Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಮೇಳಜಿನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā
ಯದಾಹಂ ಧಮ್ಮಮಸ್ಸೋಸಿನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮೇಳಜಿನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸುಮೇಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಮಧುರಂ ಆಮೋದಫಲಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮೇಳಜಿನೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಬ್ಯತ್ತೋ ದಿಸಾಸು ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭಗವತಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಇಸಿಪತನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತದಹೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೧.೫೭-೬೨) –
Yadāhaṃdhammamassosintiādikā āyasmato meḷajinattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ khattiyakule nibbattitvā meḷajinoti laddhanāmo vijjāsippesu nipphattiṃ gato paṇḍito byatto disāsu pākaṭo ahosi. So bhagavati bārāṇasiyaṃ isipatane viharante vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.57-62) –
‘‘ಸಹಸ್ಸರಂಸೀ ಭಗವಾ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಪರಾಜಿತೋ।
‘‘Sahassaraṃsī bhagavā, sayambhū aparājito;
ವಿವೇಕಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾನ, ಗೋಚರಾಯಾಭಿನಿಕ್ಖಮಿ॥
Vivekā vuṭṭhahitvāna, gocarāyābhinikkhami.
‘‘ಫಲಹತ್ಥೋ ಅಹಂ ದಿಸ್ವಾ, ಉಪಗಚ್ಛಿಂ ನರಾಸಭಂ।
‘‘Phalahattho ahaṃ disvā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ಅವಟಂ ಅದದಿಂ ಫಲಂ॥
Pasannacitto sumano, avaṭaṃ adadiṃ phalaṃ.
‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಂ ಅದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಕಿಂ ತಯಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā aparabhāge bhikkhūhi, ‘‘āvuso, kiṃ tayā uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sīhanādaṃ nadanto –
೧೩೧.
131.
‘‘ಯದಾಹಂ ಧಮ್ಮಮಸ್ಸೋಸಿಂ, ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Yadāhaṃ dhammamassosiṃ, bhāsamānassa satthuno;
ನ ಕಙ್ಖಮಭಿಜಾನಾಮಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅಪರಾಜಿತೇ॥
Na kaṅkhamabhijānāmi, sabbaññū aparājite.
೧೩೨.
132.
‘‘ಸತ್ಥವಾಹೇ ಮಹಾವೀರೇ, ಸಾರಥೀನಂ ವರುತ್ತಮೇ।
‘‘Satthavāhe mahāvīre, sārathīnaṃ varuttame;
ಮಗ್ಗೇ ಪಟಿಪದಾಯಂ ವಾ, ಕಙ್ಖಾ ಮಯ್ಹಂ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Magge paṭipadāyaṃ vā, kaṅkhā mayhaṃ na vijjatī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಅಹನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ। ಅಸ್ಸೋಸಿನ್ತಿ ಸುಣಿಂ। ಸತ್ಥುನೋತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅತ್ಥೇಹಿ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಸಾಸನಟ್ಠೇನ ಸತ್ಥುನೋ। ಕಙ್ಖನ್ತಿ ಸಂಸಯಂ। ಸಙ್ಖತಮಸಙ್ಖತಞ್ಚ ಅನವಸೇಸತೋ ಜಾನನಟ್ಠೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ। ಕುತೋಚಿಪಿ ಪರಾಜಿತಾ ಭಾವೇನ ಅಪರಾಜಿತೇ। ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಸಂಸಾರಕನ್ತಾರತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಟಿವಾಹನಟ್ಠೇನ ಸತ್ಥವಾಹೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯತೋ ಪಭುತಿ ಅಹಂ ಸತ್ಥುನೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸೋಸಿಂ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಉಪಧಾರೇಸಿಂ ಉಪಲಭಿಂ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನವಸೇಸಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಸಮ್ಮುತಿಧಮ್ಮಾನಂ ಸಯಮ್ಭೂಞಾಣೇನ ಜಾನನತೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಅನಾವರಣದಸ್ಸಾವಿಮ್ಹಿ, ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಮಾರಾನಂ ಅಭಿಭವನತೋ ತೇಹಿ ಅಪರಾಜಿತತ್ತಾ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಧಮ್ಮಚಕ್ಕತ್ತಾ ಚ ಅಪರಾಜಿತೇ, ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಲೋಭಕನ್ತಾರಾದಿತೋ ವಾಹನಟ್ಠೇನ ಸತ್ಥವಾಹೇ, ಮಹಾವಿಕ್ಕನ್ತತಾಯ ಮಹಾವೀರೇ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ದುದ್ದಮಾನಂ ಪುರಿಸದಮ್ಮಾನಂ ಸರಣತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಿಕೇನ ದಮಥೇನ ದಮನತೋ ಸಾರಥೀನಂ ಪವರಭೂತೇ ಉತ್ತಮೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ , ‘‘ಬುದ್ಧೋ ನು ಖೋ ನೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಕಙ್ಖಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ। ತಥಾರೂಪೇ ದೇಸಿತೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ತದುಪಾದಾಯಭೂತಾಯ ಚ ಸೀಲಾದಿಪಟಿಪದಾಯ ‘‘ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ ನು ಖೋ ನ ನು ಖೋ’’ತಿ ಕಙ್ಖಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನ ವಿಜ್ಜತಿ ನತ್ಥೀತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಸಂಸಯಾಭಾವಕಥನೇನ ಅರಿಯಸಙ್ಘೇಪಿ ಸಂಸಯಾಭಾವೋ ಕಥಿತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಅನಞ್ಞಥಾಭಾವತೋತಿ।
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Ahanti attānaṃ niddisati. Dhammanti catusaccadhammaṃ. Assosinti suṇiṃ. Satthunoti diṭṭhadhammikādiatthehi veneyyānaṃ sāsanaṭṭhena satthuno. Kaṅkhanti saṃsayaṃ. Saṅkhatamasaṅkhatañca anavasesato jānanaṭṭhena sabbaññū. Kutocipi parājitā bhāvena aparājite. Veneyyasattānaṃ saṃsārakantārato nibbānaṃ paṭivāhanaṭṭhena satthavāhe. Idaṃ vuttaṃ hoti – yato pabhuti ahaṃ satthuno dhammaṃ desentassa catusaccadhammaṃ assosiṃ sotadvārānusārena upadhāresiṃ upalabhiṃ, tato paṭṭhāya anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammānaṃ sayambhūñāṇena jānanato sabbaññū anāvaraṇadassāvimhi, pañcannampi mārānaṃ abhibhavanato tehi aparājitattā sadevake loke appaṭihatadhammacakkattā ca aparājite, veneyyasattānaṃ lobhakantārādito vāhanaṭṭhena satthavāhe, mahāvikkantatāya mahāvīre, aññehi duddamānaṃ purisadammānaṃ saraṇato accantikena damathena damanato sārathīnaṃ pavarabhūte uttame sammāsambuddhe , ‘‘buddho nu kho no nu kho’’ti kaṅkhaṃ nābhijānāmi aparappaccayabhāvato. Tathārūpe desite ariyamagge tadupādāyabhūtāya ca sīlādipaṭipadāya ‘‘niyyāniko nu kho na nu kho’’ti kaṅkhā vicikicchā na vijjati natthīti. Ettha ca ariyadhamme saṃsayābhāvakathanena ariyasaṅghepi saṃsayābhāvo kathitoyevāti daṭṭhabbaṃ tattha patiṭṭhitassa anaññathābhāvatoti.
ಮೇಳಜಿನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಮೇಳಜಿನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Meḷajinattheragāthā