིཀྑུ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཧི། ཏདཱ རཱཛཱ ཨཱནནྡོ ཨཧོསི, པཱཔཔུརིསོ དེཝདཏྟོ, ཧཏྠཱཙརིཡོ སཱརིཔུཏྟོ, མཱཏཱ ཧཏྠིནཱི མཧཱམཱཡཱ, མཱཏུཔོསཀནཱགོ པན ཨཧམེཝ ཨཧོསིནྟི།

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne mātuposakabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājā ānando ahosi, pāpapuriso devadatto, hatthācariyo sāriputto, mātā hatthinī mahāmāyā, mātuposakanāgo pana ahameva ahosinti.

    མཱཏུཔོསཀཛཱཏཀཝཎྞནཱ པཋམཱ།

    Mātuposakajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༤༥༥. མཱཏུཔོསཀཛཱཏཀཾ • 455. Mātuposakajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact