Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    3. මෙඝියසුත්‌තවණ්‌ණනා

    3. Meghiyasuttavaṇṇanā

    3. තතියෙ (උදා. අට්‌ඨ. 31) මෙඝියොති තස්‌ස ථෙරස්‌ස නාමං. උපට්‌ඨාකො හොතීති පරිචාරකො හොති. භගවතො හි පඨමබොධියං උපට්‌ඨාකා අනිබද්‌ධා අහෙසුං. එකදා නාගසමලො, එකදා නාගිතො, එකදා උපවාණො, එකදා සුනක්‌ඛත්‌තො, එකදා චුන්‌දො සමණුද්‌දෙසො , එකදා සාගතො, එකදා මෙඝියො, තදාපි මෙඝියත්‌ථෙරොව උපට්‌ඨාකො හොති. තෙනාහ ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා මෙඝියො භගවතො උපට්‌ඨාකො හොතී’’ති.

    3. Tatiye (udā. aṭṭha. 31) meghiyoti tassa therassa nāmaṃ. Upaṭṭhāko hotīti paricārako hoti. Bhagavato hi paṭhamabodhiyaṃ upaṭṭhākā anibaddhā ahesuṃ. Ekadā nāgasamalo, ekadā nāgito, ekadā upavāṇo, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso , ekadā sāgato, ekadā meghiyo, tadāpi meghiyattherova upaṭṭhāko hoti. Tenāha ‘‘tena kho pana samayena āyasmā meghiyo bhagavato upaṭṭhāko hotī’’ti.

    කිමිකාළායාති කාළකිමීනං බහුලතාය ‘‘කිමිකාළා’’ති ලද්‌ධනාමාය නදියා. ජඞ්‌ඝාවිහාරන්‌ති චිරනිසජ්‌ජාය ජඞ්‌ඝාසු උප්‌පන්‌නකිලමථවිනොදනත්‌ථං විචරණං. පාසාදිකන්‌ති අවිරළරුක්‌ඛතාය සිනිද්‌ධපත්‌තතාය ච පස්‌සන්‌තානං පසාදං ආවහතීති පාසාදිකං. සන්‌දච්‌ඡායතාය මනුඤ්‌ඤභූමිභාගතාය ච අන්‌තො පවිට්‌ඨානං පීතිසොමනස්‌සජනනට්‌ඨෙන චිත්‌තං රමෙතීති රමණීයං. අලන්‌ති පරියත්‌තං, යුත්‌තන්‌තිපි අත්‌ථො. පධානත්‌ථිකස්‌සාති පධානෙන භාවනානුයොගෙන අත්‌ථිකස්‌ස. යස්‌මා සො පධානකම්‌මෙ යුත්‌තො පධානකම්‌මිකො නාම හොති, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘පධානකම්‌මිකස්‌සා’’ති. ආගච්‌ඡෙය්‍යාහන්‌ති ආගච්‌ඡෙය්‍යං අහං. ථෙරෙන කිර පුබ්‌බෙ තං ඨානං අනුප්‌පටිපාටියා පඤ්‌ච ජාතිසතානි රඤ්‌ඤා එව සතා අනුභූතපුබ්‌බං උය්‍යානං අහොසි, තෙනස්‌ස දිට්‌ඨමත්‌තෙයෙව තත්‌ථ විහරිතුං චිත්‌තං නමි.

    Kimikāḷāyāti kāḷakimīnaṃ bahulatāya ‘‘kimikāḷā’’ti laddhanāmāya nadiyā. Jaṅghāvihāranti ciranisajjāya jaṅghāsu uppannakilamathavinodanatthaṃ vicaraṇaṃ. Pāsādikanti aviraḷarukkhatāya siniddhapattatāya ca passantānaṃ pasādaṃ āvahatīti pāsādikaṃ. Sandacchāyatāya manuññabhūmibhāgatāya ca anto paviṭṭhānaṃ pītisomanassajananaṭṭhena cittaṃ rametīti ramaṇīyaṃ. Alanti pariyattaṃ, yuttantipi attho. Padhānatthikassāti padhānena bhāvanānuyogena atthikassa. Yasmā so padhānakamme yutto padhānakammiko nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘padhānakammikassā’’ti. Āgaccheyyāhanti āgaccheyyaṃ ahaṃ. Therena kira pubbe taṃ ṭhānaṃ anuppaṭipāṭiyā pañca jātisatāni raññā eva satā anubhūtapubbaṃ uyyānaṃ ahosi, tenassa diṭṭhamatteyeva tattha viharituṃ cittaṃ nami.

    යාව අඤ්‌ඤොපි කොචි භික්‌ඛු ආගච්‌ඡතීති අඤ්‌ඤො කොචිපි භික්‌ඛු මම සන්‌තිකං යාව ආගච්‌ඡති, තාව ආගමෙහීති අත්‌ථො. ‘‘කොචි භික්‌ඛු දිස්‌සතී’’තිපි පාඨො, ‘‘ආගච්‌ඡතූ’’තිපි පඨන්‌ති, තථා ‘‘දිස්‌සතූ’’තිපි. නත්‌ථි කිඤ්‌චි උත්‌තරි කරණීයන්‌ති චතූසු සච්‌චෙසු චතූහි මග්‌ගෙහි පරිඤ්‌ඤාදීනං සොළසන්‌නං කිච්‌චානං කතත්‌තා අභිසම්‌බොධියා වා අධිගතත්‌තා තතො අඤ්‌ඤං උත්‌තරි කරණීයං නාම නත්‌ථි. චතූසු සච්‌චෙසු චතුන්‌නං කිච්‌චානං කතත්‌තාති ඉදං පන මග්‌ගවසෙන ලබ්‌භභානං භෙදං අනුපෙක්‌ඛිත්‌වා වුත්‌තං. අත්‌ථි කතස්‌ස පටිචයොති මය්‌හං සන්‌තානෙ නිප්‌ඵාදිතස්‌ස සීලාදිධම්‌මස්‌ස අරියමග්‌ගස්‌ස අනධිගතත්‌තා තදත්‌ථං පුන වඩ්‌ඪනසඞ්‌ඛාතො පටිචයො අත්‌ථි, ඉච්‌ඡිතබ්‌බොති අත්‌ථො.

    Yāvaaññopi koci bhikkhu āgacchatīti añño kocipi bhikkhu mama santikaṃ yāva āgacchati, tāva āgamehīti attho. ‘‘Koci bhikkhu dissatī’’tipi pāṭho, ‘‘āgacchatū’’tipi paṭhanti, tathā ‘‘dissatū’’tipi. Natthi kiñci uttari karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ katattā abhisambodhiyā vā adhigatattā tato aññaṃ uttari karaṇīyaṃ nāma natthi. Catūsu saccesu catunnaṃ kiccānaṃ katattāti idaṃ pana maggavasena labbhabhānaṃ bhedaṃ anupekkhitvā vuttaṃ. Atthi katassa paṭicayoti mayhaṃ santāne nipphāditassa sīlādidhammassa ariyamaggassa anadhigatattā tadatthaṃ puna vaḍḍhanasaṅkhāto paṭicayo atthi, icchitabboti attho.

    තිවිධනාටකපරිවාරොති මහන්‌තිත්‌ථියො මජ්‌ඣිමිත්‌ථියො අතිතරුණිත්‌ථියොති එවං වධූකුමාරිකකඤ්‌ඤාවත්‌ථාහි තිවිධාහි නාටකිත්‌ථීහි පරිවුතො. අකුසලවිතක්‌කෙහීති යථාවුත්‌තෙහි කාමවිතක්‌කාදීහි. අපරෙ පන ‘‘තස්‌මිං වනසණ්‌ඩෙ පුප්‌ඵඵලපල්‌ලවාදීසු ලොභවසෙන කාමවිතක්‌කො, ඛරස්‌සරානං පක්‌ඛිආදීනං සද්‌දස්‌සවනෙන බ්‍යාපාදවිතක්‌කො, ලෙඩ්‌ඩුආදීහි තෙසං විහෙඨනාධිප්‌පායෙන විහිංසාවිතක්‌කො. ‘ඉධෙවාහං වසෙය්‍ය’න්‌ති තත්‌ථ සාපෙක්‌ඛතාවසෙන වා කාමවිතක්‌කො, වනචරකෙ තත්‌ථ තත්‌ථ දිස්‌වා තෙසු චිත්‌තදුබ්‌භනෙන බ්‍යාපාදවිතක්‌කො, තෙසං විහෙඨනාධිප්‌පායෙන විහිංසාවිතක්‌කො තස්‌ස උප්‌පජ්‌ජතී’’ති වදන්‌ති. යථා තථා වා තස්‌ස මිච්‌ඡාවිතක්‌කප්‌පවත්‌තියෙව අච්‌ඡරියකාරණං. අච්‌ඡරියං වත, භොති ගරහණච්‌ඡරියං නාම කිරෙතං . යථා ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවතො වලියගත්‌තං දිස්‌වා අවොච ‘‘අච්‌ඡරියං, භන්‌තෙ, අබ්‌භුතං, භන්‌තෙ’’ති (සං. නි. 5.511). සම්‌පරිවාරිතාති වොකිණ්‌ණා. අත්‌තනි ගරුම්‌හි ච එකත්‌තෙපි බහුවචනං දිස්‌සති. ‘‘අන්‌වාසත්‌තො’’තිපි පාඨො. කස්‌මා පනස්‌ස භගවා තත්‌ථ ගමනං අනුජානි? ‘‘අනනුඤ්‌ඤාතොපි චායං මං ඔහාය ගච්‌ඡිස්‌සතෙව, පරිචාරකාමතාය මඤ්‌ඤෙ භගවා ගන්‌තුං න දෙතීති චස්‌ස සියා අඤ්‌ඤථත්‌තං, තදස්‌ස දීඝරත්‌තං අහිතාය දුක්‌ඛාය සංවත්‌තෙය්‍යා’’ති අනුජානි.

    Tividhanāṭakaparivāroti mahantitthiyo majjhimitthiyo atitaruṇitthiyoti evaṃ vadhūkumārikakaññāvatthāhi tividhāhi nāṭakitthīhi parivuto. Akusalavitakkehīti yathāvuttehi kāmavitakkādīhi. Apare pana ‘‘tasmiṃ vanasaṇḍe pupphaphalapallavādīsu lobhavasena kāmavitakko, kharassarānaṃ pakkhiādīnaṃ saddassavanena byāpādavitakko, leḍḍuādīhi tesaṃ viheṭhanādhippāyena vihiṃsāvitakko. ‘Idhevāhaṃ vaseyya’nti tattha sāpekkhatāvasena vā kāmavitakko, vanacarake tattha tattha disvā tesu cittadubbhanena byāpādavitakko, tesaṃ viheṭhanādhippāyena vihiṃsāvitakko tassa uppajjatī’’ti vadanti. Yathā tathā vā tassa micchāvitakkappavattiyeva acchariyakāraṇaṃ. Acchariyaṃ vata, bhoti garahaṇacchariyaṃ nāma kiretaṃ . Yathā āyasmā ānando bhagavato valiyagattaṃ disvā avoca ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante’’ti (saṃ. ni. 5.511). Samparivāritāti vokiṇṇā. Attani garumhi ca ekattepi bahuvacanaṃ dissati. ‘‘Anvāsatto’’tipi pāṭho. Kasmā panassa bhagavā tattha gamanaṃ anujāni? ‘‘Ananuññātopi cāyaṃ maṃ ohāya gacchissateva, paricārakāmatāya maññe bhagavā gantuṃ na detīti cassa siyā aññathattaṃ, tadassa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyyā’’ti anujāni.

    එවං තස්‌මිං අත්‌තනො පවත්‌තිං ආරොචෙත්‌වා නිසින්‌නෙ අථස්‌ස භගවා සප්‌පායධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ‘‘අපරිපක්‌කාය, මෙඝිය, චෙතොවිමුත්‌තියා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ‘‘අපරිපක්‌කායා’’ති පරිපාකං අප්‌පත්‌තාය. චෙතොවිමුත්‌තියාති කිලෙසෙහි චෙතසො විමුත්‌තියා. පුබ්‌බභාගෙ හි තදඞ්‌ගවසෙන චෙව වික්‌ඛම්‌භනවසෙන ච චෙතසො විමුත්‌ති හොති, අපරභාගෙ සමුච්‌ඡෙදවසෙන චෙව පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිවසෙන ච. සායං විමුත්‌ති හෙට්‌ඨා විත්‌ථාරතො කථිතාව, තස්‌මා තත්‌ථ වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බා. තත්‌ථ විමුත්‌තිපරිපාචනීයෙහි ධම්‌මෙහි ආසයෙ පරිපාචිතෙ සොධිතෙ විපස්‌සනාය මග්‌ගගබ්‌භං ගණ්‌හන්‌තියා පරිපාකං ගච්‌ඡන්‌තියා චෙතොවිමුත්‌ති පරිපක්‌කා නාම හොති, තදභාවෙ අපරිපක්‌කා.

    Evaṃ tasmiṃ attano pavattiṃ ārocetvā nisinne athassa bhagavā sappāyadhammaṃ desento ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā’’tiādimāha. Tattha ‘‘aparipakkāyā’’ti paripākaṃ appattāya. Cetovimuttiyāti kilesehi cetaso vimuttiyā. Pubbabhāge hi tadaṅgavasena ceva vikkhambhanavasena ca cetaso vimutti hoti, aparabhāge samucchedavasena ceva paṭippassaddhivasena ca. Sāyaṃ vimutti heṭṭhā vitthārato kathitāva, tasmā tattha vuttanayena veditabbā. Tattha vimuttiparipācanīyehi dhammehi āsaye paripācite sodhite vipassanāya maggagabbhaṃ gaṇhantiyā paripākaṃ gacchantiyā cetovimutti paripakkā nāma hoti, tadabhāve aparipakkā.

    කතමෙ පන විමුත්‌තිපරිපාචනීයා ධම්‌මා? සද්‌ධින්‌ද්‍රියාදීනං විසුද්‌ධිකරණවසෙන පන්‌නරස ධම්‌මා වෙදිතබ්‌බා. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –

    Katame pana vimuttiparipācanīyā dhammā? Saddhindriyādīnaṃ visuddhikaraṇavasena pannarasa dhammā veditabbā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘අස්‌සද්‌ධෙ පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, සද්‌ධෙ පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, පසාදනීයෙ සුත්‌තන්‌තෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි තීහාකාරෙහි සද්‌ධින්‌ද්‍රියං විසුජ්‌ඣති.

    ‘‘Assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupāsato, pasādanīye suttante paccavekkhato imehi tīhākārehi saddhindriyaṃ visujjhati.

    ‘‘කුසීතෙ පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, ආරද්‌ධවීරියෙ පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, සම්‌මප්‌පධානෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි තීහාකාරෙහි වීරියින්‌ද්‍රියං විසුජ්‌ඣති.

    ‘‘Kusīte puggale parivajjayato, āraddhavīriye puggale sevato bhajato payirupāsato, sammappadhāne paccavekkhato imehi tīhākārehi vīriyindriyaṃ visujjhati.

    ‘‘මුට්‌ඨස්‌සතී පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, උපට්‌ඨිතස්‌සතී පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, සතිපට්‌ඨානෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි තීහාකාරෙහි සතින්‌ද්‍රියං විසුජ්‌ඣති.

    ‘‘Muṭṭhassatī puggale parivajjayato, upaṭṭhitassatī puggale sevato bhajato payirupāsato, satipaṭṭhāne paccavekkhato imehi tīhākārehi satindriyaṃ visujjhati.

    ‘‘අසමාහිතෙ පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, සමාහිතෙ පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, ඣානවිමොක්‌ඛෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි තීහාකාරෙහි සමාධින්‌ද්‍රියං විසුජ්‌ඣති.

    ‘‘Asamāhite puggale parivajjayato, samāhite puggale sevato bhajato payirupāsato, jhānavimokkhe paccavekkhato imehi tīhākārehi samādhindriyaṃ visujjhati.

    ‘‘දුප්‌පඤ්‌ඤෙ පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, පඤ්‌ඤවන්‌තෙ පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, ගම්‌භීරඤාණචරියං පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි තීහාකාරෙහි පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං විසුජ්‌ඣති.

    ‘‘Duppaññe puggale parivajjayato, paññavante puggale sevato bhajato payirupāsato, gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhato imehi tīhākārehi paññindriyaṃ visujjhati.

    ‘‘ඉති ඉමෙ පඤ්‌ච පුග්‌ගලෙ පරිවජ්‌ජයතො, පඤ්‌ච පුග්‌ගලෙ සෙවතො භජතො පයිරුපාසතො, පඤ්‌ච සුත්‌තන්‌තෙ පච්‌චවෙක්‌ඛතො ඉමෙහි පන්‌නරසහි ආකාරෙහි ඉමානි පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි විසුජ්‌ඣන්‌තී’’ති (පටි. ම. 1.185).

    ‘‘Iti ime pañca puggale parivajjayato, pañca puggale sevato bhajato payirupāsato, pañca suttante paccavekkhato imehi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhantī’’ti (paṭi. ma. 1.185).

    අපරෙහිපි පන්‌නරසහි ආකාරෙහි ඉමානි පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි විසුජ්‌ඣන්‌ති. අපරෙපි පන්‌නරස ධම්‌මා විමුත්‌තිපරිපාචනීයා. සද්‌ධාපඤ්‌චමානි ඉන්‌ද්‍රියානි, අනිච්‌චසඤ්‌ඤා අනිච්‌චෙ, දුක්‌ඛසඤ්‌ඤා දුක්‌ඛෙ, අනත්‌තසඤ්‌ඤා, පහානසඤ්‌ඤා, විරාගසඤ්‌ඤාති ඉමා පඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියා සඤ්‌ඤා, කල්‍යාණමිත්‌තතා, සීලසංවරො, අභිසල්‌ලෙඛතා, වීරියාරම්‌භො, නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤාති. තෙසු වෙනෙය්‍යදමනකුසලො සත්‌ථා වෙනෙය්‍යස්‌ස මෙඝියත්‌ථෙරස්‌ස අජ්‌ඣාසයවසෙන ඉධ කල්‍යාණමිත්‌තතාදයො විමුත්‌තිපරිපාචනීයෙ ධම්‌මෙ දස්‌සෙන්‌තො ‘‘පඤ්‌ච ධම්‌මා පරිපක්‌කාය සංවත්‌තන්‌තී’’ති වත්‌වා තෙ විත්‌ථාරෙන්‌තො ‘‘ඉධ, මෙඝිය, භික්‌ඛු කල්‍යාණමිත්‌තො හොතී’’තිආදිමාහ.

    Aparehipi pannarasahi ākārehi imāni pañcindriyāni visujjhanti. Aparepi pannarasa dhammā vimuttiparipācanīyā. Saddhāpañcamāni indriyāni, aniccasaññā anicce, dukkhasaññā dukkhe, anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññāti imā pañca nibbedhabhāgiyā saññā, kalyāṇamittatā, sīlasaṃvaro, abhisallekhatā, vīriyārambho, nibbedhikapaññāti. Tesu veneyyadamanakusalo satthā veneyyassa meghiyattherassa ajjhāsayavasena idha kalyāṇamittatādayo vimuttiparipācanīye dhamme dassento ‘‘pañca dhammā paripakkāya saṃvattantī’’ti vatvā te vitthārento ‘‘idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hotī’’tiādimāha.

    තත්‌ථ කල්‍යාණමිත්‌තොති කල්‍යාණො භද්‌දො සුන්‌දරො මිත්‌තො එතස්‌සාති කල්‍යාණමිත්‌තො. යස්‌ස සීලාදිගුණසම්‌පන්‌නො ‘‘අඝස්‌ස තාතා හිතස්‌ස විධාතා’’ති එවං සබ්‌බාකාරෙන උපකාරො මිත්‌තො හොති, සො පුග්‌ගලො කල්‍යාණමිත්‌තොව. යථාවුත්‌තෙහි කල්‍යාණපුග්‌ගලෙහෙව සබ්‌බිරියාපථෙසු සහ අයති පවත්‌තති, න විනා තෙහීති කල්‍යාණසහායො. කල්‍යාණපුග්‌ගලෙසු එව චිත්‌තෙන චෙව කායෙන ච නින්‌නපොණපබ්‌භාරභාවෙන පවත්‌තතීති කල්‍යාණසම්‌පවඞ්‌කො. පදත්‌තයෙන කල්‍යාණමිත්‌තසංසග්‌ගෙ ආදරං උප්‌පාදෙති. අයං කල්‍යාණමිත්‌තතාසඞ්‌ඛාතො බ්‍රහ්‌මචරියවාසස්‌ස ආදිභාවතො සබ්‌බෙසඤ්‌ච කුසලධම්‌මානං බහුකාරතාය පධානභාවතො ච ඉමෙසු පඤ්‌චසු ධම්‌මෙසු ආදිතො වුත්‌තත්‌තා පඨමො අනවජ්‌ජධම්‌මො අවිසුද්‌ධානං සද්‌ධාදීනං විසුද්‌ධිකරණවසෙන චෙතොවිමුත්‌තියා පරිපක්‌කාය සංවත්‌තති. එත්‌ථ ච කල්‍යාණමිත්‌තස්‌ස බහුකාරතා පධානතා ච ‘‘උපඩ්‌ඪමිදං, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මචරියස්‌ස යදිදං කල්‍යාණමිත්‌තතා’’ති වදන්‌තං ධම්‌මභණ්‌ඩාගාරිකං ‘‘මා හෙවං, ආනන්‌දා’’ති ද්‌වික්‌ඛතුං පටිසෙධෙත්‌වා ‘‘සකලමෙව හිදං, ආනන්‌ද, බ්‍රහ්‌මචරියං යදිදං කල්‍යාණමිත්‌තතා කල්‍යාණසහායතා’’ති – ආදිසුත්‌තපදෙහි (සං. නි. 1.129; 5.2) වෙදිතබ්‌බා.

    Tattha kalyāṇamittoti kalyāṇo bhaddo sundaro mitto etassāti kalyāṇamitto. Yassa sīlādiguṇasampanno ‘‘aghassa tātā hitassa vidhātā’’ti evaṃ sabbākārena upakāro mitto hoti, so puggalo kalyāṇamittova. Yathāvuttehi kalyāṇapuggaleheva sabbiriyāpathesu saha ayati pavattati, na vinā tehīti kalyāṇasahāyo. Kalyāṇapuggalesu eva cittena ceva kāyena ca ninnapoṇapabbhārabhāvena pavattatīti kalyāṇasampavaṅko. Padattayena kalyāṇamittasaṃsagge ādaraṃ uppādeti. Ayaṃ kalyāṇamittatāsaṅkhāto brahmacariyavāsassa ādibhāvato sabbesañca kusaladhammānaṃ bahukāratāya padhānabhāvato ca imesu pañcasu dhammesu ādito vuttattā paṭhamo anavajjadhammo avisuddhānaṃ saddhādīnaṃ visuddhikaraṇavasena cetovimuttiyā paripakkāya saṃvattati. Ettha ca kalyāṇamittassa bahukāratā padhānatā ca ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti vadantaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ ‘‘mā hevaṃ, ānandā’’ti dvikkhatuṃ paṭisedhetvā ‘‘sakalameva hidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā’’ti – ādisuttapadehi (saṃ. ni. 1.129; 5.2) veditabbā.

    පුන චපරන්‌ති පුන ච අපරං ධම්‌මජාතං. සීලවාති එත්‌ථ කෙනට්‌ඨෙන සීලං? සීලනට්‌ඨෙන සීලං . කිමිදං සීලනං නාම? සමාධානං, කායකම්‌මාදීනං සුසීල්‍යවසෙන අවිප්‌පකිණ්‌ණතාති අත්‌ථො. අථ වා උපධාරණං, ඣානාදිකුසලධම්‌මානං පතිට්‌ඨානවසෙන ආධාරභාවොති අත්‌ථො. තස්‌මා සීලෙති, සීලතීති වා සීලං. අයං තාව සද්‌දලක්‌ඛණනයෙන සීලට්‌ඨො. අපරෙ පන ‘‘සිරට්‌ඨො සීලට්‌ඨො, සීතලට්‌ඨො, සීලට්‌ඨො’’ති නිරුත්‌තිනයෙන අත්‌ථං වණ්‌ණෙන්‌ති. තයිදං පාරිපූරිතො අතිසයතො වා සීලං අස්‌ස අත්‌ථීති සීලවා, සීලසම්‌පන්‌නොති අත්‌ථො.

    Puna caparanti puna ca aparaṃ dhammajātaṃ. Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ? Sīlanaṭṭhena sīlaṃ . Kimidaṃ sīlanaṃ nāma? Samādhānaṃ, kāyakammādīnaṃ susīlyavasena avippakiṇṇatāti attho. Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusaladhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho. Tasmā sīleti, sīlatīti vā sīlaṃ. Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlaṭṭho. Apare pana ‘‘siraṭṭho sīlaṭṭho, sītalaṭṭho, sīlaṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇenti. Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, sīlasampannoti attho.

    යථා ච සීලවා හොති සීලසම්‌පන්‌නො, තං දස්‌සෙතුං ‘‘පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛන්‌ති සික්‌ඛාපදසීලං. තඤ්‌හි යො නං පාති රක්‌ඛති, තං මොක්‌ඛෙති මොචෙති ආපායිකාදීහි දුක්‌ඛෙහීති පාතිමොක්‌ඛං. සංවරණං සංවරො, කායවාචාහි අවීතික්‌කමො. පාතිමොක්‌ඛමෙව සංවරො පාතිමොක්‌ඛසංවරො, තෙන සංවුතො පිහිතකායවාචොති පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො. ඉදමස්‌ස තස්‌මිං සීලෙ පතිට්‌ඨිතභාවපරිදීපනං. විහරතීති තදනුරූපවිහාරසමඞ්‌ගිභාවපරිදීපනං. ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නොති හෙට්‌ඨා පාතිමොක්‌ඛසංවරස්‌ස උපරි විසෙසානං යොගස්‌ස ච උපකාරධම්‌මපරිදීපනං. අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවීති පාතිමොක්‌ඛසීලතො අචවනධම්‌මතාපරිදීපනං. සමාදායාති සික්‌ඛාපදානං අනවසෙසතො ආදානපරිදීපනං. සික්‌ඛතීති සික්‌ඛාය සමඞ්‌ගිභාවපරිදීපනං. සික්‌ඛාපදෙසූති සික්‌ඛිතබ්‌බධම්‌මපරිදීපනං.

    Yathā ca sīlavā hoti sīlasampanno, taṃ dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttaṃ. Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ. Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ. Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo. Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto. Idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ. Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa upari visesānaṃ yogassa ca upakāradhammaparidīpanaṃ. Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ. Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ. Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.

    අපරො නයො – කිලෙසානං බලවභාවතො පාපකිරියාය සුකරභාවතො පුඤ්‌ඤකිරියාය ච දුක්‌කරභාවතො බහුක්‌ඛත්‌තුං අපායෙසු පතනසීලොති පාතී, පුථුජ්‌ජනො. අනිච්‌චතාය වා භවාදීසු කම්‌මවෙගුක්‌ඛිත්‌තො ඝටියන්‌තං විය අනවට්‌ඨානෙන පරිබ්‌භමනතො ගමනසීලොති පාතී. මරණවසෙන වා තම්‌හි තම්‌හි සත්‌තනිකායෙ අත්‌තභාවස්‌ස පතනසීලො වා පාතී, සත්‌තසන්‌තානො, චිත්‌තමෙව වා. තං පාතිනං සංසාරදුක්‌ඛතො මොක්‌ඛෙතීති පාතිමොක්‌ඛං. චිත්‌තස්‌ස හි විමොක්‌ඛෙන සත්‌තො ‘‘විමුත්‌තො’’ති වුච්‌චති. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘චිත්‌තවොදානා විසුජ්‌ඣන්‌තී’’ති (සං. නි. 3.100), ‘‘අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්‌තං විමුත්‌ත’’න්‌ති (මහාව. 28) ච.

    Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato pāpakiriyāya sukarabhāvato puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano. Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegukkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī. Maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa patanasīlo vā pātī, sattasantāno, cittameva vā. Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ. Cittassa hi vimokkhena satto ‘‘vimutto’’ti vuccati. Vuttañhi ‘‘cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100), ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca.

    අථ වා අවිජ්‌ජාදිහෙතුනා සංසාරෙ පතති ගච්‌ඡති පවත්‌තතීති පාති. ‘‘අවිජ්‌ජානීවරණානං සත්‌තානං තණ්‌හාසංයොජනානං සන්‌ධාවතං සංසරත’’න්‌ති (සං. නි. 2.124) හි වුත්‌තං. තස්‌ස පාතිනො සත්‌තස්‌ස තණ්‌හාදිසංකිලෙසත්‌තයතො මොක්‌ඛො එතෙනාති පාතිමොක්‌ඛං.

    Atha vā avijjādihetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pāti. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkhaṃ.

    අථ වා පාතෙති විනිපාතෙති දුක්‌ඛෙති පාති, චිත්‌තං. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘චිත්‌තෙන නීයතී ලොකො, චිත්‌තෙන පරිකස්‌සතී’’ති (සං. නි. 1.62). තස්‌ස පාතිනො මොක්‌ඛො එතෙනාති පාතිමොක්‌ඛං. පතති වා එතෙන අපායදුක්‌ඛෙ සංසාරදුක්‌ඛෙ චාති පාති, තණ්‌හාදිසංකිලෙසො. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘තණ්‌හා ජනෙති පුරිසං (සං. නි. 1.55). තණ්‌හාදුතියො පුරිසො’’ති (අ. නි. 4.9; ඉතිවු. 15, 105) ච ආදි. තතො පාතිතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛං.

    Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyatī loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkhaṃ. Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.55). Taṇhādutiyo puriso’’ti (a. ni. 4.9; itivu. 15, 105) ca ādi. Tato pātito mokkhoti pātimokkhaṃ.

    අථ වා පතති එත්‌ථාති පාති, ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරානි ආයතනානි. වුත්‌තඤ්‌හි ‘‘ඡසු ලොකො සමුප්‌පන්‌නො, ඡසු කුබ්‌බති සන්‌ථව’’න්‌ති (සු. නි. 171). තතො ඡඅජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරායතනසඞ්‌ඛාතතො පාතිතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛං. අථ වා පාතො විනිපාතො අස්‌ස අත්‌ථීති පාතී, සංසාරො. තතො මොක්‌ඛොති පාතිමොක්‌ඛං. අථ වා සබ්‌බලොකාධිපතිභාවතො ධම්‌මිස්‌සරො භගවා පතීති වුච්‌චති, මුච්‌චති එතෙනාති මොක්‌ඛො, පතිනො මොක්‌ඛො තෙන පඤ්‌ඤත්‌තත්‌තාති පතිමොක්‌ඛො, පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛං. සබ්‌බගුණානං වා මූලභාවතො උත්‌තමට්‌ඨෙන පති ච සො යථාවුත්‌තෙනත්‌ථෙන මොක්‌ඛො චාති පතිමොක්‌ඛො, පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛං. තථා හි වුත්‌තං ‘‘පාතිමොක්‌ඛන්‌ති ආදිමෙතං මුඛමෙතං පමුඛමෙත’’න්‌ති (මහාව. 135) විත්‌ථාරො.

    Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (su. ni. 171). Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkhaṃ. Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro. Tato mokkhoti pātimokkhaṃ. Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkhaṃ. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttenatthena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkhaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti ādimetaṃ mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.

    අථ වා -ඉති පකාරෙ, අතීති අච්‌චන්‌තත්‌ථෙ නිපාතො, තස්‌මා පකාරෙහි අච්‌චන්‌තං මොක්‌ඛෙතීති පාතිමොක්‌ඛං. ඉදඤ්‌හි සීලං සයං තදඞ්‌ගවසෙන, සමාධිසහිතං පඤ්‌ඤාසහිතඤ්‌ච වික්‌ඛම්‌භනවසෙන සමුච්‌ඡෙදවසෙන අච්‌චන්‌තං මොක්‌ඛෙති මොචෙතීති පාතිමොක්‌ඛං. පති පති මොක්‌ඛොති වා පතිමොක්‌ඛො, තම්‌හා තම්‌හා වීතික්‌කමදොසතො පච්‌චෙකං මොක්‌ඛොති අත්‌ථො. පතිමොක්‌ඛො එව පාතිමොක්‌ඛං. මොක්‌ඛොති වා නිබ්‌බානං, තස්‌ස මොක්‌ඛස්‌ස පටිබිම්‌බභූතොති පතිමොක්‌ඛො. සීලසංවරො හි සූරියස්‌ස අරුණුග්‌ගමනං විය නිබ්‌බානස්‌ස උදයභූතො තප්‌පටිභාගොව යථාරහං කිලෙසනිබ්‌බාපනතො. පතිමොක්‌ඛොයෙව පාතිමොක්‌ඛං. අථ වා මොක්‌ඛං පති වත්‌තති, මොක්‌ඛාභිමුඛන්‌ති වා පතිමොක්‌ඛං, පතිමොක්‌ඛමෙව පාතිමොක්‌ඛන්‌ති එවං තාව එත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛසද්‌දස්‌ස අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Atha vā pa-iti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkhaṃ. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ. Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho. Patimokkho eva pātimokkhaṃ. Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtoti patimokkho. Sīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgova yathārahaṃ kilesanibbāpanato. Patimokkhoyeva pātimokkhaṃ. Atha vā mokkhaṃ pati vattati, mokkhābhimukhanti vā patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāva ettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.

    සංවරති පිදහති එතෙනාති සංවරො, පාතිමොක්‌ඛමෙව සංවරොති පාතිමොක්‌ඛසංවරො. අත්‌ථතො පන තතො තතො වීතික්‌කමිතබ්‌බතො විරතියො චෙතනා ච, තෙන පාතිමොක්‌ඛසංවරෙන උපෙතො සමන්‌නාගතො පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා – ‘‘ඉමිනා පාතිමොක්‌ඛසංවරෙන උපෙතො හොති සමුපෙතො උපගතො සම්‌පන්‌නො සමන්‌නාගතො, තෙන වුච්‌චති පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො’’ති (විභ. 511).

    Saṃvarati pidahati etenāti saṃvaro, pātimokkhameva saṃvaroti pātimokkhasaṃvaro. Atthato pana tato tato vītikkamitabbato viratiyo cetanā ca, tena pātimokkhasaṃvarena upeto samannāgato pātimokkhasaṃvarasaṃvuto. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato sampanno samannāgato, tena vuccati pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti (vibha. 511).

    විහරතීති ඉරියාපථවිහාරෙන විහරති ඉරියති වත්‌තති. ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නොති වෙළුදානාදිමිච්‌ඡාජීවස්‌ස කායපාගබ්‌භියාදීනඤ්‌ච අකරණෙන සබ්‌බසො අනාචාරං වජ්‌ජෙත්‌වා කායිකො අවීතික්‌කමො, වාචසිකො අවීතික්‌කමො, කායිකවාචසිකො අවීතික්‌කමොති එවං වුත්‌තභික්‌ඛු සාරුප්‌පආචාරසම්‌පත්‌තියා වෙසියාදිඅගොචරං වජ්‌ජෙත්‌වා පිණ්‌ඩපාතාදිඅත්‌ථං උපසඞ්‌කමිතුං යුත්‌තට්‌ඨානසඞ්‌ඛාතගොචරචරණෙන ච සම්‌පන්‌නත්‌තා ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නො.

    Viharatīti iriyāpathavihārena viharati iriyati vattati. Ācāragocarasampannoti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena sabbaso anācāraṃ vajjetvā kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamoti evaṃ vuttabhikkhu sāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocaracaraṇena ca sampannattā ācāragocarasampanno.

    අපිච යො භික්‌ඛු සත්‌ථරි සගාරවො සප්‌පතිස්‌සො සබ්‍රහ්‌මචාරීසු සගාරවො සප්‌පතිස්‌සො හිරොත්‌තප්‌පසම්‌පන්‌නො සුනිවත්‌ථො සුපාරුතො පාසාදිකෙන අභික්‌කන්‌තෙන පටික්‌කන්‌තෙන ආලොකිතෙන විලොකිතෙන සමිඤ්‌ජිතෙන පසාරිතෙන ඉරියාපථසම්‌පන්‌නො ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ ජාගරියං අනුයුත්‌තො සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො අප්‌පිච්‌ඡො සන්‌තුට්‌ඨො පවිවිත්‌තො අසංසට්‌ඨො ආභිසමාචාරිකෙසු සක්‌කච්‌චකාරී ගරුචිත්‌තීකාරබහුලො විහරති, අයං වුච්‌චති ආචාරසම්‌පන්‌නො.

    Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyaṃ anuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.

    ගොචරො පන උපනිස්‌සයගොචරො, ආරක්‌ඛගොචරො, උපනිබන්‌ධගොචරොති තිවිධො. තත්‌ථ යො දසකථාවත්‌ථුගුණසමන්‌නාගතො වුත්‌තලක්‌ඛණො කල්‍යාණමිත්‌තො, යං නිස්‌සාය අස්‌සුතං සුණාති, සුතං පරියොදාපෙති, කඞ්‌ඛං විතරති, දිට්‌ඨිං උජුං කරොති, චිත්‌තං පසාදෙති, යස්‌ස ච අනුසික්‌ඛන්‌තො සද්‌ධාය වඩ්‌ඪති, සීලෙන, සුතෙන, චාගෙන, පඤ්‌ඤාය වඩ්‌ඪති, අයං වුච්‌චති උපනිස්‌සයගොචරො.

    Gocaro pana upanissayagocaro, ārakkhagocaro, upanibandhagocaroti tividho. Tattha yo dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto, yaṃ nissāya assutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa ca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ vuccati upanissayagocaro.

    යො භික්‌ඛු අන්‌තරඝරං පවිට්‌ඨො වීථිං පටිපන්‌නො ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛු යුගමත්‌තදස්‌සී සංවුතො ගච්‌ඡති, න හත්‌ථිං ඔලොකෙන්‌තො, න අස්‌සං, න රථං , න පත්‌තිං, න ඉත්‌ථිං, න පුරිසං ඔලොකෙන්‌තො, න උද්‌ධං උල්‌ලොකෙන්‌තො, න අධො ඔලොකෙන්‌තො, න දිසාවිදිසං පෙක්‌ඛමානො ගච්‌ඡති, අයං ආරක්‌ඛගොචරො.

    Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ , na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ ullokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro.

    උපනිබන්‌ධගොචරො පන චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා, යත්‌ථ භික්‌ඛු අත්‌තනො චිත්‌තං උපනිබන්‌ධති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා – ‘‘කො ච, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනො ගොචරො සකො පෙත්‌තිකො විසයො, යදිදං චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා’’ති (සං. නි. 5.372). තත්‌ථ උපනිස්‌සයගොචරස්‌ස පුබ්‌බෙ වුත්‌තත්‌තා ඉතරෙසං වසෙනෙත්‌ථ ගොචරො වෙදිතබ්‌බො. ඉති යථාවුත්‌තාය ආචාරසම්‌පත්‌තියා ඉමාය ච ගොචරසම්‌පත්‌තියා සමන්‌නාගතත්‌තා ආචාරගොචරසම්‌පන්‌නො.

    Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo, yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā’’ti (saṃ. ni. 5.372). Tattha upanissayagocarassa pubbe vuttattā itaresaṃ vasenettha gocaro veditabbo. Iti yathāvuttāya ācārasampattiyā imāya ca gocarasampattiyā samannāgatattā ācāragocarasampanno.

    අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවීති අප්‌පමත්‌තකත්‌තා අණුප්‌පමාණෙසු අස්‌සතියා අසඤ්‌චිච්‌ච ආපන්‌නසෙඛියඅකුසලචිත්‌තුප්‌පාදාදිභෙදෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සනසීලො. යො හි භික්‌ඛු පරමාණුමත්‌තං වජ්‌ජං අට්‌ඨසට්‌ඨියොජනසතසහස්‌සුබ්‌බෙධසිනෙරුපබ්‌බතරාජසදිසං කත්‌වා පස්‌සති, යොපි සබ්‌බලහුකං දුබ්‌භාසිතමත්‌තං පාරාජිකසදිසං කත්‌වා පස්‌සති, අයම්‌පි අණුමත්‌තෙසු වජ්‌ජෙසු භයදස්‌සාවී නාම. සමාදාය සික්‌ඛති සික්‌ඛාපදෙසූති යංකිඤ්‌චි සික්‌ඛාපදෙසු සික්‌ඛිතබ්‌බං, තං සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අනවසෙසං සමාදියිත්‌වා සික්‌ඛති, වත්‌තති පූරෙතීති අත්‌ථො.

    Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakattā aṇuppamāṇesu assatiyā asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo. Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayampi aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma. Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ samādiyitvā sikkhati, vattati pūretīti attho.

    අභිසල්‌ලෙඛිකාති අතිවිය කිලෙසානං සල්‌ලෙඛනීයා, තෙසං තනුභාවාය පහානාය යුත්‌තරූපා. චෙතොවිවරණසප්‌පායාති චෙතසො පටිච්‌ඡාදකානං නීවරණානං දූරීභාවකරණෙන චෙතොවිවරණසඞ්‌ඛාතානං සමථවිපස්‌සනානං සප්‌පායා, සමථවිපස්‌සනාචිත්‌තස්‌සෙව වා විවරණාය පාකටීකරණාය වා සප්‌පායා උපකාරිකාති චෙතොවිවරණසප්‌පායා.

    Abhisallekhikāti ativiya kilesānaṃ sallekhanīyā, tesaṃ tanubhāvāya pahānāya yuttarūpā. Cetovivaraṇasappāyāti cetaso paṭicchādakānaṃ nīvaraṇānaṃ dūrībhāvakaraṇena cetovivaraṇasaṅkhātānaṃ samathavipassanānaṃ sappāyā, samathavipassanācittasseva vā vivaraṇāya pākaṭīkaraṇāya vā sappāyā upakārikāti cetovivaraṇasappāyā.

    ඉදානි යෙන නිබ්‌බිදාදිආවහණෙන අයං කථා අභිසල්‌ලෙඛිකා චෙතොවිවරණසප්‌පායා ච නාම හොති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘එකන්‌තනිබ්‌බිදායා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ එකන්‌තනිබ්‌බිදායාති එකංසෙනෙව වට්‌ටදුක්‌ඛතො නිබ්‌බින්‌දනත්‌ථාය. විරාගාය නිරොධායාති තස්‌සෙව විරජ්‌ජනත්‌ථාය ච නිරුජ්‌ඣනත්‌ථාය ච. උපසමායාති සබ්‌බකිලෙසවූපසමාය. අභිඤ්‌ඤායාති සබ්‌බස්‌සපි අභිඤ්‌ඤෙය්‍යස්‌ස අභිජානනාය. සම්‌බොධායාති චතුමග්‌ගසම්‌බොධාය. නිබ්‌බානායාති අනුපාදිසෙසනිබ්‌බානාය. එතෙසු හි ආදිතො තීහි පදෙහි විපස්‌සනා වුත්‌තා, ද්‌වීහි නිබ්‌බානං වුත්‌තං. සමථවිපස්‌සනා ආදිං කත්‌වා නිබ්‌බානපරියොසානො අයං සබ්‌බො උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මො දසකථාවත්‌ථුලාභිනො සිජ්‌ඣතීති දස්‌සෙති.

    Idāni yena nibbidādiāvahaṇena ayaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekantanibbidāyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ekantanibbidāyāti ekaṃseneva vaṭṭadukkhato nibbindanatthāya. Virāgāya nirodhāyāti tasseva virajjanatthāya ca nirujjhanatthāya ca. Upasamāyāti sabbakilesavūpasamāya. Abhiññāyāti sabbassapi abhiññeyyassa abhijānanāya. Sambodhāyāti catumaggasambodhāya. Nibbānāyāti anupādisesanibbānāya. Etesu hi ādito tīhi padehi vipassanā vuttā, dvīhi nibbānaṃ vuttaṃ. Samathavipassanā ādiṃ katvā nibbānapariyosāno ayaṃ sabbo uttarimanussadhammo dasakathāvatthulābhino sijjhatīti dasseti.

    ඉදානි තං කථං විභජිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අප්‌පිච්‌ඡකථා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ අප්‌පිච්‌ඡොති නිඉච්‌ඡො, තස්‌ස කථා අප්‌පිච්‌ඡකථා, අප්‌පිච්‌ඡභාවප්‌පටිසංයුත්‌තකථා වා අප්‌පිච්‌ඡකථා. එත්‌ථ ච අත්‍රිච්‌ඡො, පාපිච්‌ඡො, මහිච්‌ඡො, අප්‌පිච්‌ඡොති ඉච්‌ඡාවසෙන චත්‌තාරො පුග්‌ගලා. තෙසු අත්‌තනා යථාලද්‌ධෙන ලාභෙන අතිත්‌තො උපරූපරි ලාභං ඉච්‌ඡන්‌තො අත්‍රිච්‌ඡො නාම. යං සන්‌ධාය –

    Idāni taṃ kathaṃ vibhajitvā dassento ‘‘appicchakathā’’tiādimāha. Tattha appicchoti niiccho, tassa kathā appicchakathā, appicchabhāvappaṭisaṃyuttakathā vā appicchakathā. Ettha ca atriccho, pāpiccho, mahiccho, appicchoti icchāvasena cattāro puggalā. Tesu attanā yathāladdhena lābhena atitto uparūpari lābhaṃ icchanto atriccho nāma. Yaṃ sandhāya –

    ‘‘චතුබ්‌භි අට්‌ඨජ්‌ඣගමා, අට්‌ඨාහිපි ච සොළස;

    ‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhipi ca soḷasa;

    සොළසාහි ච බාත්‌තිංස, අත්‍රිච්‌ඡං චක්‌කමාසදො;

    Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;

    ඉච්‌ඡාහතස්‌ස පොසස්‌ස, චක්‌කං භමති මත්‌ථකෙ’’ති. (ජා. 1.5.103) ච;

    Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.5.103) ca;

    ‘‘අත්‍රිච්‌ඡං අතිලොභෙන, අතිලොභමදෙන චා’’ති. ච වුත්‌තං;

    ‘‘Atricchaṃ atilobhena, atilobhamadena cā’’ti. ca vuttaṃ;

    ලාභසක්‌කාරසිලොකනිකාමයමානාය අසන්‌තගුණසම්‌භාවනාධිප්‌පායො පාපිච්‌ඡො. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘ඉධෙකච්‌චො අස්‌සද්‌ධො සමානො ‘සද්‌ධොති මං ජනො ජානාතූ’ති ඉච්‌ඡති, දුස්‌සීලො සමානො ‘සීලවාති මං ජනො ජානාතූ’ති ඉච්‌ඡතී’’තිආදි (විභ. 851).

    Lābhasakkārasilokanikāmayamānāya asantaguṇasambhāvanādhippāyo pāpiccho. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idhekacco assaddho samāno ‘saddhoti maṃ jano jānātū’ti icchati, dussīlo samāno ‘sīlavāti maṃ jano jānātū’ti icchatī’’tiādi (vibha. 851).

    සන්‌තගුණසම්‌භාවනාධිප්‌පායො පටිග්‌ගහණෙ අමත්‌තඤ්‌ඤූ මහිච්‌ඡො, යං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘ඉධෙකච්‌චො සද්‌ධො සමානො ‘සද්‌ධොති මං ජනො ජානාතූ’ති ඉච්‌ඡති, සීලවා සමානො ‘සීලවාති මං ජනො ජානාතූ’ති ඉච්‌ඡතී’’තිආදි. දුත්‌තප්‌පියතාය හිස්‌ස විජාතමාතාපි චිත්‌තං ගහෙතුං න සක්‌කොති. තෙනෙතං වුච්‌චති –

    Santaguṇasambhāvanādhippāyo paṭiggahaṇe amattaññū mahiccho, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idhekacco saddho samāno ‘saddhoti maṃ jano jānātū’ti icchati, sīlavā samāno ‘sīlavāti maṃ jano jānātū’ti icchatī’’tiādi. Duttappiyatāya hissa vijātamātāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධො සමුද්‌දො ච, මහිච්‌ඡො චාපි පුග්‌ගලො;

    ‘‘Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    සකටෙන පච්‌චයෙ දෙන්‌තු, තයොපෙතෙ අතප්‌පයා’’ති.

    Sakaṭena paccaye dentu, tayopete atappayā’’ti.

    එතෙ පන අත්‍රිච්‌ඡතාදයො දොසෙ ආරකා විවජ්‌ජෙත්‌වා සන්‌තගුණනිගුහනාධිප්‌පායො පටිග්‌ගහණෙ ච මත්‌තඤ්‌ඤූ අප්‌පිච්‌ඡො. අත්‌තනි විජ්‌ජමානම්‌පි ගුණං පටිච්‌ඡාදෙතුකාමතාය සද්‌ධො සමානො ‘‘සද්‌ධොති මං ජනො ජානාතූ’’ති න ඉච්‌ඡති, සීලවා, බහුස්‌සුතො, පවිවිත්‌තො, ආරද්‌ධවීරියො, උපට්‌ඨිතස්‌සති, සමාහිතො, පඤ්‌ඤවා සමානො ‘‘පඤ්‌ඤවාති මං ජනො ජානාතූ’’ති න ඉච්‌ඡති. ස්‌වායං පච්‌චයප්‌පිච්‌ඡො, ධුතඞ්‌ගප්‌පිච්‌ඡො, පරියත්‌තිඅප්‌පිච්‌ඡො අධිගමප්‌පිච්‌ඡොති චතුබ්‌බිධො. තත්‌ථ චතූසු පච්‌චයෙසු අප්‌පිච්‌ඡො පච්‌චයදායකං දෙය්‍යධම්‌මං අත්‌තනො ථාමඤ්‌ච ඔලොකෙත්‌වා සචෙපි හි දෙය්‍යධම්‌මො බහු හොති, දායකො අප්‌පං දාතුකාමො, දායකස්‌ස වසෙන අප්‌පමෙව ගණ්‌හාති. දෙය්‍යධම්‌මො චෙ අප්‌පො, දායකො බහුං දාතුකාමො, දෙය්‍යධම්‌මස්‌ස වසෙන අප්‌පමෙව ගණ්‌හාති. දෙය්‍යධම්‌මොපි චෙ බහු, දායකොපි බහුං දාතුකාමො, අත්‌තනො ථාමං ඤත්‌වා පමාණයුත්‌තමෙව ගණ්‌හාති. එවරූපො හි භික්‌ඛු අනුප්‌පන්‌නං ලාභං උප්‌පාදෙති, උප්‌පන්‌නං ලාභං ථාවරං කරොති, දායකානං චිත්‌තං ආරාධෙති. ධුතඞ්‌ගසමාදානස්‌ස පන අත්‌තනි අත්‌ථිභාවං න ජානාපෙතුකාමො ධුතඞ්‌ගප්‌පිච්‌ඡො. යො අත්‌තනො බහුස්‌සුතභාවං ජානාපෙතුං න ඉච්‌ඡති, අයං පරියත්‌තිඅප්‌පිච්‌ඡො . යො පන සොතාපන්‌නාදීසු අඤ්‌ඤතරො හුත්‌වා සබ්‍රහ්‌මචාරීනම්‌පි අත්‌තනො සොතාපන්‌නාදිභාවං ජානාපෙතුං න ඉච්‌ඡති, අයං අධිගමප්‌පිච්‌ඡො. එවමෙතෙසං අප්‌පිච්‌ඡානං යා අප්‌පිච්‌ඡතා, තස්‌සා සද්‌ධිං සන්‌දස්‌සනාදිවිධිනා අනෙකාකාරවොකාරානිසංසවිභාවනවසෙන සප්‌පටිපක්‌ඛස්‌ස අත්‍රිච්‌ඡතාදිභෙදස්‌ස ඉච්‌ඡාචාරස්‌ස ආදීනවවිභාවනවසෙන ච පවත්‌තා කථා අප්‌පිච්‌ඡකථා.

    Ete pana atricchatādayo dose ārakā vivajjetvā santaguṇaniguhanādhippāyo paṭiggahaṇe ca mattaññū appiccho. Attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati, sīlavā, bahussuto, pavivitto, āraddhavīriyo, upaṭṭhitassati, samāhito, paññavā samāno ‘‘paññavāti maṃ jano jānātū’’ti na icchati. Svāyaṃ paccayappiccho, dhutaṅgappiccho, pariyattiappiccho adhigamappicchoti catubbidho. Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayadāyakaṃ deyyadhammaṃ attano thāmañca oloketvā sacepi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appameva gaṇhāti. Deyyadhammo ce appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appameva gaṇhāti. Deyyadhammopi ce bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇayuttameva gaṇhāti. Evarūpo hi bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti. Dhutaṅgasamādānassa pana attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgappiccho. Yo attano bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ pariyattiappiccho. Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sabrahmacārīnampi attano sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamappiccho. Evametesaṃ appicchānaṃ yā appicchatā, tassā saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokārānisaṃsavibhāvanavasena sappaṭipakkhassa atricchatādibhedassa icchācārassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā appicchakathā.

    සන්‌තුට්‌ඨිකථාති එත්‌ථ සන්‌තුට්‌ඨීති සකෙන අත්‌තනා ලද්‌ධෙන තුට්‌ඨි සන්‌තුට්‌ඨි. අථ වා විසමං පච්‌චයිච්‌ඡං පහාය සමං තුට්‌ඨි සන්‌තුට්‌ඨි, සන්‌තෙන වා විජ්‌ජමානෙන තුට්‌ඨි සන්‌තුට්‌ඨි. වුත්‌තඤ්‌චෙතං –

    Santuṭṭhikathāti ettha santuṭṭhīti sakena attanā laddhena tuṭṭhi santuṭṭhi. Atha vā visamaṃ paccayicchaṃ pahāya samaṃ tuṭṭhi santuṭṭhi, santena vā vijjamānena tuṭṭhi santuṭṭhi. Vuttañcetaṃ –

    ‘‘අතීතං නානුබද්‌ධො සො, නප්‌පජප්‌පමනාගතං;

    ‘‘Atītaṃ nānubaddho so, nappajappamanāgataṃ;

    පච්‌චුප්‌පන්‌නෙන යාපෙන්‌තො, සන්‌තුට්‌ඨොති පවුච්‌චතී’’ති.

    Paccuppannena yāpento, santuṭṭhoti pavuccatī’’ti.

    සම්‌මා වා ඤායෙන භගවතා අනුඤ්‌ඤාතවිධිනා පච්‌චයෙහි තුට්‌ඨි සන්‌තුට්‌ඨි, අත්‌ථතො ඉතරීතරපච්‌චයසන්‌තොසො, සො ද්‌වාදසවිධො හොති. කථං? චීවරෙ යථාලාභසන්‌තොසො, යථාබලසන්‌තොසො, යථාසාරුප්‌පසන්‌තොසොති තිවිධො. එවං පිණ්‌ඩපාතාදීසු.

    Sammā vā ñāyena bhagavatā anuññātavidhinā paccayehi tuṭṭhi santuṭṭhi, atthato itarītarapaccayasantoso, so dvādasavidho hoti. Kathaṃ? Cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho. Evaṃ piṇḍapātādīsu.

    තත්‍රායං පභෙදවණ්‌ණනා – ඉධ භික්‌ඛු චීවරං ලභති සුන්‌දරං වා අසුන්‌දරං වා, සො තෙනෙව යාපෙති, අඤ්‌ඤං න පත්‌ථෙති, ලභන්‌තොපි න ගණ්‌හාති, අයමස්‌ස චීවරෙ යථාලාභසන්‌තොසො. අථ පන පකතිදුබ්‌බලො වා හොති ආබාධජරාභිභූතො වා, ගරුචීවරං පාරුපන්‌තො කිලමති, සො සභාගෙන භික්‌ඛුනා සද්‌ධිං තං පරිවත්‌තෙත්‌වා ලහුකෙන යාපෙන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස චීවරෙ යථාබලසන්‌තොසො. අපරො පණීතපච්‌චයලාභී හොති, සො පට්‌ටචීවරාදීනං අඤ්‌ඤතරං මහග්‌ඝචීවරං බහූනි වා ලභිත්‌වා ‘‘ඉදං ථෙරානං චිරපබ්‌බජිතානං බහුස්‌සුතානං අනුරූපං, ඉදං ගිලානානං දුබ්‌බලානං අප්‌පලාභීනං හොතූ’’ති තෙසං දත්‌වා අත්‌තනා සඞ්‌කාරකූටාදිතො වා නන්‌තකානි උච්‌චිනිත්‌වා සඞ්‌ඝාටිං කත්‌වා තෙසං වා පුරාණචීවරානි ගහෙත්‌වා ධාරෙන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස චීවරෙ යථාසාරුප්‌පසන්‌තොසො.

    Tatrāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso. Atha pana pakatidubbalo vā hoti ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso. Aparo paṇītapaccayalābhī hoti, so paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ bahūni vā labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ dubbalānaṃ appalābhīnaṃ hotū’’ti tesaṃ datvā attanā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā tesaṃ vā purāṇacīvarāni gahetvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.

    ඉධ පන භික්‌ඛු පිණ්‌ඩපාතං ලභති ලූඛං වා පණීතං වා, සො තෙනෙව යාපෙති, අඤ්‌ඤං න පත්‌ථෙති, ලභන්‌තොපි න ගණ්‌හාති, අයමස්‌ස පිණ්‌ඩපාතෙ යථාලාභසන්‌තොසො. අථ පන ආබාධිකො හොති, ලූඛං පණීතං පකතිවිරුද්‌ධං බ්‍යාධිවිරුද්‌ධං වා පිණ්‌ඩපාතං භුඤ්‌ජිත්‌වා ගාළ්‌හං වා රොගාබාධං පාපුණාති, සො සභාගස්‌ස භික්‌ඛුනො දත්‌වා තස්‌ස හත්‌ථතො සප්‌පායභොජනං භුඤ්‌ජිත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස පිණ්‌ඩපාතෙ යථාබලසන්‌තොසො. අපරො බහුං පණීතං පිණ්‌ඩපාතං ලභති, සො ‘‘අයං පිණ්‌ඩපාතො චිරපබ්‌බජිතානං අනුරූපො’’ති චීවරං විය තෙසං දත්‌වා තෙසං වා සෙසකං අත්‌තනා පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා මිස්‌සකාහාරං වා භුඤ්‌ජන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස පිණ්‌ඩපාතෙ යථාසාරුප්‌පසන්‌තොසො.

    Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso. Atha pana ābādhiko hoti, lūkhaṃ paṇītaṃ pakativiruddhaṃ byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ bhuñjitvā gāḷhaṃ vā rogābādhaṃ pāpuṇāti, so sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso. Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so ‘‘ayaṃ piṇḍapāto cirapabbajitānaṃ anurūpo’’ti cīvaraṃ viya tesaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ attanā piṇḍāya caritvā missakāhāraṃ vā bhuñjantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.

    ඉධ පන භික්‌ඛුනො සෙනාසනං පාපුණාති මනාපං වා ආමනාපං වා අන්‌තමසො තිණසන්‌ථාරකම්‌පි, සො තෙනෙව සන්‌තුස්‌සති, පුන අඤ්‌ඤං සුන්‌දරතරං පාපුණාති, තං න ගණ්‌හාති, අයමස්‌ස සෙනාසනෙ යථාලාභසන්‌තොසො. අථ පන ආබාධිකො හොති දුබ්‌බලො වා, පකතිවිරුද්‌ධං වා සො බ්‍යාධිවිරුද්‌ධං වා සෙනාසනං ලභති, යත්‌ථස්‌ස වසතො අඵාසු හොති, සො තං සභාගස්‌ස භික්‌ඛුනො දත්‌වා තස්‌ස සන්‌තකෙ සප්‌පායසෙනාසනෙ වසිත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස සෙනාසනෙ යථාබලසන්‌තොසො. අපරො සුන්‌දරං සෙනාසනං පත්‌තම්‌පි න සම්‌පටිච්‌ඡති ‘‘පණීතසෙනාසනං නාම පමාදට්‌ඨාන’’න්‌ති, මහාපුඤ්‌ඤතාය වා ලෙණමණ්‌ඩපකූටාගාරාදීනි බහූනි පණීතසෙනාසනානි ලභති, සො තානි චීවරාදීනි විය චිරපබ්‌බජිතාදීනං දත්‌වා යත්‌ථ කත්‌ථචි වසන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස සෙනාසනෙ යථාසාරුප්‌පසන්‌තොසො.

    Idha pana bhikkhuno senāsanaṃ pāpuṇāti manāpaṃ vā āmanāpaṃ vā antamaso tiṇasanthārakampi, so teneva santussati, puna aññaṃ sundarataraṃ pāpuṇāti, taṃ na gaṇhāti, ayamassa senāsane yathālābhasantoso. Atha pana ābādhiko hoti dubbalo vā, pakativiruddhaṃ vā so byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso. Aparo sundaraṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati ‘‘paṇītasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhāna’’nti, mahāpuññatāya vā leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati, so tāni cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.

    ඉධ පන භික්‌ඛු භෙසජ්‌ජං ලභති ලූඛං වා පණීතං වා, සො තෙනෙව තුස්‌සති, අඤ්‌ඤං න පත්‌ථෙති, ලභන්‌තොපි න ගණ්‌හාති, අයං ගිලානපච්‌චයෙ යථාලාභසන්‌තොසො. අථ පන තෙලෙන අත්‌ථිකො ඵාණිතං ලභති, සො යං ලභති, සො තං සභාගස්‌ස භික්‌ඛුනො දත්‌වා තස්‌ස හත්‌ථතො තෙලෙන භෙසජ්‌ජං කත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස ගිලානපච්‌චයෙ යථාබලසන්‌තොසො. අපරො මහාපුඤ්‌ඤො බහුං තෙලමධුඵාණිතාදිපණීතභෙසජ්‌ජං ලභති, සො තං චීවරාදීනි විය චිරපබ්‌බජිතාදීනං දත්‌වා තෙසං ආභතකෙන යෙන කෙනචි භෙසජ්‌ජං කරොන්‌තොපි සන්‌තුට්‌ඨොව හොති. යො පන එකස්‌මිං භාජනෙ මුත්‌තහරීතකං, එකස්‌මිං චතුමධුරං ඨපෙත්‌වා ‘‘ගණ්‌හථ, භන්‌තෙ, යදිච්‌ඡසී’’ති වුච්‌චමානො ‘‘සචස්‌ස තෙසු අඤ්‌ඤතරෙනපි රොගො වූපසම්‌මති, ඉදං මුත්‌තහරීතකං නාම බුද්‌ධාදීහි වණ්‌ණිත’’න්‌ති, ‘‘පූතිමුත්‌තභෙසජ්‌ජං නිස්‌සාය පබ්‌බජ්‌ජා, තත්‌ථ තෙ යාවජීවං උස්‌සාහො කරණීයො’’ති (මහාව. 128) වචනං අනුස්‌සරන්‌තො චතුමධුරං පටික්‌ඛිපිත්‌වා මුත්‌තහරීතකෙන භෙසජ්‌ජං කරොන්‌තො පරමසන්‌තුට්‌ඨොව හොති, අයමස්‌ස ගිලානපච්‌චයෙ යථාසාරුප්‌පසන්‌තොසො.

    Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayaṃ gilānapaccaye yathālābhasantoso. Atha pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so yaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telena bhesajjaṃ katvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso. Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā tesaṃ ābhatakena yena kenaci bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti. Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharītakaṃ, ekasmiṃ catumadhuraṃ ṭhapetvā ‘‘gaṇhatha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno ‘‘sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, idaṃ muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇita’’nti, ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā, tattha te yāvajīvaṃ ussāho karaṇīyo’’ti (mahāva. 128) vacanaṃ anussaranto catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.

    සො එවංපභෙදො සබ්‌බොපි සන්‌තොසො සන්‌තුට්‌ඨීති පවුච්‌චති. තෙන වුත්‌තං ‘‘අත්‌ථතො ඉතරීතරපච්‌චයසන්‌තොසො’’ති. තස්‌සා සන්‌තුට්‌ඨියා සද්‌ධිං සන්‌දස්‌සනාදිවිධිනා ආනිසංසවිභාවනවසෙන තප්‌පටිපක්‌ඛස්‌ස අත්‍රිච්‌ඡතාදිභෙදස්‌ස ඉච්‌ඡාචාරස්‌ස ආදීනවවිභාවනවසෙන ච පවත්‌තා කථා සන්‌තුට්‌ඨිකථා. ඉතො පරාසුපි කථාසු එසෙව නයො. විසෙසමත්‌තමෙව වක්‌ඛාම.

    So evaṃpabhedo sabbopi santoso santuṭṭhīti pavuccati. Tena vuttaṃ ‘‘atthato itarītarapaccayasantoso’’ti. Tassā santuṭṭhiyā saddhiṃ sandassanādividhinā ānisaṃsavibhāvanavasena tappaṭipakkhassa atricchatādibhedassa icchācārassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā santuṭṭhikathā. Ito parāsupi kathāsu eseva nayo. Visesamattameva vakkhāma.

    පවිවෙකකථාති එත්‌ථ කායවිවෙකො, චිත්‌තවිවෙකො, උපධිවිවෙකොති තයො විවෙකා. තෙසු එකො ගච්‌ඡති, එකො තිට්‌ඨති, එකො නිසීදති , එකො සෙය්‍යං කප්‌පෙති, එකො ගාමං පිණ්‌ඩාය පවිසති, එකො පටික්‌කමති, එකො අභික්‌කමති, එකො චඞ්‌කමං අධිට්‌ඨාති, එකො චරති, එකො විහරති, එවං සබ්‌බිරියාපථෙසු සබ්‌බකිච්‌චෙසු ගණසඞ්‌ගණිකං පහාය විවිත්‌තවාසො කායවිවෙකො නාම. අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො පන චිත්‌තවිවෙකො නාම. නිබ්‌බානං උපධිවිවෙකො නාම. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘කායවිවෙකො ච විවෙකට්‌ඨකායානං නෙක්‌ඛම්‌මාභිරතානං, චිත්‌තවිවෙකො ච පරිසුද්‌ධචිත්‌තානං පරමවොදානප්‌පත්‌තානං, උපධිවිවෙකො ච නිරුපධීනං පුග්‌ගලානං විසඞ්‌ඛාරගතාන’’න්‌ති (මහානි. 57). විවෙකොයෙව පවිවෙකො, පවිවෙකෙ පටිසංයුත්‌තා කථා පවිවෙකකථා.

    Pavivekakathāti ettha kāyaviveko, cittaviveko, upadhivivekoti tayo vivekā. Tesu eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati , eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharati, evaṃ sabbiriyāpathesu sabbakiccesu gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vivittavāso kāyaviveko nāma. Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma. Nibbānaṃ upadhiviveko nāma. Vuttañhetaṃ ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57). Vivekoyeva paviveko, paviveke paṭisaṃyuttā kathā pavivekakathā.

    අසංසග්‌ගකථාති එත්‌ථ සවනසංසග්‌ගො, දස්‌සනසංසග්‌ගො, සමුල්‌ලපනසංසග්‌ගො, සම්‌භොගසංසග්‌ගො, කායසංසග්‌ගොති පඤ්‌ච සංසග්‌ගා. තෙසු ඉධෙකච්‌චො භික්‌ඛු සුණාති ‘‘අමුකස්‌මිං ඨානෙ ගාමෙ වා නිගමෙ වා ඉත්‌ථී අභිරූපා දස්‌සනීයා පාසාදිකා පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතා’’ති, සො තං සුත්‌වා සංසීදති විසීදති, න සක්‌කොති බ්‍රහ්‌මචරියං සන්‌ධාරෙතුං, සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය හීනායාවත්‌තති, එවං විසභාගාරම්‌මණස්‌සවනෙන උප්‌පන්‌නකිලෙසසන්‌ථවො සවනසංසග්‌ගො නාම. න හෙව ඛො භික්‌ඛු සුණාති, අපිච ඛො සාමං පස්‌සති ඉත්‌ථිං අභිරූපං දස්‌සනීයං පාසාදිකං පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතං, සො තං දිස්‌වා සංසීදති විසීදති, න සක්‌කොති බ්‍රහ්‌මචරියං සන්‌ධාරෙතුං, සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය හීනායාවත්‌තති, එවං විසභාගාරම්‌මණදස්‌සනෙන උප්‌පන්‌නකිලෙසසන්‌ථවො දස්‌සනසංසග්‌ගො නාම. දිස්‌වා පන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ආලාපසල්‌ලාපවසෙන උප්‌පන්‌නො කිලෙසසන්‌ථවො සමුල්‌ලපනසංසග්‌ගො නාම. සඤ්‌ජග්‌ඝනාදිපි එතෙනෙව සඞ්‌ගය්‌හති. අත්‌තනො පන සන්‌තකං යං කිඤ්‌චි මාතුගාමස්‌ස දත්‌වා අදත්‌වා වා තෙන දින්‌නස්‌ස වනභඞ්‌ගිනියාදිනො පරිභොගවසෙන උප්‌පන්‌නො කිලෙසසන්‌ථවො සම්‌භොගසංසග්‌ගො නාම. මාතුගාමස්‌ස හත්‌ථග්‌ගාහාදිවසෙන උප්‌පන්‌නකිලෙසසන්‌ථවො කායසංසග්‌ගො නාම.

    Asaṃsaggakathāti ettha savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullapanasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti pañca saṃsaggā. Tesu idhekacco bhikkhu suṇāti ‘‘amukasmiṃ ṭhāne gāme vā nigame vā itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇassavanena uppannakilesasanthavo savanasaṃsaggo nāma. Na heva kho bhikkhu suṇāti, apica kho sāmaṃ passati itthiṃ abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇadassanena uppannakilesasanthavo dassanasaṃsaggo nāma. Disvā pana aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena uppanno kilesasanthavo samullapanasaṃsaggo nāma. Sañjagghanādipi eteneva saṅgayhati. Attano pana santakaṃ yaṃ kiñci mātugāmassa datvā adatvā vā tena dinnassa vanabhaṅginiyādino paribhogavasena uppanno kilesasanthavo sambhogasaṃsaggo nāma. Mātugāmassa hatthaggāhādivasena uppannakilesasanthavo kāyasaṃsaggo nāma.

    යොපි චෙස ‘‘ගිහීහි සංසට්‌ඨො විහරති අනනුලොමිකෙන සංසග්‌ගෙන සහසොකී සහනන්‌දී සුඛිතෙසු සුඛිතො දුක්‌ඛිතෙසු දුක්‌ඛිතො උප්‌පන්‌නෙසු කිච්‌චකරණීයෙසු අත්‌තනා වො යොගං ආපජ්‌ජතී’’ති (සං. නි. 3.3; මහානි. 164) එවං වුත්‌තො අනනුලොමිකො ගිහිසංසග්‌ගො නාම, යො ච සබ්‍රහ්‌මචාරීහිපි කිලෙසුප්‌පත්‌තිහෙතුභූතො සංසග්‌ගො, තං සබ්‌බං පහාය ය්‌වායං සංසාරෙ ථිරතරං සංවෙගසඞ්‌ඛාරෙසු තිබ්‌බං භයසඤ්‌ඤං සරීරෙ පටික්‌කූලසඤ්‌ඤං සබ්‌බාකුසලෙසු ජිගුච්‌ඡාපුබ්‌බඞ්‌ගමං හිරොත්‌තප්‌පං සබ්‌බකිරියාසු සතිසම්‌පජඤ්‌ඤන්‌ති සබ්‌බං පච්‌චුපට්‌ඨපෙත්‌වා කමලදලෙ ජලබින්‌දු විය සබ්‌බත්‌ථ අලග්‌ගභාවො, අයං සබ්‌බසංසග්‌ගප්‌පටිපක්‌ඛතාය අසංසග්‌ගො, තප්‌පටිසංයුත්‌තා කථා අසංසග්‌ගකථා.

    Yopi cesa ‘‘gihīhi saṃsaṭṭho viharati ananulomikena saṃsaggena sahasokī sahanandī sukhitesu sukhito dukkhitesu dukkhito uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā vo yogaṃ āpajjatī’’ti (saṃ. ni. 3.3; mahāni. 164) evaṃ vutto ananulomiko gihisaṃsaggo nāma, yo ca sabrahmacārīhipi kilesuppattihetubhūto saṃsaggo, taṃ sabbaṃ pahāya yvāyaṃ saṃsāre thirataraṃ saṃvegasaṅkhāresu tibbaṃ bhayasaññaṃ sarīre paṭikkūlasaññaṃ sabbākusalesu jigucchāpubbaṅgamaṃ hirottappaṃ sabbakiriyāsu satisampajaññanti sabbaṃ paccupaṭṭhapetvā kamaladale jalabindu viya sabbattha alaggabhāvo, ayaṃ sabbasaṃsaggappaṭipakkhatāya asaṃsaggo, tappaṭisaṃyuttā kathā asaṃsaggakathā.

    වීරියාරම්‌භකථාති එත්‌ථ වීරස්‌ස භාවො, කම්‌මන්‌ති වා වීරියං, විධිනා ඊරෙතබ්‌බං පවත්‌තෙතබ්‌බන්‌ති වා වීරියං, වීරියඤ්‌ච තං අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය, කුසලානං ධම්‌මානං උපසම්‌පදාය ආරභනං වීරියාරම්‌භො. ස්‌වායං කායිකො, චෙතසිකො චාති දුවිධො, ආරම්‌භධාතු, නික්‌කමධාතු, පරක්‌කමධාතු, චාති තිවිධො, සම්‌මප්‌පධානවසෙන චතුබ්‌බිධො. සො සබ්‌බොපි යො භික්‌ඛු ගමනෙ උප්‌පන්‌නකිලෙසං ඨානං පාපුණිතුං න දෙති, ඨානෙ උප්‌පන්‌නං නිසජ්‌ජං, නිසජ්‌ජාය උප්‌පන්‌නං සයනං පාපුණිතුං න දෙති, තත්‌ථ තත්‌ථෙව අජපදෙන දණ්‌ඩෙන කණ්‌හසප්‌පං උප්‌පීළෙත්‌වා ගණ්‌හන්‌තො විය තිඛිණෙන අසිනා අමිත්‌තං ගීවාය පහරන්‌තො විය සීසං උක්‌ඛිපිතුං අදත්‌වා වීරියබලෙන නිග්‌ගණ්‌හාති, තස්‌සෙවං වීරියාරම්‌භො ආරද්‌ධවීරියස්‌ස වසෙන වෙදිතබ්‌බො, තප්‌පටිසංයුත්‌තා කථා වීරියාරම්‌භකථා.

    Vīriyārambhakathāti ettha vīrassa bhāvo, kammanti vā vīriyaṃ, vidhinā īretabbaṃ pavattetabbanti vā vīriyaṃ, vīriyañca taṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya ārabhanaṃ vīriyārambho. Svāyaṃ kāyiko, cetasiko cāti duvidho, ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu, cāti tividho, sammappadhānavasena catubbidho. So sabbopi yo bhikkhu gamane uppannakilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, tattha tattheva ajapadena daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya tikhiṇena asinā amittaṃ gīvāya paharanto viya sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā vīriyabalena niggaṇhāti, tassevaṃ vīriyārambho āraddhavīriyassa vasena veditabbo, tappaṭisaṃyuttā kathā vīriyārambhakathā.

    සීලකථාතිආදීසු දුවිධං සීලං ලොකියං ලොකුත්‌තරඤ්‌ච. තත්‌ථ ලොකියං පාතිමොක්‌ඛසංවරාදි චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං. ලොකුත්‌තරං මග්‌ගසීලං ඵලසීලඤ්‌ච. තථා සමාධිපි. විපස්‌සනාය පාදකභූතා සහ උපචාරෙන අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො ලොකියො සමාධි, මග්‌ගසම්‌පයුත්‌තො පනෙත්‌ථ ලොකුත්‌තරො සමාධි නාම. තථා පඤ්‌ඤාපි. ලොකියා සුතමයා, චින්‌තාමයා, ඣානසම්‌පයුත්‌තා, විපස්‌සනාඤාණඤ්‌ච. විසෙසතො පනෙත්‌ථ විපස්‌සනාපඤ්‌ඤා ගහෙතබ්‌බා. ලොකුත්‌තරා මග්‌ගපඤ්‌ඤා ඵලපඤ්‌ඤා ච. විමුත්‌ති අරියඵලවිමුත්‌ති නිබ්‌බානඤ්‌ච. අපරෙ පන තදඞ්‌ගවික්‌ඛම්‌භනසමුච්‌ඡෙදවිමුත්‌තීනම්‌පි වසෙනෙත්‌ථ අත්‌ථං සංවණ්‌ණෙන්‌ති. විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනම්‌පි එකූනවීසතිවිධං පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණං. ඉති ඉමෙසං සීලාදීනං සද්‌ධිං සන්‌දස්‌සනාදිවිධිනා අනෙකාකාරවොකාරආනිසංසවිභාවනවසෙන චෙව තප්‌පටිපක්‌ඛානං දුස්‌සීල්‍යාදීනං ආදීනවවිභාවනවසෙන ච පවත්‌තා කථා, තප්‌පටිසංයුත්‌තා කථා වා සීලාදිකථා නාම.

    Sīlakathātiādīsu duvidhaṃ sīlaṃ lokiyaṃ lokuttarañca. Tattha lokiyaṃ pātimokkhasaṃvarādi catupārisuddhisīlaṃ. Lokuttaraṃ maggasīlaṃ phalasīlañca. Tathā samādhipi. Vipassanāya pādakabhūtā saha upacārena aṭṭha samāpattiyo lokiyo samādhi, maggasampayutto panettha lokuttaro samādhi nāma. Tathā paññāpi. Lokiyā sutamayā, cintāmayā, jhānasampayuttā, vipassanāñāṇañca. Visesato panettha vipassanāpaññā gahetabbā. Lokuttarā maggapaññā phalapaññā ca. Vimutti ariyaphalavimutti nibbānañca. Apare pana tadaṅgavikkhambhanasamucchedavimuttīnampi vasenettha atthaṃ saṃvaṇṇenti. Vimuttiñāṇadassanampi ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. Iti imesaṃ sīlādīnaṃ saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokāraānisaṃsavibhāvanavasena ceva tappaṭipakkhānaṃ dussīlyādīnaṃ ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā, tappaṭisaṃyuttā kathā vā sīlādikathā nāma.

    එත්‌ථ ච ‘‘අත්‌තනා ච අප්‌පිච්‌ඡො හොති, අප්‌පිච්‌ඡ කථඤ්‌ච පරෙසං කත්‌තා’’ති (ම. නි. 1.252; අ. නි. 10.70) ‘‘සන්‌තුට්‌ඨො හොති ඉතරීතරෙන චීවරෙන, ඉතරීතරචීවරසන්‌තුට්‌ඨියා ච වණ්‌ණවාදී’’ති (සං. නි. 2.144; චූළනි. ඛග්‌ගවිසාණපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 128) ච ආදිවචනතො සයඤ්‌ච අප්‌පිච්‌ඡතාදිගුණසමන්‌නාගතෙන පරෙසම්‌පි තදත්‌ථාය හිතජ්‌ඣාසයෙන පවත්‌තෙතබ්‌බා තථාරූපී කථා. යා ඉධ අභිසල්‌ලෙඛිකාදිභාවෙන විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තා අප්‌පිච්‌ඡකථාදීති වෙදිතබ්‌බා. කාරකස්‌සෙව හි කථා විසෙසතො අධිප්‌පෙතත්‌ථසාධිනී. තථා හි වක්‌ඛති – ‘‘කල්‍යාණමිත්‌තස්‌සෙතං, මෙඝිය, භික්‌ඛුනො පාටිකඞ්‌ඛං…පෙ.… අකසිරලාභී’’ති (අ. නි. 9.3).

    Ettha ca ‘‘attanā ca appiccho hoti, appiccha kathañca paresaṃ kattā’’ti (ma. ni. 1.252; a. ni. 10.70) ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti (saṃ. ni. 2.144; cūḷani. khaggavisāṇapucchāniddeso 128) ca ādivacanato sayañca appicchatādiguṇasamannāgatena paresampi tadatthāya hitajjhāsayena pavattetabbā tathārūpī kathā. Yā idha abhisallekhikādibhāvena visesetvā vuttā appicchakathādīti veditabbā. Kārakasseva hi kathā visesato adhippetatthasādhinī. Tathā hi vakkhati – ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ…pe… akasiralābhī’’ti (a. ni. 9.3).

    එවරූපියාති ඊදිසාය යථාවුත්‌තාය. නිකාමලාභීති යථිච්‌ඡිතලාභී යථාරුචිලාභී, සබ්‌බකාලං ඉමං කථං සොතුං විචාරෙතුඤ්‌ච යථාසුඛං ලභන්‌තො. අකිච්‌ඡලාභීති නිදුක්‌ඛලාභී. අකසිරලාභීති විපුලලාභී.

    Evarūpiyāti īdisāya yathāvuttāya. Nikāmalābhīti yathicchitalābhī yathārucilābhī, sabbakālaṃ imaṃ kathaṃ sotuṃ vicāretuñca yathāsukhaṃ labhanto. Akicchalābhīti nidukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī.

    ආරද්‌ධවීරියොති පග්‌ගහිතවීරියො. අකුසලානං ධම්‌මානං පහානායාති අකොසල්‌ලසම්‌භූතට්‌ඨෙන අකුසලානං පාපධම්‌මානං පජහනත්‌ථාය. කුසලානං ධම්‌මානන්‌ති කුච්‌ඡිතානං සලනාදිඅත්‌ථෙන අනවජ්‌ජට්‌ඨෙන ච කුසලානං සහවිපස්‌සනානං මග්‌ගඵලධම්‌මානං. උපසම්‌පදායාති සම්‌පාදනාය අත්‌තනො සන්‌තානෙ උප්‌පාදනාය. ථාමවාති උස්‌සොළ්‌හිසඞ්‌ඛාතෙන වීරියථාමෙන සමන්‌නාගතො. දළ්‌හපරක්‌කමොති ථිරපරක්‌කමො අසිථිලවීරියො. අනික්‌ඛිත්‌තධුරොති අනොරොහිතධුරො අනොසක්‌කවීරියො.

    Āraddhavīriyoti paggahitavīriyo. Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyāti akosallasambhūtaṭṭhena akusalānaṃ pāpadhammānaṃ pajahanatthāya. Kusalānaṃ dhammānanti kucchitānaṃ salanādiatthena anavajjaṭṭhena ca kusalānaṃ sahavipassanānaṃ maggaphaladhammānaṃ. Upasampadāyāti sampādanāya attano santāne uppādanāya. Thāmavāti ussoḷhisaṅkhātena vīriyathāmena samannāgato. Daḷhaparakkamoti thiraparakkamo asithilavīriyo. Anikkhittadhuroti anorohitadhuro anosakkavīriyo.

    පඤ්‌ඤවාති විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාය පඤ්‌ඤවා. උදයත්‌ථගාමිනියාති පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං උදයඤ්‌ච වයඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣන්‌තියා. අරියායාති වික්‌ඛම්‌භනවසෙන කිලෙසෙහි ආරකා දූරෙ ඨිතාය නිද්‌දොසාය. නිබ්‌බෙධිකායාති නිබ්‌බෙධභාගියාය. සම්‌මා දුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියාති වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස ඛෙපනතො ‘‘දුක්‌ඛක්‌ඛයො’’ති ලද්‌ධනාමං අරියමග්‌ගං සම්‌මා හෙතුනා නයෙන ගච්‌ඡන්‌තියා. ඉමෙසු ච පන පඤ්‌චසු ධම්‌මෙසු සීලං වීරියං පඤ්‌ඤා ච යොගිනො අජ්‌ඣත්‌තිකං අඞ්‌ගං, ඉතරද්‌වයං බාහිරං අඞ්‌ගං. තත්‌ථාපි කල්‍යාණමිත්‌තසන්‌නිස්‌සයෙනෙව සෙසං චතුබ්‌බිධං ඉජ්‌ඣති, කල්‍යාණමිත්‌තස්‌සෙවෙත්‌ථ බහුකාරතං දස්‌සෙන්‌තො සත්‌ථා ‘‘කල්‍යාණමිත්‌තස්‌සෙතං, මෙඝිය, භික්‌ඛුනො පාටිකඞ්‌ඛ’’න්‌තිආදිනා දෙසනං වඩ්‌ඪෙසි. තත්‌ථ පාටිකඞ්‌ඛන්‌ති එකංසෙන ඉච්‌ඡිතබ්‌බං, අවස්‌සංභාවීති අත්‌ථො. න්‌ති කිරියාපරාමසනං . ඉදං වුත්‌තං හොති – ‘‘සීලවා භවිස්‌සතී’’ති එත්‌ථ යදෙතං කල්‍යාණමිත්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො සීලවන්‌තතාය භවනං සීලසම්‌පන්‌නත්‌තං, තස්‌ස භික්‌ඛුනො සීලසම්‌පන්‌නත්‌තා එතං තස්‌ස පාටිකඞ්‌ඛං, අවස්‌සංභාවී එකංසෙනෙව තස්‌ස තත්‌ථ නියොජනතොති අධිප්‌පායො. පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතො විහරතීතිආදීසුපි එසෙව නයො.

    Paññavāti vipassanāpaññāya paññavā. Udayatthagāminiyāti pañcannaṃ khandhānaṃ udayañca vayañca paṭivijjhantiyā. Ariyāyāti vikkhambhanavasena kilesehi ārakā dūre ṭhitāya niddosāya. Nibbedhikāyāti nibbedhabhāgiyāya. Sammā dukkhakkhayagāminiyāti vaṭṭadukkhassa khepanato ‘‘dukkhakkhayo’’ti laddhanāmaṃ ariyamaggaṃ sammā hetunā nayena gacchantiyā. Imesu ca pana pañcasu dhammesu sīlaṃ vīriyaṃ paññā ca yogino ajjhattikaṃ aṅgaṃ, itaradvayaṃ bāhiraṃ aṅgaṃ. Tatthāpi kalyāṇamittasannissayeneva sesaṃ catubbidhaṃ ijjhati, kalyāṇamittassevettha bahukārataṃ dassento satthā ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkha’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesi. Tattha pāṭikaṅkhanti ekaṃsena icchitabbaṃ, avassaṃbhāvīti attho. Yanti kiriyāparāmasanaṃ . Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sīlavā bhavissatī’’ti ettha yadetaṃ kalyāṇamittassa bhikkhuno sīlavantatāya bhavanaṃ sīlasampannattaṃ, tassa bhikkhuno sīlasampannattā etaṃ tassa pāṭikaṅkhaṃ, avassaṃbhāvī ekaṃseneva tassa tattha niyojanatoti adhippāyo. Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatītiādīsupi eseva nayo.

    එවං භගවා සදෙවකෙ ලොකෙ උත්‌තමකල්‍යාණමිත්‌තසඞ්‌ඛාතස්‌ස අත්‌තනො වචනං අනාදියිත්‌වා තං වනසණ්‌ඩං පවිසිත්‌වා තාදිසං විප්‌පකාරං පත්‌තස්‌ස ආයස්‌මතො මෙඝියස්‌ස කල්‍යාණමිත්‌තතාදිනා සකලං සාසනසම්‌පදං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානිස්‌ස තත්‌ථ ආදරජාතස්‌ස පුබ්‌බෙ යෙහි කාමවිතක්‌කාදීහි උපද්‌දුතත්‌තා කම්‌මට්‌ඨානං න සම්‌පජ්‌ජති, තස්‌ස තෙසං උජුවිපච්‌චනීකභූතත්‌තා ච භාවනානයං පකාසෙත්‌වා තතො පරං අරහත්‌තස්‌ස කම්‌මට්‌ඨානං ආචික්‌ඛන්‌තො ‘‘තෙන ච පන, මෙඝිය, භික්‌ඛුනා ඉමෙසු පඤ්‌චසු ධම්‌මෙසු පතිට්‌ඨාය චත්‌තාරො ධම්‌මා උත්‌තරි භාවෙතබ්‌බා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ තෙනාති එවං කල්‍යාණමිත්‌තසන්‌නිස්‌සයෙන යථාවුත්‌තසීලාදිගුණසමන්‌නාගතෙන. තෙනෙවාහ ‘‘ඉමෙසු පඤ්‌චසු ධම්‌මෙසු පතිට්‌ඨායා’’ති. උත්‌තරීති ආරද්‌ධතරුණවිපස්‌සනස්‌ස රාගාදිපරිස්‌සයා චෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, තෙසං විසොධනත්‌ථං තතො උද්‌ධං චත්‌තාරො ධම්‌මා භාවෙතබ්‌බා උප්‌පාදෙතබ්‌බා වඩ්‌ඪෙතබ්‌බා ච.

    Evaṃ bhagavā sadevake loke uttamakalyāṇamittasaṅkhātassa attano vacanaṃ anādiyitvā taṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā tādisaṃ vippakāraṃ pattassa āyasmato meghiyassa kalyāṇamittatādinā sakalaṃ sāsanasampadaṃ dassetvā idānissa tattha ādarajātassa pubbe yehi kāmavitakkādīhi upaddutattā kammaṭṭhānaṃ na sampajjati, tassa tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtattā ca bhāvanānayaṃ pakāsetvā tato paraṃ arahattassa kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto ‘‘tena ca pana, meghiya, bhikkhunā imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāya cattāro dhammā uttari bhāvetabbā’’tiādimāha. Tattha tenāti evaṃ kalyāṇamittasannissayena yathāvuttasīlādiguṇasamannāgatena. Tenevāha ‘‘imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāyā’’ti. Uttarīti āraddhataruṇavipassanassa rāgādiparissayā ce uppajjeyyuṃ, tesaṃ visodhanatthaṃ tato uddhaṃ cattāro dhammā bhāvetabbā uppādetabbā vaḍḍhetabbā ca.

    අසුභාති එකාදසසු අසුභකම්‌මට්‌ඨානෙසු යථාරහං යත්‌ථ කත්‌ථචි අසුභභාවනා. රාගස්‌ස පහානායාති කාමරාගස්‌ස පජහනත්‌ථාය. අයමත්‌ථො සාලිලාවකොපමාය විභාවෙතබ්‌බො. එවංභූතං භාවනාවිධිං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘අසුභා භාවෙතබ්‌බා රාගස්‌ස පහානායා’’ති. මෙත්‌තාති මෙත්‌තාකම්‌මට්‌ඨානං. බ්‍යාපාදස්‌ස පහානායාති වුත්‌තනයෙනෙව උප්‌පන්‌නස්‌ස කොපස්‌ස පජහනත්‌ථාය. ආනාපානස්‌සතීති සොළසවත්‌ථුකා ආනාපානස්‌සති. විතක්‌කුපච්‌ඡෙදායාති වුත්‌තනයෙනෙව උප්‌පන්‌නානං විතක්‌කානං පච්‌ඡෙදනත්‌ථාය. අස්‌මිමානසමුග්‌ඝාතායාති ‘‘අස්‌මී’’ති උප්‌පජ්‌ජනකස්‌ස නවවිධස්‌ස මානස්‌ස සමුච්‌ඡෙදනත්‌ථාය.

    Asubhāti ekādasasu asubhakammaṭṭhānesu yathārahaṃ yattha katthaci asubhabhāvanā. Rāgassa pahānāyāti kāmarāgassa pajahanatthāya. Ayamattho sālilāvakopamāya vibhāvetabbo. Evaṃbhūtaṃ bhāvanāvidhiṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā’’ti. Mettāti mettākammaṭṭhānaṃ. Byāpādassa pahānāyāti vuttanayeneva uppannassa kopassa pajahanatthāya. Ānāpānassatīti soḷasavatthukā ānāpānassati. Vitakkupacchedāyāti vuttanayeneva uppannānaṃ vitakkānaṃ pacchedanatthāya. Asmimānasamugghātāyāti ‘‘asmī’’ti uppajjanakassa navavidhassa mānassa samucchedanatthāya.

    අනිච්‌චසඤ්‌ඤිනොති හුත්‌වා අභාවතො උදයබ්‌බයවන්‌තතො පභඞ්‌ගුතො තාවකාලිකතො නිච්‌චප්‌පටික්‌ඛෙපතො ච ‘‘සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා’’ති (ධ. ප. 277; චූළනි. හෙමකමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 56) පවත්‌තඅනිච්‌චානුපස්‌සනාවසෙන අනිච්‌චසඤ්‌ඤිනො. අනත්‌තසඤ්‌ඤා සණ්‌ඨාතීති අසාරකතො අවසවත්‌තනතො පරතො රිත්‌තතො තුච්‌ඡතො සුඤ්‌ඤතො ච ‘‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තා’’ති (ධ. ප. 279; චූළනි. හෙමකමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 56) එවං පවත්‌තඅනත්‌තානුපස්‌සනාසඞ්‌ඛාතා අනත්‌තසඤ්‌ඤා චිත්‌තෙ සණ්‌ඨහති අතිදළ්‌හං පතිට්‌ඨහති. අනිච්‌චලක්‌ඛණෙ හි දිට්‌ඨෙ අනත්‌තලක්‌ඛණං දිට්‌ඨමෙව හොති. තීසු ලක්‌ඛණෙසු හි එකස්‌මිං දිට්‌ඨෙ ඉතරද්‌වයං දිට්‌ඨමෙව හොති. තෙන වුත්‌තං ‘‘අනිච්‌චසඤ්‌ඤිනො, මෙඝිය, අනත්‌තසඤ්‌ඤා සණ්‌ඨාතී’’ති. අනත්‌තලක්‌ඛණෙ සුදිට්‌ඨෙ ‘‘අස්‌මී’’ති උප්‌පජ්‌ජනකමානො සුප්‌පජහොව හොතීති ආහ ‘‘අනත්‌තසඤ්‌ඤී අස්‌මිමානසමුග්‌ඝාතං පාපුණාතී’’ති. දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ නිබ්‌බානන්‌ති දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ අපච්‌චයපරිනිබ්‌බානං පාපුණාති. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරතො පන අසුභාදිභාවනානයො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො.

    Aniccasaññinoti hutvā abhāvato udayabbayavantato pabhaṅguto tāvakālikato niccappaṭikkhepato ca ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti (dha. pa. 277; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddeso 56) pavattaaniccānupassanāvasena aniccasaññino. Anattasaññā saṇṭhātīti asārakato avasavattanato parato rittato tucchato suññato ca ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 279; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddeso 56) evaṃ pavattaanattānupassanāsaṅkhātā anattasaññā citte saṇṭhahati atidaḷhaṃ patiṭṭhahati. Aniccalakkhaṇe hi diṭṭhe anattalakkhaṇaṃ diṭṭhameva hoti. Tīsu lakkhaṇesu hi ekasmiṃ diṭṭhe itaradvayaṃ diṭṭhameva hoti. Tena vuttaṃ ‘‘aniccasaññino, meghiya, anattasaññā saṇṭhātī’’ti. Anattalakkhaṇe sudiṭṭhe ‘‘asmī’’ti uppajjanakamāno suppajahova hotīti āha ‘‘anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti. Diṭṭheva dhamme nibbānanti diṭṭheva dhamme imasmiṃyeva attabhāve apaccayaparinibbānaṃ pāpuṇāti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana asubhādibhāvanānayo visuddhimagge vuttanayena veditabbo.

    මෙඝියසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Meghiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. මෙඝියසුත්‌තං • 3. Meghiyasuttaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 3. මෙඝියසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Meghiyasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact